Spis treści
Transkrypt
Spis treści
Spis treści Wprowadzenie . .................................................................................................................... 7 Jarosław Szymanek Zmiany pozycji ustrojowej parlamentu w państwach demokratycznych . ....................... 9 Jerzy Jaskiernia Znaczenie czynnika profesjonalno-doradczego we współczesnym parlamentaryzmie a problem racjonalizacji polskiego postępowania ustawodawczego ................................................................................................................... 28 Zbigniew Kiełmiński Frekwencja w wyborach do narodowych parlamentów w zachodniej Europie .............. 42 Wojciech Sokół Systemy wyborcze w wyborach parlamentarnych i oceny ich politycznych efektów ...... 61 Arkadiusz Żukowski Swoistość wyborów parlamentarnych we współczesnej Afryce . ...................................... 84 Paweł Średziński Powstanie parlamentu niepodległej Ghany ....................................................................... 108 Adam R. Bartnicki Parlament i wybory parlamentarne w posowieckiej Rosji ................................................ 121 Kinga Wojtas Wybory w 2010 r. w Republice Czeskiej a układ rywalizacyjny . ...................................... 141 Anna Rakowska Udział parlamentarzystów w kampanii wyborczej do parlamentu kolejnej kadencji .................................................................................................................. 159 Jarosław Szymanek Sejm i Senat w porządku konstytucyjnym RP ................................................................... 172 Rafał Glajcar Aktorzy polityczni wobec modelu struktury wewnętrznej polskiego parlamentu w okresie transformacji . ...................................................................................................... 206 Anna Surówka Zasada incompatibilitas w polskim prawie parlamentarnym . .......................................... 223 Joanna Juchniewicz Frakcje parlamentarne – forma organizacji deputowanych niemieckiego Bundestagu ................................................................................................... 237 Jacek Zaleśny Oddziaływanie Rządu Federacji Rosyjskiej na wykonywanie inicjatywy ustawodawczej .................................................................................................... 251 Marek Jarentowski Senackie postępowanie legislacyjne w sprawie ustawy budżetowej: zagadnienia procedury i zachowań senatorów .................................................................. 271 Anna Młynarska-Sobaczewska Demokracja czy merytokracja? Wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego jako realizacja funkcji kreacyjnej parlamentu ................................................................... 294 Elżbieta Kużelewska Udział szwajcarskiego Zgromadzenia Federalnego w postępowaniach referendalnych . .................................................................................................................... 308 Sabina Grabowska Odpowiedzialność konstytucyjna głowy państwa przed parlamentem na przykładzie republik europejskich . ............................................................................... 326 Larysa Zhuk Relacje Rady Najwyższej i Prezydenta Ukrainy: instytucja impeachmentu ................ 350 Jacek Wojnicki Formowanie się instytucji prezydenta Republiki Macedonii ........................................... 359 Michał Brzeziński Konstytucjonalizacja pozycji ustrojowej parlamentu w sytuacjach szczególnych zagrożeń państwa .......................................................................................... 373 Autorzy . ................................................................................................................................ 388 Wprowadzenie W państwach współczesnych, niezależnie od przyjętej konstytucyjnie i realizowanej w praktyce formy rządów, parlament jest jeśli nie kluczowym, to przynajmniej istotnym ogniwem systemu politycznego. Jest składową, której nie da się pominąć w analizie państwowego procesu decyzyjnego, a w przypadku państw członkowskich Unii Europejskiej – również w związku z procesem decyzyjnym przekraczającym swymi ramami przestrzeń państwa. Parlament należy do tych instytucji politycznych, które od kilkuset lat cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem tak nauki, jak i praktyków i komentatorów stosunków władzy państwowej. Dzieje się tak niezależnie od ewolucji relacji parlamentu z innymi uczestnikami stosunków politycznych, funkcji parlamentu, jego składu społecznego, sposobu kreacji, struktury i wewnętrznej złożoności, procedur postępowania czy charakteru mandatu parlamentarnego. Szczególne zainteresowanie parlamentem i procesami w nim i w związku z nim zachodzącymi nie jest przypadkowe. Ściśle wiąże się z jego przedstawicielskim charakterem, niezależnie od tego, kim jest naród politycznie reprezentowany w parlamencie, czy – jak przed wiekami – są nim dominujące w państwie grupy społeczne czy – jak współcześnie w państwach demokratycznych – jest nim całość obywateli danego państwa. Postępująca na przestrzeni ostatnich wieków demokratyzacja prawa wyborczego, włączająca coraz to nowe grupy społeczne w krąg podmiotów dysponujących prawem wybierania i bycia wybranym nie zamyka dyskusji na temat reprezentatywności parlamentu. Przynajmniej od końca XIX w. toczy się i niewiele wskazuje, aby miała się ku końcowi, nowa debata – na temat repartycji mandatów w parlamencie i udziału w tym procesie partii politycznych jako kluczowych podmiotów agregujących wolę polityczną jednostek, de facto monopolizujących rywalizację wyborczą. Przejęcie rywalizacji wyborczej przez partie polityczne, połączone z typową dla nich oligarchizacją partii, „wypłukuje” z kolei nie tylko obywateli z procesów wyborczych, ale także szeregowych członków partii politycznych, co każe na nowo stawiać pytanie o naturę partycypacji obywateli w wyłanianiu parlamentu i wiążącym się z nią zjawiskiem absencji wyborczej. Wyjątkowy charakter parlamentu wynika z jego bezpośredniego umocowania w woli politycznej narodu, tj. pierwotnego źródła władzy politycznej w państwie, co z kolei daje mu prawo do normatywnego kształtowania w sposób powszechnie obowiązujący zachowań osób fizycznych, osób prawnych i innych jednostek orga- Wprowadzenie nizacyjnych. Przedmiotowej specyfiki parlamentu nie podważają, ani tym bardziej nie kwestionują, zasada podziału władzy ani – znacznie później upowszechniona, właśnie w kontekście „przerostów” parlamentaryzmu – zasada państwa konstytucyjnego, z sądem konstytucyjnym jako jej sztandarowym emblematem. Znamienne jest przy tym – jak pokazują doświadczenia ostatnich ponad 200 lat – że legitymizacja polityczna parlamentu bezpośrednio zakotwiczona w woli suwerena wcale nie musi skutkować przyjęciem zasady preponderancji parlamentu względem innych organów władzy państwowej, w tym – w stosunku do egzekutywy (bez względu na kwestię jej struktury i następstw z tego tytułu wynikających). Odwrotnie, mieści się w niej również parlament zdominowany przez rząd, co obserwujemy współcześnie chociażby w formie rządów premierowskich. Kiedy zaś na dynamikę wewnątrzkrajowych relacji zachodzących w obrębie systemu rządów narzucimy postępujące w większości państw europejskich procesy integracyjne, wiążące się między innymi z przeniesieniem części kompetencji prawotwórczych na rzecz organów Unii Europejskiej to okazuje się, że parlament może coraz mniej, że funkcja ustawodawcza, przez stulecia będąca indykatorem jego pozycji ustrojowej, jest mu sukcesywnie odbierana. Nieprzeciętne zainteresowanie studiami nad parlamentaryzmem wykazują nauka prawa konstytucyjnego oraz nauki polityczne, w ramach których uprawia się dwie pokrewne dziedziny szczegółowe: systemy ustrojowe oraz systemy polityczne. Wzgląd na podobieństwo przedmiotu badań, tj. parlamentaryzmu, sprawił, że do przedkładanej publikacji zaproszono zarówno przedstawicieli nauki prawa konstytucyjnego, jak i nauk politycznych. Posługują się oni różnymi podejściami i metodami badawczymi. Wielości wykorzystywanych metod i narzędzi badawczych towarzyszy daleko idąca rozpiętość zainteresowań badawczych poszczególnych Autorów: od analizowania zjawisk i procesów w dużej przestrzeni i długim czasie przez badanie poszczególnych instytucji parlamentarnych, po skoncentrowanie uwagi na szczegółowych mechanizmach parlamentaryzmu. Różnorodność i towarzysząca jej wielowymiarowość prezentowanych studiów nad parlamentaryzmem w całej rozciągłości ukazują żywotność parlamentaryzmu w świecie współczesnym. Potwierdzają tezę, że parlament jest tym ogniwem procesu decyzyjnego, które ogniskowało, ogniskuje i pewnie przez kolejne przynajmniej dziesięciolecia będzie ogniskować rozważania nauki prawa konstytucyjnego i nauk politycznych. Tadeusz Mołdawa Jacek Zaleśny Więcej na ten temat zob. J. Jaskiernia, Kluczowe pojęcia i kategorie poznawcze w prawie konstytucyjnym porównawczym i w nauce o systemach politycznych, „Athenaeum. Political Science” 2008, vol. 20, s. 135.