Międzynarodowy Rok Astronomii

Międzynarodowy Rok Astronomii
Bartłomiej Zakrzewski
Od kilkudziesięciu lat Organizacja Narodów Zjednoczonych ogłasza wybraną sferę działalności ludzi
wiodącym tematem zainteresowań na całym świecie w postaci Międzynarodowego Roku ONZ. Zakresy
tematyczne obejmują przede wszystkim róŜnego typu relacje społeczne i polityczne, ale równieŜ waŜne problemy
ekologiczne, kulturalne i ekonomiczne. W ostatnim czasie docenione zostało równieŜ znaczenie nauk
podstawowych. W 2005 roku obchodzony był Międzynarodowy Rok Fizyki, zaś 2009 rok ogłoszony został
Międzynarodowym Rokiem Astronomii. Inicjatorem ogłoszenia roku astronomii była Międzynarodowa Unia
Astronomiczna, która jest organizacją zrzeszającą zawodowych astronomów z całego świata. PoniewaŜ Unia nie
ma stosownych uprawnień, formalny wniosek w ONZ złoŜyły Włochy. Został on przyjęty przez Zgromadzenie
Ogólne ONZ w czasie 62. sesji 20 grudnia 2007 roku.
Okazją do ogłoszenia 2009 roku Międzynarodowym Rokiem Astronomii jest przypadająca wtedy 400.
rocznica pierwszego uŜycia lunety przez Galileusza. JuŜ pierwsze obserwacje w 1609 roku pozwoliły zobaczyć
najwaŜniejsze szczegóły na powierzchni KsięŜyca oraz dostrzec, Ŝe Droga Mleczna zbudowana jest z ogromnej
liczby pojedynczych gwiazd. W styczniu 1610 roku Galileusz odkrył cztery największe księŜyce Jowisza, tworzące
miniaturową „kopię” heliocentrycznego Układu Słonecznego. Jesienią tego samego roku dostrzegł on obecność faz
Wenus. UŜycie instrumentu optycznego stanowiło ogromny przełom w rozwoju astronomii. W tym samym roku,
w którym Galileusz spojrzał po raz pierwszy na niebo przez lunetę, niemiecki astronom Johannes Kepler
opublikował pracę „Astronomia Nova”, w której po raz pierwszy zaprezentował dwa spośród trzech praw
prawidłowo opisujących ruch planet (tzw. prawa Keplera). W 2009 roku minie równieŜ 40 lat od czasu, gdy
pierwsi ludzie wylądowali na KsięŜycu. Ponadto Międzynarodowa Unia Astronomiczna obchodzić będzie 90.
rocznicę jej załoŜenia. W tym roku nastąpi takŜe najdłuŜsze w XXI wieku zaćmienie Słońca. Czas trwania fazy
całkowitego zaćmienia wynosić będzie ponad 6 minut, a zobaczyć go będzie moŜna m.in. z terytorium Indii,
Strona 1
Data utworzenia:
2008-12-15
Nepalu, Bangladeszu i Chin, czyli terenów zamieszkałych przez bardzo duŜą liczbę ludzi. W 2009 roku upłynie
równieŜ 90 lat od pamiętnego zaćmienia Słońca, podczas którego Arthur Eddington obserwacyjnie potwierdził
słuszność Ogólnej Teorii Względności Alberta Einsteina.
NajwaŜniejszym celem, jaki przyświeca inicjatorom roku astronomii, jest zwiększenie zainteresowania
zarówno tą dyscypliną, jak i innymi naukami podstawowymi, moŜliwie najszerszego kręgu odbiorców. Hasłem
przewodnim roku astronomii będzie „Odkryj Wszechświat dla siebie”. Lokalny „wszechświat” przeciętnego
człowieka zwykle ogranicza się do codziennych miejsc i zajęć. Inicjatywa roku astronomii ma na celu poszerzenie
tego horyzontu. Odbywać się to będzie np. poprzez prezentację w przystępnej formie niektórych odkryć
astronomicznych, a takŜe umoŜliwienie prowadzenia obserwacji nocnego nieba. Realizacja tych zamierzeń została
szczegółowo określona w postaci listy ogólnoświatowych projektów Międzynarodowego Roku Astronomii.
Główne tematy, jakie owa lista zawiera, to:
1. 100 godzin astronomii. Pokazy astronomiczne trwające nieprzerwanie przez ponad 4 doby. Akcja będzie
zorganizowana na początku kwietnia w wielu placówkach astronomicznych na całym świecie.
2. Galileoskop. Bardzo prosty, tani, łatwy do zmontowania i uŜycia, a przez to dostępny niemal dla kaŜdego
teleskop soczewkowy. Idealny do obserwacji KsięŜyca i najjaśniejszych planet.
3. Kosmiczny dziennik. Blogi prowadzone przez znanych astronomów prezentujące szczegóły z ich pracy
naukowej i Ŝycia osobistego. Najciekawsze fragmenty będą zamieszczone w ksiąŜce, która ma stanowić formę
trwałej pamiątki po Międzynarodowym Roku Astronomii.
4. Portal do Wszechświata. Obszerna witryna ze zdjęciami, materiałami wideo i odnośnikami do innych źródeł.
Zawierać będzie informacje przeznaczone dla róŜnego typu odbiorców: naukowców róŜnych dyscyplin,
dziennikarzy, nauczycieli, osób amatorsko zainteresowanych astronomią i innych.
5. Ona jest astronomem. Projekt, którego celem jest większe wypromowanie astronomii wśród kobiet.
6. Świadomość ciemnego nieba. Ochrona naturalnego ciemnego nieba przed zbędnym zanieczyszczeniem
sztucznym światłem jako jeden z waŜnych problemów współczesnej cywilizacji.
7. Astronomia i światowe dziedzictwo. Wkład astronomii do światowego dziedzictwa kultury, w tym m.in.
ochrona obszarów, budowli związanych z astronomią i stanowiących element dziedzictwa kulturowego
ludzkości. Program realizują: Międzynarodowa Unia Astronomiczna oraz UNESCO.
8. Galileo. Program edukacyjno-szkoleniowy dla nauczycieli.
9. Świadomość Wszechświata. Zaprezentowanie piękna Wszechświata dzieciom Ŝyjącym w środowiskach
niesprzyjających prawidłowemu rozwojowi lub w róŜny sposób skrzywdzonym przez Ŝycie.
Strona 2
Data utworzenia:
2008-12-15
10. Z Ziemi w głąb Wszechświata. Cykl wystaw najpiękniejszych zdjęć kosmosu prezentowanych w miejscach
dostępnych szerokim kręgom odbiorców.
11. Rozwój Astronomii Globalnej. Wypracowanie lepszych mechanizmów współpracy pomiędzy zawodowymi
astronomami a innymi grupami związanymi z astronomią (nauczyciele, dziennikarze, amatorzy astronomii
i inni).
Ponadto z inicjatywy polskich astronomów pojawiła się idea czuwania nad poprawnością haseł
astronomicznych w narodowych Wikipediach. Pomysł ten pojawił się na jednym z ostatnich zjazdów Polskiego
Towarzystwa Astronomicznego i dotyczył początkowo polskiej edycji Wikipedii. Obecnie, juŜ w wersji
międzynarodowej, inicjatywa ta ma stanowić polski wkład do ogólnoświatowego programu roku astronomii.
Nadzór nad realizacją programu sprawuje Komitet Organizacyjny oraz narodowe komitety organizacyjne
w krajach, które przystąpiły do obchodów roku astronomii. Obecnie (grudzień 2008 r.) w programie bierze udział
ponad 130 państw z całego świata. KaŜdy kraj ma prawo realizować własne projekty, zaleŜnie od swoich
moŜliwości organizacyjnych i finansowych.
Oficjalne otwarcie Międzynarodowego Roku Astronomii będzie miało miejsce na konferencji organizowanej
pod patronatem Międzynarodowej Unii Astronomicznej oraz UNESCO w ParyŜu w dniach 15-16 stycznia 2009
roku. Nieoficjalnie wiele wydarzeń (konferencji, sesji obserwacyjnych, wykładów itp.) odbywa się na świecie juŜ
od kilku miesięcy. W najbliŜszym czasie równieŜ w Polsce mają zacząć się podobne działania.
Więcej informacji:
Oficjalna strona Międzynarodowego Roku Astronomii: http://www.astronomy2009.org
Międzynarodowy Rok Astronomii, polska strona główna: http://www.astronomia2009.pl
Strona 3
Data utworzenia:
2008-12-15