Opodatkowanie w Polsce odszkodowań uzyskiwanych w USA Duża

Opodatkowanie w Polsce odszkodowań uzyskiwanych w USA
Duża grupa Polaków mieszkająca w Stanach Zjednoczonych pracuje przy pracach
niebezpiecznych, w których jest dość duże ryzyko wypadku uniemożliwiającego dalsze
wykonywanie obowiązków pracowniczych. Z tego tytułu wiele osób otrzymuje
odszkodowanie. Należy pamiętać, iż dochód taki, w stosunku do polskich rezydentów
niezależnie w jaki sposób został wypłacony (jednorazowo, w ratach czy w formie renty)
podlega opodatkowaniu także w Polsce. Warto o tym wiedzieć, szczególnie w przypadku
kiedy osoba taka zamierza na stałe wrócić do Polski, a dochód z odszkodowania ma być
jedynym, bądź głównym jego dochodem.
Należy pamiętać, iż opodatkowaniu w Polsce podlegają wszystkie dochody uzyskane przez
polskiego rezydenta niezależnie od tego, w którym kraju zostały osiągnięte.
Aby odpowiedzieć na pytanie jak powinno wyglądać rozliczenie podatkowe z tytułu dochodu
otrzymanego z amerykańskiego odszkodowania należy zajrzeć do treści umowy o UPO
zawartej pomiędzy Polskim rządem a Stanami Zjednoczonymi. W przypadku Stanów
Zjednoczonych występuje dość specyficzna sytuacja. Wspomniana umowa nie zawiera
bowiem szczegółowych unormowań odnośnie opodatkowania dochodów z odszkodowań. W
takich przypadkach z reguły bierze się pod uwagę przepis umowy regulujący opodatkowanie
tzw. „innych dochodów”. Specyfiką umowy ze Stanami Zjednoczonymi jest także brak
przepisu regulującego opodatkowanie innych dochodów. Umowy o UPO mogą być natomiast
stosowane tylko i wyłącznie odnośnie kategorii dochodów w nich uregulowanych.
Jak zatem powinno wyglądać opodatkowanie w Polsce odszkodowania otrzymywanego ze
Stanów Zjednoczonych?
Zasadą stosowaną w wewnętrznym ustawodawstwie podatkowym praktycznie wszystkich
państw (w tym także Polski i USA) jest tzw. zasada nieograniczonego opodatkowania.
Oznacza ona w skrócie, iż co do zasady dochód rezydenta jednego państwa uzyskany w
innym państwie jest opodatkowany podwójne, zarówno w państwie rezydencji jak i w
państwie źródła. Podwójne opodatkowanie eliminować lub ograniczać mogą umowy o UPO
stanowiąc, iż opodatkowanie danego dochodu może nastąpić tylko w jednym z państw lub w
ograniczonej wysokości. Tak jak wspomniałem wyżej, umowa o UPO ze Stanami
Zjednoczonymi nie reguluje ani zagadnienia odszkodowań ani kategorii innych dochodów, do
której można byłoby zaliczyć odszkodowania. Oznacza to zatem, iż dochód uzyskany z
odszkodowania ze Stanów Zjednoczonych należy opodatkować tak jakby umowa o UPO
ze Stanami Zjednoczonymi w ogóle nie obowiązywała.
Wracamy zatem do punktu wyjścia i sprawdzamy co mówią na ten temat polskie przepisy o
podatku dochodowym. Warto bowiem wiedzieć, iż istnieją nie tylko dwustronne
(międzynarodowe) sposoby eliminacji podwójnego opodatkowania wyrażone w umowach o
UPO, ale także tzw. jednostronne środki eliminacji zawarte w przepisach wewnętrznych
poszczególnych państw. Zgodnie z art. 21 pkt 66) polskiej ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych, „wolne od podatku dochodowego są dochody polskich rezydentów uzyskane
w państwie, z którym Rzeczpospolita Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania, jeżeli zostały one opodatkowane w tym państwie podatkiem tego samego
rodzaju”. Tak jak to ustaliliśmy wcześniej, dochody z amerykańskiego odszkodowania
podlegają w Polsce opodatkowaniu tak jakby umowa o unikaniu opodatkowania ze Stanami
Zjednoczonymi nie istniała. Należy zatem zastosować wprost cytowany wyżej przepis.
Dochody uzyskane z amerykańskiego odszkodowania są w Polsce zwolnione z
opodatkowania tylko wtedy gdy zostały opodatkowane w Stanach Zjednoczonych.
Gdybyśmy zatem mieli do czynienia z typem odszkodowań zwolnionych z opodatkowania w
USA, dochód taki podlegałby opodatkowaniu w Polsce. Odszkodowania są jednak
opodatkowane, więc w Polsce są z opodatkowania zwolnione.
Kolejnym przepisem, na którego treść należy zwrócić uwagę jest art. 27 ust. 8 ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten wprowadza metodę unikania
podwójnego opodatkowania zwaną „metodą wyłączenia”, która ma zastosowanie do
omawianego przypadku. Zastosowanie tej metody i obowiązki ciążące na podatniku
uzależnione są od tego czy oprócz dochodów z zagranicy podatnik osiąga także dochody w
kraju. Rozpatrzmy zatem dwie sytuacje, które mogą mieć miejsce.
1. Podatnik oprócz dochodów z amerykańskiego odszkodowania osiąga także dochody
w Polsce opodatkowane podatkiem dochodowym
Dochód zagraniczny jest zwolniony na podstawie cytowanego już art. 21 pkt 66) polskiej
ustawy o podatku dochodowym. Będzie on miał jednak wpływ na wysokość stopy
procentowej, którą zastosuje się do dochodu osiągniętego w Polsce. Aby właściwie
zastosować metodę wyłączenia, należy dochód osiągnięty w Polsce zsumować z
dochodem osiągniętym za granicą. Następnie należy ustalić stopę procentową właściwą
dla sumy tych dochodów. Ustaloną w ten sposób stopę procentową należy zastosować
tylko do dochodu osiągniętego w Polsce.
Z tytułu osiągniętych dochodów podatnik byłby także zobowiązany do złożenia deklaracji
podatkowej do dnia 30 kwietnia 2004 roku.
2. Podatnik oprócz dochodów z amerykańskiego odszkodowania nie uzyskują innych
dochodów w Polsce
Nieco inaczej wygląda sytuacja podatników osiągających dochody tylko z zagranicy. Z
uwagi na brak dochodu opodatkowanego w Polsce, brak jest po prostu podstawy, z którą
można byłoby zsumować dochód zagraniczny. Sam dochód zagraniczny jest natomiast
zwolniony z opodatkowania na podstawie cytowanego wcześniej art. 21 ust 1 pkt 66)
ustawy.
Taka sytuacja powoduje także, iż podatnik nie ma obowiązku składania rocznego
zeznania podatkowego. Słowem na podatniku osiągającym dochody tylko z
amerykańskiego odszkodowania nie będą ciążyły żadne obowiązki podatkowe ani
dokumentacyjne.
Warto też wyjaśnić, czy otrzymywane pieniądze z odszkodowania podpadają pod zwolnienie,
o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?
Mowa w nim, iż „wolne od podatku dochodowego są: [...] otrzymane odszkodowania, jeżeli
ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub
przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem: [...]”. Moim
zdaniem przepis ten nie ma zastosowania do dochodów osiągniętych z zagranicznego
odszkodowania. W przepisie tym mowa, iż wolne od podatku – z pewnymi wyjątkami – są
otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z
przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych
ustaw. Oznacza to, że wszelkie inne odszkodowania, tj. takie, których wysokość lub zasady
ustalania nie wynikają wprost z odpowiednich przepisów i te, które ustawa wprost wyłącza
podlegają opodatkowaniu. Moim zdaniem w przepisie tym chodzi o ustawy i
rozporządzenia wydane przez polskiego ustawodawcę. Natomiast odszkodowanie za wypadek
przy pracy, który zdarzył się w Stanach Zjednoczonych otrzymane zostało na podstawie
prawa amerykańskiego. Zatem nie spełnia to przesłanki zakwalifikowania do grupy
odszkodowań zwolnionych z opodatkowania na podstawie tego przepisu.
Jakie to ma znaczenie dla omawianego przypadku? Otóż, gdyby amerykańskie
odszkodowanie podlegało pod to zwolnienie, wówczas dochód z tego tytułu w ogóle nie
byłby brany pod uwagę przy wyliczaniu stawki procentowej do opodatkowania w przypadku
podatnika osiągającego oprócz odszkodowania także dochody w Polsce. Mielibyśmy do
czynienia z tzw. wyłączeniem pełnym, a podatek obliczony by został tylko od dochodu
osiągniętego w Polsce. Natomiast w przypadku osoby nie osiągającej żadnych dochodów w
Polsce fakt zakwalifikowania bądź nie przedmiotowego odszkodowania pod zwolnienie
przedmiotowe nie ma najmniejszego znaczenia. Bowiem i tak dochód z odszkodowania jest w
Polsce zwolniony na podstawie cytowanego już art. 21 ust. 1 pkt 66) ustawy.
Mariusz Pogoński
[email protected]
Autor jest prawnikiem specjalizującym się w prawie podatkowym