Biznes a ekologia

BIZNES A EKOLOGIA
Postawy wobec ochrony środowiska
Omówienie badania wykonanego przez PBS DGA SA, lipiec 2010 r.
Wielkość firmy stanowi w wielu przypadkach kryterium silnie różnicujące
działania przedsiębiorstw oraz przekonania top managementu. Wielkość
firmy koreluje bowiem z szeregiem czynników, które determinują stopień
związania firmy przez przepisy prawa w zakresie ekologii oraz sposób
odnoszenia się firmy do norm prawnych i etycznych. Wśród tych czynników
wymienić należy: skalę i zasięg działalności gospodarczej, możliwości
finansowe, występowanie lub brak a) kultury korporacyjnej w zarządzaniu;
b) skodyfikowanego systemu wartości firmy oraz ustalonej misji firmy.
Dane prezentowane w podziale branżowym niejednokrotnie mogą nie
podlegać łatwej interpretacji. Trzeba mieć jednak na względzie, iż branże
zdefiniowane zostały szeroko i w ramach jednej kategorii analitycznej
znaleźć się mogą firmy o bardzo różnej specyfice działalności, a zatem – w
różnym stopniu podlegające przepisom ochrony środowiska.
Badanie stanowi kontynuację i rozwinięcie projektu realizowanego w 2009 r.
Część pytań z ubiegłorocznego badania została powtórzona w celu
monitorowania ocen i śledzenia trendów.
Warto podkreślić, że spadek zaangażowania w działalność ekologiczną
dotyczy firm średnich, a przede wszystkim małych, które kryzys mógł
dotknąć szczególnie silnie. O ile wcześniej przedsiębiorstwa z sektora
produkcyjnego, transportu/telekomunikacji i handlu wyraźnie częściej
podejmowały działania na rzecz ochrony środowiska, w tej edycji badania
odsetek zaangażowanych firm we wszystkich branżach jest porównywalny.
Podobnie jak w 2009 roku zauważamy, że firmy duże (92%) i średnie (84%)
angażują się w działania proekologiczne wyraźnie częściej niż firmy małe
(68%).
Niewątpliwie przedsiębiorstwa o większym zatrudnieniu – z racji skali
prowadzonej działalności – częściej podlegają przepisom ochrony
środowiska. Ponad połowa (56%) respondentów zarządzających dużymi
firmami określiła wpływ regulacji prawnych w tej dziedzinie na działalność
firmy jako duży lub bardzo duży (analogiczne deklaracje złożyło 39% top
managerów z firm średnich i tylko 25% z firm małych).
Stopień związania przepisami prawa stanowi zatem pierwszy czynnik
różnicujący częstość podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska.
88% firm określających ten stopień jako duży lub bardzo duży prowadzi
działalność proekologiczną – dla porównania: analogiczny odsetek wśród
firm, które prawodawstwo ekologiczne dotyczy w małym stopniu lub w ogóle,
wyniósł 57%.
Fundacja Green Cross Poland
ul. Krucza 24/26
00-526 Warszawa
tel. (0-22) 5223616
fax (0-22) 5223617
e-mail: [email protected]
internet: www.greencrosspoland.org
Również subiektywna ocena zarządzających co do stopnia wpływu
działalności firmy na środowisko naturalne znajduje odzwierciedlenie w
prowadzonej działalności proekologicznej. Firmy, których wpływ na otoczenie
jest duży lub bardzo duży, aż w 89% podejmują działania na rzecz ochrony
środowiska, podczas gdy firmy, których przedstawiciele twierdzą, że takie
oddziaływanie w ogóle nie występuje – w połowie przypadków.
Obszary, w których uwzględnione są działania na rzecz ochrony środowiska,
różnią się w zależności od wielkości firmy. Zarządzający dużymi firmami
rzadziej twierdzili (19%), że prowadzą działania proekologiczne w obrębie
swojej podstawowej działalności zarobkowej niż przedstawiciele firm o
mniejszym zatrudnieniu. Z drugiej jednak strony, częściej deklarowali
bardziej holistyczne podejście do spraw ekologii – czyli włączanie jej do
strategii firmy (59%) oraz budowanego wizerunku (39%).
Firmy nie koncentrują się wyłącznie na działaniach mających na celu
redukcję niekorzystnego wpływu na środowisko stwarzanego przez
prowadzoną przez siebie działalność. Choć w istocie przeważają projekty
wewnętrzne, realizowane przez 83% firm, to jednocześnie niemal 30% firm
prowadzi działania proekologiczne ukierunkowane na zewnętrz.
Z punktu widzenia rachunku ekonomicznego działania proekologiczne
podzielić można na 2 typy: przynoszące korzyści podejmującej je firmie (np.
związane z oszczędnością surowców, energii itp.) oraz nieopłacalne
finansowo. Podejmowanie działań, które generują jedynie koszty wynikać
może z konieczności przestrzegania norm prawnych lub świadomego
wyboru firm zaangażowanych w ochronę środowiska. W zbadanej próbie
przedsiębiorstw prawie ¾ podejmowało działania „opłacalne”, a niemal 2/3 –
działania „nieopłacalne”. Firmy duże częściej realizowały zyskowne projekty
ekologiczne niż firmy małe (85% vs 73%). Wynikać to może ze
skuteczniejszej polityki ekologicznej prowadzonej przez te firmy.
60% top managerów uznaje, że ich firma odnosi wymierne korzyści w wyniku
prowadzonych działań proekologicznych. Pod pojęciem „wymiernych
korzyści” najczęściej kryją się oszczędności kosztowe (54%) oraz lepszy
wizerunek firmy (31%). Dla firm dużych równie ważną co reputacja korzyścią
jest zgodność z przepisami prawa – które, jak wiemy, dotyczą ich częściej
niż mniejszych przedsiębiorstw. Zarządzający firmami 250+ częściej niż
pozostali jako korzyść z działalności ekologicznej wskazywali także
realizację wartości firmy, co może wskazywać na wyższy stopień
zinternalizowania wartości ekologicznych w tego typu przedsiębiorstwach.
Motywacja do podejmowania działań proekologicznych to przede wszystkim
splot wymogów prawnych i rynkowych oraz wartości realizowanych przez
firmę. W porównaniu z rokiem 2009 zarządzający istotnie rzadziej
wskazywali zarówno presję zewnętrzną, jak i wartości firmy jako powód
podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska. Należy jednak
zauważyć, że w tej edycji badania respondenci podawali mniej złożone
umotywowanie działalności ekologicznej – aż 71% wskazało tylko jedną
przyczynę, podczas gdy w 2009 r. – 46%.
Fundacja Green Cross Poland
ul. Krucza 24/26
00-526 Warszawa
tel. (0-22) 5223616
fax (0-22) 5223617
e-mail: [email protected]
internet: www.greencrosspoland.org
Sytuacja firmy w kontekście stopnia podlegania przepisom ochrony
środowiska
różnicuje
motywację
działań
proekologicznych.
W
przedsiębiorstwach, w których wpływ prawa na działalność firmy jest duży
lub bardzo duży, presja zewnętrzna jako przyczyna podejmowanych działań
proekologicznych wskazywana jest przez 59% managerów – istotnie częściej
niż w przypadku firm, których przepisy dotyczą w mniejszym stopniu (mniej
więcej 40%). Realizowane wartości najczęściej są tymczasem wskazywane
przez przedstawicieli firm, na które prawo ochrony środowiska wpływa w
małym stopniu lub też w ogóle (45%).
Wpływ presji zewnętrznej jest częstszy w przypadku firm dużych i średnich,
ponieważ w większym stopniu podlegają one regulacjom prawnym. Dla
przedsiębiorstw o zatrudnieniu powyżej 250 osób motywem działań
proekologicznych podobnie często co realizowane wartości są względy
ekonomiczne (27%). Z tych informacji wyłania się wizerunek dużych firm,
które – podlegając uwarunkowaniom prawnym, posiadają jednocześnie dość
silnie zakorzenione przekonania o swojej społecznej roli i konieczności
ochrony środowiska. Na tej podstawie duże firmy wypracowują efektywny
model biznesowy, który pozwala im zarówno być w zgodzie z prawem i
swoimi wartościami, jak i czerpać zyski z podejmowanych działań.
Koszty (35%) oraz brak korzyści finansowych (11%) to najczęściej
wymieniana bariera dla prowadzenia działalności ekologicznej.
W
wypowiedziach badanych przewija się również wątek utrudnień natury
administracyjno-prawnej (brak wsparcia władz – 9%, przepisy prawa -7%,
biurokracja -4%).
Zdaniem zarządzających ich firmę do podjęcia/zintensyfikowania działalności
ekologicznej mogłyby zmotywować właśnie bodźce ekonomiczne w postaci
dofinansowania przez władze publiczne (25%) czy też ulg podatkowych
(23%). Kolejne 22% respondentów wskazało jako możliwą zachętę ogólnie
pojętą opłacalność działań na rzecz ochrony środowiska. Co siódmą firmę, a
wśród przedsiębiorstw dużych – co piątą, do działań proekologicznych
skłoniłyby bardziej restrykcyjne przepisy.
Częstość wskazań poszczególnych barier i bodźców dla działań na rzecz
ochrony środowiska różni się, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, czy firma w
chwili obecnej podejmuje już taką działalność. Przede wszystkim należy
zwrócić tutaj uwagę, że firmy obecnie zaangażowane w działania na rzecz
środowiska są bardziej świadome przeszkód i motywatorów dla działalności
ekologicznej niż firmy niezaangażowane. Znajduje to wyraz zarówno w
liczbie wskazywanych problemów/bodźców, jak i odsetku odpowiedzi „trudno
powiedzieć”.
Firmy nieco częściej wyrażają zainteresowanie podjęciem dialogu na tematy
ekologiczne z innymi firmami (suma ocen 4 i 5 na 5-punktowej skali – 28%)
oraz światem nauki (29%) niż organizacjami rządowymi czy pozarządowymi
(po 23%). Skłonność podejmowania dialogu z każdą z zaproponowanych
organizacji częściej przejawiają firmy duże oraz te, które już obecnie
prowadzą działania na rzecz ochrony środowiska.
Ponad połowa badanych nie wyraziła zainteresowania uczestnictwem w
koalicji firm podejmujących wspólne inicjatywy ekologiczne i poddających się
dobrowolnemu audytowi.
Fundacja Green Cross Poland
ul. Krucza 24/26
00-526 Warszawa
tel. (0-22) 5223616
fax (0-22) 5223617
e-mail: [email protected]
internet: www.greencrosspoland.org
Tak jak w przypadku podejmowania dialogu w sprawach ekologicznych,
zainteresowanie częściej wyrażały firmy już podejmujące działania
proekologiczne (41% vs 26% wśród niezaangażowanych – suma odpowiedzi
zdecydowanie tak i raczej tak). Zawiązanie koalicji firm było najbardziej
atrakcyjne dla firm, których w znaczącym stopniu dotyczą przepisy związane
z ochroną środowiska (49%).
Niemal 40% zarządzających nie wie, jakimi działaniami organizacje
ekologiczne mogłyby wspomóc działalność ich firmy na rzecz ochrony
środowiska. Może to z jednej strony wynikać z braku potrzeby pomocy, z
drugiej – z braku odpowiednich doświadczeń lub wiedzy o zakresie działań
podejmowanych przez organizacje ekologiczne. Być może warto byłoby
zatem dotrzeć do firm z informacją na temat form wsparcia oferowanych
przez organizacje ekologiczne. Ogólnie najczęściej wskazywanymi rodzajami
wsparcia było: ogólnie informowanie o tematach związanych z ochroną
środowiska (24%) oraz udzielanie pomocy przy pozyskiwaniu funduszy na
cele ekologiczne (19%).
31% top managerów nie potrafiło wskazać tematu konferencji ekologicznej,
interesującego z punktu widzenia ich firmy. 8% wyraziło zaś przekonanie, że
żaden temat nie byłby interesujący. Najczęściej wskazywany temat (22%) –
informacje na temat ochrony środowiska – wydaje się zbyt ogólnikowy, aby
posłużyć jako rekomendacja dla organizatorów konferencji. Tematami
bardziej konkretnymi, którymi zainteresowanie wyraziło około 10 % firm, były:
prawo a ekologia (szczególnie interesujące dla firm dużych), pozyskiwanie
funduszy na cele ekologiczne oraz gospodarka odpadami.
10% badanych spontanicznie wymieniło korzyści z działalności
proekologicznej jako ciekawy dla nich temat konferencji. 17% zaś wyraziło
zainteresowanie udziałem w konferencji poświęconej tej tematyce.
Uważamy, że przedstawione wyniki stwarzają nowe przesłanki do
utworzenia sieci powiązań ludzi i organizacji, którym bliskie są konstruktywne
i konsolidacyjne działania w dziedzinie ochrony środowiska, umożliwiające
wypracowanie korzystnych porozumień.
Fundacja Green Cross Poland
ul. Krucza 24/26
00-526 Warszawa
tel. (0-22) 5223616
fax (0-22) 5223617
e-mail: [email protected]
internet: www.greencrosspoland.org