Żydzi w naszej gminie - Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Brzostku

ŻYDZI
W GMINIE BRZOSTEK
WARSZTATY
KULTURY ŻYDOWSKIEJ
BRZOSTEK 2009
Ludność żydowska Brzostku
Procesowi osiedlania się Żydów na ziemiach polskich sprzyjały oprócz względnych
swobód politycznych również warunki ekonomiczne, umożliwiające ludności izraelickiej rozwijanie działalności gospodarczej.
W 1809 Brzostek został odebrany opactwu tynieckiemu i przyłączony do dóbr funduszu religijnego. Umożliwiło to ludności żydowskiej prawo do swobodnego osiedlania
się w mieście Brzostek.
W 1816 roku przybyli do Brzostku pierwsi Żydzi, którzy wcześniej nie mieli prawa
się tu osiedlać. W 1880 roku było ich już było ich już 393, na ogólną liczbę mieszkańców 1 284.
Rozporządzanie z 15 marca 1875 roku obwieszczone 14 września 1876 roku, utworzyło w Starostwie Pilzno, izraelicki okręg metrykalny z siedzibą prowadzącego metryki w Brzostku.
Społeczność żydowska Brzostku wywierała znaczny wpływ na życie miasteczka. Ich
współżycie z ludnością polską układało się na ogół poprawnie. Między sobą posługiwali
się językiem jidysz – powstałym z dialektów zachodnio- środkowo- niemieckich z dodatkiem elementów hebrajskich i słowiańskich. Żydzi brzosteccy stanowili grupę pielęgnującą własne tradycje i kulturę. Jedną z nich była tradycja obchodzenia w sobotę święta szabatu. Do innych ważniejszych świąt należały: jesienią „kuczki” czyli Święto Szałasów, obchodzone uroczyście „purim”, czyli zapusty oraz Święto Paschy przypadające na wiosnę.
Większość rodzin żydowskich Brzostku zajmowała się handlem i rzemiosłem. Niektórzy utrzymywali się z uprawy roli.
Gmina wyznaniowa w Brzostku utrzymywała bóźnicę oraz cmentarz i łaźnię.
Już sam cmentarz- obok synagogi, łaźni rytualnej (mykwy) i szkoły religijnej- był
jednym z tych elementów, który był niezbędny w życiu gminy respektującej zasady religii mojżeszowej. Cmentarz był i jest dla Żydów miejscem otaczanym czcią. Według zasad religii mojżeszowej, posiada status miejsca świętego, nienaruszalnego, gdzie najważniejsze jest to co kryje ziemia, jednak bez uprawniania kultu zmarłych. Żydowski
obrządek pogrzebowy ograniczał się wyłącznie do pochówku oraz utrwalenia pamięci o zmarłym. Żydzi zgodnie z nakazem religijnym od najdawniejszych czasów grzebali
swoich stawiając im symbolicznie kamienne stele zwane po hebrajsku „ macewa”.
Cmentarz żydowski tzw. „kierkut” powstał w Brzostku w drugiej połowie XIX wieku.
Na miejsce jego lokalizacji wybrano pole, położone w odległości 1 kilometra od rynku. Zajmował blisko 1 ha powierzchni. Jednak został on zniszczony w czasie okupacji hitlerowskiej, zaś po II wojnie światowej zdewastowany. Część kamiennych macew już po wojnie
zużyto do celów budowlanych. Na owym cmentarzu pochowanych zostało 446 Żydów.
Obecnie dzięki zaangażowaniu potomków żydowskich rodzin wywodzących się z
Brzostku oraz Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Urzędu Miasta i Gminy w Brzostku
– 14 czerwca 2009 roku dokona się rekonsekracja cmentarza żydowskiego w Brzostku. rodzin wywodzących się z Brzostku oraz Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Urzędu
Miasta i Gminy w Brzostku – 14 czerwca 2009 roku dokona się rekonsekracja cmentarza żydowskiego w Brzostku.
Giersoń przed swoim
domem – 1939r.
Małżeństwo
Grabkiewiczow
z Brzostku
Chłopcy żydowscy
z Brzostku – od lewej
Moche Kochel
Z prawej Docha Kuchel
z Brzostku 1920 r.
Dzieci żydowskie z Brzostku
Motek i Srule Wolzenfeld
Genudla Horowitz
z Brzostku
Gouda Kuchel z Brzostku
Sprinca Horowitz z Brzostku
Sprinca Horowitz 1939 r.
Miejsce mordu Żydow w Przeczycy
Bóźnica żydowska w Brzostku
W tych domach mieszkali kiedyś brzosteccy żydzi
Macewy żydowskie
Cmentarz żydowski
Medal i dyplom dla Andrzeja Porębskiego
Wycinanki żydowskie
Talerz ze zbiorów żydowskich
Folder powstał w ramach projektu PPWOW PIS w Gimnazjum w Brzostku
Opracowanie tekstu: Renata Rams
Zdjęcia: Paweł Batycki
Współpraca: Katarzyna Machowska
Druk: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie