rola dyrektora w procedurze awansu zawodowego nauczycieli

ROLA DYREKTORA W PROCEDURZE
AWANSU ZAWODOWEGO NAUCZYCIELI
Wprowadzony w 2000 roku czterostopniowy system awansu zawodowego nauczycieli ściśle
powiązany z systemem wynagradzania zakładał, iż będzie on skutecznym mechanizmem
stymulującym stałe podnoszenie kwalifikacji przez nauczycieli. To czy założenia te zostaną
zrealizowane zależy od wielu czynników w tym m.in. od samych nauczycieli, dyrektorów szkół
oraz nadzoru pedagogicznego. Doświadczenia tych kilku lat pozwalają na pewne podsumowanie i
określenie roli dyrektora w całej procedurze awansu. Z moich obserwacji wynika, iż zauważalne są
niewątpliwie pozytywne zjawiska związane z wpływem awansów nauczycieli na jakość pracy
szkoły. Przede wszystkim nastąpił znaczny wzrost aktywności zawodowej, powszechne stało się
podnoszenie kwalifikacji, a także uzyskiwanie uprawnień do nauczania drugiego przedmiotu,
doskonalenie umiejętności zawodowych i zdobywanie nowych kompetencji. Powiązanie
wynagrodzenia nauczycieli z jakością pracy, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości
uzyskania stabilizacji w zawodzie sprawiło, że wzrosła atrakcyjność zawodu nauczyciela. Nie
można jednocześnie nie zauważyć zjawisk świadczących o braku dostatecznego przygotowania
merytorycznego i organizacyjnego poprzedzającego wdrożenie tego systemu, takich jak:
•
•
•
•
niedostateczna znajomość procedur awansu zawodowego zarówno wśród nauczycieli,
dyrektorów jak i ekspertów
brak obiektywizmu bądź zbytni liberalizm ekspertów i dyrektorów
brak umiejętności autorefleksji i samooceny nauczycieli
subiektywność oceny merytorycznej dokonanej przez wchodzących w skład komisji
przedstawicieli organów prowadzących i związków zawodowych
Praca z nauczycielami ubiegającymi się o poszczególne stopnie awansu, prowadzenie szkoleń,
udział własny w szkoleniach oraz udział w komisjach kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych
pozwoliły mi na sformułowanie w/w wniosków. Mam nadzieję, że dzisiejsze spotkanie pozwoli na
wspólne wypracowanie recepty zniwelowania negatywnych stron awansu zawodowego. W
procedurze awansu zawodowego dyrektor szkoły jest pierwszą i najważniejszą osobą, z którą
nauczyciel kontaktuje się podejmując decyzję o własnym rozwoju zawodowym i jego realizacji.
Nie należy jednak rozumieć tego stwierdzenia jako całkowitego podporządkowania i uzależnienia
od dyrektora. Takie rozumienie, którejkolwiek ze stron, wypacza pojęcie awansu i staje się bardzo
niebezpieczne nie tylko dla zainteresowanego nauczyciela lecz również dla dyrektora. Właściwe
rozumienie szczególnej roli dyrektora polega na:
•
•
•
•
•
osobistym zaangażowaniu
chęci współpracy z nauczycielami otwartymi na potrzeby szkoły
dążeniu do skupienia w szkole kadry pedagogicznej o najwyższych kwalifikacjach
wspomaganiu zatrudnionych nauczycieli w doskonaleniu zawodowym
tworzeniu dobrej, sprzyjającej nowatorskim rozwiązaniom atmosfery w szkole.
Myślę, że tak pojmowana rola czyni, z dyrektora ważnego sojusznika nauczyciela w okresie stażu.
Wzmocnieniem dla tej tezy niech będzie fakt, że awans zawodowy nauczycieli zatrudnionych w
danej szkole, ma ścisły związek z wizerunkiem dyrektora jako pracodawcy i kierownika zakładu
pracy, co nie pozostaje bez znaczenia chociażby przy ocenie jego pracy. W awansie nauczycieli,
zakładającym aktywny rozwój zawodowy w określonym celu, problemem wielu dyrektorów było
zmierzenie się z wizerunkiem ich placówki widzianej oczami nauczycieli. Planując zadania,
nauczyciele proponowali nowe, inne niż dotychczas stosowane rozwiązania. W tych placówkach,
gdzie dotąd byli postrzegani jako realizatorzy zadań i wykonawcy poleceń, napotykali
nieprzychylną atmosferę. Przejawem takich zachowań i postaw było narzucanie nauczycielom
konstrukcji planów rozwoju zawodowego i tematyki zawartych w nim zadań, zgodnych z wizją
dyrektora lub organu nadzorującego szkołę. Bardzo często miały miejsce sytuacje, w których
nauczyciele zmieniali już opracowane plany aby pozostać w zgodzie z osobami mającymi wpływ
na przebieg ich awansu zawodowego. W konsekwencji wielokrotnie realizowali plan, którego od
nich oczekiwano a nie ten, który był ich autorstwa. Sprawą następną w tym układzie jest pytanie:
czy podejmowane zadania są adekwatne do możliwości i potrzeb nauczyciela, oraz czy prowadzą
do spełnienia powinności i wymagań przypisanych do odpowiedniego stopnia awansu? Poszukując
odpowiedzi na to pytanie należałoby określić kompetencje osób pozostających w bezpośrednim
kontakcie w okresie stażu z nauczycielem. W grupie tych osób znajdą się: dyrektorzy placówek,
doradcy metodyczni, pracownicy nadzoru pedagogicznego oraz działacze związkowi. Każda z tych
grup ma określone zadania wynikające z ich statutu prawnego i w tym zakresie powinna zamknąć
swoje zadania. Stosując się do tej zasady spróbuję prześledzić działania, które powinien podjąć
dyrektor szkoły, przedszkola i placówki oświatowej w związku z podejmowaniem przez nauczycieli
zatrudnionych w jego placówce, decyzji o ubieganiu się o kolejny stopień awansu zawodowego.
Działania dyrektora placówki w procedurze awansu zawodowego nauczycieli:
1. Przyjęcie wniosku o otwarcie stażu.
o ustalenie, czy nauczyciel spełnia warunki odbycia stażu
o uzgodnienie w zakresie wskazania szkoły prowadzącej staż w przypadku, gdy
wymagany do stażu wymiar zatrudnienia realizuje nauczyciel w więcej niż jednej
szkole
o przekazanie nauczycielowi informacji o rozpoczęciu stażu i zadaniach wynikających
z jego rozpoczęcia
2. Zatwierdzenie planu rozwoju zawodowego.
o udostępnienie nauczycielowi niezbędnych dokumentów szkoły
o analiza opracowanego przez nauczyciela planu rozwoju
o przeprowadzenie wstępnej rozmowy na temat zamierzeń nauczyciela w aspekcie
potrzeb i specyfiki szkoły
o ustalenie z nauczycielem warunków i potrzeb niezbędnych do realizacji planu
o zatwierdzenie planu rozwoju zawodowego nauczyciela na okres stażu
3. Wspieranie nauczyciela odbywającego staż.
o okresowa analiza stopnia realizacji planu rozwoju
o wspomaganie w przypadku jego modyfikacji
o ułatwianie nawiązania kontaktu z instytucjami i organizacjami w miarę istniejących
potrzeb i możliwości szkoły
o obserwacja zajęć dydaktycznych, wychowawczych i innych
o gromadzenie informacji o realizowanych zadaniach i osiągnięciach nauczyciela
odbywającego staż
4. Dokonanie oceny dorobku zawodowego.
o analiza przedłożonego sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego
o wystąpienie o przewidziane prawem opinie
o sporządzenie oceny dorobku
o przekazanie dokumentu nauczycielowi
o wydanie nauczycielowi zaświadczenia o wymiarze zatrudnienia i zajmowanym
stanowisku w okresie odbywania stażu
5. Udział w pracach komisji.
o w charakterze członka komisji
o powołanie i przewodniczenie komisji kwalifikacyjnej dla nauczyciela stażysty.
Śledząc zadania dyrektora w awansie zawodowym nauczyciela celowo pominęłam zagadnienie
dotyczące powołania funkcji opiekuna stażu. Kwestię tą postaram się przybliżyć bardziej
szczegółowo. Powierzając funkcję opiekuna stażu dyrektor bierze również na siebie obowiązki w
stosunku do opiekuna. Przydzielenie tej funkcji pozostaje bezpośrednio powiązane z czasem
rozpoczęcia stażu przez nauczyciela stażystę lub kontraktowego. Wraz z decyzją o terminie
rozpoczęcia stażu, dyrektor informuje nauczyciela, kto w stosunku do niego pełni taką funkcję. W
praktyce jest to czternaście dni września, czyli okres bogaty w wydarzenia i pozostawiający
dyrektorowi niewielki margines czasu na dodatkowe zajęcia. Z spotkań indywidualnych z
nauczycielami
wynika,
że
wielokrotnie
jest
to
decyzja
przypadkowa.
Idealnym opiekunem stażu byłby nauczyciel, który spełniałby następujące warunki:
1. warunki formalne
o nauczyciel mianowany lub dyplomowany
o posiadający specjalność zgodną lub zbliżoną do nauczyciela stażysty
o zatrudniony w tej samej lub innej szkole
2. warunki merytoryczne
o znający przepisy prawa oświatowego
o umiejący je właściwie przekazać, zastosować
o znający zasady organizacji pracy szkoły oraz podstawowe dokumenty regulujące jej
działalność
o posiadający wiedzę z zakresu dydaktyki, pedagogiki i psychologii
o umiejący posiadaną wiedzę zastosować i wykorzystać w praktyce
3. cechy osobiste
o dyskretny, taktowny, życzliwy
o komunikatywny
o dyspozycyjny
o kreatywny- twórczy
o dobry organizator
o umiejący pracować w zespole pełniąc różne role
4. warunek konieczny
o wzajemna akceptacja w kontaktach nauczyciel odbywający staż - opiekun stażu
Niestety z praktyki wynika, że trudno znaleźć ideał. Dlatego tez, poszukiwać należałoby wśród
członków Rady Pedagogicznej tych kandydatów, którzy spełniają najwięcej przedstawionych
warunków a przede wszystkim gwarantują warunek konieczny. Wprowadzone zmiany w zakresie
awansu zawodowego w okresie ostatnich pięciu lat nie są z pewnością ostatnimi.
Praca wykonana przez:
mgr Marie Roman
ZNP Oddział Chorzów