Nowości wydawnicze

Transkrypt

Nowości wydawnicze
Nowości wydawnicze
Jennifer E. Smith „Tak wygląda szczęście”
Czy
odpowiada
się
na
maile,
które
przysyła
los?
Czerwiec to według siedemnastoletniej Ellie O”Neill najgorszy miesiąc w
roku. W tym czasie jej rodzinne miasteczko przeżywa najazd turystów, a na
dodatek w tym roku do inwazji przyłączyła się ekipa filmowa. Nawet
przyjazd idola z Hollywoodu nie może poprawić dziewczynie humoru.
Ale jest jednak COŚ, co uszczęśliwia Ellie. Od kiedy przed kilkoma
miesiącami trafił do niej przez przypadek pewien e-mail, koresponduje z
tajemniczym nieznajomym. Dzielą się ze sobą szczegółami z życia, żartują,
ale też piszą o nadziejach i lękach. Jednak nie mówią sobie wszystkiego.
On nic nie wie o tajemnicy ukrytej w jej drzewie genealogicznym, ona zaś
nie ma pojęcia, kim tak naprawdę jest jej korespondencyjny przyjaciel.
Kiedy wreszcie ich znajomość przeniesie się do rzeczywistości, sprawy skomplikują się jeszcze
bardziej. Czy dwoje tak bardzo różnych ludzi, którzy spotkali się przez przypadek, ma szansę
pokonać przeciwności?
Nowa powieść Jennifer E. Smith, która rozgrywa się w ciągu jednego pamiętnego lata, dowodzi, że
życie jest pełne nieoczekiwanych spotkań i szczęśliwych pomyłek.
Marcel A. Marcel „Oro”
„ORO” to debiut powieściowy zagadkowego autora, a raczej autorek, które
ukryły się pod tajemniczym pseudonimem. Dana Łukasińska z całą
pewnością wniosła do powieści dużo lekkości, jako m.in. scenarzystka
„Włatców móch” doskonale orientuje się w modnych wśród młodzieży
trendach, celnie trafia w poczucie humoru młodszych (i nie tylko)
odbiorców. Mam wrażenie, że wkład Olgi Sawickiej polega na tonowaniu
powieści. Aktorka, współscenarzysta popularnych seriali („Teraz albo
nigdy”, „Samo życie”) potrafi „wgryźć się” w postać, nadać jej dramatyczny
wyraz w odpowiednich momentach, umie dotrzeć do czytelnika
odpowiednimi środkami. Połączenie talentu i wyczucia obu pań dało
godny podziwu efekt.
Wspólną cechą większości czytelników „Oro” na pewno będzie zaskoczenie. Bowiem zarówno
okładka, jak i opis wydawcy nie oddają tego, co kryje treść powieść. Nie jest to, jak się może
wydawać, wakacyjna książka, która pozwoli nam odprężyć się podczas opalania. Przeciwnie, jest to
historia poruszająca, głęboka, wartościowa i niezwykle mądra.
Powieść, zaklasyfikowana jako literatura młodzieżowa, jest lekturą absolutnie dla wszystkich. Co
więcej, dla rodziców czy opiekunów powinna być przepisywana na receptę. Wśród tytułów
proponowanych nastolatkom, ciężko wśród makabrycznych historii o wampirach czy innych
demonach znaleźć powieść, która będzie nie tylko przyjemna, ale i pouczająca. „Oro” to świetna
mieszanka książki zabawnej, nieco magicznej z literaturą dydaktyczną. Nie ma tam gotowych porad
czy nauk dla czytelnika. Autorki dalekie są od sztampowego dydaktyzmu. Wybierając swoich
młodych bohaterów, każdego obdarzyły jakąś „wadą” – problemem, z którym muszą się oni
mierzyć. Ukazały także, że każdy problem można rozwiązać, choć wydaje się, że świat się już
zawalił. Nieodłączną pomocą okazała się w tej powieści rodzina i uczucia, którymi jej członkowie się
obdarzają. A jeśli jesteśmy z naszym koszmarem sami – wystarczy spojrzeć w lustro, bowiem każdy
z nas ma swojego Oro…
Anna Łacina „Miłość pod Psią Gwiazdą”
Czy pełna kompleksów licealistka może zaimponować najbardziej
interesującemu chłopakowi w szkole? Jak nie przegapić prawdziwej
miłości, która kryje się nie tam, gdzie jej szukamy? Magda i Andrzej –
oboje niepewni własnej wartości. Ich drogi krzyżują się przypadkiem. Czy
to, co się między nimi zdarzyło, pomoże im odnaleźć samych siebie? Jaką
rolę w ich życiu odegra pewien pies? A nawet dwa psy?
„Miłość pod Psią Gwiazdą” to opowieść o poczuciu winy, a także szukaniu,
chwytaniu, utracie i znajdowaniu miłości.
Ewa Nowak „Bransoletka”
Nowa powieść Ewy Nowak, jednej z najbardziej lubianych współczesnych
pisarek
dla
młodzieży!
Weronika jest uczennicą ostatniej klasy gimnazjum. Jej rodzice to
wykształceni ludzie na poziomie, tacy, którym uniżenie kłaniają się
sąsiedzi. Za piękną fasadą kryje się jednak prawdziwy dramat. Weronika i
jej brat doświadczają ze strony ojca-tyrana przemocy psychicznej i
fizycznej, a ich matka woli zdystansować się od rodzinnych problemów,
nie
zauważając
ich.
Zakochana w koledze Weronika, liczy że na warsztatach teatralnych spędzi
z nim dużo czasu. Okazuje się jednak, że Łukasz zaoferował jej swoje
miejsce na warsztatach. Pomimo początkowego rozczarowania, zajęcia
teatralne pomagają Weronice poradzić sobie z sytuacją w domu i doświadczyć pierwszej
prawdziwej miłości…
Ewa Nowak „Michał Jakiśtam” - seria Miętowa
Do rodziny Gwidoszów przyjeżdża ich kuzynka z Łomży, nastoletnia Edyta.
Dramatyczne okoliczności sprawiły, że nagle musiała zmienić swoje miejsce
zamieszkania i szkołę. Tęskniąca za ciepłem, akceptacją i przyjaźnią
dziewczyna nie może się z początku odnaleźć w nowym środowisku. W
szkole doznaje wielu przykrości, Gwidoszowie zaś szokują ją swoim stylem
życia. Edyta poznaje wielu różnych ludzi. Każda znajomość i zdarzenie są
przez nią dokładnie analizowane. Na naszych oczach bohaterka dorasta do
trudnych decyzji. W rezultacie postanawia wiele zmienić w swoim życiu.
Ewa Nowak „Mój Adam” - seria Miętowa
Mój Adam to zbiór dwunastu opowiadań, których motywem przewodnim
jest psychologia relacji damsko-męskich, ze szczególnym uwzględnieniem
różnorodnych ról, w jakich stawiają się w tych relacjach dziewczęta, a
następnie kobiety. Opowiadania nawiązują do serii „miętowej”, ale akcja
wybiega niekiedy daleko poza lata liceum czy nawet studiów.
Narratorkami są zawsze postacie żeńskie, które w serii „miętowej”
możemy odnaleźć jako postacie drugo lub trzecioplanowe. W dwóch
opowiadaniach (Kiełczewski i Pomyłka) przyglądamy się z bliska losom
dorosłych kobiet, jednak istotą książki jest psychologiczna obserwacja
nieracjonalnych mechanizmów rządzących ludźmi w każdym wieku i do
uzyskania pełnej satysfakcji czytelniczej znajomość serii nie jest potrzebna.
Ewa Nowak „Dwie Marysie” - seria Miętowa
Pierwszoplanową bohaterką powieści jest siedemnastoletnia Marysia
Gwidosz, a tematem przewodnim – dwoistość zachowań nastolatki. Nigdy
bowiem nie wiadomo, kiedy Marysia zareaguje wściekłością, a kiedy
uwagę dorosłych obróci w żart. W jednym ciele mieszkają jakby dwie
osoby. Celinka mówi siostrze, że woli tę drugą Marysię, mając na myśli
miłą, mądrą, życzliwą dziewczynę, którą Marysia Gwidosz bywa tak samo
często jak osobą złośliwą, drażliwą, obrażoną na życie i nieracjonalną.
Joanna Jagiełło „Czekolada z chili”
Linka niedawno dowiedziała się, że ma siostrę, którą mama oddała kiedyś
do domu dziecka. Ma też ojczyma, z którym nie do końca potrafi się
porozumieć. No i braciszka, który ciężko przeżywa rozstanie rodziców. W
dodatku Linka idzie do liceum i po wakacjach musi odnaleźć się w nowej
rzeczywistości i nowej klasie. Nie jest łatwo, szczególnie, że jej chłopak
wyjechał do Londynu. Czy uda jej się znaleźć pracę i zarobić na czesne w
szkole marzeń? Czy związek z Adrianem przetrwa? Związek, który nie
zawsze smakuje jak czekolada mleczna. Częściej ma smak czekolady z chilli.
Dalsze losy Linki z Kawy z kardamonem.
Agnieszka Tyszka „Kredens pod Grunwaldem”
Dla Kornelii Goździckiej szkoła to przede wszystkim doskonały trening przed
monotonnym i nijakim życiem, jakie teoretycznie czeka każdego dorosłego.
Literacko uzdolniona licealistka, z błyskotliwym i ironicznie ostrym poczuciem
humoru oraz nałogiem zapisywania wszystkiego, zauważa szansę na zmianę
losu w... kredensie i pewnej znajomości ze współczesnym rycerzem.
Czy pojawienie się starego, zakurzonego mebla w domu Kornelii może
faktycznie
otworzyç
nowy
rozdział
w
jej
życiu?
Jak Kornelia poradzi sobie z postępującą chorobą ukochanej babci, ze
znienawidzonym ojczymem, ze skrajnie potulną wobec niego matką i gdzie w
tym wszystkim znajdzie się miejsce na Bitwę pod Grunwaldem?
Kazimierz Szymeczko „Kopidoł i kwiaciareczka”
Koniec roku szkolnego, wakacje. Nie dla każdego. Małgosię czeka pracowity
sezon na straganie rodziców. Wiktor dorabia w zakładzie pogrzebowym
ojca. Ich drogi krzyżują się podczas ostatniego apelu szkolnego i już się nie
rozchodzą. Razem wpadają w tarapaty i razem, trochę w ramach pokuty, a
trochę z potrzeby serca, zostają wolontariuszami w ośrodku Caritasu.
Wyjątkowa powieść o poznawaniu siebie i innych ludzi.
Mirjam Mous „Boy 7”
Wyobraź sobie, że budzisz się na gorącej jak rozżarzony węgiel, wypalonej
łące i nie masz pojęcia, dokąd podróżujesz, ani skąd pochodzisz. Nie wiesz
nawet jak się nazywasz. Adresatem jedynej wiadomości na poczcie głosowej
w twoim telefonie jesteś ty sam: – Cokolwiek się stanie, pod żadnym
pozorem nie dzwoń na policję. Kim jesteś? Jak tu trafiłeś? Czy można zaufać
komukolwiek, kiedy nie ufa się nawet samemu sobie? Wciągający thriller
stawiający wiele pytań.
Mirjam Mous „Password”
Mick, wchodząc do pokoju swego najlepszego przyjaciela Jerro, dostrzega,
że ten leży nieprzytomny. Szybko powiadamia pogotowie. Ponieważ nie
należy do rodziny, nie wolno mu towarzyszyć przyjacielowi w karetce. Lecz
gdy chwilę później w szpitalu chce się czegoś o nim dowiedzieć, spotyka go
coś
osobliwego.
Na Stefana czeka pod szkołą nieznany mężczyzna. Chłopiec mu nie ufa, więc
odchodzi. Czego ten facet od niego chce? Stefan rozpaczliwie próbuje zgubić
śledzącego
go
człowieka.
Życiorysy trzech chłopców splatają się ze sobą w szczególny sposób.
Przedziwne wydarzenia następują jedno po drugim, a Jerro i Stefan znajdują
się w wielkim niebezpieczeństwie. Mick powoli dochodzi do szokującej prawdy...
Kazimierz Szymeczko „Tajemnica jednej nocy”
Ania kocha wszystkie zwierzątka, oczywiście oprócz tej rudej wydry, z którą
musi dzielić pokój. Marek kocha Anię, chociaż wie, że miałby u niej większe
szanse jako chomik lub kotek. Krzyś natomiast kocha najbardziej swój
komputer i pieniądze. Materialista! Jednak trójka przyjaciół najchętniej
rozwiązywałaby całymi dniami zagadki. Kiedy więc w mieście pojawiają się
dziwni przybysze węszący po okolicy, przyjaciele nie zastanawiają się! Od razu
ruszają do akcji.
C. C. Hunter „Urodzona o północy”
c
Życie Kylie Galen zdaje się walić w gruzy. Umiera jej ukochana babcia, rzuca
ją chłopak, jej rodzice się rozstają, a w dodatku ciągle widuje dziwną postać,
której nikt poza nią zdaje się nie zauważać… Pewnego wieczora Kylie Galen
ląduje na nieodpowiedniej imprezie z nieodpowiednimi ludźmi i to zmienia
jej życie na zawsze. Matka wysyła ją do Wodospadów Cienia – na obóz dla
trudnej młodzieży. Sformułowanie „trudna” jednak niezupełnie określa jej
współobozowiczów. Okazuje się, że wraz z nią mieszkają tu wampiry,
wilkołaki, zmiennokształtni, czarownice, elfy i inne nastolatki o
ponadnaturalnych zdolnościach. Nikt nie wie jednak, jakie umiejętności ma
Kylie... Jakby życie nie było wystarczająco skomplikowane, na scenie
pojawiają się Derek i Lucas - półelf i wilkołak, którzy zajmują znaczące
miejsce w życiu i sercu Kylie.
Andrzej Sapkowski „Sezon burz”
Oto nowy Sapkowski i nowy wiedźmin. Mistrz polskiej fantastyki znowu
zaskakuje. „Sezon burz” nie opowiada bowiem o młodzieńczych latach
białowłosego zabójcy potworów ani o jego losach po śmierci/nieśmierci
kończącej ostatni tom sagi.
„Nigdy nie mów nigdy!” W powieści pojawiają się osoby doskonale
czytelnikom znane, jak wierny druh Geralta – bard i poeta Jaskier – oraz
jego ukochana, zwodnicza czarodziejka Yennefer, ale na scenę wkraczają też
dosłownie i w przenośni postaci z zupełnie innych bajek. Ludzie, nieludzie i
magiczną sztuką wyhodowane bestie. Opowieść zaczyna się wedle reguł
gatunku: od trzęsienia ziemi, a potem napięcie rośnie. Wiedźmin stacza
morderczą walkę z drapieżnikiem, który żyje tylko po to, żeby zabijać, wdaje
się w bójkę z rosłymi, niezbyt sympatycznymi strażniczkami miejskimi, staje przed sądem, traci swe
słynne miecze i przeżywa burzliwy romans z rudowłosą pięknością, zwaną Koral. A w tle toczą się
królewskie i czarodziejskie intrygi. Pobrzmiewają pioruny i szaleją burze. I tak przez 404 strony
porywającej lektury.
Gordon Roderic „Tunele. Finał”
Szósty i ostatni tom bestsellerowej serii "Tunele". Prawa do serii sprzedano
do ponad 40 krajów!
Poznaj sekret Armagów i dalsze losy bohaterów serii. Kto przeżył wybuch
bomby atomowej we wnętrzu Ziemi? Jak na wieść o inwazji Styksów
zareagują wielcy tego świata? Jakie jeszcze tajemnice skrywają podziemne
krainy? I czym naprawdę jest cały świat?
Orson Scott Card „Gra Endera”
„Gra Endera” zdobyła najważniejsze nagrody w dziedzinie science fiction - Hugo
i Nebulę.
Wobec śmiertelnego zagrożenia z kosmosu Ziemia przygotowuje swoją broń
ostatniej nadziei. Jest nią chłopiec, w którym odkryto zalążki niezwykłego
geniuszu wojskowego. Czas nagli, a przyszłość dwóch cywilizacji spoczywa w
rękach dziecka..
Kelly Creagh „Nevermore. Cienie”
Drugi tom książki “Nevermore: Kruk”, gotyckiego romansu opartego na
twórczości Edgara Allana Poego.
Varen zniknął. Schwytany w pułapkę koszmarnej rzeczywistości, gdzie chore
sny Edgara Allana Poego stają się jawą, znajduje się poza zasięgiem żywych i
umarłych. Ale Isobel nie zgadza się go porzucić. Rusza do Baltimore, by
odnaleźć Reynoldsa, tajemniczego mężczyznę, który co roku spełnia toast na
grobie pisarza i który w ciągu ostatnich miesięcy oszukiwał ją i zwodził. Tylko
on ma klucz do innego świata...
Kiedy Isobel znajduje wreszcie przejście, odkrywa, że miejsce, w którym
przebywa Varen zdążyło się zmienić. Pełen bólu i przerażających istot świat
zamieszkują teraz również stworzenia, które zrodziły się w pełnym gniewu umyśle chłopaka. Miłość
przemienia się w nienawiść, radość w smutek, śmiech w płacz. Stając naprzeciw Varena, Isobel
zaczyna rozumieć, że jej ukochany stał się jej największym, śmiertelnym wrogiem.
Zoë Marriott „Królestwo łabędzi”
Aleksandra i jej bracia wiodą beztroskie życie na królewskim dworze swojego
ojca. Jednak rodzinna sielanka pryska nagle, gdy królowa ginie z łap okrutnej
bestii, a król powtórnie się żeni – z kobietą, która nienawidzi pasierbów. Po
nieudanej próbie odkrycia mrocznych tajemnic macochy Aleksandra zostaje
wywieziona do ponurej krainy Midland, jej bracia zaś wygnani z Królestwa. Aby
odmienić zły los i odzyskać braci, Aleksandra musi odnaleźć w sobie niezwykłą
moc, którą czerpie z sił przyrody. Pomocny okaże się także tajemniczy książę
Gabriel, z którym dziewczynę połączy gorące uczucie.
Brigitte Melzer „Elyria. Polowanie na czarownice”
Po zakończeniu Wojny Mocy na świecie zapanował Czas Oczyszczenia.
Rządzące okrutne Bractwo Oczyszczonych pali na stosie zielarki, czarownice,
magów, uzdrowicieli i uczonych. Specjalny oddział Łowców Czarownic ściga też
śliczną Elyrię, posądzoną o posiadanie mocy, nad jaką nie potrafi zapanować.
Czy to właśnie ona jest dziewczyną o złotych oczach ze strasznej przepowiedni,
której tak bardzo obawia się Bractwo? Elyria ucieka przed oprawcami, by
zrealizować plan mający odwrócić bieg wydarzeń…
Anna Kańtoch „Tajemnica Diabelskiego Kręgu”
Nie każdy zostaje wybrany przez anioły i zaproszony przez nie na tajemnicze
wakacje w klasztorze znajdującym się w niewielkiej miejscowości Markoty. Tak
się składa, że przydarzyło się to trzynastoletniej Ninie. Nie bardzo wie jednak,
dlaczego – jest przecież bardzo zwyczajną dziewczyną. Czy aby na pewno?
Wiliam Nicholson „Pieśniarz Wiatru”
W otoczonym murami mieście Aramanth egzaminy są wszystkim. Gdy Kestrel
Hath ośmiela się zbuntować, Główny Egzaminator skazuje jej rodzinę na
najstraszliwszą z kar. Kestrel - rozpaczliwie próbując ich ocalić - odkrywa sekret
pieśniarza wiatru i wraz ze swoim bratem bliźniakiem, Bowmanem, wyrusza w
pełną niebezpieczeństw podróż do źródeł zła.
Fragmenty recenzji:
- „Niezwykle pomysłowa, fantastyczna, wyróżniająca się opowieść, która od
pierwszych stron wciąga i nie wypuszcza aż do końca”.
- „Pieśniarz Wiatru to bardzo mądra książka, kontynuująca ideologię
buddyzmu, podobna w swoim wyrazie do powieści Coelho czy książek de
Mello. Nakłania nas do tego, żebyśmy przejrzeli na oczy. Zobaczyli, że sami wbijamy się w ciasne
ramy, że boimy się wyjść poza schemat, choć konsekwencje są tak naprawdę... jakie? Życie nie jest
więzieniem. To my je takim tworzymy. Nam nie potrzeba dźwięku magicznego fletu, żebyśmy
zobaczyli własne szczęście”.
Cory Doctorow „Mały Brat”
Zamach bombowy w San Francisco wywraca spokojny świat Marcusa do
góry nogami. Aresztowany wraz z grupą przyjaciół przez Departament
Bezpieczeństwa Wewnętrznego trafia do tajnego więzienia. Gdy w końcu
zostaje wypuszczony, odkrywa, że teraz żyje w państwie policyjnym, a każdy
obywatel traktowany jest jak potencjalny terrorysta. Odtąd pragnie tylko
jednego - zniszczyć DBW i odnaleźć zaginionego przyjaciela.
Mały Brat to porywająca powieść o walce z opresyjnym systemem w
czasach virtual reality, cyberprzestrzeni i gier komputerowych. Wielokrotnie
nagradzana (między innymi Nagrodą Campbella dla najlepszej powieści
2009 roku) i okrzyknięta fenomenem w Stanach Zjednoczonych.
Po przeczytaniu tej książki dobrze się zastanowisz, zanim znowu naciśniesz enter.
Simon R. Green „Coś z Nightside”
Tym oto tomem Simon R.Green rozpoczął kiedyś ciągle jeszcze rozwijający
się cykl Nightside. Serię opowieści zanurzoną we współczesnej urban
fantasy, choć jednocześnie przekraczającą granice gatunku w poszukiwaniu
inspiracji zarówno w klasycznym czarnym kryminale, jak i niekoniecznie
klasycznym horrorze. Cechą charakterystyczną powieści Greena jest humor,
ironiczny, chwilami wisielczy. Opisywanie wykreowanego tu świata z
dystansem i nerwowym mrugnięciem okiem. Głównym bohaterem cyklu
jest John Taylor, prywatny detektyw kojarzący się nieodmiennie z
Marlowem i innymi gwiazdami czarnego kryminału. Wymięty, znoszony
kapelusz, płaszcz w mało ożywczych kolorach, twarz okraszona smutkiem,
ciało pokryte bliznami - jakże to potrafi być nam bliskie. Taylor zostaje
wyrwany ze swojego świata i powraca tam skąd pięć lat temu odszedł. Do tajemniczego, ukrytego
obszaru Londynu zwanego Nightside. Do miejsca, gdzie koszmary senne stają się rzeczywistością, a
przenikająca chłodem noc nigdy nie doczeka się poranka słonecznego dnia. Co zatem ciągnie tam
Taylora jak wilka do lasu? Trochę nostalgia, trochę pieniądze, trochę niezapomniane, niezałatwione
do końca sprawy. Zachęcony przez sowity czek pewnej majętnej kobiety wyrusza z nią do Nightside
w poszukiwaniu jej córki, dorastającej nastolatki, która kolejny już raz uciekła z domu. Detektyw
jest nie tylko pierwszoplanową postacią tej historii, ale i naszym przewodnikiem-przodownikiem.
Wiedzie nas po uliczkach, knajpach, spelunach i zaułkach ciemnej strony Londynu. Tłumaczy co
może, ostrzega kiedy nie zapomni, zaskakuje kiedy ma ochotę. Czym jest cykl Nightside Simona
R.Greena? Wygląda na mroczne fantasy suto zakrapiane czarnym humorem i soczystą ironią, z
elementami lekko potraktowanego horroru. Akcja, przynajmniej w tym tomie, nie jest
oszałamiająco wartka. Dużo miejsca zajmują Greenowi opisy i tłumaczenia. Trochę rekompensuje
to dynamiczna końcówka powieści. Pisarz czerpie wiadrami z naszej ukochanej pop-kultury i
literatury, z wdziękiem bawiąc się słowami i wymyślaniem elementów techniczno-magicznego
świata. Groza nigdy nie przekracza tu granic groteski, a sporo pomysłów Greena bawi do łez
(gadający koń dbający o zęby czy speluna Obcy Znajomkowie). W Nightside prawa fizyki i logiki
zostają chwilowo zawieszone, czasoprzestrzeń nie jest ciągła, a czas wcale nie jest pewną i
najprostszą rzeczą. Talor może budzić sympatię. Jak się można spodziewać pod niezbyt
zachęcającym wyglądem zewnętrznym kryje się twardy choć wrażliwy i w sumie szlachetny facet.
Skarbonka pełna drobnych tajemnic do wysupłania i rozwikłania. To solidna, sprawnie napisana
literatura rozrywkowa dostarczająca odpowiedniej dawki emocji. Jej klimat świetnie oddaje
zwracająca uwagę okładka książki. Ciekawe co nam przyniosą kolejne tomy przygód Taylora. Wraz z
lekturą "Coś z Nightside" ciekawość rośnie.

Podobne dokumenty