PRACA Z TEKSTEM JAKO NAUKA WNIKLIWEGO CZYTANIA

Bożena Smolik
[email protected]
nauczyciel j. polskiego
Publiczne Gimnazjum
w Otfinowie
PRACA Z TEKSTEM JAKO NAUKA WNIKLIWEGO CZYTANIA
Potrzeba ludzi wszechstronnie wykształconych i twórczych wynika z rozwoju
współczesnego społeczeństwa. Edukacja wczesnoszkolna zmierza do ukształtowania
osobowości ucznia zdolnego do samodzielnego myślenia, podejmowania nowych
problemów i przeżywania radości z ich rozstrzygania. Realizację tych zadań
umożliwia odpowiedni zasób wiedzy i sprawne opanowanie szeregu umiejętności.
Jedną z nich, która pozostanie głównym sposobem zdobywania wiedzy jest w ciągu
całego życia czytanie. Umiejętność czytania została zaliczona do osiągnięć
koniecznych na szczeblu nauczania w pierwszym okresie nauki szkolnej i stałej
uwagi na etapie nauki systematycznej.
Istnieje wiele definicji czytania, wiele poglądów i sposobów rozumienia
czynności czytania i jego efektywności. Istotne cechy tych definicji można
sprowadzić do następujących wniosków:
• czytanie to proces, na który składa się szereg umiejętności kształtowanych
w pewnym czasie (jest to proces poznawania),
• z filozoficznego punktu widzenia jest to proces o złożonej strukturze,
• podstawę procesu stanowią: rozpoznawanie znaków graficznych
(grafemów) i kojarzenie z odpowiednikami słuchowo–dźwiękowymi
(fonemami) oraz związek obrazu wzrokowo–wymawianego
z odpowiadającą mu treścią pozajęzyczną, a więc ujmowanie określonej
treści znaczeniowej, wszystkie te elementy warunkują się wzajemnie i
należy je rozpatrywać w ścisłej zależności.
Czytanie jest jedną z form komunikacji językowej. Według wcześniejszych
tradycyjnych definicji traktowane było jako czynność wzrokowa, uwarunkowana
głównie percepcyjnie.
Punktem wyjścia nowych rozszerzonych definicji jest uznanie za wiodącą
komunikacyjnej funkcji języka. Według owych definicji czytanie to proces twórczy,
obejmujący wszystkie złożone procesy myślowe. Można je podzielić
na fizjologiczne, psychofilozoficzne i celościowe.
Najbardziej istotne są definicje sprowadzające pracę z tekstem do wnikliwej
nauki czytania i rozumienia sensu czytanego utworu. Czytanie nie może sprowadzić
się do odcyfrowywania tekstu, lecz musi być wnikaniem w jego treść. W przeciwnym
razie nie będzie ono realizowało właściwego celu czytania. Jako proces twórczy
obejmuje czynności psychofizyczne i jego istotą jest rozumienie czytanych treści
zarówno w kontekście własnego doświadczenia, jak i poza nim.
1
Aby czytanie stało się skutecznym narzędziem uczenia się musi pozostawać
w ścisłym związku z rozwojem zdolności myślenia. Współczesna teoria czytania
nadaje tej umiejętności wymiar twórczy obejmujący złożone procesy myślowe
uaktywniające się nie tylko w biernym odbiorze informacji, rozumieniu dosłownym,
ale przede wszystkim w interpretowaniu i wartościowaniu danych znaczeń
przy aktywnym wykorzystywaniu wcześniejszej wiedzy i doświadczeń życiowych.
Zatem nauka wnikliwego czytania wiąże się głównie z kształceniem zdolności
rozumienia jako jedynej drogi poznania tekstu w sensie dosłownym,
jak i wykraczającym poza rzeczywistość przedstawioną i umożliwia różnego rodzaju
kreatywne transformacje tekstu.
Nauka wnikliwego czytania (wg. Opinii M.A. Tinkera) wiąże się głównie
z kształceniem zdolności rozumienia. Ten psychologiczny czynnik jest obok
percepcji zasadniczym warunkiem w czytaniu.
Współczesne psychologiczne koncepcje rozumienia pomimo braku zgodności
ich autorów, pozwalają na przyjęcie ustaleń, które należy uwzględnić w badaniu
osiągnięć w czytaniu uczniów klas początkowych. Zasadnicze znaczenie mają
twierdzenia podkreślające, że rozumienie jest niezbędnym warunkiem zdobywania
pewnych umiejętności. Celem nauki czytania jest opanowanie umiejętności czytania
z pełną świadomością treści, jaką wyraża czytany tekst. Nie może ono być biernym
odbiorem informacji zawartych w tekście, ale polega przede wszystkim
na wyszukiwaniu nowych informacji na podstawie kontekstu.
Czytanie jest umiejętnością wieloaspektową, z których głównymi są:
• rozumienie, będące jedyną istotną drogą poznania tekstu w sensie dosłownym,
pozwalającym na swobodne myślowe operowanie wykraczające poza
rzeczywistość przedstawioną w tekście, uświadamiające, że zawsze należy czytać
w celu określonej informacji użytecznej dla człowieka;
• aspekty techniczne czytania mogą ułatwić rozumienie i prowadzić do opanowania
nawyków właściwego spostrzegania, rozpoznawania, wybrzmienia znaków. Są
one niezbędne w początkowej fazie nauki czytania, musi wystąpić ich
automatyzacja, aby słowa będące nośnikami odpowiednich znaczeń były
właściwie rozumiane;
• szybkość (tempo) czytania może mieć niewiele wspólnego z szybkością
rozumienia tekstu. Tinker uważa termin „szybkość rozumienia” za bardziej
dokładny niż „szybkość czytania”. Jeżeli od początku nauki szkolnej będzie
bardziej doceniane rozwijanie rozumienia znaczenia słów, pojęć, zdań i innych
elementów składowych tekstów, to zbędne okazują się ćwiczenia szybkości
czytania.
Tak więc czynnikiem decydującym o poziomie umiejętności czytania jest
rozumienie czytanego tekstu, które wpływa na szybkość czytania i jest regulatorem
jego poprawności. Dojrzałość w procesie czytania nie polega tylko
na identyfikowaniu i rozumieniu każdego słowa. Należy znać relacje między słowami
w zdaniu, pomiędzy poszczególnymi zdaniami i akapitami.
Międzypokoleniowa transmisja wiedzy i kultury realizowana jest w szerokim
zakresie za pośrednictwem różnych tekstów. Stanowią one jeden z podstawowych
instrumentów przekazywania wiedzy w nauczaniu szkolnym i pozaszkolnym
2
i mogą pełnić ważne funkcje, ale pod warunkiem adekwatnego zrozumienia
przez czytającego zawartych w nich treści. W procesie rozumienia w umyśle jego
odbiorcy pojawiają się informacje dosłowne, zaczerpnięte z tekstu, kodowane jego
znaczenie oraz sytuacje w nim opisane. Łatwość ich przyswojenia zależy od rodzaju
tekstu, celu przyjętego przez czytelnika oraz zasobów posiadanej przez niego wiedzy.
Nauka czytania i praca z tekstem to jedno z najważniejszych zadań
w nauczaniu języka polskiego, to podstawowa umiejętność decydująca o powodzeniu
uczniów klas początkowych w dalszej nauce szkolnej. Opanowanie tej umiejętności
umożliwia im zdobywanie potrzebnych informacji, zaznajamianie się z otaczającą
rzeczywistością, a przede wszystkim właściwe jej rozumienie. Czytanie winno być
umiejętnością, dzięki której rozwiązać można różnorodne problemy wynikające
z tekstu, zdobyć pewną zdolność do refleksji, krytycznej oceny, a także podstawę
do innej twórczej działalności. Nauczyciele klas niższych powinni dobrze orientować
się, jaką sprawność czytania osiągnęli uczniowie, aby można było dobierać
odpowiednie ćwiczenia w celu usuwania braków w zakresie czytania i rozumienia
treści. Powinny być wśród nich ćwiczenia ułatwiające naukę czytania, ćwiczenia
kształtujące umiejętność czytania ze zrozumieniem, ćwiczenia wdrażające do cichego
czytania, które stanowi środek zaspokojenia potrzeb indywidualnych i jest najczęściej
stosowaną formą czytania. Umiejętność tę nabywa się w wyniku wielorakich
i systematycznych ćwiczeń. Należy od początku wyrabiać u dzieci umiejętność
rozumienia sensu czytanego tekstu. Kierowany i planowany cykl ćwiczeń wpływa
na doskonalenie i przyspieszenie czytania oraz przygotowania do samodzielnej pracy
z tekstem. Umiejętne dobranie ćwiczeń powoduje korzystne zmiany w procesie
kształtowania umiejętności i efektywności czytania, pogłębia motywację, wdraża
do selektywnego czytania, samokontroli i samooceny.
W związku z nauką czytania w klasach niższych należy jak najbardziej bogacić
i uatrakcyjniać różnego rodzaju ćwiczenia, aby uczeń był zaangażowany
intelektualnie i emocjonalnie. Rozwijać trzeba takie umiejętności, które pozwolą
dziecku odkrywać w tekście to, co nie jest bezpośrednio przedstawione za pomocą
słowa.
Kształtowanie umiejętności wnikliwego czytania wymaga nie tylko stosowania
odpowiednich ćwiczeń, ale także właściwej organizacji pracy z tekstem. Tylko takie
czytanie, które prowadzi do rozumienia treści tekstu, jest czytaniem efektywnym,
wzbogaca warsztat pracy ucznia i może być spożytkowane przez niego dla rozwoju
własnej osobowości.
Umiejętność rozpoznawania znaków graficznych i ich przekładanie na język
mówiony to ważne, ale niewystarczające elementy czytania, gdyż w jego procesie
zasadniczą rolę odgrywa czynnik psychologiczny, czyli uchwycenie sensu
i zrozumienie treści tekstu.
Na proces czytania ze zrozumieniem składa się:
spostrzeganie obrazów graficznych,
wiązanie obrazów graficznych z wyobrażeniami pozajęzykowymi,
czyli zrozumienie znaczenia grupy przeczytanych słów,
pamiętanie sensu przeczytanych wyrazów w czasie czytania następnej
grupy słów,
3
domyślanie się dalszego ciągu czytanego tekstu, tj. przewidywanie,
kojarzenie znaczeń w pewne całości myślowe,
kontrola – weryfikacja przewidywań.
Nie ulega wątpliwości, że najczęściej posługujemy się techniką czytania
ze zrozumieniem. Jego istotą jest kojarzenie obrazów graficznych i ich fonetycznych
odpowiedników, tj. wyobrażeń językowych lub samych obrazów graficznych
z odpowiadającymi im znaczeniami. Zrozumienie tekstu zależy od wprawy
w czytaniu, budowy zdań, stylu autora czytanego tekstu. Do zrozumienia tekstu
uczniowie muszą być przygotowani pod względem techniki czytania, języka
i rzeczowym.
Ostatecznym celem nauki czytania jest rozwijanie umiejętności cichego
czytania ze zrozumieniem. Stanowi ono zasadniczy warunek powodzeń ucznia
w szkole oraz podstawę do pracy samokształceniowej prowadzonej przez całe życie.
Eve Malmquist określa ciche czytanie ze zrozumieniem nazwą „czytanie
dla życia”. Nauczyć dzieci wnikliwie czytać to znaczy, otworzyć przed nimi drogę
rozwoju umysłowego. Pełni ono ważną rolę w rozwoju, powodzeniu szkolnym
i życiowym dziecka. Poprawne ciche czytanie wywołuje u niego natychmiastową
reakcję intelektualną na treść czytanego tekstu, pobudza do twórczego wyrażania
własnych sądów, myśli, doznań i uczuć. Ułatwia ono naukę już w klasach niższych
i jednocześnie lepiej przygotowuje do systematycznej nauki w klasach wyższych.
Trudności związane ze zrozumieniem tekstu nie sprzyjają rozbudzeniu i rozwojowi
zainteresowań czytelniczych oraz wyrabianiu zamiłowania do obcowania z książką,
lecz coraz bardziej je osłabiają.
Opanowanie cichego czytania ze zrozumieniem jako podstawowej formy
uczenia się umożliwia uniezależnienie się od innych osób i nie wymaga dodatkowego
instruktażu i wyjaśnień.
Ciche czytanie jest umiejętnością praktyczną potrzebną w różnych
okolicznościach życia, jest umiejętnością szczególnie potrzebną we współczesnym
świecie. Ustawiczne kształcenie opiera się przede wszystkim na czytaniu
ze zrozumieniem, a rozwój nauki i techniki niesie coraz więcej instrukcji, opisów,
informacji niezbędnych każdemu człowiekowi współczesnej rzeczywistości.
Należy stwierdzić więc, że opanowanie cichego czytania ze zrozumieniem
wpływa korzystnie na rozwój umysłowy oraz warunkuje powodzenie szkolne
i życiowe. Zdobyta w szkole taka umiejętność otwiera przed uczniem perspektywę
samodzielnego i skutecznego uczenia się i pokonywania trudności w procesie
przyswajania, pogłębiania i utrwalania wiedzy. Efektywne uczenie się
(przy zmniejszonym wysiłku i skróconym czasie) daje dodatkową satysfakcję,
(np. szybkiego opanowania materiału), sprzyja rozwojowi dalszych zainteresowań
i motywacji związanych z doskonaleniem czytania. Uczeń, który ma trudności
ze zrozumieniem czytanego tekstu, nie może liczyć na wewnętrzną nagrodę
wzmacniającą jego poczynania. Wpłynie to niewątpliwie na ukształtowanie
negatywnej postawy ucznia wobec zadań i wobec samego siebie. Taki uczeń będzie
stronił od tekstu jako źródła wiedzy, nie będzie rozszerzał i utrwalał wiadomości
szkolnych za pomocą dostępnych źródeł drukowanych, będzie wykazywał słabe
4
zainteresowanie czytelnicze, a tym samym będzie zmuszony coraz bardziej
uzależniać się od innych osób.
Aby temu zapobiec, należy podjąć systematyczną pracę nad kształtowaniem tej
umiejętności. Programy nauczania obok płynnego, poprawnego i wyrazistego
czytania głośnego, zalecają ciche czytanie ze zrozumieniem. Dzięki niemu uczeń
korzysta w większym stopniu z lektury, która jest nie tylko źródłem przeżyć,
ale wpływa na poznanie rzeczywistości w dużym zasięgu przestrzennym i czasowym
i przyczynia się do kształtowania jego osobowości.
Umiejętność takiego czytania jest jednym z zasadniczych warunków
powodzenia ucznia w szkole i stanowi podstawę do pracy samokształceniowej
prowadzonej przez całe życie.
Praca z książką rozumiana szeroko, jako umiejętność analizy i oceny tekstu,
prowadzi do samodzielnego wyboru lektury i warunkuje dalszą karierę ucznia.
Otwiera przed nim perspektywę systematycznego i skutecznego uczenia się,
pokonywania trudności opanowania i pogłębiania wiedzy.
Czytanie jest procesem rozwojowym, który ma miejsce przez całe życie
jednostki od wczesnego dzieciństwa aż do wieku dojrzałego. Aby móc rozwijać się
dzięki niemu, uczniowie powinni też nauczyć się sami oceniać to, co przeczytali
oraz podejmować decyzję, w jaki sposób najlepiej wykorzystać uzyskane
wiadomości. Obok percepcji – aktywnego procesu czytania, występują z nią
związane zrozumienie i zastanowienie.
Jakościowy poziom rozumienia zależny jest od sytuacji, w której się czyta,
od osobistych predyspozycji czytającego, od jego stopnia uwagi i zainteresowania
treścią, od wiedzy i doświadczeń, które on już posiada w zakresie prezentowanego
materiału, jak również od potrzeb i oczekiwań, jakie czytanie ma zaspokoić i spełnić.
Istnieje wiele poziomów czytanego tekstu obejmujących wydobycie znaczenia
ze stronic tekstu poprzez powiązanie swego doświadczenia i wiedzy z tym, co się
przedstawia w tekście. Samo przeczytanie, a potem przekazanie słów autora stanowi
niższy poziom czytania. Przekazanie myśli autora własnymi słowami jest nieco
trudniejsze.
Specjaliści od spraw czytania mówią często o „hierarchicznych” stopniach
umiejętności czytania, np.:
rozumienie dosłowne oznaczające umiejętność wydobycia bezpośrednio
„dosłownego” znaczenia słów, myśli i zdań w określonym odniesieniu,
interpretacja („sięga głębiej”) określa umiejętności, które są potrzebne
do wydobycia ukrytego znaczenia, daje możliwość uchwycenia
momentów nie podanych bezpośrednio, a wiec pozwala na wyciągnięcie
wniosków, rozważań o przyczynach i skutkach, zastanawiania się,
czynienia porównań, identyfikacji zamierzeń autora, motywów
postępowania bohaterów tekstu,
czytanie krytyczne przewyższa wymienione wcześniej poziomy,
gdyż czytający ocenia jakość, wartość, wiarygodność tego, co czyta,
czytanie twórcze (kreatywne) sięga dalej i oznacza, że z przeczytanego
tekstu wysnujemy nowe idee, zaczerpniemy pomysły do nowej
5
działalności, ujrzymy i odkryjemy nowe problemy, postawimy nowe
pytania i dojdziemy do odkrycia nowych myśli i uczuć.
Jednym ze sposobów czytania jest m. in. Czytanie wybiorcze, które pozwala
na selektywne i szybkie znalezienie potrzebnej informacji. Chodzi tu nie tylko
o znalezienie, dla przykładu, daty czy nazwy geograficznej w tekście. Czytanie
wybiórcze polega na pomijaniu nieistotnych dla głównego zagadnienia fragmentów.
Jest to rodzaj czytania przydatny w szczególności studentom czy pracownikom
naukowym.
W czytaniu bardzo ważna jest jeszcze wszechstronność, polegająca na giętkim
przystosowaniu tempa czytania do rodzaju i trudności czytanego materiału. Inaczej
należy czytać trudny materiał naukowy, inaczej artykuł prasowy, a jeszcze inaczej
powieść. O tym, jak należy czytać tekst, powinny decydować informacje, które chce
się uzyskać. Można więc sporo partii tekstu opuszczać, o ile nie zawierają
poszukiwanych przez nas informacji.
Efektywność czytania zależna jest od ogółu doświadczeń czytającego. Słowa
nabierają znaczeń poprzez wcześniejsze doświadczenia, ale i samo czytanie jest
na swój sposób formą doświadczenia. Poprzez czytanie można zbliżyć się
do rzeczywistości, którą autor stara się przedstawić. Czytający dociera do swoich idei
i myśli, które autor wypowiada. Czytanie daje możliwość przekroczenia ograniczeń
w czasie i przestrzeni.
Praca z tekstem musi stać się nauka wnikliwego czytania, które jest drogą,
instrumentem, narzędziem i środkiem do osiągnięcia określonych celów. Co czytamy
i jak czytamy zależne jest od tego, jak zamierzamy spożytkować czytanie. Czytanie
efektywne jest w najwyższym stopniu procesem aktywnym i celowym. Chcemy
np. nauczyć się więcej o świecie i społeczeństwie, w którym żyjemy, chcemy
zwiększyć zakres naszej wiedzy o nas samych i o innych ludziach, chcemy również,
aby czytanie dało nam odpoczynek i rozrywkę, zbieramy dane, aby rozwiązać
aktualne problemy lub dowiedzieć się, w jaki sposób wyprodukować daną rzecz.
Głównym celem w zakresie nauki czytania w szkole podstawowej powinno
być opanowanie przez dzieci techniki czytania, czyli funkcjonalne polegające
na stosowaniu czytania jako narzędzia uczenia się, traktowanie go jako przyjemności
i wyrabianie coraz lepszego gustu literackiego (czytanie emocjonalne).
Od samego początku nauki szkolnej należy przyswoić dzieciom potrzebę
i nawyk rozumienia czytanego tekstu. Za pomocą wszechstronnych ćwiczeń dalsza
nauka czytania powinna zmierzać do rozwoju w uczniach umiejętności wnikliwego
czytania i wykorzystywania źródeł drukowanych do dalszej nauki.
Takim osobliwym źródłem jest książka. Jej wartość to nie tylko kształt
edytorski i zawartość, ale także osoba czytająca, czas, miejsce oraz nastrój,
które nadają książce wartość dodatkową. Czy nadal utrzyma się jej mocna pozycja
w społeczeństwie epoki Internetu? Czy nasze dzieci będą sięgać jeszcze po klasyczny
tekst drukowany?
Czytanie jako zjawisko psychologiczno- socjologiczno- kulturowe jest
od dawna przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych. W badaniach
nad czytelnictwem dominuje kierunek psychologiczny bądź socjologiczny. Kierunek
socjologiczny wiąże czytelnictwo z całokształtem spraw społecznych,
6
a psychologiczny bada złożone procesy zachodzące podczas czytania, np.: problem
rozpoznawania (dekodowania), rozumienia i interpretacji (recepcji) czytanych
tekstów, motywy czytania i rozwój zainteresowań czytelniczych, wpływ lektury
na życie czytającego człowieka, wpływ czytania na formowanie się poglądów
i świadomości czytającego.
Czytanie najkrócej rzecz ujmując, jest to zdolność rozumienia mowy ludzkiej
zakodowanej w znakach pisma. W mojej pracy pragnęłam skupić szczególną uwagę
głównie na funkcji cichego czytania ze zrozumieniem nie tylko beletrystyki, ale także
każdego innego typu tekstu. Zdaniem znanych i cenionych psychologów
(J. Zborowski, Z. Pietrasiński) „umieć czytać- znaczy rozumieć tekst, ale umieć
dobrze czytać – znaczy rozumieć sens i treść we wszystkich jego warstwach
w możliwie najkrótszym czasie”.
Chociaż czytanie może odbywać się już nie tylko na nośniku papierowym
(książki, czasopisma), ale także na nośnikach elektronicznych, to zawsze istotna
rzecz będzie polegać na stopniu opanowania jego sprawności i rozumienia czytanego
tekstu. Od dawna psychologowie i pedagodzy zauważali bezpośredni związek jaki
istnieje między wysoką sprawnością czytania, a sukcesami w nauce szkolnej.
Sprawność w czytaniu osiąga ten uczeń, który poprawnie i szybko odczyta tekst
oraz załączone do niego polecenia, zrozumie istotę problemu, a następnie szybko
i poprawnie wykona zadania na końcu tekstu. Im wyższy stopień opanowania
cichego czytania ze zrozumieniem, tym większe sukcesy będzie odnosić w szkole
każde dziecko. Braki w zakresie tej sprawności są niestety główną przyczyną
wielostronnych niepowodzeń szkolnych we wszystkich przedmiotach nauczania typu
humanistycznego, czy przyrodniczo-matematycznego. Okazało się bowiem, ze dzieci
nie umiejące czytać cicho, w skupieniu, zwykle nie sięgają ani po podręcznik
szkolny, ani po żadną inną książkę. Wolą zdobywać wiedze systemem przekazu
ustnego, tj. opowiedzianą przez rodziców lub kolegów szkolnych i najczęściej
zadawalają się jedynie notatkami z lekcji zawartymi w zeszytach. Dzieci nie
czytające ze zrozumieniem nie sięgają także do tekstów zawartych w encyklopediach,
słownikach, leksykonach, czasopismach oraz nie wykazują aktywności w zakresie
poszerzania i zdobywania kompetencji czytelniczych.
Wracając więc do zasadniczego pytania: Czy warto pracować
nad umiejętnościami dziecka, zapewniając mu zdolność czytania ze zrozumieniem
w dobie Internetu? Chociaż wielokrotnie ogłaszano śmierć książki i zmierzch epoki
Gutenberga, to słowo pisane (drukowane) trwa nadal i zajmuje równorzędną pozycję
z innymi przekaźnikami informacji. Mówi się, że nawet programiści komputerowi
muszą podążać za logicznymi ciągami linearnymi, które są tak charakterystyczne
dla cywilizacji alfabetu. Jeszcze bowiem nie nastał czas utrwalania i przekazywania
myśli wyłącznie w systemie kodów ideograficznych. Póki co, rola umiejętności
cichego czytania ze zrozumieniem będzie wzrastać: znajomość treści podręczników
oraz wskazanych lektur jest dla młodzieży niekiedy jedyną drogą przekazania
podstawowych kwalifikacji czytelniczych. Okazuje się też, że potrzeba nie lada
kompetencji czytelniczych, aby zrozumieć komunikaty komputerowe, treści zawarte
w telegazecie czy czasopiśmie elektronicznym. Opanowania sprawności cichego
czytania ze zrozumieniem jest także podstawową i najdoskonalszą metoda
7
samodzielnego uczenia się i rozwoju. Opanowanie tej sprawności daje dostęp
do innych źródeł informacji zarówno drukowanych jak i medialnych.
Czytanie ze zrozumieniem a więc czytanie aktywne, świadome i twórcze
pozwala nie tylko zdobyć nowe informacje o świecie dawnym i dzisiejszym,
ale pozwala również wykorzystać je w dalszych operacjach myślowych, w nowych
zastosowaniach, a także w kreowaniu nowych, nie znanych jeszcze wyobrażeń
i związków między różnymi obszarami nauki i praktyki.
Na zakończenie pragnę przypomnieć może już trochę zapomniane nieużywane
sentencje dotyczące czytania, a mianowicie:
„A to miej na pilnej pieczy, abyś czytał, kiedy tylko możesz”. (M. Rej)
„Cóż może być bardziej cennego od codziennych spotkań z mądrymi
książkami” (L. Tołstoj)
„Dom bez książek jest jak ciało bez ducha” (Cycero)
„O, gdybym kiedyś dożył tej pociechy, aby te książki zbłądziły pod strzechy”
(A. Mickiewicz)
Być może to przestarzałe i niemodne, ale nie odkładajmy ich do lamusa
zapomnienia. Jest w nich wielka mądrość i sens.
BIBLIOGRAFIA:
1. Gałąska U.: Ciche czytanie ze zrozumieniem. W: Poradnik dydaktycznowychowawczy. Jelenia Góra 1984
2. Malmquist E.: Nauka czytania w szkole podstawowej. Warszawa 1982
3. Plenkiewicz M.: Efekty wczytaniu dzieci 9-10 letnich,Bydgoszcz1994
4. Tinker M.A.: Podstawy efektywnego czytania, Warszawa 1980
5. Wróbel T.: Współczesne tendencje w nauczaniu początkowym.
Warszawa1979
8