KALKULATOR PRZYCHODÓW w 2009

MONIKA CIEŚLAK, KRZYSZTOF HRYNIEWIECKI
KALKULATOR PRZYCHODÓW
w 2009
(książka z programem)
Stan prawny: 1 czerwca 2009 r.
1 Nowości w 2009 roku w zakresie naliczania płac
W rozdziale tym zostały przedstawione najistotniejsze zmiany dla kalkulacji płac zarówno pracownika jak i
osoby zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej w roku 2009. Wszystkie dane i wskaźniki są aktualne
na dzień 1.6.2009 r.
Nowa skala podatkowa w 2009 roku
Podstawa obliczenia
podatku w złotych
ponad
85 528
85 528
Podatek wynosi
do
18% minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr.
14 839 zł 02 gr. + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł
Wynagrodzenie pracownicze
Skala podatkowa obowiązuje w zakresie rocznego rozliczenia podatku każdego zatrudnionego, zarówno
pracownika jak i zleceniobiorcę. Jednakże w ciągu roku podatkowego sposób poboru zaliczki na podatek
zależy od rodzaju umowy. Jeśli osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, zakład pracy – płatnik
pobiera zaliczki na podatek według skali podatkowej (progresja podatkowa) - art. 32 ustawy z 26.7.1991 r. o
podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), dalej: PDOF. Zaliczki od
pensji pracownika, za miesiące od stycznia do grudnia wynoszą:
1) za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku
roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali - 18%
dochodu uzyskanego w danym miesiącu,
2) za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę
stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali - 32% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.
WAŻNE

Zaliczkę z zastosowaniem wyższej skali podatku płatnik pobiera dopiero
od miesiąca, który następuje po miesiącu, w którym dochód pracownika
przekroczył kwotę 85 528,00 zł. Dochód oznacza przychód (przychód to
suma wszystkich składników wynagrodzenia: pensji zasadniczej, premii,
prowizji, innych składników wynagrodzenia, świadczeń w naturze oraz zasiłków)
pomniejszony o składki ZUS finansowane ze środków podatnika i koszty uzyskania
przychodu.
Istnieje możliwość zmniejszenia zaliczek na podatek i poboru podatku przez cały rok kalendarzowy z
zastosowaniem wyłącznie 18% skali podatkowej. Ust. 1a art. 32 PDOF stanowi, iż jeśli podatnik złoży płatnikowi
oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem bądź na zasadach
określonych w art. 6 ust. 4 – (osoby, podlegające nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, samotnie
wychowujących w roku podatkowym dzieci m.in. małoletnie, dzieci do ukończenia 25 roku życia uczące się jeśli
nie uzyskały dochodów powyżej kwoty 3 089,00 zł), a za rok podatkowy przewidywane, określone w
oświadczeniu:
1) dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub
dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej - zaliczki za wszystkie miesiące roku
podatkowego wynoszą 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za
każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale
skali podatkowej, kwota wolna jest odejmowana w podwójnej wysokości 46,33 x 2 = 92,66 zł,
2) dochody podatnika przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub
dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej lub dochody małżonka mieszczą się w
niższym przedziale skali, zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18% dochodu
uzyskanego w danym miesiącu.
Płatnicy, którym podatnik złożył powyższe oświadczenie, pobierają zaliczki według zasad preferencyjnych –
stosując wyłącznie 18% skalę podatkową począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało
złożone oświadczenie. W razie faktycznej zmiany stanu upoważniającego do obniżki zaliczek lub utraty
możliwości do preferencyjnego opodatkowania dochodów, podatnik jest zobowiązany poinformować o tym
płatnika. W tym przypadku od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać
warunki do obniżki zaliczek, zaliczki są pobierane według zasad ogólnych.
Umowy cywilnoprawne
W przypadku umów cywilnoprawnych płatnik nie stosuje progresji podatkowej i pobiera podatek na dwa
sposoby. W sposób ryczałtowy, w wysokości 18% przychodu, jeśli suma należności określonych w umowie lub w
umowach z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt 2 lub 5-9 PDOF (m.in. umowa zlecenia, umowa o dzieło)
zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika z tego samego tytułu nie przekracza miesięcznie od tego
samego płatnika kwoty 200,00 zł.
Zryczałtowany podatek potrącany jest od należności wypłacanych z tytułu:
osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i
publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz
dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na
podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych (art.
13 pkt 2),
wykonywania czynności związanych z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, bez względu
na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem
przychodów, o których mowa w pkt. 7 (art. 13 pkt 5),
wykonywania obowiązków przez osoby, którym organ władzy lub administracji państwowej albo
samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych
czynności np. przychody biegłych w postępowaniu sądowym (art. 13 pkt 6),
przychodów osób, niezależnie od sposobu ich powoływania, należących do składu zarządów, rad
nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych (art. 13 pkt 7),
przychodów wypłacanych na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło (art. 13 pkt 8),
przychodów uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich
lub umów o podobnym charakterze (art. 13 pt 9).
Zgodnie art. 1 pkt 23 ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 6.11.2008 r. (Dz.U. Nr 209, poz. 1316)
została zmieniona treść art. 30 PDOF. Do ust. 3 art. 30 PDOF dodano pkt 5a. Od dochodów (przychodów) płatnik
pobiera zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 18% przychodu z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt
2 lub 5–9 (w tym pkt. 8 – przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o
dzieło), jeżeli suma należności określonych w umowie lub w umowach zawartych z osobą niebędącą
pracownikiem płatnika z tego samego tytułu nie przekracza miesięcznie od tego samego płatnika kwoty 200,00 zł.
Zryczałtowany podatek pobiera się od przychodu, bez pomniejszania go o: składki ZUS finansowane przez
ubezpieczonego i koszty uzyskania. Obliczonego w ten sposób zryczałtowanego podatku nie pomniejsza się o
składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Warto podkreślić, że wprowadzenie tego przepisu spowodowało szereg
niejasności i praktycznie oznacza konieczność dokonywania wypłaty kwot umów cywilnoprawnych zawartych
na niskie kwoty ostatniego dnia miesiąca, bowiem dopiero wówczas płatnik może określić właściwy sposób
obliczenia podatku – analizując sumę dokonywanych w danym miesiącu wypłat.

Płatnik zawiera umowę zlecenia na określoną kwotę – 1 000,00 zł i postanawia, że
wypłata będzie następowała w miesięcznych ratach po 200,00 zł. Jak opodatkować
miesięczne wypłaty 200,00 zł?
O zastosowaniu ryczałtowego sposobu poboru podatku decyduje miesięczna kwota dokonywanych wypłat, a nie
ogólna kwota przewidziana w umowie, dlatego należy zastosować ryczałtowy sposób naliczenia podatku.
Oznacza to, iż płatnik nie uwzględnia kosztów uzyskania przychodów, nie pomniejsza przychodu o składki ZUS
finansowane ze środków ubezpieczonego, nie pomniejsza naliczonego podatku o składkę zdrowotną.
WAŻNE


Na przychody opodatkowane w sposób ryczałtowy płatnik nie wystawia
PIT-11. Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków
ubezpieczonego oraz składka na ubezpieczenie zdrowotne nie są
odejmowane od przychodu i od podatku w trakcie naliczania podatku w
sposób ryczałtowy. Jednakże składki te na podstawie zaświadczenia wydanego przez
płatnika zleceniobiorca (wykonawca umowy o dzieło) może jednak rozliczyć w
zeznaniu rocznym.
Podatek w stałej wysokości – 18% podstawy opodatkowania, w sposób określony w art. 41 PDOF pobierany jest
od każdej umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracownikiem oraz w sytuacji jeśli suma należności
określonych w umowie lub w umowach z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt 2 lub 5-9 PDOF (m.in. umowa
zlecenia, umowa o dzieło, kontrakt menedżerski) zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika z tego
samego tytułu przekracza miesięcznie od tego samego płatnika kwotę 200,00 zł. Płatnicy pobierają zaliczki na
podatek dochodowy od przychodu pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów (dalej: KUP) w
wysokości 20% (lub 50% w przypadku praw autorskich). Płatnik przychód pomniejsza o KUP oraz o potrącone
przez płatnika w danym miesiącu składki ZUS finansowane ze środków ubezpieczonego. Następnie otrzymaną
kwotę – podstawę opodatkowania zaokrągla do pełnej złotówki i mnoży stosując stawkę 18%. Tak obliczoną
zaliczkę zmniejsza o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne pobranej ze środków podatnika przez płatnika
(płatnik od podatku odejmuje tylko 7,75% składki zdrowotnej). Tak obliczona kwota, po zaokrągleniu do pełnej
złotówki jest kwotą zaliczki na podatek dochodowy odprowadzaną do Urzędu Skarbowego (dalej: US).
Kwota zmniejszająca podatek (ulga podatkowa)
Dotyczy tylko poboru zaliczki na podatek dochodowy od przychodu pracownika. Nie jest stosowana do umów
cywilnoprawnych. W wyniku zmniejszenia się kwoty, o którą zmniejsza się podatek w pierwszym przedziale
skali podatkowej w 2009 r., zmniejszyła się kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek od przychodu
pracowniczego. Kwotę tą odejmuje się obliczając zaliczkę tylko w przypadku przychodów pracowniczych, jeśli
pracownik złożył oświadczenie PIT–2. Kwoty wolnej nie stosuje się naliczając zaliczki od umów
cywilnoprawnych. W 2009 r. wynosi ona 46,33 zł.
556,02 zł / 12 = 46,33 zł
Miesięczna
Kwota zmniejszająca podatek
Roczna
Roczny dochód, który nie powoduje obowiązku zapłaty podatku
46,33 zł
556,02 zł
3 091,00 zł
Koszty uzyskania przychodów w 2009 r. pozostają bez zmian
Do obliczenia dochodu uzyskanego w 2009 r. z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego
stosunku pracy oraz pracy nakładczej koszty uzyskania przychodów wynoszą:
111,25 zł miesięcznie (podstawowe koszty uzyskania przychodów),
139,06 zł miesięcznie (podwyższone koszty uzyskania przychodów),
50% przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne (dalej: składki ZUS), jeśli
pracownikowi przysługują autorskie koszty uzyskania.
Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne
Wysokość składek jest taka sama dla wszystkich ubezpieczonych – zarówno pracowników, jak i osób
zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, różne są natomiast tylko zasady podlegania
ubezpieczeniom społecznym.
Ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru (9,76% składki finansuje ze swoich środków pracownik i
9,76% finansuje pracodawca).
Ubezpieczenie rentowe – 6% podstawy wymiaru (1,5% pracownik, 4,5% pracodawca),
w okresie 1.1.1999 r. – 30.6.2007 r. – 13% podstawy wymiaru
(6,5% pracownik, 6,5% pracodawca),
w okresie 1.7.2007 r. – 31.12.2007 r. – 10% podstawy wymiaru
(3,5% pracownik, 6,5% pracodawca).
Składki na te dwa ubezpieczenia (finansowane zarówno ze środków ubezpieczonego i ubezpieczającego)
płaci się w roku kalendarzowym tylko do określonego do limitu.
Kwota ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2009
wynosi 95.790,00 zł – obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29.12.2008 r. w sprawie kwoty
ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2009 oraz
przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M. P. Nr 97, poz. 850).
Ubezpieczenie chorobowe – składka wynosi 2,45% podstawy wymiaru, składkę finansuje ze swoich środków
pracownik.
Ubezpieczenie wypadkowe – stopa procentowa jest zróżnicowana, składkę finansuje pracodawca. Składka na
ubezpieczenie wypadkowe wynosi:
od 1.4.2007 r. do 31.3.2008r. od 0,67% do 3,60% podstawy wymiaru.
od 1.4.2009 r. do 31.3.2010r. od 0,67% do 3,33 % podstawy wymiaru
Nowa wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe od 1.4.2009 r.
Od 1.4.2009 r. zmieniły się stopy procentowe składek na ubezpieczenie wypadkowe. W życie wszedł załącznik nr
2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29.11.2002 r. w sprawie różnicowania stopy
procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w
zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. nr 200, poz. 1692 ze zm.), w brzmieniu nadanym
rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 16.3.2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie
różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. Nr 43, poz. 350).
W okresie do 31.12.2009 r. w celu ustalenia grupy działalności do której należy płatnik składek, należy stosować
Polską Klasyfikację Działalności (PKD) wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z 20.1. 2004 r. w
sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz. U. Nr 33, poz. 289 i Nr 165, poz. 1727), tzw. PKD 2004.
Sposób ustalania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe uzależniony jest od liczby
ubezpieczonych zgłaszanych przez zakład pracy do ubezpieczenia wypadkowego. Płatnicy składek podlegający
wpisowi do rejestru REGON, którzy:
zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych,
nie byli zobowiązani do przekazania do ZUS informacji ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata
kalendarzowe,
samodzielnie ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) ustala stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe
wyłącznie płatnikom składek, którzy za trzy kolejne, ostanie lata kalendarzowe mieli obowiązek i przekazali do
ZUS „Informację o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe” – ZUS IWA.
Informację ZUS IWA, za dany rok kalendarzowy, przekazują do ZUS płatnicy składek, którzy spełniają łącznie
trzy warunki:
podlegają wpisowi do rejestru REGON,
byli zgłoszeni w ZUS jako płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe nieprzerwanie przez cały rok
kalendarzowy, za który składana jest informacja ZUS IWA i przynajmniej jeden dzień w styczniu
następnego roku,
zgłaszali w roku kalendarzowym, za który składana jest informacja ZUS IWA, średnio, co najmniej 10
ubezpieczonych do ubezpieczenia wypadkowego.
Pozostali płatnicy, zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych, zgodnie z art. 28
ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(Dz. U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) dalej: ustawa wypadkowa, płacą składkę na ubezpieczenie
wypadkowe w wysokości 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup
działalności, od 1.4.2009 r. ta składka wynosi 1,67% podstawy wymiaru.
Liczbę ubezpieczonych, od której zależy sposób ustalania składki wypadkowej, ustala się jako iloraz sumy
ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego
roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym
zgłoszony w ZUS co najmniej 1 dzień.
Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Dodatkowe obciążenia płatnika to składki: na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych, które odprowadzane są za osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i
rentowemu (wszyscy pracownicy, niektórzy zleceniobiorcy). Składki te wynoszą:
Fundusz Pracy – 2,45% podstawy wymiaru,
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,10% podstawy wymiaru.
Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw z 6.12.2008 r. (Dz. U. Nr 237, poz. 1654)
w art. 8 i 10 ograniczyła od 1.1.2009 r. obowiązek opłacania przez pracodawców oraz inne jednostki
organizacyjne składek na FP i FGŚP za pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego
urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego. Pracodawca nie opłaca składek na FP i FGŚP w okresie 36
miesięcy począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego. Zasady stosowania tego zwolnienia są następujące:
,,1. Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje wyłącznie w odniesieniu do pracowników, których powrót
do pracy po urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim lub urlopie wychowawczym (zwanych
dalej „urlopem”) następuje nie wcześniej niż z dniem 1 stycznia 2009 r. Przy czym, za powrót z urlopu macierzyńskiego
należy uznawać także powrót z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego.
2. Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje pracodawcy tylko w odniesieniu do tych pracowników,
którzy powrócili po urlopie, jaki został im udzielony przez tego pracodawcę.
3. Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP przysługuje pracodawcy tylko w odniesieniu do pracowników w
rozumieniu Kodeksu pracy. A zatem, nie przysługuje ono, np. w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umów o
świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. W
przypadku pracowników w stosunku do których pracodawca będzie korzystał ze przedmiotowego zwolnienia z obowiązku
opłacania składek na FP, którzy zawarli dodatkowo z pracodawcą np. umowę zlecenia lub jeżeli w ramach takiej umowy będą
wykonywali pracę na rzecz swojego pracodawcy, zwolnienie to nie obejmuje przychodów uzyskiwanych z tytułu świadczenia
pracy na podstawie tej umowy.
4. Okres 36 miesięcy zwolnienia z opłacania składek na FP należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie urlopu. Oznacza to, że zwolnienie powyższe należy stosować w odniesieniu do
kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia o którym
mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiło
zakończenie urlopu, z zastrzeżeniem pkt 3.
Przykład 1

Pracownica przebywa na urlopie macierzyńskim do 6 stycznia 2009 r. Tym samym, za tę osobę pracodawca nie
opłaca składek na FP i FGŚP przez okres 36 miesięcy. Okres ten w tym przypadku należy liczyć od 1 lutego
2009 r. do 31 stycznia 2012 r.
Przykład 2

Pracownica przebywa na urlopie macierzyńskim do 31 stycznia 2009 r. Tym samym, za tę osobę pracodawca
nie opłaca składek na FP i FGŚP przez okres 36 miesięcy. Okres ten w tym przypadku należy liczyć od 1 lutego
2009 r. do 31 stycznia 2012 r.
5. Okres 36 miesięcy zwolnienia z opłacania składek na FP biegnie w każdym okresie po powrocie z urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło
zakończenie urlopu, do miesiąca w którym następuje rozpoczęcie urlopu wychowawczego lub jego części – a także po
powrocie z każdej części wykorzystanego urlopu wychowawczego, od pierwszego dnia miesiąca następującego po powrocie –
do miesiąca rozpoczęcia kolejnej części urlopu wychowawczego, aż do wyczerpania (w wyniku sumowania) 36 miesięcznego
okresu zwolnienia z opłacania tych składek.
Przykład 3

Pracownica powróciła do pracy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego przysługującego jej do 20 stycznia
2009 r. Następnie pracodawca udzielił tej pracownicy urlopu wychowawczego na okres od 1 marca 2009 r. do
15 sierpnia 2009 r., a od 1 grudnia 2009 r. do 30 czerwca 2010 r. dalszą część tego urlopu. W tym przypadku
pracodawca jest zwolniony z opłacania składek na FP i FGŚP za daną osobę w następujących okresach:
Od 1 lutego 2009 r. do 28 lutego 2009 r. (1 miesiąc),
Od 1 września 2009 r. do 30 listopada 2009 r. (3 miesiące)
Od 1 lipca 2010 r. do 28 lutego 2013 r. (32 miesiące).
Przykład 4

okresach:
Pracownica powróciła do pracy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego przysługującego jej do 14 lutego
2009 r. Następnie pracodawca udzielił tej pracownicy urlopu wychowawczego na okres od 19 września 2009 r.
do 31 grudnia 2010 r.
W tym przypadku pracodawca jest zwolniony z opłacania składek na FP i FGŚP za daną osobę w następujących
Od 1 marca 2009 r. do 31 września 2009 r. (7 miesięcy).
Od 1 stycznia 2011r. do 31 maja 2013 r. (29 miesięcy).
6. Do 36-miesięcznego okresu zwolnienia z opłacenia składek na FP należy wliczać wszystkie okresy zwolnienia z opłacania
składek, które będą miały miejsce po powrocie z urlopu udzielonego z tytułu urodzenia dziecka lub dzieci przy jednym
porodzie. Urodzenie kolejnego dziecka lub dzieci przy kolejnym porodzie, powoduje, że pracodawca nabywa nowe
uprawnienie do zwolnienia z opłacania składek na FP po powrocie tej osoby z urlopu macierzyńskiego na okres kolejnych 36
miesięcy. Analogiczna zasada dotyczy sytuacji gdy pracownik w stosunku, do którego pracodawca korzysta już ze zwolnienia
z opłacenia składek na FP po jego powrocie z urlopu, przyjmuje dziecko na wychowanie w trybie art. 183 Kodeksu pracy, i
nabywa prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
7. W przypadku, gdy pracodawca wykorzysta w całości 36-miesięczny okres zwolnienia z opłacania składek na FP a
następnie udzieli pracownikowi urlopu wychowawczego (na to samo dziecko), wówczas nie będzie temu pracodawcy
przysługiwało kolejne 36-miesięczne zwolnienie z opłacania składek.
8. W przypadku powrotu pracownika z urlopu wychowawczego, który został mu udzielony bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim, 36-miesięczny okres zwolnienia z opłacania składek na FP należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym nastąpił powrót z urlopu wychowawczego.
9. W przypadku gdy bezpośrednio po powrocie z urlopu pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego, dni wolnych od
pracy z tytułu opieki nad członkiem rodziny lub zwolnienia lekarskiego, należy uznać, że jego powrót do pracy nastąpił po
zakończeniu urlopu, a nie od daty faktycznego podjęcia pracy po zakończonym urlopie wypoczynkowym czy
okresem niezdolności do pracy z powodu choroby. W takich przypadkach początkiem 36-miesięcznego okresu zwolnienia z
opłacania składek za daną osobę będzie pierwszy dzień miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie
urlopu”.
(Źródło: www.zus.pl – Poradnik „Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, ustalania
podstawy wymiaru oraz rozliczania i opłacania składek na te ubezpieczenia oraz na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych”.)
O zwolnieniu z opłacania składek na FP i FGŚP decyduje moment wypłaty składnika, a nie okres za który
składnik jest wypłacany.
Ponadto od 1.7.2009 r. pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają składek na Fundusz Pracy i
FGŚP
przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby
zatrudnione, które ukończyły 50 rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w
ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy,
za osoby wymienione w art. 104 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(t.j. Dz. U. z 2008 r., Nr 69, poz. 415 ze zm.), które osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet
i co najmniej 60 lat dla mężczyzn. Przepis dotyczy m.in. pracowników, osób wykonujących pracę na
podstawie umowy:
o pracę nakładczą,
o umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której
zgodnie z przepisami KC stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Powyższą zmianę wprowadził art. 1 ust. 75 ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw z 19.12.2008 r. (Dz. U. z 2009 r., Nr 6, poz. 33).
Nowa wysokość wynagrodzenia minimalnego
W Monitorze Polskim (Nr 55, poz. 499) znajduje się obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z 24.7.2008 r. w
sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2009 r. Wynagrodzenie to wynosi 1276,00 zł w 2009
r. Wzrost wynagrodzenia minimalnego z 1126,00 zł w 2008 r. do 1276,00 zł w 2009 r. spowodował zmianę:
wysokości podstawy dodatków za pracę w porze nocnej,
maksymalnej wysokości odpraw,
kwot wolnych od potrąceń.
Zmieniła się również wysokość płacy minimalnej w pierwszym roku pracy, kwota ta wynosi w 2009 r. 1 020,80 zł.
Maksymalna odprawa pieniężna dla osób zwalnianych w ramach zwolnień grupowych wynosi w 2009 r. –
19 140,00 zł. Par. 4b rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29.5.1996 r. w sprawie sposobu ustalania
wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania
odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych
w Kodeksie Pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289 ze zm.), dalej: rozporządzenie o wynagrodzeniach, stanowi, że przy
ustalaniu dodatkowego wynagrodzenia za pracę w porze nocnej (art. 151 8 §1 KP), za godzinę pracy w porze
nocnej minimalne wynagrodzenie dzieli się przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w
danym miesiącu. Podstawą do obliczenia dodatku za jedną godzinę pracy w porze nocnej w 2009 r. jest kwota
1276,00 zł. Pracownikowi za każdą godzinę pracy w porze nocnej przysługuje 20% stawki godzinowej
wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. W styczniu 2009 r. kwota dodatku wynosi (1276,00 zł / 168
godzin) x 20% = 1,52 zł.
Dodatek za pracę w nocy w 2009 r.
1/2009
2/2009
3/2009
4/2009
5/2009
6/2009
7/2009
8/2009
9/2009
10/2009
11/2009
12/2009
wynagrodzenie minimalne / liczba godzin
(1276/168) x 20% =
(1276/160) x 20% =
(1276/176) x 20% =
(1276/168) x 20% =
(1276/160) x 20% =
(1276/168) x 20% =
(1276/184) x 20% =
(1276/160) x 20% =
(1276/176) x 20% =
(1276/176) x 20% =
(1276/160) x 20% =
(1276/168) x 20% =
Kwota dodatku za 1 h
1,52 zł
1,60 zł
1,45 zł
1,52 zł
1,60 zł
1,52 zł
1,39 zł
1,60 zł
1,45 zł
1,45 zł
1,60 zł
1,52 zł
Minimalna podstawa wymiaru zasiłku dla pracownika w 2009 r.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego pracownika z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy nie
może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenie
społeczne finansowanych ze środków pracownika, czyli kwoty 1101,06 zł.
1276,00 zł – 174,94 zł (składki ZUS finansowane przez pracownika 13,71%) = 1101,06 zł
Kwoty wolne od potrąceń w 2009 r.
Rodzaj kosztów uzyskania, PIT-2
Zwykłe koszty, PIT-2 złożony
Zwykłe koszty, bez PIT-2
Podwyższone koszty, PIT-2 złożony
Podwyższone koszty, bez PIT-2
Kwota wolna
954,96
908,96
959,96
913,96
Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy – zmiana art. 92 KP
Od 1.2.2009 r. obowiązuje nowa treść art. 92 Kodeksu Pracy (dalej: KP) zmieniona art. 2 ustawy z 19.12.2008 r. o
zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.
U z 2009 r. Nr 6, poz. 33). Ograniczona z 33 do 14 została liczba dni w roku kalendarzowym, za które pracodawca
płaci wynagrodzenie chorobowe pracownikom, którzy ukończyli 50 rok życia. Zmiana dotyczy pracowników,
którzy ukończyli 50 rok życia i dotyczy niezdolności do pracy przypadającej po roku kalendarzowym, w którym
pracownik ukończył 50 rok życia. Jeśli pracownik do 31.1.2009 r. otrzymał wynagrodzenie za czas niezdolności
do pracy z powodu choroby za okres 14 dni lub dłuższy, od 1.2.2009 r. ma prawo do zasiłku chorobowego.
Jeżeli do 31.1.2009 r. pracownik pobrał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby przez
okres krótszy niż 14 dni, od 1.2.2009 r. ma nadal prawo do tego wynagrodzenia aż do wyczerpania limitu 14 dni
w roku kalendarzowym. Od 15 dnia niezdolności do pracy przysługuje mu zasiłek chorobowy.

Pracownik, który 50 lat ukończył w 2007 r., był niezdolny do pracy z powodu
choroby od 2.1.2009 r. do 3.2.2009 r. Jakie świadczenia przysługują mu za tą
nieobecność?
Pracownik za okres choroby od 2 do 31 stycznia 2009 r. (30 dni) ma prawo do
wynagrodzenia za czas choroby wypłacanego na podstawie art. 92 KP. Od 1 do 3 lutego
2009 r. przysługuje mu zasiłek chorobowy, bowiem limit 14 dni, za które pracodawca płaci
wynagrodzenie chorobowe został już wykorzystany w styczniu 2009 r.

Pracownik, który ukończył 50 rok życia 31.12.2008 r., był niezdolny do pracy z
powodu choroby w okresie od 20.1.2009 r. do 4.2.2009 r. Za jaki okres należy mu
wypłacić wynagrodzenie chorobowe, a za jak okres zasiłek chorobowy?
Za okres choroby trwający od 20.1.2009 r. do 2.2.2009 r. pracownik ma prawo do
wynagrodzenia za czas choroby (14 dni), a począwszy od 3.2.2009 r. przysługuje mu zasiłek
chorobowy.
Nominalny wymiar czasu pracy w 2009 r.
1/2009
2/2009
3/2009
4/2009
5/2009
6/2009
7/2009
8/2009
9/2009
10/2009
11/2009
12/2009
SUMA
Liczba godzin
168
160
176
168
160
168
184
160
176
176
160
168
2024
Liczba dni
21
20
22
21
20
21
23
20
22
22
20
21
253
Współczynnik do wyliczenia ekwiwalentu w 2009 r.
W 2009 r. wynosi 21,08 dla osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy
365 (liczba dni kalendarzowych w 2009 r.) – 253 (liczba dni roboczych) = 112 (liczba dni wolnych od pracy)
365 – 112 / 12 miesięcy = 21,08 - współczynnik do wyliczenia ekwiwalentu w 2009 r.
Dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy współczynnik do wyliczenia ekwiwalentu w 2009 r.
wynosi:
1/2 etatu – 10,54 (21,08 x 1/2)
3/4 etatu – 15,81 (21,08 x 3/4)
1/4 etatu – 5,27 (21,08 x 1/4)
Dłuższe urlopy macierzyńskie
Od 1.1.2009 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 6.12.2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 237, poz. 1654), dalej: ustawa prorodzinna z 6.12.2008 r. Należy podkreślić, że niektóre
rozwiązania przewidziane w ustawie będą wdrażane sukcesywnie w latach 2010–2013, zmiany te zostały
omówione w końcowej części tego rozdziału.
Wymiar urlopu macierzyńskiego od 1.1.2009 r. wynosi:
z tytułu urodzenia dziecka (art. 180 § 1 KP):
20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Nowelizacja wprowadziła możliwość wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez ojca w razie, gdy matka
dziecka wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia (art. 180 § 6 1–63 KP). Warunkiem skorzystania z
tego rozwiązania jest wykorzystanie przez pracownicę po porodzie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8
tygodni. Wówczas pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu
macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki
szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. W
związku z tą zmianą KP zmienione zostały również przepisy ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.), dalej:
ustawa zasiłkowa i od 1.1.2009 r. pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do zasiłku
macierzyńskiego za okres sprawowania opieki nad dzieckiem, odpowiadający okresowi pobytu pracownicy w
szpitalu w przypadku, gdy pracownica wymaga opieki szpitalnej. Pracownica, po przedłożeniu zaświadczenia
lekarskiego na druku ZUS ZLA, ma za ten okres prawo do zasiłku chorobowego na ogólnych zasadach. Łączny
okres zasiłku macierzyńskiego wypłaconego pracownicy i pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko nie
może przekraczać wymiaru urlopu macierzyńskiego określonego w art. 180 § 1 KP. Zasada ta dotyczy
odpowiednio ubezpieczonych innych niż pracownicy.
W przypadku wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez ojca, urlop macierzyński pracownicy przerywa się
na okres, w którym z takiego urlopu korzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko, z tym że łączny wymiar
urlopu macierzyńskiego nie może w podanych okolicznościach przekroczyć wymiaru określonego powyżej.
Ubezpieczonego – ojca dziecka, któremu przyznano prawo do zasiłku macierzyńskiego należy poinformować, że
zasiłek macierzyński przysługuje wyłącznie za okres pobytu matki dziecka w szpitalu oraz o tym, że powinien
niezwłocznie poinformować płatnika o wypisaniu ubezpieczonej ze szpitala oraz udokumentować datę
wypisania ze szpitala.
Zasiłek opiekuńczy dla ojca podczas pierwszych 8 tygodni
Od 1.1.2009 r. w ustawie zasiłkowej dodany został art. 32a, na podstawie którego ubezpieczonemu – ojcu dziecka
przysługuje dodatkowo, niezależnie od zasiłku określonego w art. 32 i art. 33 tej ustawy, zasiłek opiekuńczy w
wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, w okresie korzystania przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego w
wymiarze 8 tygodni po porodzie i jej pobytu w szpitalu. Wymiar zasiłku opiekuńczego, o którym mowa w art.
32a, nie jest związany z rokiem kalendarzowym. Przysługuje z tytułu osobistego sprawowania opieki nad
nowourodzonym dzieckiem, którego matka przebywa w szpitalu będąc na urlopie macierzyńskim, ze względu
na stan zdrowia nie może sprawować osobistej opieki nad dzieckiem. Ubezpieczonemu ojcu dziecka przysługuje
za okres pobytu matki dziecka w szpitalu dodatkowy zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56
dni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia. Przepis ten ma zastosowanie do
ubezpieczonego – ojca dziecka lub innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, jeżeli przerwie
zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zasada ta
dotyczy odpowiednio ubezpieczonych innych niż pracownicy.
W przypadku, gdy ubezpieczona matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński w wymiarze do 8 tygodni po
porodzie, wymaga opieki szpitalnej zasada ta ma zastosowanie także do innego ubezpieczonego członka
najbliższej rodziny, jeżeli przerwie pracę lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki
nad dzieckiem.
WAŻNE
Powyższego okresu wypłaty zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do limitu
60 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym.




Przykład
Pracownica w dniu 6.3.2009 r. urodziła drugie dziecko. Ze względu na stan zdrowia, od dnia porodu do
30.4.2009 r. (56 dni) przebywała w szpitalu, dziecko przebywało z nią do 14.3.2009 r. Mąż ubezpieczonej,
który jest pracownikiem, pobierał w tym roku kalendarzowym przez 30 dni zasiłek opiekuńczy z tytułu
sprawowania opieki nad chorym starszym dzieckiem w wieku 4 lat. Za okres od 15.3.2009 r. do 3.4.2009 r. (47 dni)
pracownik wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki na młodszym dzieckiem w okresie, w którym pracownica
matka dziecka nie może sprawować opieki nad dzieckiem z powodu pobytu w szpitalu. Okresu tego nie zalicza się do limitu
60 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym, nie sumuje się też z okresem wcześniej wypłaconego zasiłku
opiekuńczego za 30 dni.
Do wypłaty zasiłku opiekuńczego przysługującego ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu
członkowi najbliższej rodziny, przysługującego w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni za okres pobytu matki
dziecka pobierającej zasiłek macierzyński w szpitalu, wymagane jest:
zaświadczenie lekarskie o okresie pobytu ubezpieczonej matki dziecka w szpitalu,
oświadczenie o pobieraniu przez ubezpieczoną matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego w okresie 8 tygodni
po porodzie.
Dłuższe urlopy macierzyńskie z tytułu przyjęcia dziecka
Dłuższy urlop macierzyński przysługuje pracownikowi z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia
do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, w tym przyjęcia
dziecka jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem (art.
183 § 1 i § 2 KP).
WAŻNE


Wyższy wymiar urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego stosuje się także do pracownic i pracowników
korzystających z takich urlopów w dniu wejścia w życie noweli ustawy, tj.
w dniu 1.1.2009 r. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ulega
przedłużeniu z mocy ustawy bez konieczności składania wniosku w tej sprawie.
Jeżeli w dokumentacji będącej w posiadaniu płatnika zasiłku macierzyńskiego
podana jest liczba dzieci, które pracownica urodziła przy jednym porodzie, okres
pobierania zasiłku macierzyńskiego należy przedłużyć do wymiaru odpowiadającego
liczbie urodzonych dzieci i przedłożonych skróconych odpisów aktów urodzenia
dzieci.
Ponadto nowy wymiar urlopu i zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka przysługuje także
pracownicom, które urodziły dziecko i do dnia wejścia w życie ustawy nie wykorzystały całego urlopu
macierzyńskiego lub jego części (w dotychczasowym wymiarze) oraz w dniu wejścia w życie ustawy nie
korzystają z urlopu macierzyńskiego z powodu:
przerwy w urlopie macierzyńskim w związku z pobytem dziecka w szpitalu,
korzystania z urlopu bezpłatnego,
korzystania z urlopu wychowawczego.
Przedstawione wyżej zasady dotyczące okresu, za który przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, mają
zastosowanie także do ubezpieczonych niebędących pracownikami, którzy w dniu wejścia w życie ustawy z
6.12.2008 r. pobierają zasiłek macierzyński oraz którzy w tym dniu nie pobierają zasiłku macierzyńskiego ze
względu na pobyt dziecka w szpitalu, jeżeli nie został wykorzystany pełny okres wypłaty zasiłku
macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze.
Również okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego został wydłużony i uzależniony do liczby dzieci
przyjętych na wychowanie. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu z wnioskiem o
wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina
zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, ma prawo do urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze: 20,31,33,35 i 37 tygodni w zależności od liczby dzieci
przyjętych na wychowanie, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku
dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez
nie 10. roku życia.
Minimalny wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w razie przyjęcia na wychowanie dziecka w
wieku do ukończenia 7 lat albo odpowiednio 10 lat, ulega wydłużeniu do 9 tygodni.
Dokumentowanie uprawnień do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego po zmianie przepisów
,,W związku ze zmianami obowiązującymi od 1 stycznia 2009 r. dotyczącymi ustalania prawa i wypłaty zasiłku
macierzyńskiego i opiekuńczego, do czasu zmiany rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r.
w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 65, poz. 742, ze zm.) należy stosować następujące zasady dokumentowania prawa do
zasiłku macierzyńskiego przysługującego na podstawie art. 180 par. 6 1 – 63 k.p. oraz zasiłku opiekuńczego przysługującego
na podstawie art. 32a ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa:
1. Do ustalenia prawa i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu-ojcu dziecka za okres
sprawowania opieki nad dzieckiem, w czasie pobytu ubezpieczonej-matki dziecka w szpitalu, w przypadku gdy ze względu na
stan zdrowia nie może ona sprawować osobistej opieki nad dzieckiem i wykorzystała urlop macierzyński w wymiarze 8
tygodni po porodzie, wymagane są:
skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
zaświadczenie ze szpitala o dacie przyjęcia ubezpieczonej-matki dziecka do szpitala,
zaświadczenie o okresie przysługującego oraz wypłaconego matce dziecka zasiłku macierzyńskiego.
W przypadku, gdy zasiłek macierzyński wypłacany jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dodatkowo wymagane jest
odpowiednio:
zaświadczenie pracodawcy o udzielonym urlopie macierzyńskim – w przypadku ubezpieczonego będącego
pracownikiem,
oświadczenie o przerwaniu działalności pozarolniczej – w przypadku ubezpieczonego będącego osobą prowadzącą
działalność pozarolniczą,
zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej – w przypadku pozostałych ubezpieczonych.
Ponadto ubezpieczony – ojciec dziecka, któremu przyznano prawo do zasiłku macierzyńskiego, powinien być pouczony o
obowiązku niezwłocznego poinformowania płatnika zasiłku macierzyńskiego o wypisaniu ubezpieczonej – matki dziecka ze
szpitala oraz udokumentowania daty wypisania jej ze szpitala.
2. W celu przerwania wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonej - matce dziecka za okres pobytu w
szpitalu, wymagane jest zaświadczenie o przyjęciu do szpitala, a w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński
wypłacany jest przez ZUS dodatkowo - zaświadczenie pracodawcy o przerwaniu urlopu macierzyńskiego.
Na wniosek ubezpieczonej w aktach pozostawia się kserokopię zaświadczenia o dacie przyjęcia ubezpieczonej do szpitala
poświadczoną przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem, celem przedłożenia oryginału zaświadczenia do wypłaty
zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu - ojcu dziecka.
W celu podjęcia wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonej - matce dziecka za okres po przerwie,
ubezpieczona powinna przedłożyć zaświadczenie o okresie zasiłku macierzyńskiego wypłaconego ubezpieczonemu – ojcu
dziecka, a w przypadku ubezpieczonej będącej pracownicą, jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ZUS, dodatkowo –
zaświadczenie pracodawcy o udzielonym urlopie macierzyńskim.
3. Do wypłaty zasiłku opiekuńczego przysługującego ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi
najbliższej rodziny, przysługującego w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni na podstawie art. 32a ustawy z dnia 25 czerwca
1999 r., wymagane jest dodatkowo:
zaświadczenie lekarskie o pobycie ubezpieczonej – matki dziecka w szpitalu,
oświadczenie o pobieraniu przez ubezpieczoną – matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego w okresie 8 tygodni po
porodzie.
II. Ponadto, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniło:
1. Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw nadała nowe brzmienie
art. 183 par. 1 k.p., zgodnie, z którym okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego został wydłużony i uzależniony
od liczby dzieci przyjętych jednocześnie na wychowanie. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje nie dłużej
niż do ukończenia przez dziecko 7 lub odpowiednio 10 roku życia. Pod pojęciem liczby dzieci przyjętych jednocześnie na
wychowanie należy rozumieć liczbę dzieci w wieku określonym w art. 183 par. 1 k.p., z tytułu przyjęcia, których
pracownikowi przysługuje prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a nie liczbę dzieci przyjętych w ogóle.
Oznacza to zatem, że w przypadku, gdy pracownik przyjmie na wychowanie jednocześnie np. troje dzieci w wieku 5, 12 i 16
lat, to jedynie z tytułu przyjęcia jednego dziecka (w wieku 5 lat) przysługuje urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,
który powinien być udzielony w wymiarze 20 tygodni, gdyż tylko jedno dziecko spełnia kryterium wieku wymaganego do
udzielenia urlopu. Na dwoje starszych dzieci pracownik nie będzie uprawniony do urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego.
2. Znowelizowany art. 183 par. 1 k.p. przewiduje, że przepisy art. 180 par. 5-7, w tym o prawie do przerwania urlopu
macierzyńskiego przez pracownicę wymagającą opieki szpitalnej stosuje się odpowiednio. Zatem zasady te powinny być
stosowane w odniesieniu do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. W przypadku, gdy pracownica, która przyjęła na
wychowanie dziecko w wieku 7 lub odpowiednio 10 lat, przebywa w szpitalu może przerwać urlop na warunkach urlopu
macierzyńskiego po upływie 8 tygodni (56 dni) liczonych od dnia rozpoczęcia korzystania z tego urlopu. Pracownik-ojciec
adopcyjny może wykorzystać część urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w okolicznościach, o których mowa w art.
180 par. 61 k.p., a łączny wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez pracownicę i
pracownika nie może w takim przypadku przekroczyć wymiaru określonego w art. 183 par. 1 i 2 k.p.
Przedstawione wyżej zasady mają odpowiednie zastosowanie do ubezpieczonych innych niż pracownicy”. (źródło:
www.zus.pl).
Zasiłek chorobowy – 270 dni okres zasiłkowy dla kobiet w ciąży
Od 1.1.2009 r. wydłużono maksymalną długość okresu, za który przysługuje zasiłek chorobowy dla kobiet,
których niezdolność do pracy przypada na okres ciąży. Z 180 dni został on wydłużony do 270 dni. Prawo do
nowego, dłuższego okresu zasiłkowego przysługuje, jeżeli dotychczasowy, 182-dniowy okres zasiłkowy
przysługujący ubezpieczonej w okresie ciąży, upłynął 31.12.2008 r. lub po tej dacie. Ubezpieczona ma wówczas
prawo do zasiłku chorobowego na podstawie zaświadczeń lekarskich na druku ZUS ZLA.
Wyjątek!

Prawo do 270-dniowego okresu zasiłkowego nie przysługuje osobom,
którym przed 1.1.2009 r. została wydana przez ZUS decyzja przyznająca
świadczenie rehabilitacyjne. Osobom tym przysługuje świadczenie
rehabilitacyjne przyznane tą decyzją. Także, gdy 182-dniowy okres
zasiłkowy został przez ubezpieczoną wykorzystany przed 31.12.2008 r. (najpóźniej
30.12.2008r.), to na wniosek ubezpieczonej złożony przed 1.1.2009 r. albo po tej dacie,
zostanie ustalone prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na dotychczasowych
zasadach.
Wskaźnik waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego
Wskaźnik waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjętej do obliczenia świadczenia
rehabilitacyjnego w II kwartale 2009 r. wynosi 104,9% (obwieszczenie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
z 17.2.2009 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjętej do obliczenia
świadczenia rehabilitacyjnego w II kwartale 2009 r.). Wskaźnik ten zmienia się co trzy miesiące.
Krótszy okres wyczekiwania
Od 1.1.2009 r. okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, po upływie którego osoby podlegające
ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie (np. zleceniobiorcy) nabywają prawo do zasiłku chorobowego
wynosi 90 dni (do 31.12.2008 r. – 180 dni).
Opodatkowanie świadczeń medycznych. Najnowsze orzecznictwo - wyrok WSA w Warszawie (III SA/Wa
11/09)
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 27.4.2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 11/09) uznał, że
pracownik, któremu pracodawca wykupuje opiekę medyczną w formie abonamentu, nie uzyskuje przychodu.
Płatnik nie ma obowiązku poboru zaliczki na podatek dochodowy od tego świadczenia. WSA potwierdził, że
warunkiem powstania przychodu jest możliwość jego indywidualizacji. Tak więc, aby powstał przychód
pracodawca musi określić jego wysokość i przypisać go do konkretnego pracownika. W przypadku
abonamentów medycznych, które są opłacane są ryczałtowo, a wysokość ryczałtu jest niezależna od liczby
zgłoszonych pracowników przypisanie kwoty do konkretnego pracownika nie jest możliwe. Zakwestionował też
ustalanie przychodu w wartości statystycznej, podkreślając, iż taki sposób jest niezgodny z przepisami PDOF. ,,
Według organu podatkowego, opodatkowaniu podlega prawo do skorzystania ze świadczeń medycznych, bez względu na to
czy pracownik z tego świadczenia skorzystał. W ocenie Sądu, stanowisko takie jest nieuprawnione w świetle postanowień art.
11 ust. 1 u.p.d.o.f., który to przepis bezwzględnie warunkuje możliwość uznania za przychód wartości nieodpłatnego
świadczenia otrzymaniem tego świadczenia. Innymi słowy, w przypadku świadczeń nieodpłatnych opodatkowaniu może
podlegać tylko przychód rzeczywiście otrzymany, a nie możliwy do otrzymania (wartość otrzymanego świadczenia, a nie sam
fakt objęcia opieką medyczną). W konsekwencji, wbrew stanowisku Ministra Finansów, o przychodzie pracownika można by
mówić, gdyby korzystał z postawionych do dyspozycji usług medycznych i jednocześnie możliwe byłoby ustalenie wartości
tego świadczenia według metod określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ze stanu faktycznego
wynika, że abonament obejmuje określoną grupę pracowników, ale nie zależy od liczby faktycznie wykonanych usług. Jest
przy tym płacony bez względu na korzystanie przez pracowników z opieki lekarskiej. Opłata ryczałtowa nie stanowi więc
sumy kwot za faktycznie wykonane usługi medyczne wobec poszczególnych pracowników. W konsekwencji cena zakupu
usług medycznych dla poszczególnego pracownika nie jest znana, a więc niemożliwe jest określenie wartości świadczenia na
niego przypadającego.
Z tych względów nie sposób podzielić argumentacji organu, że przychód konkretnego pracownika stanowić
będzie kwota wynikająca z ogólnej ceny zakupionej usługi (pakietu medycznego dla firmy) podzielonej przez
liczbę pracowników.
Powyższe rozważania wykluczają także uznanie, że opodatkowaniu podlega świadczenie polegające na objęciu
pakietem medycznym członków rodziny pracownika. Także w tym przypadku nie jest możliwe ustalenie czy (a
jeśli tak to w jakim zakresie) członek rodziny skorzystał z usług objętych pakietem oraz jaka jest wartość tego
świadczenia. Ponadto nie sposób tego świadczenia przypisać do jednej z kategorii przychodów ze stosunku
pracy, o których mowa w art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f., skoro świadczenia te obejmują osoby trzecie, niebędące
pracownikami danego pracodawcy.
Reasumując, stwierdzić należy, że w przypadku, gdy wartości świadczeń medycznych nie można przyporządkować do
świadczeń uzyskiwanych przez konkretnego pracownika, czyli tak jak w rozpoznanej sprawie, gdzie opłata jest wnoszona
ryczałtowo za określoną grupę pracowników bez względu na to, czy pracownik z usług medycznych korzystał, czy też nie
korzystał, brak jest podstaw do ustalenia dla konkretnego pracownika kwoty przychodu uzyskanego z tytułu finansowania
przez pracodawcę kosztów usług medycznych. Nie sposób bowiem stwierdzić, czy pracownik rzeczywiście otrzymał owo
świadczenie i jaka jest jego wartość”.
Podobne stanowisko - wyrok WSA w Warszawie z 22.6.2009 r. (sygn. III SA/Wa 225/09). Należy podkreślić, że
mimo korzystnych orzeczeń WSA stanowisko organów skarbowych jest nadal jednolite. Organy skarbowe
uznają, że samo wykupienie abonamentu na usługi medyczne powoduje powstanie przychodu po stronie
podatnika.
Zmiany od 1.1.2010 r. i w terminach późniejszych
Ubezpieczenie wypadkowe dla umów cywilnoprawnych w 2010 r.
Ubezpieczenie wypadkowe dla zleceniobiorcy jest ubezpieczeniem obowiązkowym, jeżeli podlega on
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Art. 12 ust. 3 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) dalej: SUS, stanowi, że nie podlegają ubezpieczeniu
wypadkowemu osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z KC stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwane dalej
„zleceniobiorcami”, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.
Przepisy SUS nie definiują użytego w art. 12 ust. 3 ustawy pojęcia siedziby i miejsca prowadzenia działalności
zleceniodawcy. ZUS uznawał że, jeśli w KRS czy innym dokumencie określono miejsce wykonywania
działalności jako cały kraj, uznaje się, że podmiot gospodarczy prowadzi działalność gospodarczą na terenie
całego kraju. Dlatego zleceniobiorcy zatrudnieni w takim podmiocie, jeśli podlegają ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym obowiązkowo lub dobrowolnie, obowiązkowo podlegają również ubezpieczeniu
wypadkowemu. Podobnie ZUS interpretuje kwestie zawodów, gdzie nie ma możliwości wykonywania czynności
zleconych w miejscu prowadzenia działalności – np. akwizytor zatrudniony na podstawie umowy zlecenia. Sąd
Najwyższy (dalej SN) w wyroku z 20.5.2008 r. (sygn. akt II UK 291/07) stwierdził, że powyższe stanowisko ZUS
jest nieuzasadnione przepisami prawnymi.
Wszelkie wątpliwości zostaną jednak usunięte od 1.1.2010 r., bowiem art. 12 SUS został zmieniony przez art. 1
pkt 2 lit. a) ustawy z 24.4.2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy – Prawo
bankowe (Dz.U. Nr 71, poz. 609). Art. 12 ust. 3 został uchylony, zniesiono więc zapis uzależniający obowiązek
płacenia składki wypadkowej od miejsca wykonywania pracy przez zleceniobiorcę. Od 1.1.2010 r. obowiązkowo
ubezpieczeniu wypadkowemu podlegać będą osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Każdy zleceniobiorca podlegający ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu będzie podlegał ubezpieczeniu
wypadkowemu niezależnie od tego, gdzie świadczy pracę. Zmiana wejdzie w życie od 1.1.2010 r.
Dodatkowy urlop macierzyński
Zgodnie z przepisami art. 1821 – 1822 KP, w brzmieniu nadanym ustawą prorodzinną z 6.12.2008 r., od 1.1.2010 r.
wprowadzono dodatkowy urlop macierzyński, którego wymiar wynosi:
1) w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie:
od 1.1.2010 r. do 31.12.2011 r. – do 2 tygodni,
od 1.1.2012 r. do 31.12.2013 r. – do 4 tygodni,
od 1.1.2014 r. – do 6 tygodni,
2) w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie:
od 1.1.2010 r. do 31.12.2011 r. – do 3 tygodni,
od 1.1.2012 r. do 31.12.2013 r. – do 6 tygodni,
od 1.1.2014 r. – do 8 tygodni.
Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności,
bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela
pracodawca na pisemny wniosek pracownicy, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem
korzystania z tego urlopu. Pracownica korzystająca z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może łączyć
korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu w wymiarze nie
wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku, dodatkowy urlop macierzyński jest
udzielany na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. Podjęcie pracy w czasie dodatkowego urlopu
macierzyńskiego następuje na pisemny wniosek pracownicy, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed
rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku pracownica wskazuje wymiar czasu pracy oraz okres, przez
który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy.
Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego wraz z możliwością jego łączenia z wykonywaniem pracy u
pracodawcy, który udzielił dodatkowego urlopu macierzyńskiego, może skorzystać pracownik – ojciec
wychowujący dziecko, w przypadku, gdy urlop macierzyński wykorzystała pracownica albo, gdy zrezygnowała
z pozostałej części urlopu macierzyńskiego, po wykorzystaniu po porodzie, co najmniej 14 tygodni urlopu, a
niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego udzielono pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko.
Urlop ojcowski
Zgodnie z przepisami art. 1823 KP, w brzmieniu nadanym ustawą prorodzinną z 6.12.2008 r. pracownik – ojciec
wychowujący dziecko ma prawo od 1.1.2010 r. do urlopu ojcowskiego w wymiarze:
od 1.1.2010 r. do 31.12.2011 r. - 1 tygodnia,
od 1.1.2012 r. - 2 tygodni,
nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia.
Urlop ojcowski przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego przysługującego pracownicy oraz
ewentualnego korzystania przez pracownika – ojca wychowującego dziecko z urlopu macierzyńskiego lub
dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlopu ojcowskiego udziela pracodawca na pisemny wniosek
pracownika – ojca wychowującego dziecko, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem
korzystania z urlopu.
Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
Zgodnie z art. 183 § 3 KP, w brzmieniu nadanym ustawą prorodzinną z 6.12.2008 r., od 1.1.2010 r. wprowadzono
dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, którego wymiar wynosi:
1) w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka:
od 1.1.2010 r. do 31.12.2011 r. – do 2 tygodni,
od 1.1.2012 r. do 31.12.2013 r. – do 4 tygodni,
od 1.1.2014 r. – do 6 tygodni,
2) w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka:
od 1.1.2010 r. do 31.12.2011 r. – do 3 tygodni,
od 1.1.2012 r. do 31.12.2013 r. – do 6 tygodni,
od 1.1.2014 r. – do 8 tygodni,
3) w przypadku korzystania z uprawnień do minimalnego wymiaru urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego:
od 1.1.2010 r. do 31.12.2011 r. – do 1 tygodnia,
od 1.1.2012 r. do 31.12.2013 r. – do 2 tygodni,
od 1.1.2014 r. – do 3 tygodni.
Zasady postępowania w okresie przejściowym
Pracownicy korzystający z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego w dniu 1.1.2012 r. lub 1.1.2014 r. mają prawo do części dodatkowego urlopu w wymiarze
odpowiadającym różnicy między podwyższonym a dotychczasowym wymiarem dodatkowego urlopu.
Dodatkowego urlopu udziela się jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po
wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, na pisemny wniosek pracownika. Zasada ta dotyczy również urlopu ojcowskiego, z którego
pracownik – ojciec wychowujący dziecko korzysta w dniu 1.1.2012 r.
W związku ze zmianami w KP, dokonano nowelizacji art. 29 ustawy zasiłkowej poprzez dodanie nowego ust. 7,
zgodnie z którym zmianie ulegną zasady ustalania wysokości zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdy
pracownica lub pracownik będą łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. W
takim przypadku, wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie pomniejszana proporcjonalnie do wymiaru czasu
pracy, w którym pracownik pracuje w czasie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub
dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej, zasada
ta dotyczy wyłącznie pracowników i nie będzie miała zastosowania do ubezpieczonych innych niż pracownicy.