Elżbieta Egierska - Studia Dydaktyczne

Transkrypt

Studia Dydaktyczne 24-25/2013
ISSN 1230 - 1760
Elżbieta Egierska
Szkoła Podstawowa nr 30 im. rtm. Witolda Pileckiego w Łodzi
SATYSFAKCJA ZAWODOWA NAUCZYCIELI SZKÓŁ
PODSTAWOWYCH
Wstęp
W nurcie badań pedagogicznych, problematyka satysfakcji zawodowej
nauczycieli zajmuje szczególne miejsce. W wymiarze społecznym jest tematem niezwykle ważnym i aktualnym, ponieważ ,,(…) skutki poczucia satysfakcji zawodowej, lub jej braku u nauczycieli mają większe w skali społecznej, znaczenie niż skutki tego poczucia u osób pracujących w większości
innych zawodów (...) przesądzają bowiem o tym, jakich będziemy mieli następców(...)” (Wiśniewski, 1990, s.1). Z racji doniosłości problematyki, zagadnienie satysfakcji zawodowej nauczycieli należy do kanonu badań socjologicznych (Kawka, 1998). Ma na to wpływ kilka powodów. ,,Po pierwsze to
ważność roli, jaką przypisuje się nauczycielom. Po drugie, zadowolenie
z pracy, bądź jego brak może odzwierciedlać ogólniejszą reakcję człowieka
do otoczenia i być wskaźnikiem humanizacji pracy. Po trzecie, brak zadowolenia może mieć przyczyny indywidualne, osobowościowe, strukturalne i
instytucjonalne. Ich rozpoznanie może mieć znaczenie praktyczne. Po
czwarte, poziom satysfakcji, bądź jej brak może być wskaźnikiem potencjalnej frustracji” (Michalak, 2007, s. 109).
Pomimo doniosłego znaczenia satysfakcji zawodowej nauczycieli dla
jakości oferowanych usług edukacyjnych prowadzono, jak trafnie podkreśla
Anna Wiłkomirska (2002, s.96 ) niewiele badań empirycznych, które zajmowały się tym zagadnieniem, zwłaszcza w Polsce. Waga omawianego zagadnienia a także niewielka ilość studiów empirycznych dotyczących tytułowej problematyki zainspirowały mnie do przyjrzenia się satysfakcji zawodo-
180
PODSTAWOWYCH
wej nauczycieli i przeprowadzenia badań. Głównym celem badań1 było poznanie opinii badanej grupy nauczycieli na temat odczuwanej przez nich
satysfakcji zawodowej oraz tego, jak kształtuje się ona w zawiązku z miejscem pracy badanych (wieś, miasto). Szczególnie zainteresowała mnie satysfakcja w zawodzie nauczyciela wynikająca z miejsca pracy badanych
nauczycieli, a także obraz komponentów budujących satysfakcję w zawodzie nauczyciela wynikający z miejsca pracy badanych nauczycieli.
1. Satysfakcja zawodowa nauczycieli – podstawy teoretyczne badań
W literaturze przedmiotu pojęcie satysfakcji zawodowej jest złożone,
niejasne i trudne do zdefiniowania. Najczęściej analizowane jest w związku
z motywacją do pracy, zaspokojeniem potrzeb psychologicznych lub badaniem postaw w procesie pracy (Balicki, 1997). Jednym z pierwszych, który
chciał przełamać niejednoznaczność pojęcia satysfakcji zawodowej był Frederic Herzberg. Autor ujął satysfakcję zawodową w aspekcie realizacji potrzeb lub oczekiwań osobistych danego pracownika. Stworzona przez Frederica Herzberga dwuczynnikowa teoria satysfakcji zawodowej mówi, że na
zadowolenie z pracy składają się dwie grupy czynników. Jedne określił jako
czynniki motywacji (ang. motivation), a drugie jako czynniki higieny (ang.
hygiene). Herzberg uważał, że czynniki motywujące mogą dać satysfakcję
zawodową, natomiast czynniki związane z otoczeniem pracy (czynniki higieny) mogą powodować niezadowolenie z pracy (Griffin, 2002, s. 521).
Oprócz dwóch rodzajów czynników, wskazanych przez Herzberga,
występuje trzecia grupa pośrednia, dodana przez Farrugia (Wiłkomirska,
2002, s. 94). Oprócz dwóch rodzajów czynników, wskazanych przez Herzberga, występuje trzecia grupa pośrednia, dodana przez (Wiłkomirska 2002
s. 96).
W Polsce, trzydzieści lat temu głos na temat omawianego zagadnienia
zabrała Barbara Żechowska, wskazując na satysfakcję zawodową jako na
subiektywny objaw i jeden ze wskaźników warunkujących sukces zawodowy
nauczyciela (Żechowska, 1978). Autorka zwróciła uwagę, że stopień satysfakcji zawodowej nierozłącznie wiąże się z poziomem uzyskanych przez
nauczyciela wyników w pracy dydaktyczno wychowawczej. Im lepsze wyniki,
tym bardziej wzrasta stopień satysfakcji z pracy. Kolejnymi czynnikami
1
Badania były prowadzone w ramach pracy magisterskiej pt. „Satysfakcja zawodowa nauczycieli”. Praca została napisana pod kierunkiem Prof. nadzw. dr hab. Joanny MadalińskiejMichalak i obroniona na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego w 2010 roku.
Studia Dydaktyczne 24/2012 ISSN 1230 - 1760
ELŻBIETA EGIERSKA
181
wskazanymi przez autorkę i odgrywającymi dużą rolę dla stopnia satysfakcji
zawodowej są stosunki międzyludzkie w pracy i stopień identyfikowania się
z zawodem (Żechowska, 1978).
Analizy Anny Wiłkomirskiej (2002, s. 93) pokazują, że satysfakcję zawodową można postrzegać w aspekcie realizacji potrzeb lub oczekiwań
osobistych (zob. Schaffer, 1953; Sergiovanni, 1968; Herzberg, 1968; Lawler,
1973) lub jako sumę wszystkich nagród, jakie przynosi praca nauczycielska
czy też wartości, jakie wynikają z charakteru pracy nauczycielskiej (za: Michalak, 2007, s.111). Linda Evans badając nauczycieli szkół angielskich
odkryła, że zachowanie dyrektora szkoły w stosunku do pracowników i rodzaj atmosfery, jaka panuje w szkole są głównymi czynnikami mającymi
wpływ na satysfakcję lub brak satysfakcji u nauczycieli z pracy. Autorka
rozróżniła dwa pojęcia: komfort pracy (ang. job comfort) i spełnienie w pracy
(ang. job fufillment). O tym, że praca jest komfortowa, decydowały czynniki,
które powodowały, że staje się ona dla nauczyciela przyjemna. Natomiast
spełnienie w pracy jest związane z oceną osiągnięć zawodowych dokonanych przez samego nauczyciela w tych obszarach, które uważa on za najważniejsze. Steve Dinham i Catherina Scott z Australii na podstawie uzyskanych wyników badań pokazali, że satysfakcja zawodowa nauczycieli jest
bezpośrednio związana z samorozwojem nauczycieli i sukcesami uczniów
(za: Michalak, 2007, s. 111).
W omawianych przez Wiesława Wiśniewskiego porównawczych badaniach międzynarodowych prowadzonych w latach 1987-1988 satysfakcja
była rozumiana, jako ,,deklarowanie przez badanych (...) takiej postawy
i zachowania, które umożliwiają im w środowisku pracy pozytywne rozwiązywanie sytuacji konfliktowych i prowadzą do zaakceptowania roli zawodowej oraz pełnionych aktualnie funkcji szkolnych, które umożliwią im realizację nakładanych na nich zadań, tak aby zachowanie innych (na przykład
uczniów, kolegów, zwierzchników, rodziców) (...) dawało im podstawę do
trwałego lub najmniej periodycznie się powtarzającego zadowolenia z pełnienia roli” (Wiłkomirska 2002, s. 97-98). W. Wiśniewski (1990) podkreśla,
że satysfakcja zawodowa może być ważnym czynnikiem wpływającym na
jakość pracy nauczycieli, a także na osiągane przez nich wyniki. Autor na
postawie analizy wyników badań międzynarodowych dowodzi, że
w budowaniu wysokiej satysfakcji w zawodzie nauczyciela sprzyjają czynniki
z obszarów:
- dobra płaca i dobra organizacja pracy w szkole,
- dobra atmosfera panująca w szkole i w środowisku społecznym,
- dobre warunki do eksperymentowania w pracy pedagogicznej.
182
PODSTAWOWYCH
Ciekawe stanowisko w omawianej problematyce zajął Block (2008). Autor
zwrócił uwagę, że obserwuje się coraz większą liczbę nauczycieli odchodzących z zawodu po zaledwie kilku latach pracy. Zaistniałą sytuację tłumaczy trudnością zawodu nauczycielskiego i wątpliwą satysfakcją z jego wykonania. Block dowodzi, że nie ma wymiernych efektów tej satysfakcji. Autor
proponuje, aby poszukać innych jej źródeł, na przykład wkraczając w świat
etyki. Ostatecznie Block pokazuje, że satysfakcja powinna wynikać z misji.
Wówczas jest szansa na przeżywanie pozytywnych emocji wynikających
z charakteru pracy (za: Poraj, 2009, s.17).
Oprócz próby określenia i zdefiniowania satysfakcji zawodowej nauczycieli, badano także jej uwarunkowania. W roku 1995 w ramach projektu
badawczego pt.: ,,Edukacja publiczna i niepubliczna w warunkach transformacji ustrojowej” Anna Wiłkomirska, Elżbieta Putkiewicz i Anna Zielińska
przeprowadziły badania poświęcone między innymi problemom satysfakcji
zawodowej, poszukując czynników, które je kształtują. Badaniami zostały
objęte państwowe i niepaństwowe szkoły warszawskie. Autorki projektu były
ciekawe, jakie czynniki kształtujące obraz satysfakcji zawodowej wskażą
nauczyciele. Okazało się, że dla nauczycieli warszawskich czynnikami mającymi wpływ na satysfakcję zawodową są: osiągnięcia uczniów, samodzielność wykonywanej pracy i wysokość zarobków (Wiłkomirska 2002).
Podobne badania zostały przeprowadzone w roku 1999 przez Instytut
Spraw Publicznych. Badania, jak dowodzi Anna Wiłkomirska (2002), miały
na celu wskazanie czynników wpływających na satysfakcję w zawodzie nauczyciela. Wyniki badań pokazały, że dla badanych w przeważającej mierze
najważniejszym czynnikiem wpływającym na satysfakcję zawodową są
osiągnięcia uczniów.
Analiza literatury przedmiotu w zakresie istniejących prób określenia
satysfakcji zawodowej nauczycieli pokazuje, że wśród badaczy nie ma jednomyślnej zgody, co do tego, czym jest satysfakcja zawodowa nauczycieli.
Problematyczne jest także dla badaczy wskazanie czynników budujących
jej obraz.
Definicja, którą przyjęłam na potrzeby badań własnych i którą kierowałam się przy konstrukcji narzędzia badawczego, mówi o satysfakcji zawodowej nauczycieli, podobnie jako to pokazuje Anna Wiłkomirska (2002,
s. 97), jako o ocenach oraz postawach „wobec różnych aspektów roli i praktyki zawodowej (...)”. Zakładam za Anną Wiłkomirską (2002), że o satysfakcji
zawodowej decyduje poziom zadowolenia nauczycieli z takich komponentów
swojej pracy, jak:
1. Rozwój zawodowy i sukces pedagogiczny
ELŻBIETA EGIERSKA
183
Czynniki, które składają się na tą kategorię:

możliwość wprowadzania innowacji dydaktycznych,

samodzielność wykonywanej pracy,

możliwość dokształcania się,

osiągnięcia uczniów,

popularność wśród uczniów.
2. Relacje społeczne w szkole
Czynniki, które składają się na tą kategorię:

relacje z dyrekcją szkoły,

relacje między nauczycielami w szkole,

możliwość uczestniczenia w działaniach kierowniczych,

współpraca z rodzicami.
3. Warunki pracy (prawno-administracyjne)
Czynniki, które składają się na ta kategorię:

niski stopień zagrożenia utratą pracy,

ocena ze strony zwierzchników,

wysokość zarobków,

stopień obciążenia obowiązkami administracyjnymi (Wiłkomirska
2002, s. 119).
Przystępując do badań i konstrukcji narzędzia badawczego, przyjęłam strukturę czynników satysfakcji zawodowej wskazaną przez A. Wiłkomirską
(2002).
2. Podstawy metodologiczne badań własnych
Celem prowadzonych badań własnych było ustalenie poziomu satysfakcji zawodowej nauczycieli pracujących w szkołach na terenie miasta i wsi,
zbadanie związku między poziomem satysfakcji zawodowej a usytuowaniem
miejsca pracy badanych nauczycieli, a także pokazanie rozkładu komponentów satysfakcji zawodowej nauczycieli, który wynikał z miejsca pracy badanych nauczycieli. W niniejszym opracowaniu komponentem, który przedstawiam są relacje społeczne panujące w szkole oraz ich obraz wynikający
z miejsca pracy badanych nauczycieli (wieś, miasto).
W prowadzonych badaniach za zmienną niezależną uznano: usytuowanie szkoły. Zmiennymi zależnymi były: poziom i poczucie satysfakcji zawodowej u badanych nauczycieli oraz kształtowanie się komponentów tworzących obraz satysfakcji zawodowej.
W przeprowadzonych przeze mnie badaniach wykorzystałam metodę
sondażu diagnostycznego. Techniką, której użyłam była ankieta. Natomiast
184
PODSTAWOWYCH
narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, opracowany przeze
mnie na podstawie narzędzia badawczego wykorzystanego w badaniach
międzynarodowych „The International Teacher 2000 Project: An International Study of Teacher and School Executive Satisfaction, Motivation and Health in Australia, England, USA, Malta and New Zealand"2.
Jako punkt wyjścia do konstrukcji własnego narzędzia badawczego
wybrałam narzędzie wykorzystane w wyżej przywołanych badaniach międzynarodowych ponieważ odwołując się do niego i dokonując jego adaptacji
do warunków polskich, mogłam zebrać opinie, dotyczące oceny odczuwanej
satysfakcji zawodowej przez samych badanych, opinie dotyczące różnicy
poziomu satysfakcji zawodowej w zależności od stażu pracy i usytuowania
szkoły oraz opinie na temat oceny czynników budujących komponenty satysfakcji zawodowej nauczycieli.
Badania sondażowe przeprowadziłam w miesiącu lutym 2010 roku na
grupie 70 nauczycieli. Wśród badanych nauczycieli 34 osoby pracowały
w publicznych szkołach podstawowych znajdujących się w mieście Łodzi na
terenie dzielnicy Bałuty, zaś 36 osób stanowili nauczyciele pracujący
w szkołach podstawowych, na terenach wiejskich należących do gminy Łęczyca.
3. Wyniki badań
3.1 Charakterystyka grupy badawczej
Badana grupa była zróżnicowana. Najwięcej, osób było w przedziale wiekowym 40-50 lat: 44,2% ogółu badanych. W przedziale wiekowym 30-40
znalazło się 31,4% respondentów, natomiast w przedziale wiekowym 20-30
lat było 14,2% osób badanych. Najmniej liczną grupę stanowili nauczyciele
powyżej 50 roku życia, było to 8,5% ogółu badanych. Uzyskana struktura
wiekowa badanych jest podobna do struktury ogólnopolskiej, jaka przedstawiona jest w spisie kadrowym nauczycieli EWIKAN 20033.
2
S. Dinham and C. Scott. "The International Teacher 2000 Project: An International Study of
Teacher and School Executive Satisfaction, Motivation and Health in Australia, England,
USA, Malta and New Zealand" Challenging Futures Conference. UNE Armidale. Jan. 2002.
Narzędzie to uzyskałam od Prof. J. Madalińskiej-Michalak, z Uniwersytetu Łódzkiego, która
przetłumaczyła je na język polski.
3
EWIKAN 2002, to spis kadrowy nauczycieli według stanu w dniu 1 października 2002 roku.
zm., Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112]. Dane ze spisu zostały opracowane przez Jadwigę
ELŻBIETA EGIERSKA
185
Jeżeli chodzi o płeć badanych respondentów, to kobiety zdecydowaną
większość (84%) stanowiły kobiety, co jest zgodne ze strukturą zatrudnienia
w zawodzie nauczyciela w Polsce (EWIKAN, 2003).
Biorąc pod uwagę staż pracy respondentów, największą grupę stanowili nauczyciele pozostający w zawodzie od 20-25 lat (31%). Nauczyciele
pracujący powyżej 25 lat w swoim zawodzie stanowili grupę 18% ogółu badanych. Najmniej liczną grupą tworzyli nauczyciele pozostający w zawodzie
od 3 do 5 lat oraz od 5 do 10 lat. Ich udział procentowy jest taki sam i wynosi
po 8,5% w każdej z tych grup. Najkrótszy staż pracy (1-3 lat) został wskazany przez 10% badanych. Uzyskane dane są zgodne ze strukturą obrazującą staż pedagogiczny nauczycieli w Polsce (EWIKAN, 2003).
3.2 Stopień ogólnego poziomu satysfakcji zawodowej nauczycieli wynikający z miejsca pracy (miasto, wieś)
Ocena ogólnego stopnia satysfakcji zawodowej przedstawiona jest
w tabeli 1. Stopień satysfakcji zawodowej wynikający z usytuowania miejsca
pracy obrazuje tabela 2.
Tabela 1. Ogólny poziom obecnej satysfakcji zawodowej
Poziom
Ogółem
Satysfakcji zawodowej
N
%
Niski
2
2,8
Średni
32
45
Wysoki
36
51,4
Razem
70
100
Źródło: badanie własne
Z danych zawartych w tabeli 1 wynika, że 98% respondentów, to osoby usatysfakcjonowane ze swojej pracy. Niski poziom satysfakcji zawodowej
cechował 2 osoby (2,8%). Wysokie poczucie satysfakcji zawodowej może
mieć związek ze stale polepszającymi się w szkolnictwie warunkami pracy.
Można przypuszczać, że na taki obraz mają wpływ podwyżki pensji (Dz. U.
Nr 29, poz. 150) oraz napływy licznych środków finansowych z Unii Europej-
Zarębską w:
2003, s. 70.
„Nauczyciele w roku szkolnym 2002/03”, Wydawnictwo CODN, Warszawa
186
PODSTAWOWYCH
skiej przeznaczonych na projekty edukacyjne, modernizację sprzętu szkolnego, lub zakup nowych środków dydaktycznych.
Tabela 2. Poziomu satysfakcji zawodowej ze względu na miejsce pracy badanych nauczycieli.
Miejsce pracy
Miasto
Wieś
Ogółem
Poziom
N %
N
%
N
%
satysfakcji
Niski
1
2,9
1
2,7
2
2,8
Średni
20 58,8
12
33
32
45,7
Wysoki
Razem
13
34
38
100
23
36
63
100
36
70
51,4
100
Dane z tabeli ukazują, że zdecydowana większość nauczycieli deklarujących wysoki poziom satysfakcji zawodowej pracuje w szkołach na terenach
wiejskiej. Nauczyciele ci stanowili 63% w swojej grupie. W szkołach miejskich taki poziom wskazało 38% badanych. Poczucie niskiej satysfakcji
z pracy wskazało 2,9% badanych nauczycieli ze szkół miejskich i 2,7% ze
szkół wiejskich.
3.3 Relacje społeczne w szkole na przykładzie szkół miejskich
i wiejskich
W psychologii pracy kontakty społeczne są jednym z ważniejszych
czynników budujących zadowolenie z pracy (Bańka, 2005). Również w zawodzie nauczyciela, relacje społeczne, jakie panują w szkole zostały na
podstawie badań (Wiłkomirska, 2002, Instytut Spraw Publicznych, 1999)
uznane za ważne dla poczucia satysfakcji w pracy nauczyciela. Oprócz
warunków pracy, rozwoju zawodowego i sukcesu pedagogicznego są komponentem budującym obraz satysfakcji zawodowej nauczycieli (Wiłkomirska,
2002). Przyglądając się środowisku szkoły, jako miejscu pracy, zauważyć
można, że relacje społeczne odbywają się na wielu płaszczyznach i kształtują na różnych poziomach. Pomiędzy samymi nauczycielami, nauczycielami
a dyrektorem, dziećmi, młodzieżą, czy rodzicami. Często ich jakość zależy
od wielu czynników, na przykład od rodzaju zachodzących interakcji, pełnionych ról czy zajmowanych pozycji pracującymi w szkole osób. Z uwagi na
wpływ relacji społecznych dla poczucia zadowolenia z pracy (Bańka, 2005),
ELŻBIETA EGIERSKA
187
społeczność szkolna powinna dbać o to, aby panujące w szkole stosunki
międzyludzkie były na jak najwyższym poziomie. Często to dzięki nim nauczyciele mogą odczuwać satysfakcję z wykonywanego zawodu. Związek ten
został dostrzeżony między innymi przez Lindę Evans, która wskazała, że
rodzaj atmosfery, jaki panuje w szkole może być jednym z głównych czynników mających wpływ na satysfakcję lub brak satysfakcji u nauczycieli.
Uwagę na stosunki międzyludzkie w środowisku pracy zwróciła również
Barbara Żechowska (1978), która uważała, że odgrywają one zasadniczą
rolę dla stopnia satysfakcji zawodowej nauczycieli (tamże, s. 163).
Z uwagi na rolę, jaką pełnią relację społeczne w szkole dla satysfakcji
z pracy w zawodzie nauczyciela, warto zobaczyć jak kształtuje się ten komponent w związku z miejscem pracy (wieś, miasto) badanych nauczycieli.
Poniżej w postaci tabelarycznej zostały umieszone wyniki badań własnych, w których badani nauczyciele, wskazali stopień satysfakcji z czynników składających się na relacje społeczne w szkole.
Tabela 3. Poziom satysfakcji badanych z kontaktów z dyrektorem szkoły.
Miejsce pracy
Miasto
Wieś
Ogółem
Poziom
satysfakcji
N
%
N
%
N
%
Wysoce niezadowolony
0
0
0
0
0
0
Niezadowolony
2
5,8
0
0
2
2,4
Raczej niezadowolony
0
0
0
0
0
0
Neutralnie
3
8,8
4
11
7
10
Raczej zadowolony
8
23,5
4
11
12
17
Zadowolony
15 44
16 44
31
44,2
Wysoce zadowolony
6
17,6
12 33
18
25,7
Razem
34 100
36 100
70
100
Dane w tabeli pokazują, że poziom satysfakcji wysoce zadawalającej z
kontaktów z dyrekcją okazał się być wyższy w szkołach wiejskich, gdzie
wyniósł 33%. Dla miasta wskaźnik ten wyniósł 17,6%. Satysfakcję na poziomie zadawalającym określiło 44% nauczycieli z miasta i 48% nauczycieli
ze wsi. Niezadowolenie z kontaktów z dyrekcją ma 5,8% nauczycieli z miasta. Ze szkół wiejskich nikt takiej odpowiedzi nie wskazał. Widać, że nauczyciele ze szkół wiejskich są bardziej usatysfakcjonowani z kontaktów z
dyrekcją, niż nauczyciele pracujący w mieście.
188
PODSTAWOWYCH
Tabela 4. Poziom satysfakcji badanych z kontaktów z kolegami w pracy.
Miejsce pracy
Miasto
Wieś
Ogółem
Poziom
satysfakcji
N
%
N
%
N
%
0
0
0
0
0
0
Niezadowolony
0
0
0
0
0
0
Neutralnie
Raczej zadowolony
Zadowolony
Wysoce zadowolony
Razem
0
3
6
16
9
34
0
8,8
17,6
47
26
100
0
2
11
15
8
36
0
5,5
30
41,6
22,2
100
0
5
17
31
17
70
0
7
24
44
24
100
Dane z tabeli ukazują, że satysfakcja z kontaktów z kolegami z pracy,
rozkłada się prawie równomiernie dla nauczycieli z obszarów miejskich
i nauczycieli z obszarów wiejskich. Wysoce zadowolonych w mieście było
26% nauczycieli, zaś na wsi 22%. Satysfakcja na poziomie zadawalającym
cechowała 47% nauczycieli w mieście i 41,6% dla nauczycieli z terenów
wiejskich. Poziom raczej zadawalającej satysfakcji dla nauczycieli pracujących w mieście wynosi 17,6%, a dla nauczycieli pracujących na wsi 30%.
Żaden z nauczycieli nie zaznaczył odpowiedzi związanej z niezadowoleniem
z kontaktów z kolegami z pracy .
Tabela 5.Poziom satysfakcji badanych z
w podejmowanie decyzji w szkole.
Miejsce pracy
Miasto
Poziom
N
%
satysfakcji
0
0
Niezadowolony
1
2,9
2
5,8
Neutralnie
14
41
Raczej zadowolony
11
32
Zadowolony
5
14,7
Wysoce zadowolony
1
2,9
możliwości zaangażowania się
Wieś
Ogółem
N
%
N
%
0
0
2
6
15
11
2
0
0
5,5
16,6
41,6
30,5
5,5
0
1
4
20
26
16
3
0
1,4
5,7
28,5
37
22,8
4,2
189
ELŻBIETA EGIERSKA
Razem
34
100
36
100
70
100
Zsumowane dane liczbowe z poziomów związanych z zadowoleniem
wskazują, że nauczyciele, którzy są bardziej zadowoleni z możliwości zaangażowania się w podejmowanie decyzji na terenie szkoły pracują na wsi.
Stanowią oni 77% ogółu badanych. W mieście usatysfakcjonowanych było
50% nauczycieli. Niezadowolonych nauczycieli pracujących na terenach
wiejskich było 5,5%, zaś niezadowolonych nauczycieli pracujących w mieście było 8,8%. Widać, że nauczycielami zdecydowanie bardziej usatysfakcjonowanymi z możliwości zaangażowania się w sprawy szkolne są nauczyciele pracujący w szkołach wiejskich.
Tabela 6. Poczucie satysfakcji badanych wynikające z kontaktów
z rodzicami.
Miejsce pracy
Miasto
Wieś
Ogółem
Poziom
N
%
N
%
N
%
satysfakcji
0
0
0
0
0
0
2
5,8
1
2,7
3
4,2
Niezadowolony
1
2,9
0
0
1
1,4
Neutralnie
11
32,3 4
11
15
21,4
Raczej zadowolony
13
38
10
27,7 23
32,8
Zadowolony
6
17,6 13
36
19
27
Wysoce zadowolony
0
0
7
19,4 7
10
Razem
34
100
36
100
70
100
Dane z tabeli wskazują, że wysokie zadowolenie z kontaktów
z rodzicami było odczuwane przede wszystkim przez nauczycieli ze szkół
wiejskich (19%). Zadowalające poczucie satysfakcji z kontaktów z rodzicami
miało 17,6% nauczycieli pracujących w mieście i 36% nauczycieli pracujących na wsi.
Podsumowanie wyników i wnioski
Badania, jakie przeprowadziłam, były badaniami porównawczymi,
mającymi na celu rozpoznanie, czy praca w szkole usytuowanej w mieście
lub na wsi w jakiś sposób różnicuje badanych nauczycieli, jeśli chodzi o ich
190
PODSTAWOWYCH
poczucie satysfakcji zawodowej. Wyniki badań pokazały, że badana grupa
nauczycieli ocenia siebie jako nauczycieli usatysfakcjonowanych ze swojej
pracy. Z badań wynika, że tylko niewielki odsetek badanych nauczycieli
(2,8%) wskazał, że odczuwa niską satysfakcję z pracy.
Patrząc na poziom satysfakcji zawodowej badanych wynikający z relacji społecznych widać, że ten komponent lepiej kształtuje się w szkołach na
obszarach wiejskich. Poziom satysfakcji badanych z kontaktów z dyrektorem
szkoły okazał się być wyższy w szkołach wiejskich. Satysfakcja z kontaktów
z rodzicami w stopniu wysokim została wskazana tylko przez nauczycieli
pracujących na wsi. Satysfakcja badanych nauczycieli z kontaktów z kolegami w pracy rozłożyła się podobnie w odniesieniu do nauczycieli ze szkół
miejskich (26%) i nauczycieli ze szkół wiejskich (22%). Możliwości zaangażowania się w podejmowanie decyzji w szkole były także bardziej satysfakcjonujące dla nauczycieli ze szkół wiejskich.
Uzyskane wyniki badań i analiza zebranego materiału wskazały, że
badana grupa nauczycieli pracujących w szkołach na terenach wiejskich
odznaczała się wyższym poczuciem satysfakcji zawodowej. Osoby pracujące w szkołach wiejskich wskazały wyższe zadowolenie z czynników budujących komponent relacji społecznych w szkole. Można zatem przypuszczać, że środowisko wiejskie jest bardziej przyjazne dla poczucia satysfakcji
zawodowej pracujących tam nauczycieli.
Wydaję się, że może to wynikać ze specyfiki szkół wiejskich, która jest
nieco odmienna niż placówek szkolnych w środowisku miejskim. Niewielkie
szkoły wiejskie a w nich mała liczebność klas jest sytuacją sprzyjającą dla
procesu dydaktyczno-wychowawczego. W niewielkim środowisku, gdzie
wszyscy się dobrze się znają, pojawiające się zagrożenia, czy konflikty są
lepiej dostrzegalne i szybciej ulegają rozwiązaniu.
Kameralność szkół wiejskich pozwala również na tworzenie dobrej atmosfery pracy i nawiązywaniu serdecznych kontaktów międzyludzkich.
Również społeczność wiejska jest mocniej związana emocjonalnie ze szkołą
niż społeczność wielkomiejska. Niekiedy mieszkańcy wsi sami budowali
szkołę bądź tworzyli pod nią swoje grunty, co powodowało, że ich poczucie
więzi ze szkołą stawało się mocniejsze.
Warto jednak zauważyć, że prezentowane oceny i opinie badanych
nauczycieli nie muszą być traktowane jako rzeczywiście własne, ale mogą
być rezultatem przeciążenia normatywnego roli, które zostało wskazane
przez Zdzisławę Kawkę (1998, s.73). Często nauczyciele ,,(...) w sytuacji
badania prezentują myślenie normatywne, tzn. utrwalone w świadomości
powinności roli, w mniejszym stopniu zaś rzeczywiste postawy i zachowa-
ELŻBIETA EGIERSKA
191
nia”. Przyglądając się nauczycielom i ich poczuciu satysfakcji z wykonywanej pracy widać, że nie jest łatwo i jednoznacznie powiedzieć, co ją stanowi.
W dużej mierze satysfakcja zawodowa zależy od tego, czy nauczyciel wybrał swój zawód świadomie, czy też zadecydował o tym ślepy los. Często
zależy ona od osobniczych uwarunkowań nauczycieli, a także, od tego,
gdzie i w jakiej szkole nauczyciele pracują, w jakich klasach uczą, ile lat pozostają w zawodzie i w jakim środowisku przebywają.
Bibliografia:
1. Balicki M., Satysfakcja zawodowa nauczycieli polskich, [w:] A. A. Kotusiewicz (red.), Myśl pedeutologiczna i działanie nauczyciela, Wydawnictwo ,, Żak”, Warszawa 1997.
2. Bańka A., Psychologia organizacji, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia.
Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk 2005.
3. Dinham S, Scott C., The International Teacher 2000 Project: An International Study of Teacher and School Executive Satisfaction, Motivation and Health in Australia, England, USA, Malta and New Zealand,
Challenging Futures Conference. UNE Armidale. Jan. 2002.
4. Griffin R. W., Podstawy zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002.
5. Kawka Z., Między misją a frustracją. Społeczna rola nauczyciela, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1998.
6. Kwaśnica R., Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t.2,
PWN, Warszawa 2004.
7. Michalak J. M., Uwarunkowania sukcesów zawodowych nauczycieli.
Studium przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
2007.
8. Mietzel G., Wprowadzenie do psychologii, GWP, Gdańsk 1998.
9. Poraj G., Od pasji do frustracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego,
Łódź 2009.
10. Rostkowska T., Rostkowski J., Psychologiczne uwarunkowania zadowolenia z pracy i z życia osób aktywnych, [w:] H. Gajdamowicz (red.),
Nauczyciel wobec szans i zagrożeń edukacyjnych XXI wieku., t. 1,
Wydawnictwo ,,Impuls”, Kraków 2009.
11. Wiłkomirska A., Zawodowe i społeczno-polityczne orientacje nauczycieli, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak”, Warszawa 2002.
12. Wiśniewski W., Satysfakcja zawodowa nauczycieli, Kwartalnik Pedagogiczny, 1990 nr 3.
192
PODSTAWOWYCH
13. Zarębska J., Nauczyciele w roku szkolnym 2002/03, Wydawnictwo
CODN, Warszawa 2003.
14. Żechowska B., Sukces zawodowy nauczyciela i jego uwarunkowania,
Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Słupsk 1978.
Summary
Job satisfaction among primary school teachers
The present text is the result of studies that have been conducted in
the framework of the thesis "Teacher Career Satisfaction." The aim of this
study was to determine the level of job satisfaction of teachers working in
schools in the city and the countryside, to investigate the relationship between the level of job satisfaction and the location of employment of teachers, and also to show the distribution of the components of job satisfaction of
teachers, which resulted from the work of teachers. This article presents
only a part of research, namely, are shown in the prevailing social relations
in school and their image resulting from the work of teachers (country, city).
The study was conducted in 2010 a group of 70 teachers. Among the teachers interviewed 34 people working in the public elementary schools located
in the city of Lodz in the district Bałuty, while 36 people were teachers working in primary schools in rural areas belonging to the community heal.

Elżbieta Egierska - Studia Dydaktyczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Mapa satysfakcji i zaangażowania

Przeczytaj więcej

Raport grupowy - Logo Streszawodowy.pl

Satysfakcja pacjenta

Pomiar satysfakcji klienta usług