Ekologiczna uprawa ziół cz.1 - Centrum Obsługi Zielonych Inwestycji
Transkrypt
Ekologiczna uprawa ziół cz.1 - Centrum Obsługi Zielonych Inwestycji
Karpaty Przyjazne Ludziom 2011–2013 Lokalna inicjatywa partnerska na rzecz zrównoważonego użytkowania i ochrony górskich obszarów województwa podkarpackiego Projekt „Karpaty Przyjazne Ludziom” współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół Mgr inż. Mateusz Kaczmarski Instytut Rolnictwa PWSZ im. Jana Grodka w Sanoku www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze • • • Sporządzaniem leków zajmowali się: w dolinie Tygrysu i Eufratu - Sumerowie, w starożytnym Egipcie, Chinach i Indiach. sumerowie w połowie IV tysiąclecia p.n.e. stosowali w lecznictwie: rumianek, anyżek, lulek, szafran, piołun, babkę, lukrecję, nagietek, koper, kminek. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Od II tysiąclecia p.n.e. Babilończycy i Asyryjczycy zakładali ogrody roślin leczniczych - znali około 250 surowców leczniczych pochodzenia roślinnego. W starożytnym Egipcie narodziła się kosmetologia, czyli nauka o sztuce upiększania ciała. Fitoterapia współczesna właśnie z Chin wzięła znajomość wielu roślin leczniczych, m.in. korzenia żeń-szeń, rabarbaru, ziela przęśli oraz chińskiej herbaty. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Wiele roślin leczniczych nazwy botaniczne posiada od bogów, bohaterów i mitycznych herosów lub od nazw miejsc wiązanych z mitologią, np. Artemisia (bylica) od bogini Artemidy, Centarium (centuria) od centaura Charona, który zajmował się medycyną, Colchicum (zimowit) od Kolchidy, krainy, w której rosły rośliny trujące. W Iliadzie Homera znajdujemy opis leczenia Achillesa, bohatera wojny trojańskiej, któremu starano się powstrzymać upływ krwi zielem krwawnika (Herba Achilleae). www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Na przełomie V i IV w. p.n.e. żył wybitny lekarz grecki Hipokrates - uważany za ojca medycyny, autor Kodeksu zachowania zawierającego zasady etyki lekarskiej. Do dziś młodzi lekarze przed rozpoczęciem praktyki składają „Przysięgę Hipokratesa". W jego znakomitym dziele Corpus Hipocraticum znaleziono opis 236 roślin leczniczych i prawie 300 surowców www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Wybitnym przedstawicielem epoki antycznej i znawcą leku roślinnego był Galen, żyjący w II w., Grek z pochodzenia, nadworny lekarz cesarzy rzymskich, m.in. Marka Aureliusza. Jego zasługą było wprowadzenie nowych postaci leku naparu, odwaru, nalewki, mazidła. Od jego imienia nazywamy je lekami galenowymi i są one nadal stosowane m.in. w ziołolecznictwie. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Arabowie w X—XIII w. wprowadzili wiele nowych surowców leczniczych i udoskonalili metody otrzymywania olejków z roślin olejkowych. Odkrycie przez Kolumba Ameryki w 1492 r. i znalezienie przez Vasco da Gama w 1498 r. nowej drogi morskiej do Indii - powiększyło asortyment roślin leczniczych o nowe gatunki, a także umożliwiło import wielu przypraw korzennych i roślin zielarskich z Indii i Chin. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Odrodzenie - pierwszy drukowany zielnik Herbarium Platomcusa, wydane w Rzymie prawdopodobnie w 1481 r. Kolejnym był wydany w Moguncji w 1491 r. Ortus sanitatis (Ogród zdrowia). Zielniki (herbarze) przyczyniły się do upowszechnienia ziołolecznictwa - zawierały nie tylko opisy roślin, ale przede wszystkim informacje o ich zastosowaniu, sposobach leczenia. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Paracelsus (1493-1541) poszukujący w roślinach czynnika działającego przeciw chorobie stwierdził, że istotę leczniczą (quinta essentia) należy izolować z surowca roślinnego. Izolował z roślin leczniczych tzw. kwintesencję, czyli substancje farmakologicznie czynne o skutecznym działaniu. Rozwój nauk przyrodniczych pozwolił wydzielić z roślin substancje biologicznie czynne, poznać ich budowę, badać ich działanie na organizmach żywych. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze 1806 wyekstrahowano z opium alkaloid morfinę przez niemieckiego aptekarza Sertftrnera. Wkrótce wyizolowano z roślin wiele innych alkaloidów, m.in. strychninę z nasion kulczyby, z kory chinowej chininę, z kawy - kofeinę, wyekstrahowano kolchicynę, a także inne związki, jak składniki olejków, garbniki, flawonoidy. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze Pod koniec XIX w. rozwinęła się nowa gałąź przemysłu chemicznego zajmująca się syntezą i produkcją wielu nowych związków o działaniu leczniczym, które nie odtwarzały substancji występujących w świecie roślinnym czy zwierzęcym, takich jak np. piramidon, aspiryna, weronal, środki nasenne. Rozpoczęła się era leków syntetycznych i zaczęło maleć znaczenie surowców pochodzenia roślinnego. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze W końcu lat pięćdziesiątych XX w. pojawiły się poważne zastrzeżenia dotyczące leków pochodzenia syntetycznego. Opisywano niepożądane działania, uzależnienie się od leków chemicznych, działania uboczne (uszkodzenie wątroby, nerek oraz układu krwiotwórczego). Przerażającym przykładem był powszechnie znany w RFN Talidomid lek, który miał działać uspokajająco na kobietę w ciąży, a po stosowaniu którego rodziły się dzieci - potworki. www.cfoundation.org Zioła i surowce lecznicze W ostatnich latach obserwuje się masowy powrót do leków naturalnych - łatwiej przyswajalnych przez organizm ludzki, o wolniejszym i łagodniejszym działaniu, a także dostarczanie organizmowi człowieka - oprócz substancji czynnych - bogactwa witamin, enzymów, biokatalizatorów, makro- i mikroelementów. witamina C znajdująca się m.in. w owocach dzikiej róży - jej przyswajalność jest 34 razy większa niż po jej podaniu w postaci leku syntetycznego. www.cfoundation.org Ziołolecznictwo Ziołolecznictwo jest rodzajem leczenia, w którym znajdują zastosowanie surowce roślinne i ich przetwory. Ziołolecznictwo (fitoterapia) to skuteczna metoda dbania o zdrowie nie tylko poprzez leczenie, ale i zapobieganie chorobom. Leki roślinne to produkty lecznicze, które jako główne składniki zawierają surowce zielarskie lub przetwory roślinne. www.cfoundation.org Ziołolecznictwo leki ziołowe (zioła) - pojedyncze zioła odpowiednio rozdrobnione, np. korzeń mniszka lekarskiego, liść melisy, liść mięty oraz mieszanki ziołowe (species) będące mieszaniną kilku pokrojonych i odpowiednio przygotowanych ziół, np. mieszanki ziołowe Hepatina, Pankreaflos, Cordaflos. Wszystkie surowce roślinne używane jako leki muszą odpowiadać wymaganiom Farmakopei bądź odpowiednim normom zakładowym. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół Produkcja leków ziołowych uzależniona jest od: a) stosowanych materiałów wyjściowych, b) procesów technologicznych, c) metod kontroli jakości. Zasada Dobrej Praktyki Wytwórczej (GMP) to część systemu zapewnienia jakości obowiązującego w przemyśle farmaceutycznym. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół GMP wymusza dostawę wysokiej jakości surowca, z którego otrzymywane są leki roślinne: surowce zielarskie kupowane od zatwierdzonych dostawców, odpowiednie warunki uprawy, zbioru, transportu itp. W praktyce: producenci zobowiązani są do przestrzegania zasad tzw. Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej GLOBALGAP, dostosowanej do wymagań Unii Europejskiej. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół GLOBALGAP w produkcji zielarskiej to system organizacji i technologii produkcji, który: zredukuje ujemne oddziaływanie rolnictwa na środowisko przyrodnicze, zapewni efektywność ekonomiczną produkcji, sprzyja wyprodukowaniu surowca roślinnego najwyższej jakości. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół Odbiorca surowca zielarskiego ma obowiązek: • przeszkolić plantatora, w jaki sposób powinien produkować surowiec, • przekazać plantatorowi dokładną instrukcję uprawy • odpowiedni materiał rozmnożeniowy o określonych cechach morfologicznych i składzie chemicznym. www.cfoundation.org Warunki uprawy ziół Lokalizacja plantacji: na glebach nieskażonych metalami ciężkimi, pozostałościami środków ochrony roślin lub odpadami przemysłowymi. Zabiegi agrotechniczne: przeprowadzane zgodnie z wymaganiami poszczególnych gatunków roślin. www.cfoundation.org Warunki uprawy ziół Nawozy organiczne: nie mogą zawierać fekaliów ludzkich, powinny być dobrze przekompostowane. Nawozy mineralne: należy stosować w minimalnych dawkach. Woda: do nawodnień musi być czysta. www.cfoundation.org Technologia uprawy ziół Zbiór surowca roślinnego • w okresie dostosowanym dla danego gatunku, w najkorzystniejszych warunkach pogodowych i w taki sposób, aby zminimalizować zanieczyszczenie cząstkami gleby lub chwastami, • należy unikać uszkodzeń mechanicznych materiału roślinnego, a zebrany surowiec zabezpieczyć przed szkodnikami i zwierzętami domowymi, • jeśli stosowano środki zwalczające szkodniki, to trzeba wykazać je w dokumentacji. www.cfoundation.org Do suszenia, przerobu lub mrożenia surowiec powinien być dostarczony w jak najkrótszym czasie, aby uniknąć jego zagrzania się. Zalecane jest aby suszenie przeprowadzać w profesjonalnych suszarniach z regulowaną temperaturą powietrza (po wysuszeniu oddzielić materiał uszkodzony, spleśniały, zanieczyszczony organicznie lub mineralnie). www.cfoundation.org Technologia uprawy ziół Parametry suszenia należy podać w dokumentach dotyczących danej partii surowca. Wysuszony surowiec natychmiast pakuje się w czyste i suche, niepowodujące skażeń opakowania i przechowuje w pomieszczeniach czystych, suchych, przewiewnych, niedostępnych dla szkodników, z regulowaną temperaturą powietrza. www.cfoundation.org Technologia uprawy ziół Maszyny i urządzenia używane podczas uprawy i w procesie przetwarzania muszą być czyste, aby uniknąć kontaminacji surowca (niewskazane są urządzenia drewniane). Osoby zatrudnione przy produkcji surowca powinny mieć niezbędną wiedzę na temat uprawianego gatunku oraz utrzymywać wysoki poziom higieny osobistej. www.cfoundation.org Technologia uprawy ziół Budynki i pomieszczenia powinny być wyposażone w szatnie, toalety i umywalki. Z surowcem nie mogą mieć kontaktu osoby cierpiące na choroby przenoszone drogą pokarmową lub mające otwarte rany czy infekcje skórne. Podczas pracy z surowcami toksycznymi lub wywołującymi alergie pracownicy powinni mieć odpowiednie ubrania ochronne. www.cfoundation.org Po zapoznaniu z zasadami uprawy plantator: • zobowiązuje się do prowadzenia ewidencji uprawy, tzw. karty dokumentacyjnej poszczególnych pól (karty uprawy), która zawiera sprawozdanie z całego procesu produkcji i wstępnego przetworzenia surowca tj.: • charakterystyka pola, • przygotowanie gleby, • pochodzenia materiału rozmnożeniowego, • agrotechnika, • nawożenie, • ochronę roślin, • zbiór, • warunki suszenia i przechowywania. www.cfoundation.org Technologia uprawy ziół Karta uprawy jest załącznikiem do każdej partii surowca, stanowi dokument świadczący o jego jakości i pochodzeniu. W czasie wegetacji roślin na plantacjach przeprowadzane są kontrole urzędowe - tzw. audyty. Odbiorca surowca zielarskiego zleca niezależnemu ekspertowi przeprowadzenie monitoringu uprawy, który pozwoli na wstępną ocenę jakości surowca i określenie (na podstawie przebiegu rozwoju roślin) wysokości plonu. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół Sprawozdanie z audytu, karta polowa i instrukcja uprawy dla danego gatunku są podstawowymi dokumentami w uprawach kontrolowanych w krajach Unii Europejskiej. Umowy pomiędzy producentem a odbiorcą (kontrakty, zalecenia do produkcji) czy też dotyczące jakości (zawartości substancji aktywnych, dopuszczalnej kontaminacji) muszą być dostosowane do wymogów międzynarodowych lub krajowych i sporządzone w formie pisemnej. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół Informacje zawarte na kartach uprawy umożliwiają: 1. wprowadzanie zmian i modyfikacji warunkujących poprawę efektywności gospodarowania, 2. lepsze wykorzystanie środków produkcji, 3. edukację rolnika, której celem jest ograniczanie niekorzystnych oddziaływań rolnictwa na środowisko przyrodnicze. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa roślin zielarskich - jest to system gospodarowania wykorzystujący naturalne procesy zachodzące w obrębie gospodarstwa, o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej, oparty środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego, nieprzetworzonego technologicznie. www.cfoundation.org Ekologiczna uprawa ziół a. b. c. Podstawową zasadą jest odrzucenie: środków chemii rolnej, weterynaryjnej, syntetycznych środków ochrony roślin. a. b. c. Proces produkcji w gospodarstwie ekologicznym jest: śledzony, kontrolowany, udokumentowany „od pola do stołu„. www.cfoundation.org System ekologiczny gospodarowania wspierany jest przez Unię Europejską dotacjami celowymi w ramach PROW dla pakietu rolnictwo ekologiczne, wariant 2.7 i 2.8 - uprawy zielarskie), na finansowanie kosztów kontroli gospodarstw na zgodność prowadzenia produkcji metodami ekologicznymi. www.cfoundation.org Procedura wdrażania rolnictwa ekologicznego Rolnik decydujący się na rozpoczęcie produkcji ekologicznej zgłasza gospodarstwo do jednostki certyfikującej, które są odpowiedzialne za przeprowadzenie kontroli na zgodność z ustawą rolnictwie ekologicznym (Dz. U Nr 116 poz. 975) oraz z Rozporządzeniem Rady WE 834/2007 z późniejszymi zmianami i Rozporządzeniem Komisji WE 889/2008 z późniejszymi zmianami. www.cfoundation.org Procedura wdrażania rolnictwa ekologicznego Po zgłoszeniu się do jednostki certyfikującej gospodarstwo musi przejść przez okres przestawiania (konwersji), który trwa przynajmniej dwa lata przed wysiewem roślin rocznych i dwa lub trzy lata przed pierwszym zbiorem roślin wieloletnich innych niż łąkowe. Po okresie konwersji gospodarstwo uzyskuje certyfikat zaświadczający o zgodności produkcji z zasadami rolnictwa ekologicznego. Gospodarstwo zielarskie z certyfikatem może sprzedawać swoje płody jako produkty ekologiczne, za które otrzymuje zwykle wyższe ceny. www.cfoundation.org Technologia uprawy ekologicznej ziół Podstawowe znaczenie w ekologicznej uprawie ziół ma: odpowiedni dobór gatunków i odmian roślin (odporne na choroby, szkodniki oraz zachwaszczenie). materiał rozmnożeniowy powinien pochodzić z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych (niedozwolone jest stosowanie materiału siewnego zaprawionego oraz z roślin poddanych modyfikacjom genetycznym), www.cfoundation.org www.cfoundation.org www.cfoundation.org Technologia uprawy ekologicznej ziół Do zaprawiania nasion mogą być wykorzystane jedynie dozwolone przez MRiRW (IOR-PIB Poznań). Aktualny wykaz dostawców ekologicznych materiału siewnego i wegetatywnego materiału rozmnożeniowego roślin zielarskich znaleźć można na stronie: http://www.piorin.gov.pl. zakładka: Rolnictwo Ekologiczne. www.cfoundation.org Cele uprawy ekologicznej stałe podwyższanie żyzności gleby i jej aktywności biologicznej poprzez: uprawę roślin strączkowych, zielonek lub roślin głęboko korzeniących się w odpowiednim wieloletnim płodozmianie; stosowanie nawozów pochodzących z ekologicznej produkcji zwierzęcej; stosowanie nawozów mineralnych pochodzenia naturalnego; włączenie innych materiałów organicznych, kompostowanych lub niekompostowanych. www.cfoundation.org www.cfoundation.org www.cfoundation.org www.cfoundation.org Technologia uprawy ekologicznej ziół Aktualny wykaz nawozów dopuszczonych do stosowania w gospodarstwach ekologicznych można odszukać na stronie: http://www.iung.pulawy.pl. - zakładka: oferta IUNG-PIB, Badania i opiniowanie nawozów do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Wykaz nawozów. www.cfoundation.org www.cfoundation.org Naturalne nawozy mineralne: • • dolomit • • margiel • • wapno pojeziorne • mączka fosforytowa uzyskiwana ze zmielonych fosforytów; • siarczan potasu • kainit • patentkali • Karnalit www.cfoundation.org kizeryt granulowany kizeryt pylisty mączka bazaltowa - nawóz typowo mikroelementowy. Uprawa roli należy ograniczyć do minimum stosowanie niekorzystnych dla organizmów glebowych zabiegów agrotechnicznych. Orka głęboka powoduje: szybki rozkład próchnicy i przemieszczanie organizmów tlenowych do głębszych warstw, gdzie zamierają na skutek niedostatku tlenu. www.cfoundation.org Uprawa roli Zalecane jest: orka płytka (10-15 cm), głębokie spulchnienie (np. głęboszem), ograniczanie liczby przejazdów (agregatownie narzędzi), okrycie roślinnością gleby. www.cfoundation.org Ochrona roślin w rol. ekologicznym „Nie zwalcza się chorób lub szkodników, lecz tworzy warunki do prawidłowego wzrostu roślin, aby patogeny nie rozwijały się podczas uprawy lub ich wpływ na plonowanie był minimalny” www.cfoundation.org Ochrona roślin w rol. ekologicznym Metod zapobiegawcze w ochronie roślin zielarskich: właściwie zaplanowany płodozmian; odpowiedni dobór gatunków i odmian dostosowanych do istniejących warunków klimatyczno-glebowych oraz wykazujących odporność lub tolerancję na określone choroby czy szkodniki; www.cfoundation.org Ochrona roślin w rol. ekologicznym Metod zapobiegawcze w ochronie roślin zielarskich: wykonywanie zabiegów agrotechnicznych w sposób prawidłowy i w optymalnych terminach (siew lub sadzenie, uprawki pielęgnacyjne, zbiór itp.); właściwy sposób nawożenia; www.cfoundation.org Ochrona roślin w rol. ekologicznym przykrywanie roślin osłonami z folii, siatki lub włóknin w czasie nasilenia chorób lub inwazji szkodników; stosowanie substancji odstraszających lub zwabiających oraz pułapek, barier, emitorów impulsów elektrycznych lub świetlnych; uwzględnienie wzajemnego sąsiedztwa roślin, które może stać się elementem ochrony przed niektórymi szkodnikami (np. wprowadzanie do uprawy roślin odstraszających lub zwabiających szkodniki); www.cfoundation.org www.cfoundation.org Ochrona roślin w rol. ekologicznym profilaktyczne stosowanie naturalnych preparatów w formie wyciągów, odwarów i gnojówek sporządzonych z roślin zielarskich; ochrona naturalnych wrogów szkodników przez zapewnienie im dogodnych warunków (np. żywopłoty, tereny gniazdowania, wpuszczenie drapieżników). www.cfoundation.org Ochrona roślin w rol. ekologicznym W razie choroby lub plagi szkodników dopuszcza się stosowanie niektórych zabiegów zwalczających (m.in. preparatów wirusowych i bakteryjnych oraz niektórych związków mineralnych). Niedozwolone jest stosowanie syntetycznych herbicydów, fungicydów, insektycydów czy regulatorów wzrostu oraz zaprawianie nasion i materiału sadzeniowego środkami syntetycznymi!!!! www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin naturalne insektycydy: • żywe organizmy (pluskwiaki, nicienie, drapieżne roztocza), • azadirachtynę ekstrahowaną z miodli indyjskiej (Azadirachta indica), • pyretryny otrzymywane ze złocienia dalmatyńskiego (Chrysenthemum cinerariifolium), • ekstrakt z gorzkli właściwej (Quassia amara), • rotenon z Derris spp.; www.cfoundation.org www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • olejki eteryczne (miętowy, kminkowy, sosnowy) stosowane jako naturalne insektycydy, akarycydy lub fungicydy; • preparaty wirusowe i bakteryjne EM (Bacillus thurigensis, Granulosis virus); • żelatynę lub szare mydło używane jako naturalne insektycydy; • mączki glonowe lub skalne; • lecytynę lub szkło wodne (naturalne fungicydy), • piasek kwarcowy (naturalny repelent); • oleje parafinowe (naturalne insektycydy); • preparaty z roślin zielarskich w postaci wyciągów, naparów, wywarów lub gnojówek. www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • Preparaty grzybobójcze: • Constans XX (zawierający pasożytniczy grzyb Coniothyrium minitans zabezpieczający rośliny przed zgnilizną twardzikową), • Bioczos na bazie czosnku, służący do ochrony upraw przed mączniakami oraz innymi chorobami grzybowymi i niektórymi owadami, www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • Biosept 33 SL lub Grevit 200 SL (środki na bazie owocu grejpfruta, służące do zwalczania chorób grzybowych, chroniące przed bakteriozą, zgnilizną twardzikową, mączniakiem prawdziwym i rzekomym oraz kanciastą plamistością liści), • Biochikol 020 PC (preparat zawierający chitozan, służący opryskiwania roślin i zaprawiania nasion, zwalcza wirusy, bakterie i grzyby chorobotwórcze oraz stymuluje mechanizm odpornościowy roślin), www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • Polyversum WP (preparat zawierający spory Pythium oligandrum, stosowany do ochrony strefy korzeniowej przed chorobami grzybowymi, skuteczny przeciwko zgorzeli, fuzariozie, fytoftorozie, szarej pleśni, zgniliźnie twardzikowej, rizoktoniozie, mączniakom prawdziwym i rzekomymm). www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin Środki owadobójcze: • Carpovirusine Super SC oraz Madex SC zawierające Granulosis virus, stosowane do zwalczania motyli zwójkowatych, np. owocówki jabłkóweczki w sadownictwie); • Treol 770 EC (zawierający olej parafinowy, służący do ochrony drzew owocowych). www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • Miedź w formie wodorotlenku, tlenochlorku, siarczanu lub tlenku miedziawego (Miedzian 50 WP, Miedzian 50 Miedzian Ekstra 350 SC, Cuproxat 345 SC, Cuproflow 375 SC, Funguran-OH 50 WP, Nordox 75 WG); • preparaty na bazie siarki (Siarkol Extra 80 WP, Tiotar 800SC) do ochrony upraw zielarskich przed chorobami grzybowymi i bakteryjnymi. • Aktualny wykaz środków: http://www.ior.poznan.pl, zakładka: Wykaz ŚOR w Rolnictwie ekologicznym. www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • W ekologicznej uprawie ziół stosowane są biopreparaty do stymulacji wzrostu roślin, odstraszania szkodników oraz profilaktyki i zwalczania chorób i szkodników np.: • napary (otrzymuje się przez zaparzenie gorącą wodą suszu roślinnego lub rozdrobnionych świeżych części roślin 20-30 minut), • nastoje lub wyciągi (przez zalanie zimną lub ciepłą wodą świeżych lub suszonych części roślin na 12-24 godziny), www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • wywary (sporządza się przez zalanie suszu lub świeżych części roślin zimną wodą na 12-24 godziny, a następnie wyciąg gotuje się na słabym ogniu przez 20-30 minut i pozostawia do wystygnięcia), • gnojówki, które sporządza się w beczkach niemetalowych, zalewając proporcjonalnie 1 kg ziela 10 l wody i pozostawiając przez około 2-3 tygodnie. www.cfoundation.org www.cfoundation.org Biologiczne środki ochrony roślin • Celem poprawy fermentacji, gnojówkę należy raz dziennie przemieszać, natomiast ulatnianiu się amoniaku i wydzielaniu przykrych zapachów można zapobiec, dodając do roztworu mączkę bazaltową lub dolomitową. • Po przecedzeniu przez sito i rozcieńczeniu 1 : 10 (1 l gnojówki na 10 l wody) można opryskiwać rośliny lub glebę. • Gnojówki roślinne służą do łagodnego nawożenia upraw jako naturalne środki ochrony roślin oraz stymulujące wzrost. www.cfoundation.org www.cfoundation.org Chwasty ogranicza się przez: • stosowanie materiału siewnego wolnego od nasion chwastów; • właściwie skonstruowany płodozmian (co najmniej 4-letni) z udziałem roślin zacieniających (np. wieloletnich roślin motylkowych - lucerna, koniczyna; • niszczenie chwastów w zespole uprawek pożniwnych, wykonując podorywkę ścierni i kilkakrotne bronowanie po wschodach chwastów; www.cfoundation.org Chwasty ogranicza się przez: • uprawę poplonów ozimych (np. rzepak, żyto, żyto + wyka kosmata, mieszanka gorzowska) i poplonów ścierniskowych (np. peluszka, wyka siewna, łubin, gryka, facelia, gorczyca biała, rzepak i rzodkiew oleista) • uprawa wsiewek międzyplonowych roślin motylkowych drobnonasiennych i traw oraz ich mieszanek umożliwiających pokrycie gleby roślinami przez cały okres wegetacji; • bronowanie upraw w odpowiednich terminach broną chwastownikiem; www.cfoundation.org Chwasty ogranicza się przez: • stosowanie specjalistycznych narzędzi mechanicznych i termicznych dostosowanych do upraw; • odpowiedni dobór roślin i zagęszczanie łanu roślin uprawnych; • ściółkowanie upraw (czarna folia polietylenowa, włóknina polipropylenowa oraz biomasa substancji organicznej nieożywionej jako mulcz lub biomasy ożywionej tzw. ściółka żywa z roślin okrywowych lub uprawianych współrzędnie); • pielenie przy użyciu narzędzi ręcznych. www.cfoundation.org Znaczenie płodozmianu • rośliny motylkowe (bobowate), których udział w strukturze zasiewów nie powinien być mniejszy niż 25%, wzbogacają glebę w azot, mają działanie strukturotwórcze, odchwaszczające, poprawiające właściwości fizyczne gleby oraz zwiększające zawartość materii organicznej w glebie. • rośliny okopowe zaliczane są do roślin zmniejszających zachwaszczenie w płodozmianie, stanowiące doskonały przedplon dla ziół. www.cfoundation.org Znaczenie płodozmianu • Rośliny zbożowe stanowią gorszy przedplon, zwiększający zachwaszczenie stanowiska, dlatego ich udział nie powinien przekraczać 40-50% w strukturze siewów. • Rośliny pastewne korzystnie oddziaływują na żyzność gleby oraz istotnie ograniczają zachwaszczenie. • Mieszanki roślin motylkowych z trawami działają strukturotwórczo na glebę i zwiększają w niej zawartość materii organicznej. Hamują rozwój chwastów dzięki intensywnemu zacienianiu powierzchni gleby oraz wielokrotnemu koszeniu lub wypasaniu. www.cfoundation.org Znaczenie płodozmianu • Międzyplon lub mulcz - naśladują naturalne ekosystemy lasów czy łąk, gdzie gleba przez cały rok pokryta jest roślinnością, chroniąc m.in. przed zachwaszczeniem. • Bezpośrednie działanie promieni słonecznych zabija mikroorganizmy glebowe, nadmiernie przesusza glebę, wystawia na działanie wiatrów (erozja wietrzna) i wody (niszczenie struktury, erozja wodna). www.cfoundation.org Zioła pochodzące ze stanu naturalnego - jeśli pochodzą z obszaru podlegającego regularnej inspekcji, którym w ciągu ostatnich 3 lat nie stosowano środków niedozwolonych w rolnictwie ekologicznym. Zbiór ponadto nie może wpływać na zachwianie równowagi środowiska, a na terenach objętych nadzorem państwowym, np. lasów państwowych, wymagana jest zgoda odpowiednich organów nadzoru. www.cfoundation.org www.cfoundation.org Podsumowanie • Wysokie ceny na produkty ekologiczne nie zachęcają konsumentów do zakupu, dlatego też w większości eksportowane są na rynki krajów unijnych. • Polska dysponuje dużym zasobem terenów umożliwiających zwiększenie powierzchni pozyskiwania certyfikowanych ziół metodami dozwolonymi w rolnictwie ekologicznym. www.cfoundation.org Podsumowanie • Mając na celu otrzymywanie surowca o najwyższej gwarantowanej jakości, producenci środków farmakologicznych i spożywczych zainteresowani są i będą stworzeniem ekologicznych plantacji zielarskich. www.cfoundation.org Dziękujemy bardzo za uwagę Fundacja Karpacka – Polska Centrum Obsługi Zielonych Inwestycji Kontakt: telefon: 13 46 38 857, 534 884 194/195 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.cfoundation.org PARTNERZY PROJEKTU Bieszczadzki Park Narodowy Ustrzyki Górne www.bdpn.pl www.cfoundation.org Bieszczadzka Grupa GOPR Sanok www.gopr.bieszczady.pl Fundacja Partnerstwo dla Środowiska Kraków www.fdps.pl