Historia Parlamentu Europejskiego Parlament Europejski jest

Historia Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski jest jednym z pięciu organów głównych Unii Europejskiej (obok Rady Unii
Europejskiej, Komisji Europejskiej, Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Obrachunkowego). Posiada
obecnie władzę ustawodawczą, nadzorczą i budżetową, jest jedyną unijną instytucją, której
członkowie wyłaniani są w wyborach bezpośrednich. Ale jego początki były znacznie skromniejsze.
Korzenie Parlamentu Europejskiego sięgają lat 50. XX wieku. Jego pierwszym wcieleniem było
Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), która została powołana na
mocy traktatu paryskiego z kwietnia 1951roku. Sześć państw członkowskich: Francja, Niemcy,
Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg, porozumiało się na rzecz stworzenia wspólnego zarządu dla
węgla i stali tych krajów.
Obszar początków integracji europejskiej nie był przypadkowy. Autorami tej koncepcji byli francuski
minister spraw zagranicznych Robert Schuman oraz jego doradca Jean Monnet. Ukierunkowanie
jedynie na sektor węglowy i stalowy sprawiało, że współpraca mogła zostać zaakceptowana przez
rządy bez nasilania obaw o ich suwerenność. Jednocześnie surowce te stanowią podstawę przemysłu
zbrojeniowego, więc integracja w tym zakresie miała zmniejszać ryzyko kolejnej wojny, tworząc
podstawy do trwałego pokoju.
Traktat ustanawiający EWWiS zakładał powstanie jej czterech instytucji: Wysokiej Władzy, Rady
Ministrów, Trybunału Sprawiedliwości oraz Wspólnego Zgromadzenia. Właśnie ta ostatnia dała
początki Parlamentowi Europejskiemu.
Według Jeana Monneta decyzje w sprawach przemysłu ciężkiego miały mieć raczej charakter
techniczny, dlatego
zakładano, że nie będą wymagały tworzenia zgromadzenia typu
parlamentarnego. Wspólne Zgromadzenie miało więc ograniczone kompetencje.
Siedzibę i sekretariat Zgromadzenia EWWiS ulokowano w Luksemburgu. Brakowało tam jednak
wystarczająco dużych pomieszczeń na sesje plenarne, dlatego w lipcu 1952 ministrowie spraw
zagranicznych EWWiS postanowili, że będą się one odbywać w Strasburgu.
Zgromadzenie po raz pierwszy obradowało we wrześniu 1952 roku. W jego skład weszło 78
przedstawicieli, delegowanych przez sześć krajów tworzących EWWiS. Reprezentantów wybrano
spośród posłów parlamentów państw członkowskich, zgodnie z procedurą ustanowioną przez każde
państwo. Mandaty rozdzielono w sposób następujący: Francja, Niemcy, Włochy po 18, Belgia i
Holandia po 10, a Luksemburg 4.
Pierwszym przewodniczącym Parlamentu Europejskiego wybrany został belgijski polityk Paul Henri
Spaak. Obok Schumana i Monneta, zaliczany jest do tzw. ojców założycieli Unii Europejskiej. W 1955
roku stanął na czele roboczej komisji, która opracowała raport w sprawie stworzenia podstaw
wspólnego rynku europejskiego. Raport Spaaka stał się podwaliną tzw. traktatów rzymskich.
Wiąże się z nimi kolejny etap kształtowania się Parlamentu Europejskiego. W marcu 1957 roku
szóstka państw (Francja, Niemcy, Włochy i kraje Beneluksu) podpisała umowy o kolejnych obszarach
współpracy. Traktaty rzymskie ustanowiły Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz
Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom). Tym samym od momentu wejścia w życie
traktatów, tj. od 1 stycznia 1958 roku, Zgromadzenie skupiało w sobie przedstawicieli państw
członkowskich trzech istniejących już wówczas wspólnot.
Traktaty niemal podwoiły liczbę delegatów do zgromadzenia – ich ilość wzrosła do 142. Niemcy,
Francja i Włochy mianowały teraz po 36, Belgia i Holandia po 14, a Luksemburg 6 swoich
reprezentantów. Na pierwszej sesji, która odbyła się w marcu 1958 roku, powiększone Zgromadzenie
przyjęło nazwę Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego. Jego przewodniczącym został Robert
Schuman. Od marca 1962 zgromadzenie to nosi nazwę Parlamentu Europejskiego.
W 1973 roku, wraz z przystąpieniem Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii, liczba członków Parlamentu
Europejskiego wzrosła do 198 (z Wielkiej Brytanii doszło ich 36, a z Danii i Iralndii po 10).
Niezależnie od zmieniającej się nazwy i poszerzającego się składu, Zgromadzenie nadal składało się
z delegatów, których mianowały spośród swych członków parlamenty, zgodnie z procedurą
ustanowioną przez każde państwo członkowskie. Jednocześnie w traktacie rzymskim zastrzeżono, że
Zgromadzenie opracuje projekty, mające na celu umożliwienie przeprowadzenia powszechnych
wyborów bezpośrednich zgodnie z jednolitą procedurą we wszystkich państwach członkowskich. Brak
konkretnego wskazania sprawił jednak, że na bezpośrednie wybory trzeba było poczekać jeszcze
przeszło dwadzieścia lat.
Wyłanianie członków Parlamentu Europejskiego z parlamentów narodowych sprawiało, że jego skład
trzeba było zmieniać w zależności od wyników krajowych wyborów. W rezultacie przez ponad ćwierć
wieku, w okresie mianowanego Parlamentu w jego ławach zasiadało łącznie 750 eurodeputowanych o
różnym stażu i doświadczeniu. Tak wyłonieni posłowie sprawowali ponadto dwa mandaty, co w miarę
rozrastania się kompetencji Parlamentu Europejskiego, stawało się coraz trudniejsze do pogodzenia.
W 1972 roku Traktaty Luksemburskie przyznały Parlamentowi Europejskiemu uprawnienia kontrolne w
zakresie budżetu wspólnotowego i jego wykonania, które przez wiele lat należały do jego
najważniejszych uprawnień. Kompetencje te były jednak ograniczone tylko do decydowania o
wydatkach.
Wobec chwilowego kryzysu integracji europejskiej, związanego z sytuacją polityczną we Francji czy
nieoczekiwanymi rozmiarami biurokracji we wspólnotowej polityce, Parlament stał się nadzieją na
zdynamizowanie wspólnoty. Stąd powrót do przykurzonego już zapisu o bezpośrednich wyborach. W
grudniu 1974 na szczycie w Paryżu oficjalnie powrócono do tej idei.
Ostatecznie pierwsze wybory bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu 1979
roku. To były pierwsze międzynarodowe wybory w historii. Frekwencja wyniosła łącznie 62,5 proc.
Wyłoniono wówczas 410 posłów z 9 państw. Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania wybierały po
81 eurodeputowanych, Holandia 25, Belgia 24, Dania 16, Irlandia 15, Luksemburg 6.
Pierwsza sesja w tak wyłonionym składzie odbyła się w lipcu 1979 roku. Przewodniczącą została
wybrana Simone Veil, francuska polityk. Była to pierwsza kobieta na czele PE od czasu utworzenia
Zgromadzenia (drugą i jak do tej pory ostatnią, została dwadzieścia lat później Nicole Fontaine,
również Francuzka).
Pierwszy bezpośrednio wybrany parlament działał w latach 1979-1984. Ta kadencja przeszła do
historii pod znakiem dużej aktywności. Świadczyć o tym może choćby parlamentarny projekt Traktatu
ustanawiającego Unię Europejską z lutego 1984 r. Eurodeputowani starali się w pełni wykorzystywać
kompetencje oraz wpływać na ich poszerzenie.
Liczebność Parlamentu Europejskiego wzrastała wraz z kolejnymi rozszerzeniami Unii Europejskiej. W
2007, po przystąpieniu Rumunii i Bułgarii, UE liczyła 27 członków, a Parlament 785 europosłów. Ich
liczbę zmniejszono jednak wraz z najbliższymi wyborami do 736.
W myśl obowiązującego od grudnia 2009 roku Traktatu Lizbońskiego, deputowanych do Parlamentu
Europejskiego ma być 751. W najbliższych wyborach, które odbędą się według tych zasad, Polska
wybierze 51 europsłów (dla porównania - Niemcom, które są najliczniejszym państwem UE przypadło
96 mandatów).
Traktat Lizboński przyznał Parlamentowi Europejskiemu prawo współdecydowania w 40 nowych
dziedzinach. Więcej o kompetencjach, strukturze i składzie Parlamentu Europejskiego w kolejnych
wykładach.
Europosłowie wybierani są na pięcioletnią kadencję. Wybory do europejskiego parlamentu odbywają
się w tym samym czasie we wszystkich krajach członkowskich. Oficjalną siedzibą unijnego
zgromadzenia jest Strasburg, a Bruksela i Luksemburg – miejscami pracy. Luksemburg jest siedzibą
administracji Parlamentu (jego Sekretariatu Generalnego). Posiedzenia całego Parlamentu, zwane
sesjami plenarnymi, odbywają się w Strasburgu. Komisje parlamentarne spotykają się natomiast w
Brukseli.
Rozbicie pracy unijnego parlamentu między trzy państwa ma wielu przeciwników. Głównym
podnoszonym argumentem są oczywiście koszty generowane przez podróżujących urzędników. W
maju 2006 roku rozpoczęła się słynna akcja szwedzkiej eurodeputowanej, Cecylii Malmstroem, która
zbierała podpisy pod petycją o przeniesienie siedziby PE do Brukseli. Na specjalnie stworzonej w tym
celu stronie internetowej pomysł poparło ponad milion osób. Rok później ówczesny przewodniczący
Hans-Gert Poettering zapowiedział jednak, że nie będzie zabiegał o przeniesienie siedziby.
Od 1952 roku na czele Parlamentu Europejskiego stało 28 osób. Wśród przewodniczących najwięcej
było Niemców i Francuzów – po sześciu, pięciu Włochów. Jerzy Buzek, obecny przewodniczący
Parlamentu Europejskiego jest pierwszym Polakiem, który pełni to stanowisko. Został wybrany 14
lipca 2009 r., funkcję tę będzie pełnił przez dwa i pół roku (do stycznia 2012 r.).
Lista dotychczasowych przewodniczących Parlamentu Europejskiego:
Wspólne Zgromadzenie
EWWiS
Europejskie Zgromadzenie
Parlamentarne
Parlament Europejski
Parlament Europejski
1952-1953
Paul Henri Spaak
Belgia
1954
Alcide De Gasperi
Włochy
1954-1956
Giuseppe Pella
Włochy
1956-1958
Hans Furler
RFN
1958-1960
Robert Schuman
Francja
1960-1962
Hans Furler
RFN
1962-1964
Gaetano Martino
Włochy
1964-1965
Jean Duvieusart
Belgia
1965-1966
Victor Leemans
Belgia
1966-1969
Alain Poher
Francja
1969-1971
Mario Scelba
Włochy
1971-1973
Walter Behrendt
RFN
1973-1975
Cornelis Berkhouwer
Holandia
1975-1977
Georges Spenale
Francja
1977-1979
Emilio Colombo
Włochy
1979-1982
Simone Veil
Francja
wybierany w bezpośrednich
wyborach
1982-1984
Piet Dankert
Holandia
1984-1987
Pierre Pflimlin
Francja
1987-1989
Charles Henry Plumb
Wielka Brytania
1989-1992
Enrique Baron Crespo
Hiszpania
1992-1994
Egon Klepsch
Niemcy
1994-1997
Klaus Haensch
Niemcy
1997-1999
Jose Maria Gil-Robles
Hiszpania
1999-2002
Nicole Fontaine
Francja
2002-2004
Pat Cox
Irlandia
2004-2007
Josep Borrell
Hiszpania
2007-2009
Hans-Gert Poettering
Niemcy
2009
Jerzy Buzek
Polska
Źródło:
Bardi L., Parlament Europejski, Kraków 2005;
Brzeziński W., Górczyński A., Encyklopedia Unii Europejskiej, Warszawa 2003;
Integracja Europejska, red. A. Marszałek, Łódź 1997;
www.europa.eu
www.europarl.europa.eu