Węgry-pomoc humanitarna

Ośrodek Badań Naukowych
im. Wojciecha Kętrzyńskiego
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego - Olsztyn
Instytut Pamięci Narodowej Delegatura - Olsztyn
OLSZTYŃSKI PAŹDZIERNIK 1956
/w 50 rocznicę studenckiej solidarności z Węgrami/
Sesja naukowa 27.10.2006 r
OLSZTYN – Kortowo, ul. Kurta Obitza 1, Sala Teatralna
Centrum Nauk Humanistycznych UWM
Referaty:
dr Janos Tischler /Budapeszt/ - Powstanie węgierskie w roku 1956
prof. dr hab. Bohdan Łukaszewicz - Polski Październik 1956
dr Ryszard Tomkiewicz - Studenci Olsztyna wobec wydarzeń na Węgrzech i przemian w
Polsce 1956
mgr Paweł Piotr Warat - Olsztyński Październik w świetle raportów Urzędu
Bezpieczeństwa
mgr Andrzej Karski - Mieszkańcy Warmii i Mazur z pomocą humanitarną Węgrom
ANDRZEJ KARSKI
MIESZKAŃCY WARMII I MAZUR Z POMOCĄ HUMANITARNĄ
WĘGROM
1. Uchwała Nr 14/06 Krajowej Rady Reprezentantów Polskiego Czerwonego KrzyŜa z
25.06.2006 r. w sprawie uczczenia 50. rocznicy wydarzeń 1956r na Węgrzech:
"Krajowa Rada Reprezentantów PCK oddaje hołd wielotysięcznej rzeszy rodaków, którzy w
czasie tragicznych wydarzeń 1956r na Węgrzech pośpieszyli z bezinteresowną pomocą
ofiarom tych wydarzeń.
W spontanicznym odzewie na apel Węgierskiego Czerwonego KrzyŜa oddano krew dla
rannych, co przyczyniło się teŜ do zorganizowania Ruchu Honorowego Krwiodawstwa w
Polsce. Znacząca bezinteresowna pomoc humanitarna członków i wolontariuszy PCK w
tych dramatycznych okolicznościach ucieleśniała czerwonokrzyskie zasady humanitaryzmu
i niezaleŜności".
2. Kalendarium pomocy humanitarnej na rzecz Węgrów wg „Głosu Olsztyńskiego”.
26.10. - krótka wzmianka o kontrrewolucyjnych zaburzeniach w Budapeszcie 23.10.
29.10. - apel Węgierskiego Czerwonego KrzyŜa o dostarczanie krwi dla ofiar zaburzeń z
informacją o wysłaniu samolotu z darem Instytutu Hematologii z 700 kg plazmy i 2
samolotów z lekami i opatrunkami
- informacje o otwarciu od 7 rano Stacji Krwiodawstwa ul. Partyzantów
30.10. - Komunikat PCK
- o współdziałaniu z Ministerstwem Zdrowia
- o wysłaniu 5 samolotów z krwią, plazmą, lekami, środkami opatrunkowymi o
wartości ponad 1 mln.zł
- o oczekiwaniu na odpowiedź WCK, jaka jest potrzebna pomoc /poza krwią/
- wezwanie wszystkich chętnych do zgłaszania się do placówek PCK celem
zarejestrowania się i otrzymania skierowania do punktów poboru krwi
- zbiórka Ŝywności i pieniędzy zorganizowana zostanie po zasygnalizowaniu potrzeb
przez WCK
- krew dla braci Węgrów z informacją o zgłoszeniu się do Stacji Krwiodawstwa 20
osób z WSS-E /m.in.Langowska, Budziszowa, Lenkiewiczowa, Michalewicz, Drabik,
Janowiczowa/ oraz prośbą aby zgłaszać się do oddania krwi na czczo
- apel ZW PCK do społeczeństwa, aby jak najliczniej zostali krwiodawcami w celu
przyjścia z pomocą braciom Węgrom
31.10. - społeczeństwo Olsztyna spieszy z pomocą Węgrom
- koło Ligi Kobiet przy Woj.Bibliotece Pedagogicznej
570,-
1.11. - wpłaty na konto PCK
- pracownicy Woj.Urzędu d/s Bezpieczeństwa Publicznego
- PSS
- Elektroenergetyka PKP
- Sąd Wojewódzki
- Zespół Adwokacki Nr 2
5.128,5.000,815,1.844,1.000,-
- Zjednoczenie Przemysłu Mleczarskiego
1.500,- DOKP
1.000,- ZNTK Ostróda /z funduszu zakładowego/
10.000,- pracownicy olsztyńskich Zakładów Wapienno-Piaskowych
575,- apel Prezydium Oddziału Zw. Zaw. Kolejarzy w Olsztynie do kolejarzy z gorącym
poparciem akcji oddawania krwi i zgłaszanie się do placówek PCK oraz o ofiary pienięŜne
2.11. - PodchorąŜowie OSA oddają krew na apel dot. pomocy powstańcom węgierskim
/wstępnie gotowość wyraziło 100 podchorąŜych/
3-4.11. - Rezolucja studentów WSR z 29.10.1956 r.
7.11. - Na pomoc ofiarom tragicznych wydarzeń na Węgrzech
- Zw. Zaw. Łączności
- PGR Budurewo
- WZGS
- pracownicy sądownictwa
2.000,957,3.569,415,-
9.11. - Komunikat ZG PCK z informacją o pomocy od 26.10. do 8.11;
- (pismo z ambasady Węgier w Warszawie do Centrali Ministerstwa Spraw
Zagranicznych Węgier - otrzymane z archiwum WCK z Budapesztu we wrześniu 2006 r.
Kopia z oryginału węgierskiego przetłumaczona na język polski):
Warszawa 10.11.1956 r.
25 października bieŜącego roku wyruszył z Warszawy pierwszy samolot z transportem krwi
zebranej przez społeczeństwo polskie dla wspomoŜenia ludu węgierskiego. Począwszy od tej
daty prawie kaŜdego dnia Polski Czerwony KrzyŜ wysyłał transporty z krwią, lekami,
Ŝywnością i materiałami budowlanymi. Jak dotąd drogą powietrzną wysłano Węgierskiemu
Czerwonemu KrzyŜowi: 794 litrów krwi, 415 litrów plazmy krwi, 16.500 kg środka
zastępującego krew i innych leków oraz opatrunków, 4.000 kg szkła okiennego wraz kitem,
3.000 kg Ŝywności .
Samochodami cięŜarowymi wysłaliśmy na Węgry 4.000 kg mleka w proszku i 8.000 kg
leków i środków opatrunkowych. Polski Czerwony KrzyŜ przygotowuje następne transporty
leków i Ŝywności. 10 dnia bieŜącego miesiąca w godzinach porannych wysłanych zostanie
następne 24 tony towaru, między innymi 15.000 kg mąki, 20.000 kg wędzonej słoniny,
500 kg musu jabłkowego i 6.000 kg leków. Wygląda na to, Ŝe w następnych transportach,
które wyruszą w pierwszej połowie przyszłego tygodnia, znajdować się będzie poza lekami
i środkami opatrunkowymi 52.000 kg mąki, 15.000 kg soków i dŜemów i 20.000 kg konserw
rybnych /śledź/. Poza powyŜszym, w porozumieniu z Polskim Czerwonym KrzyŜem
informujemy:
1. Poza informacjami podanymi w obwieszczeniu urzędowym, polskie społeczeństwo zebrało
dla nas do dnia dzisiejszego około 10 milionów złotych.
2. Proszą o natychmiastowe powiadomienie, kiedy mogą wyruszyć samoloty, ze szczególnym
uwzględnieniem przesyłek zawierających krew i leki.
3. Prosimy o pilne podanie nazwisk, adresu i telefonu, itd., nowego kierownictwa
Węgierskiego Czerwonego KrzyŜa.
4. Proszą o pilne zarządzenie, kiedy moŜna będzie wysłać w drogę koleją na Węgry zebraną i
załadowaną do wagonów Ŝywność i materiały budowlane.
5. Proszą o natychmiastowe powiadomienie, czy potrzebni są na Węgrzech lekarze i
pielęgniarki oraz sprzęt i wyposaŜenie szpitali.
6. Z kaŜdej części kraju napływają zgłoszenia tysięcy osób, które zgłaszają chęć przyjęcia na
krótszy i dłuŜszy czas dzieci węgierskich. Wiele osób kupuje juŜ róŜne artykuły dla dzieci i
zabawki, np. delegacja z Tarnowa, miasta rodzinnego Bema, zwróciła się do Czerwonego
KrzyŜa z oświadczeniem, Ŝe przygotowana jest na przyjęcie 100 dzieci węgierskich. Według
naszych obliczeń, w obecnych okolicznościach do Polski mogłoby przyjechać wiele tysięcy
dzieci węgierskich. W opinii Polskiego Czerwonego KrzyŜa, równieŜ pod tym względem
słuŜy on pomocą, jednakŜe wyjazd dzieci uzaleŜnia od decyzji władz węgierskich, poniewaŜ
wiele doświadczeń tego typu dowodzi negatywnych skutków takich akcji (rozluźnienie więzi
rodzinnych, nadmierne przywiązanie rodziny przyjmującej itp.).
7. Proszą Węgierski Czerwony KrzyŜ o pilne wydanie oświadczenia o tym, Ŝe polskie
przesyłki są faktycznie rozdysponowywane wśród ludności cywilnej, poniewaŜ niektóre
rozgłośnie zachodnie informują, Ŝe transporty te zostały przejęte przez jednostki sowieckie i
w związku z tym w Polsce natychmiast spadła gotowość do przekazywania darów, a w
szczególności oddawania krwi.
Nasza ambasada ponownie i usilnie prosi centralę o interwencję w celu nadania w radiu
szerokiego rozgłosu obserwowanej w Polsce i przybierającej jak dotąd nigdzie niespotykane
rozmiary akcji solidarnościowej i pomocowej, która jest charakterystyczna nie tylko dla
ostatnich dni, ale rozpoczęła się juŜ pierwszego dnia tragicznych wydarzeń na Węgrzech.
Dopóki teŜ lud węgierski nie wyrazi na najwyŜszym poziomie swojego podziękowania za
otrzymaną pomoc, uwaŜamy za słuszne, aby nasza ambasada opublikowała w prasie
oświadczenie z podziękowaniem. Uzasadnia to niezliczona liczba listownych oświadczeń,
które nasza ambasada otrzymała i otrzymuje, i wiele delegacji, które zwróciły się do naszej
ambasady. Prosimy o upowaŜnienie do powyŜszego i pilną telegraficzną odpowiedź
na powyŜsze.
14.11 - Płyną pieniądze na pomoc dla Węgrów
- pracownicy PGR Borki (w formie dobrowolnych składek)
- hurtownie WZGS Barczewo
5.000,213,-
15.11.- Na pomoc dla Węgrów - informacja o przekazaniu przez ZW PCK do ZG PCK
204.835,- oraz o zgłoszeniach chętnych do przyjęcia dzieci węgierskich na czasowe
wychowanie (ZW PCK otrzymał 7 zgłoszeń).
16.11.- Ponad 18 mln zł wpłaciło społeczeństwo na pomoc dla Węgrów z informacją o
otrzymaniu darów przez ZG PCK i ZW PCK od ludności (instytucji i osób prywatnych) w
postaci środków opatrunkowych, leków i Ŝywności.
- Pomoc dla Węgrów napływa - informacja o przyjęciu w dniach 9 - 11.11. przez ZP
PCK Działdowo ponad 2 tys. złotych oraz deklaracje przyjęcia sierot węgierskich.
21.11. - Na pomoc dla ludności Węgier
- załoga punktu usługowego "Ochrona obiektów" Kętrzyna 560 zł i wezwanie innych
punktów usługowych do przekazania ofiar dla ludności węgierskiej.
22.11. - Ponad 20 mln.zł dla ludności Węgier.
- informacje o wysokości wpłat na koncie ZG PCK ponad 20 mln. zł,
- o wysłaniu piątego transportu samochodowego z lekami i Ŝywnością.
26.11. - Kolejny transport PCK z lekami i Ŝywnością wyruszył na Wegry
z informacją o szóstym transporcie samochodowym i wysłaniu 40 ton artykułów
spoŜywczych i 2,5 tony leków.
28.11. - Dzieci szałsterskie dzieciom węgierskim
- dzieci ze SP Szałstry
338,-
3. Dokumenty ZW PCK:
- Wyciąg z protokołu z posiedzenia Prezydium ZW PCK w Olsztynie z dnia 27.11.1956 r. w
sprawie pomocy humanitarnej dla Węgrów:
Protokół nr 4/56 z dnia 27.11.1956 r.:
Zebranie zagaił Wiceprezes Cimaszkiewicz Borys i przystąpił do zapoznania zebranych
członków Zarządu z przebiegiem Akcji Pomocy Węgrom, przedstawiając osiągnięcia nasze w
skali krajowej oraz na terenie naszego województwa.
Członkowie Zarządu wyrazili zdanie, Ŝe jeśli chodzi o ilość naszych mieszkańców i wielkość
województwa wpływ darów jest zadawalający, oraz świadczy o ich podejściu społecznym i
zrozumieniu potrzeby pomocy dla Węgrów."
- Wyciąg ze sprawozdania rocznego za 1956 rok (ze stycznia 1957 r.)
" .... W końcowym okresie sprawozdawczym doszła do naszych prac akcja pomocy Węgrom.
W akcji tej aktyw nasz wiele dopomógł do zmobilizowania społeczeństwa zrzeszonego w
PCK i niezrzeszonego do zorganizowania pomocy dla Węgier. Wybitny udział w tejŜe akcji
miało nauczycielstwo i młodzieŜ szkolna, która potrafiła ofiarować nie tylko składki
pienięŜne, lecz takŜe przygotowała szereg paczek dla dzieci węgierskich.
Ogólnie w roku sprawozdawczym przesłaliśmy do Zarządu Głównego około 80 litrów krwi,
kilkadziesiąt kg róŜnych leków, 217 paczek dla dzieci węgierskich plus 2 duŜe kartony z
Ośrodka Harcerskiego z Mrągowa. W paczkach tych były ubranka, bielizna ciepła, koszulki
flanelowe, buciki, zeszyty, mydełka, ołówki, gumki, wieczne pióra itp.
W zbiórce i wysyłce paczek wyróŜniły się szkoły podstawowe z powiatu Nowe Miasto:
Szafarnia, Ostrowite, Protnice i Otręby. Z pow. Morąg szkoła w Górkach, z Olsztyna miasta
szkoła podstawowa Nr 1 i szkoła TPD.
Wiele innych szkół wysyłało paczki bezpośrednio do Zarządu Głównego PCK. Ogólnie
zebraliśmy na fundusz pomocy dla Węgier 503.716,85 zł, z kwoty tej zostało przekazane do
Zarządu Głównego 490.357,67 zł.".
Prezes
Zarządu Wojewódzkiego PCK
dr F. Wyszomirski
4. Podsumowanie ogólnokrajowe (ZG PCK )
"Do końca 1957roku z dobrowolnych darowizn pienięŜnych zebrano 31 milionów złotych, na
11 milionów złotych moŜna ocenić wartość w naturze, tak więc jako pomoc Polaków Polski
Czerwony KrzyŜ do tej samej daty przesłał na Węgry 42 samochody cięŜarowe i 104 wagony
kolejowe zawierające 25,5 tony sztucznej krwi, leków, środków opatrunkowych i sprzętu
lekarskiego, 331 ton Ŝywności, 32 tony odzieŜy, 10 ton mydła, jak równieŜ materiały
budowlane - np. szkło."
Treść podziękowania za ofiarowanie cennego daru w postaci krwi na apel Węgierskiego
Czerwonego KrzyŜa:
Warszawa, 1958 r.
POLSKI CZERWONY KRZYś
Zarząd Główny
Polski Czerwony KrzyŜ wyraŜa Obywatelowi(ce)
Adamowi Molickiemu
serdeczne podziękowanie za ofiarowanie cennego daru
w postaci krwi na apel Węgierskiego Czerwonego KrzyŜa.
Oddanie krwi dla ratowania Ŝycia ludzkiego jest
najwyŜszym czynem humanitarnym, jest czynem świadczącym
o wielkiej solidarności społecznej.
Polski Czerwony KrzyŜ jednocześnie uprzejmie powiadamia,
Ŝe dalsze ofiary z Waszej krwi - tym razem na stale wzrastające potrzeby
w naszym kraju - mogą być składane w najbliŜszej Stacji Krwiodawstwa.
Prezes
Polskiego Czerwonego KrzyŜa
dr I. Domańska
5. Opis reakcji polskiego społeczeństwa i darowizn dla ofiar węgierskiej rewolucji
autorstwa pana Janos'a Tischler'a
„Polacy a rok 1956”
Powszechnie wiadomo, Ŝe pochód w dniu 23 października w Budapeszcie wyruszył jako
demonstracja solidarności z październikiem polskim; symbolizowały to posągi Petofiego
i Bema oraz charakterystyczne hasło, które zwięźle wyraŜało Ŝądania ludności węgierskiej:
Polska daje przykład, idźmy drogą węgierską! Faktyczne złączenie wydarzeń zachodzących
w obu krajach miało miejsce 24 w Warszawie, podczas tego wielosettysięcznego
zgromadzenia na placu przed pałacem Nauki i Kultury, które oznaczało prawdziwy szczyt
przemian zachodzących w Polsce w październiku 1956 roku. Z jednej strony kilka grup
studentów, którzy dowiedzieli się o budapesztańskich demonstracjach z dnia poprzedniego,
weszło na plac z flagą węgierską, co wywołało wśród zgromadzonych olbrzymi aplauz,
natomiast ze strony Władysława Gomułki, świeŜo wybranego nowego pierwszego sekretarza
Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zdecydowane
niezadowolenie. Z drugiej strony, po zakończeniu zgromadzenia, ponad dwa tysiące osób - do
których w drodze dołączyło jeszcze kilka tysięcy - przeszło pod ambasadę węgierską, aby
wyrazić swoją solidarność z narodem węgierskim. W końcu jedna z demonstrujących grup
odbyła w centrum Warszawy krótkie zebranie pod hasłem Warszawa - Budapeszt - Belgrad.
Rewolucja węgierska 1956 wywołała w społeczeństwie polskim nadzwyczaj Ŝywy oddźwięk,
gotowość Polaków do udzielania Węgrom pomocy wyraŜała najsilniej w oddawaniu krwi
oraz ogólnokrajowej akcji zbierania pieniędzy, Ŝywności i leków. Łącznie krew oddało 10-12
tysięcy Polaków, blisko połowę zebranej ilości, 795 litrów, wysłano do Budapesztu, polska
prasa i radio szeroko relacjonowały to wszystko, pojawiały się wzruszające reportaŜe i
sprawozdania o dawcach krwi, ich dobrowolnych ofiarach, o organizacji zbiórki krwi.
Jednocześnie setkami zgłaszali się polscy lekarze i pielęgniarki, gotowi do wyjazdu na Węgry
i do udzielenia Węgierskim kolegom pomocy na miejscu. Akcja zbiórki krwi trwała półtora
tygodnia i zakończyła się kiedy Węgierski Czerwony KrzyŜ - dziękując Polakom za ich
ofiarność - dał znać, Ŝe nie ma juŜ potrzeby dalszych transportów krwi, w przeciwieństwie do
transportów Ŝywności, leków i odzieŜy.
Równolegle do oddawania krwi rozwinęła się równieŜ ogólnokrajowa akcja zbierania
pieniędzy, Ŝywności i leków, która trwała przez długie tygodnie i zyskała ponownie impet po
4 listopada.
Polskie władze nie wstrzymywały - nawet nie byłyby w stanie - tej spontanicznej inicjatywy
społecznej. Polskie transporty z krwią i pomocą dotarły na Węgry jako pierwsze i stanowiły
największą pomoc zagraniczną w dniach rewolucji węgierskiej.
Kolektywy, związki zawodowe, organizacje młodzieŜowe i harcerskie, osoby prywatne
składały znaczne darowizny pienięŜne, aby zakupić z nich leki i Ŝywność dla walczących o
wolność i rannych Węgrów. Gazety codziennie publikowały listę darów. RóŜne zakłady i
fabryki ofiarowały materiały drewniane i budowlane, oraz wszystko, czego wtedy brakowało
na Węgrzech. Związki zawodowe, kolektywy zakładowe przyjmowały uchwały o
solidarności z powstańcami węgierskimi.
W ślad za wezwaniem "PomóŜmy Węgrom", które pojawiło się w polskiej prasie, w ciągu
zaledwie trzech tygodni zebrano i przekazano prawie 20 milionów złotych Polskiemu
Czerwonemu KrzyŜowi, który z kwoty tej zakupił i przesłał Węgierskiemu Czerwonemu
KrzyŜowi leki, środki opatrunkowe i Ŝywność (naleŜy wspomnieć, Ŝe przeciętna pensja w
Polsce wynosiła wtedy około 800 - 1000 zł).
To prawda, Ŝe po 4 listopada większość dzienników ogólnokrajowych i regionalnych juŜ nie
zamieszczała relacji z codziennego przebiegu akcji, ale podsumowania oraz wyruszenie
poszczególnych transportów natychmiast podawano do publicznej wiadomości.
6. Pozdrowienie z 15.03.1957r dla delegatów Polskiego Czerwonego KrzyŜa od szefa
wykonawczego Węgierskiego Czerwonego KrzyŜa
Do delegacji Polskiego Czerwonego KrzyŜa
Budapeszt, 15.03.1957 r.
Szanowni Państwo,
Węgierski Czerwony KrzyŜ pozdrawia gorąco delegatów Polskiego Czerwonego KrzyŜa
Pana Romana Blizniewskiego, sekretarza generalnego oraz Panią Danutę Zyss kierującą
sekcją stosunków międzynarodowych, a za ich pośrednictwem cały Polski Czerwony KrzyŜ i
bratni naród polski. Wspominamy zawsze w wielką wdzięcznością Waszą szybką i skuteczną
pomoc udzielaną nam od pierwszych chwil tych trudnych dni pamiętnego roku.
Poszkodowany naród nie zapomni nigdy, Ŝe to Wy, jako jedni z pierwszych pośpieszyliście z
pomocą obejmującą: leki, Ŝywność, krew.
Wzajemna sympatia naszych dwóch narodów zapewniała, zapewnia i zapewni takŜe w
przyszłości współpracę naszych czerwonokrzyskich organizacji.
Jesteśmy przekonani, Ŝe ta szczera i braterska współpraca stanie się jeszcze bardziej owocna
poprzez wypełnianie zadań mających na celu zapewnienie pokoju i budowę socjalizmu.
Kończąc Ŝyczymy Wam w imieniu wszystkich pracowników Węgierskiego Czerwonego
KrzyŜa i całego naszego narodu, miłego pobytu w naszym kraju".
Gyorgy Killner