recenzja 2 - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

recenzja 2 - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Dr hab. inż. arch. Stanisława Wehle- Strzelecka, prof. PŚk
Katedra Architektury i Urbanistyki
Wydział Budownictwa i Architektury Politechniki Świętokrzyskiej
Kraków 14.06.2016
RECENZJA
pracy doktorskiej mgr inż. arch. Barbary Ostrowskiej
pt. „ Współczesna interpretacja lokalnej tradycji na tle idei zrównoważonego rozwoju”
1. Podstawa opracowania
- Zamówienie Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej , umowa o dzieło
z dnia 04. 05. 2016
- praca doktorska, 1 egz.
2. Ogólna charakterystyka i ocena pracy
Praca składa się z pięciu części, w tym Wstępu ( cz. I), trzech części zasadniczych oraz
Podsumowania i wniosków ( cz. V) . Uzupełnia je zestawienie literatury oraz spis Ilustracji.
Praca obejmuje 211 stron, w tym : spis treści, bibliografię zawierającą spis literatury
( 128 pozycji, w tym 3 dokumenty i akty prawne oraz 24 źródła internetowe ) , spis ilustracji
( 94 pozycje), spis schematów (6 pozycji) , spis tabel ( 2 pozycje). Załączono też
streszczenie w języku angielskim ( s. 213 - 214).
Rozprawa dotyczy problematyki architektoniczno - urbanistycznej. Prezentuje studia
w zakresie możliwości odniesienia się w projektowaniu do lokalnej tradycji architektonicznej
i wykorzystania jej wzorów oraz doświadczeń twórców ponadczasowych przykładów
architektury wernakularnej w kształtowaniu zrównoważonego środowiska zbudowanego.
Koncentrując się na tej architekturze i omawiając tradycyjne rozwiązania oraz współczesne
ich interpretacje autorka słusznie zakłada, że są one najbliższe zasadom projektowania
zrównoważonego.
Podjęta problematyka stanowi stosunkowo nowy i oryginalny obszar badań, bardzo
aktualny i ważny z uwagi na konieczność rozwijania wiedzy w zakresie poszukiwania
harmonijnych relacji architektury z otoczeniem naturalnym, ze szczególnym uwzględnieniem
jej związków z miejscem i klimatem, w odpowiedzi na trwające od kilku dekad przemiany
modelu
współczesnej cywilizacji związane z koncepcją ekorozwoju oraz rozwoju
zrównoważonego
Podjęcie przez autorkę badań w zakresie wymienionej wyżej problematyki uznać można za
bardzo cenne. Należy tu też zaznaczyć, że nieliczne są pozycje literatury i kompleksowe
opracowania w tej dziedzinie, szczególnie w literaturze polskiej, a wiele zagadnień wymaga
nadal badań, analizy i oceny.
Proponowany przez autorkę dosyć szeroki I wielowątkowy program studiów , m.in. dotyczący
znaczenia i roli tradycji we współczesnym projektowaniu, oceny wybranych nurtów
regionalizmu, a także zasad zrównoważonego projektowania i przykładów architektury
zrównoważonej, wpisuje się zatem w działania na rzecz wypełniania brakującej wiedzy w
wybranej dziedzinie oraz jej poszerzania i może stanowić podstawę do podejmowania
dalszych, szczegółowych badań.
Podjęte studia uzasadnione są również zaznaczającym się renesansem tradycyjnych
rozwiązań w projektowaniu architektoniczno-urbanistycznym i poszukiwaniem powrotu do
1
racjonalnych, wypracowanych przez stulecia wzorów i zasad gospodarowania przestrzenią
w zgodzie z naturą, niejednokrotnie sięgających odległych czasów „architektury bez
architektów”,
Rezultaty badawcze, wraz z autorskimi wnioskami, potwierdzają szczególne walory
i unikalne piękno architektury powstającej w wyniku dostosowania do
tradycji i
indywidualnych warunków lokalizacji w powiązaniu z ukształtowaniem terenu, strukturą
zieleni, wody oraz miejscowym klimatem. O atrakcyjności tych rozwiązań świadczy,
obserwowane obecnie, bogactwo propozycji projektowych i realizacji, których autorami są
najwybitniejsi twórcy współczesnej architektury. Dotyczą one działań w różnych skalach oraz
dowodzą
wielkiego
zróżnicowania języka architektonicznego, który odzwierciedla
różnorodne kierunki twórcze, style i tendencje w tworzeniu zrównoważonego środowiska
zbudowanego.
Autorskie badania udowodniły w pełni założoną tezę.
Praca została napisana bardzo dobrym językiem.
Bibliografia jest wystarczająca , zawiera liczne i dobrze dobrane materiały źródłowe,
świadcząc o przygotowaniu autorki do podjęcia założonych badań.
Dobrze dobrane są również ilustracje, które prawidłowo uzupełniają tekst pracy zarówno pod
względem merytorycznym jak i estetycznym. Dotyczy to również materiału z zakresu
inwentaryzacji fotograficznej jak i autorskich schematów.
3. Szczegółowa charakterystyka i ocena
Ogólna koncepcja podziału materiału badawczego i przedstawienie go w czterech
rozdziałach, uzupełnionych podsumowaniem i wnioskami końcowymi ( cz. V) oraz
bibliografią jest słuszna.
Prawidłowy jest też, rysujący się w pracy podział na część ogólną ( cz. I, II. III), obejmującą
materiał wprowadzający do problematyki pracy oraz zasadniczą i najbardziej obszerną część
IV, w której zaprezentowano materiał wiążący się ściśle z tematem i tezą dysertacji. Jest to
dominujący pod względem zawartości merytorycznej fragment rozprawy liczący łącznie
115 stron. Zawarte w nim studia podzielone zostały na dwa etapy: ogólny - dotyczący roli
tradycji oraz nurtów w architekturze wpisujących się w koncepcję zrównoważonego rozwoju
oraz szczegółowy - zawierający studia wybranych przykładów omawiane według przyjętych
przez autorkę kryteriów oceny oraz ich wyniki.
Część V - Podsumowanie i wnioski końcowe prezentuje rezultaty badań , wnioski
teoretyczne oraz odnoszące się do praktyki projektowej.
Odnośnie tytułu pracy nasuwa się propozycja bardziej precyzyjnego jego sformułowania
Obecnie brzmi on : „Współczesna interpretacja lokalnej tradycji na tle idei zrównoważonego
rozwoju”. Ponieważ praca dotyczy dyscypliny naukowej architektura i urbanistyka istotne
byłoby uzupełnienie tytułu o tę informację , np. „Współczesna interpretacja lokalnej tradycji w
architekturze na tle idei zrównoważonego rozwoju”
Cz. 1 - Wstęp - zawiera materiał informujący o wyborze tematu, tezie pracy, jej celach
i zakresie. Autorka przedstawia też metodę badań i konstrukcję pracy oraz omawia stan
badań.
Odnośnie tezy pracy nasuwa się uwaga dotycząca niezbyt precyzyjnego jej sformułowania.
Według autorki brzmi ona: Lokalna tradycja, jako nośnik wartości społeczno-kulturowych
oraz źródło inspiracji w zakresie rozwiązań prośrodowiskowych, może być podstawą
rozwoju współczesnej architektury zrównoważonej. Według recenzenta odniesienie się do
lokalnej tradycji uznać można za jeden z elementów w zbiorze zasad projektowania
zrównoważonego. Po wprowadzeniu zmiany teza ewentualnie mogłaby brzmieć : Lokalna
tradycja, jako nośnik wartości społeczno-kulturowych oraz źródło inspiracji w zakresie
rozwiązań prośrodowiskowych, może stanowić istotny czynnik decydujący o rozwoju
współczesnej architektury zrównoważonej.
2
Potrzebę wprowadzenia wymienionych zmian w tekście potwierdza wypowiedź autorki na str.
11 , gdzie pisze, że „dialog z tradycją może być jednym z filarów harmonijnego…,
zrównoważonego rozwoju”, a także schemat 1, na str. 12 ukazujący wzajemne relacje
tradycji i projektowania zrównoważonego.
Cele pracy zostały sformułowane jasno i zostały spełnione w ramach przeprowadzonych
badań. Autorskie założenie, że praca powinna dać odpowiedź na trzy zasadnicze pytania (w
skrócie : co?, jak?, po co?) jest trafne.
Metoda pracy, a także jej konstrukcja, są prawidłowe i stanowić mogą podstawę do
dalszego prowadzenia kolejnych badań w zakresie podjętej problematyki.
Czytelne jest wprowadzenie podziału materiału badawczego na dwie grupy problemowe :
grupę obejmującą zagadnienia dotyczące tradycji, architektury regionalnej i nurtów
regionalizmu (cz.II) oraz grupę zagadnień związanych z koncepcją zrównoważonego
rozwoju i możliwościami jej realizacji w projektowaniu architektoniczno-urbanistycznym
(cz.III).
Obydwa tory badań łączą się w części IV poświęconej roli i interpretacji tradycji
w ramach strategii zrównoważonego projektowania oraz szczegółowej analizie wybranych
przykładów projektów i realizacji.
Klarowny jest również podział materiału dotyczącego stanu badań na grupę publikacji i prac
odnoszących się do tradycji, architektury wernakularnej i regionalizmu w architekturze oraz
grupę pozycji literatury i prac badawczych dotyczących idei zrównoważonego rozwoju i jej
realizacji w twórczości architektonicznej. Stan badań zakończony jest autorską oceną pozycji
literatury oraz postaw prekursorów zrównoważonego projektowania i współczesnych
twórców łączących problematykę architektury wernakularnej z koncepcją rozwoju
zrównoważonego.
Ogólna uwaga do tej części pracy odnosi się do sposobu prezentacji w tekście różnych
kierunków i idei w architekturze . Autorka zebrała bardzo obszerny i wartościowy materiał
w tym zakresie (s. 16-27). Korzystne byłoby jednak bardziej czytelne jego przedstawienie,
posegregowanie i klarowne usystematyzowanie.
Odnośnie oceny, w ramach stanu badań, materiału dotyczącego idei regionalizmu oraz
informacji o „krakowskiej szkole architektury” - recenzent czuje się zobowiązany tutaj do
wspomnienia, niewymienionej przez autorkę,
wyjątkowej postaci jaką był architekt
Włodzimierz Gruszczyński - profesor Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej - autor
wielu projektów i koncepcji teoretycznych architektury regionalnej dla Zakopanego i Podhala,
który w swojej twórczości promował idee powiązania architektury z naturą i krajobrazem.
Część II - zatytułowana Tradycja koncentruje się na zaprezentowaniu definicji pojęcia
tradycji oraz jej roli w kulturze i twórczości architektonicznej. Autorka podejmuje też próbę
sprecyzowania wartości jakie wiążą się z pojęciem tradycji i które odnoszą się do
projektowania architektonicznego.
Przedstawiony wyczerpująco w tej części obszerny materiał wymaga jednak bardziej
wyrazistego zebrania, uwypuklenia i klarownego wydobycia w tekście lub też w jego
podsumowaniu wszystkich wartości jakie niesie tradycja wraz z ich charakterystyką.
Omawianą drugą część pracy uzupełniają dobrze przeprowadzone rozważania dotyczące
relacji tradycji i regionalizmu architektonicznego, a także wyjaśnienie związanych z nimi
pojęć i stosowanej terminologii.
Tu nasuwa się generalna uwaga o zbyt dużych fragmentach cytowanej literatury, jakie
wprowadza autorka do swojego tekstu (m.in. s.32, 36, 40,44,48) Uwaga ta dotyczy także
pozostałych części pracy ( m.in. przykład- s. 80). Wystarczające byłoby własne, autorskie
odniesienie się do cytowanych poglądów innych autorów lub też wprowadzenie krótkich
cytatów.
Wyjaśnienia wymaga też schemat 3, s.39 odnoszący się do pojęcia dziedzictwo i tradycja w
nawiązaniu do przyjętego przez autorkę rozumienia tych pojęć na s.30.
3
Część II kończy dobrze opracowane podsumowanie wpisujące się w przyjęte przez autorkę
cele pracy. Korzystne byłoby zawarcie tu jedynie własnego stanowiska autorki bez
powoływania się na literaturę. Uwaga ta dotyczy również innych części podsumowujących w
całej pracy
Część III , zatytułowana Idea zrównoważonego rozwoju , zawiera autorskie odniesienie się
do koncepcji rozwoju zrównoważonego, jej genezy, definicji oraz omawia zasady
zrównoważonego projektowania. Tu nasuwa się pewna korekta odnośnie kolejności
omawianych zagadnień. Korzystne byłoby umieszczenie części 1.3. Pojęcie
zrównoważonego rozwoju po rozdziale wprowadzającym 1.1. jako jego kontynuację, a
następnie dopiero omówienie kontekstów (p.1.2.). Odnośnie wymienionego punktu (1.2.)
korzystne byłoby też włączenie kontekstu filozoficzno-etycznego (p. 1.2.2.) oraz kontekstu
estetyczno-przestrzennego (p.1.2.4.) do grupy zagadnień ujętych w p. 1.2.3. omawiających
kontekst społeczno-kulturowy jako z nim związanych, zgodnie zresztą z założeniami rozwoju
zrównoważonego odpowiadającego na potrzeby ekologii, społeczeństwa i ekonomii.
Podsumowując omawiane wyżej części pracy - II i III - należy stwierdzić, że całość zawartej
w nich wiedzy stanowi dobre wprowadzenie do zasadniczego materiału i głównych badań
skoncentrowanych w części IV, które zasygnalizowane zostały w tytule dysertacji i
stanowią podstawowy jej cel .
Ogólna uwaga , jak wyżej wspomniano, dotyczy dość często występującego wprowadzania
przez autorkę długich cytatów z literatury co utrudnia śledzenie jej własnego, autorskiego
i oryginalnego wywodu. Występują też pewne powtórzenia w materiale w części III w
stosunku do informacji w części I,II m.in. dotyczącego koncepcji zrównoważonego rozwoju
oraz charakterystyki nurtów regionalizmu i architektury zrównoważonej ( np. por. p.3.2.3
s.49 z p. 2.3. s.69)
Część IV pracy, zatytułowana Interpretacja tradycji na tle idei zrównoważonego rozwoju,
ma charakter podsumowujący i łączący obydwa tory, którymi były prowadzone w pracy
badania. Koncentruje się na roli lokalnej tradycji i możliwościach jej wykorzystania
w projektowaniu zrównoważonym, a przedstawione w niej analizy uznać można za
zasadniczy, decydujący dla rezultatów pracy etap badań .
Odnośnie omawiania kontekstów (p. 1.1. -1.5.) nasuwa się uwaga wyżej już wymieniona i
dotycząca części III ( p. 1.2.3.)
Wartościowy wkład autorki w prowadzone badania stanowią
rozdziały poświęcone
tradycyjnym rozwiązaniom zrównoważonym (p.3) i możliwościom kształtowania w oparciu o
nie współczesnej architektury wpisującej się w założenia rozwoju zrównoważonego (p.4.)
Tu na podkreślenie zasługuje też wielka staranność w doborze wybranych i analizowanych
przykładów ( studium przypadku) współczesnych rozwiązań, a także sposób ich prezentacji
wraz z bardzo dobrze przygotowanym materiałem ilustracyjnym oraz trafność doboru
kryteriów oceny.
Całość materiału zawartego w omawianej część pracy zakończona została podsumowaniem,
które w postaci zbiorczej i bardzo starannie opracowanej tabeli prezentuje rezultaty badań
i pozwala na ocenę współczesnych możliwości kształtowania zrównoważonej architektury w
oparciu o znajomość lokalnej tradycji architektonicznej i wartości przez nią niesionych.
Przedstawione rezultaty studiów przypadku ukazują też wielkie bogactwo twórczej
interpretacji tradycji w projektowaniu architektoniczno-urbanistycznym.
Podsumowując należy uznać, że zebrany w cz. IV obszerny materiał, zarówno w formie
opisowej jak i graficznej, składa się na uzyskanie obrazu, powiązanej z tradycją i miejscem,
współczesnej architektury zrównoważonej, a rezultaty autorskich badań stanowią
wartościowy wkład do ogólnej wiedzy o zrównoważonym środowisku zbudowanym.
Część V pracy zawiera podsumowanie badań obejmujące odniesienie się do przedmiotu
interpretacji i interpretacji tradycji jak i wartości definiujących tradycję i ich relacje
z koncepcją zrównoważonego rozwoju.
4
4. Ocena końcowa
Mgr inż. arch. Barbara Ostrowska w pracy pt. „ Współczesna interpretacja lokalnej tradycji
na tle idei zrównoważonego rozwoju” podjęła bardzo istotne i aktualne w polskich warunkach
badania. Praca wnosi wartościowy wkład do studiów nad rolą lokalnej tradycji w
architekturze, promuje oraz przywraca należne miejsce rodzimym i lokalnym wartościom ,
z którymi może i powinien utożsamiać się człowiek.
Autorskie badania wnoszą też wkład do ogólnej wiedzy o zrównoważonym środowisku
zbudowanym i wypełniają braki na polu literatury dotyczącej projektowania architektonicznourbanistycznego i jego związków z koncepcją zrównoważonego rozwoju.
Należy stwierdzić, że:
- Tytuł rozprawy jest zgodny z jej zawartością merytoryczną . Przedmiot, zakres badań oraz
założenia badawcze zostały sformułowane poprawnie i jasno, a cel pracy został spełniony.
- Metoda pracy oraz jej konstrukcja są prawidłowe i mogą stanowić wkład w tworzenie
modelu prowadzenia badań w zakresie podjętej problematyki
- Zebrany materiał , szczegółowe analizy i konsekwentnie przeprowadzone studia pozwoliły
na udowodnienie przyjętej tezy i świadczą o merytorycznym przygotowaniu autorki.
Zauważone przez recenzenta usterki zostały szczegółowo przedstawione wyżej w ocenie
kolejnych rozdziałów pracy.
Ogólna uwaga , jak wyżej wspomniano, dotyczy dość często występującego, również w
ramach materiału podsumowującego poszczególne części pracy , wprowadzania przez
autorkę dłuższych cytatów z literatury co utrudnia śledzenie jej własnego, autorskiego
i oryginalnego wywodu.
Uwagi dotyczą też potrzeby uporządkowania i usystematyzowania oraz klarownego
przedstawienia materiałów zaprezentowanych w części I pracy dotyczących charakterystyki
różnych kierunków i idei w architekturze, a także materiału w II jej części prezentującego
wartości, jakie wiążą się z pojęciem tradycji, a które odnoszą się do projektowania
architektonicznego.
Zauważone braki nie obniżają jednak ogólnej wartości merytorycznej i nie wpływają na jej
bardzo pozytywną ocenę.
5. Podsumowanie
Stwierdzam, że praca mgr inż. arch. Barbary Ostrowskiej pt. „ Współczesna interpretacja
lokalnej tradycji na tle idei zrównoważonego rozwoju ” poszerza wiedzę w dziedzinie nauk
technicznych w dyscyplinie architektura i urbanistyka.
Stanowi wartościowy wkład w badania nad możliwościami kształtowaniu zrównoważonego
środowiska zbudowanego w oparciu o tradycyjne rozwiązania architektonicznourbanistyczne i poszukiwanie harmonijnych relacji architektury z otoczeniem naturalnym .
Praca jest przydatna dla celów teoretycznych, badawczych jak i praktycznych, a także
z uwagi na możliwość wykorzystania zaprezentowanej metodologii badań do kolejnych
studiów w zakresie podjętej problematyki.
Wniosek o dopuszczenie pracy do publicznej obrony
W zakończeniu stwierdzam, że przedstawiona do recenzji praca mgr inż. arch. Barbary
Ostrowskiej pt. „ Współczesna interpretacja lokalnej tradycji na tle idei zrównoważonego
rozwoju ” spełnia wszystkie warunki stawiane pracom doktorskim i wnoszę o dopuszczenie
jej do publicznej obrony.
Stanisława Wehle - Strzelecka
5