Prawo autorskie 06.2015.

NEWSLETTER
Czerwiec 2015
Nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Pragniemy poinformować, że w chwili obecnej trwają w parlamencie prace nad trzema
ustawami, których rezultatem ma być zmiana przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Nowelizacje mają na celu dostosowanie
przepisów wspomnianej ustawy do regulacji unijnych, a ich wprowadzenie łącznie
stanowić będzie największą od lat nowelizację ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych.
Projekt ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych zakłada przede wszystkim (zmiana art. 95, dodanie art. 952, 953 i 954)
wydłużenie czasu ochrony do artystycznych utworów i fonogramów do 70 lat.,
wprowadzając jednocześnie mechanizm „use it or lose it”, który polega na tym,
że w przypadku gdy producent fonogramu nie wprowadza do obrotu wystarczającej
liczby egzemplarzy utworu, która zaspokajałaby racjonalne potrzeby odbiorców,
lub nie upublicznia go w inny sposób, tak aby każdy zainteresowany mógł mieć do niego
dostęp, twórca lub jego spadkobiercy mogą wypowiedzieć umowę, na podstawie której
prawa do utworu zostały przeniesione na producenta fonogramu. Kontrowersje w tym
zakresie może budzić samo określenie „wystarczającej liczby egzemplarzy”, które może
być źródłem wielu sporów związanych z wypowiedzeniem umowy przez twórców.
Kolejny projekt nowelizacji (druk nr 3449 z dnia 22 maja 2015 r.) obejmuje swoim
zakresem znacznie bardziej rozległe zmiany stawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych, spośród których najbardziej interesujące zmiany dotyczą:
a) Dodanie art. 261 ustanawiającego kolejny przypadek dozwolonego użytku,
tzw. przemówień publicznych – umożliwiający korzystanie w granicach
uzasadnionych celem informacji, z przemówień publicznych, a także fragmentów
wykładów politycznych i innych wystąpień o podobnym charakterze. Dotychczas
tego typu użytek publiczny był dozwolony jedynie dla podmiotów profesjonalnie
zajmujących się tworzeniem i dystrybucją informacji.
b) Podział art. 27, dotyczącego użytku edukacyjnego i naukowego na dwa ustępy.
Pierwszy z nich dopuszcza korzystanie z rozpowszechnionych utworów
przez instytucje oświatowe, uczelnie i jednostki naukowe – również
1
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
poprzez zwielokrotnianie całych drobnych utworów jak i fragmentów większych
utworów, dla zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych
lub w celu prowadzenia badań naukowych. Posłużenie się pojęciem
zwielokrotniania umożliwi wykorzystanie rozpowszechnionych utworów również
w ramach e-learningu. Projektowany ust. 2 wprowadza jednakże zastrzeżenie,
że udostępnianie na odległość jest możliwe tylko w przypadku e-learningu
przeznaczonego dla ograniczonego, zidentyfikowanego kręgu osób.
Zmiana art. 28 ust. 1 pkt 2 – poruszającego kwestię sporządzania egzemplarzy
zapasowych przez biblioteki, szkoły czy archiwa. Dotychczasowy termin
„sporządzanie egzemplarzy” ma zostać zastąpiony terminem „zwielokrotnianie”,
co ma pozwolić na tworzenie kopii w postaci cyfrowej i umożliwić digitalizację
zbiorów.
Zmiany w zakresie art. 28 – wprowadzenie dodatkowego wynagrodzenia
dla twórców (public lending right), którego powstanie wiąże się wyłącznie
z użyczeniem egzemplarzy utworów wyrażonych słowem (powstałych
lub opublikowanych w języku polskim) przez biblioteki publiczne. Nie oznacza
to wprowadzenia odpłatności za korzystanie z bibliotek publicznych
– wynagrodzenie ma być wypłacane ze środków Funduszu Promocji Kultury.
W projektowanych art. 351 – 354 określono mechanizm wypłaty wynagrodzenia.
Zmiana art. 29 poprzez rozszerzenie prawa cytatu również na utwory plastyczne
i fotograficzne.
Dodanie art. 291, wprowadzającego odrębne od prawa cytatu prawo
do wykorzystania utworu dla potrzeb parodii, karykatury lub pastiszu – co stanowi
uregulowanie kwestii, które do tej pory były niejasne.
Dodanie art. 292, przewidującego nową instytucję zezwolenia na incydentalne
i niezamierzone włączenie utworu do innego materiału – co jest interpretowane
jako brak znaczenia włączonego utworu dla materiału do którego został włączony
oraz brak celowego związku.
Zmiana art. 30 poprzez uwzględnienie cyfrowych form opracowywania
i magazynowania danych i utworów.
Zmiana art. 31 umożliwiająca wykorzystanie w ramach ceremonii religijnych
i oficjalnych uroczystości organizowanych przez władze państwowe z utworów,
które nie zostały przedtem w żaden sposób upublicznione.
Projekt art. 355 – 3511 – uregulowanie kwestii wykorzystania z tzw. utworów
sierocych – podlegających wprawdzie ochronie prawno-autorskiej, ale do których
autorów lub osób uprawnionych nie można dotrzeć. Trudności mogą wynikać
bądź z faktu niemożności zidentyfikowania uprawnionego lub przeszkód
w ustaleniu miejsca ich pobytu.
******
2