Sto lat temu na Mokotowie Hanna Dzielińskax

Sto lat temu na Mokotowie…
Mokotów został przyłączony do Warszawy 1 kwietnia 1916. Tak tak, to nie prima aprilisowy żart.
8 kwietnia dnia wojenny generał-gubernator Warszawy Hans von Beseler podpisał rozporządzenia,
zaczynające się od słów "Z dniem 1 kwietnia 1916 r. zostają przyłączone do Warszawskiej gminy
miejskiej:
•
z gminy Wilanów miejscowości Czerniaków i Siekierki
• cała gmina Mokotów..."
Jednak proces swoistego "zbliżania się" do Warszawy rozpoczął się kilkanaście lat wcześniej. Za
przełomową datę można uznać rok 1902, kiedy to Marta z Pusłowskich i Kazimierz hrabiostwo
Krasińscy, po gruntownym remoncie swojego pałacu Królikarnia i uporządkowaniu otaczającego go
parku, wyjednali u carskich władz zgodę na doprowadzenie linii tramwaju konnego przez Mokotów,
aż do bram swojej posiadłości. Położone wzdłuż Drogi Aleksandryjskiej parcele stały się łakomym
kąskiem na rynku nieruchomości i w ciągu kilkunastu lat powstały tu pierwsze wielopiętrowe
kamienice. W ślad za inwestycjami miało miejsce wytyczanie ulic, których nazwy nierzadko
pochodziły od imion bądź nazwisk właścicieli: to przypadek ul. Wiktorskiej i Magnuszewskiej
(własności Marii z Głogowskich i Wiktora z Magnusów oraz rodziny Narbutów). Kilka lat później, w
1908 roku na gminnym zebraniu w Mokotowie, większością głosów uchwalono utworzenie z
Mokotowa i Sielc samodzielnej gminy. Kiedy w 1916 roku Mokotów włączono do Warszawy,
mieszkańców czekała m.in. zmiana nazw ulic, tak by nie powtarzały się nazwy obecne w innych
dzielnicach, np. Grodzka stała się odtąd Madalińskiego, a Zygmuntowska - Starościńską.
Wyjątkową cechą Mokotowa jest na pewno obecność słynnych rezydencji: pałacu Szustra należącego
w XVIII wieku do księżnej Izabeli Czartoryskiej i malowniczo położonej Królikarni, legendarnego
hazardzisty, pana de Tomatisa. Jeden z późniejszych właścicieli Królikarni, Ksawery Pusłowski,
zostawił po sobie ślad m.in. w postaci nazwy osiedla Ksawerów.
Czas wolny i rozrywka na Mokotowie
W przeszłości Mokotów był swoistym zagłębiem rozrywkowo-rekreacyjnym Warszawy. To tu działał
na przełomie stuleci wypoczynkowo-rozrywkowy park "Promenada", w którym nie brakowało
ogródkowych teatrzyków, występów włoskiego chóru "Yambo" czy możliwości spędzenia kilku dni na
hazardzie albo sielskich spacerach. Z kolei w parku Sieleckim, gdzie mieściła się szkoła Austena dla
wielbicieli impresjonistów, przywykłych do malowania z natury, na wolnym powietrzu, w plenerze.
Wcześniej, w latach 40. XIX wieku w miejscu dzisiejszego Parku Wodnego "Warszawianka" można zaś
było zażyć nowoczesnych kuracji u doktora Sauvana. Zakład proponował zabiegi wzorowane na
działaniach doktora Priessnitza, co dla wielbicieli higieny było nie lada atrakcją! Do rozrywek w stylu
high-life należały natomiast wyścigi konne, zaś na odważnych lub majętnych czekały loty samolotami
na Polu Mokotowskim. Do takiego właśnie spędzania czasu przyznała się słynna aktorka Danuta
Szaflarska.
Do II wojny światowej jednym ze znanych lokali dzielnicy była „Sielanka” na ul. Belwederskiej
(nieopodal Promenady). Później tą nazwą ochrzczono lokal przy ul. Czerniakowskiej róg Gagarina.
Agnieszka Osiecka wspominała o nim w swojej piosence:
„Na Czerniakowskiej róg Gagarina
Ostatni tramwaj jęknął na szynach
Ostatni tramwaj, a za nim taxi
Tam gdzie Sielanka - warszawski Maxime".
Niemniej popularne, zwłaszcza na Dolnym Mokotowie, były tancbudy, które opisywał m.in. Stanisław
Grzesiuk.
Mało znanym dziś miejscem, o którym warto przypomnieć szczególnie w kontekście sposobów na
spędzanie czasu wolnego, była położona na skraju dzielnicy, przy ul. Puławskiej 1, strzelnica. Jej
właściciel, Robert Ziegler, miał najlepszy sklep z bronią w ówczesnej Warszawie (mieścił się przy ul.
Trębackiej) oraz fabrykę broni "Syrena". W budynku przypominającym alpejską architekturę
Szwajcarii znajdowały się trzy tory strzelnicze, w tym jeden z ruchomymi metalowymi manekinami w
kształcie zwierząt. Miejsce to bardzo dobrze kojarzyli stróże prawa, gdyż można tam było
przeprowadzać próby balistyczne.
Hanna Dzielińska - przewodniczka po Warszawie, dziennikarka telewizyjna
i publicystka, reżyser filmu "Grupa" o batalionie Krybar oraz serii filmów
dokumentalnych o historii Uniwersytetu Warszawskiego, autorka artykułów nt.
dziedzictwa historycznego i artystycznego Warszawy i przewodnika dla dzieci,
była wiceprezes Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami,
członek Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz Zespołu ds. Historycznych
Pracowni Artystycznych przy Prezydencie Miasta Warszawy. Laureatka III
nagrody w konkursie architektoniczno-urbanistycznym „Gdzie jest Muzeum
Niepodległości” oraz II nagrody w konkursie na upamiętnienie Wielkiej
Synagogi. Autorka strony www.powarszawie.com