Zrozumieć rodzicielstwo zastępcze

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lędzinach
Zrozumieć rodzicielstwo zastępcze
W dobie dzisiejszych czasów codzienna rzeczywistość stwarza wiele problemów. Szybkie tempo życia, ciągłe zmiany,
wymagają często wielu umiejętności przystosowawczych, elastyczności i radzenia sobie z otaczającym światem. W
sytuacji braku pracy, przewlekłej choroby, nadużywania środków psychoaktywnych, przemocy, współczesna
rzeczywistość może jeszcze bardziej pogrążyć jednostki jak i systemy rodzinne. Nie każdy odnajduje się samodzielnie
w trudnej sytuacji, nie każdy dostrzega problem i nie każdy wie gdzie szukać pomocy.
Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 pracę z rodziną organizuje
gmina lub podmiot, któremu gmina zleciła zadanie realizację tego zadania. Najczęściej jest to ośrodek pomocy
społecznej. Praca z rodziną jest prowadzona w formie konsultacji, poradnictwa specjalistycznego, terapii, mediacji,
usług dla rodzin z dziećmi, pomocy prawnej, grup wsparcia i grup samopomocowych. Jednakże aby ośrodek pomocy
społecznej mógł podjąć współpracę z rodziną przeżywającą trudności musi powziąć na ten temat informacje. Bez
sygnału ze środowiska bądź bezpośrednio od rodziny szukającej pomocy ośrodek nie będzie w stanie zainterweniować.
Niestety często osoby potrzebujące wsparcia z zewnątrz wykazują niechęć do współpracy. Może to wynikać z braku
zaufania do asystenta rodziny bądź pracownika socjalnego, dużej demoralizacji, deficytów społecznych, postawy
roszczeniowej, niechęci do zmiany swojego stylu życia, braku chęci i motywacji do pracy, oporu w przyjmowaniu
porad, strachu przed zmianą, głęboką dysfunkcjonalnością rodziny, niską samooceną, brakiem wiary we własne
możliwości czy nie chęcią do współpracy z instytucją. Nie każdy od razu rozumie jakie korzyści mogą płynąć z
dokonanych zmian w życiu, jak również może oszacować, że nie warto podejmować trudu i wysiłku. Wyłącznie od
jednostki bądź systemu rodzinnego zależy czy zajdą w ich życiu jakiekolwiek zmiany. Pracownik socjalny bądź
asystent rodziny może motywować i zachęcać do podjęcia działań, mających na celu rozwiązywanie trudnych decyzji.
Wsparcie udzielane rodzinie przeżywające trudności jest udzielane tylko za jej zgodą i aktywnym udziałem, z
uwzględnieniem wewnętrznych i zewnętrznych zasobów. Asystent rodziny nie może do niczego zmuszać czy
wykonywać zadań za rodzinę. Niezbędnym jest podjęcie współpracy opartej na małych krokach zgodnie z
możliwościami i ograniczeniami rodziny. Ciągłe wzmacnianie rodziny i zrozumienie dla powrotów do stałych zachowań
to istota wsparcia. Asystent pomaga rodzinie w znalezieniu sposobów rozwiązywania trudnych sytuacji, które pozwolą
na utrzymanie optymalnych warunków do funkcjonowania wszystkich członków rodziny, tak by nie zaszła konieczność
zabezpieczenia opieki nad dziećmi w pieczy zastępczej. Do głównych zadań asystenta rodziny należy rozwijanie
motywacji do zmiany, rozwiązywanie problemów bieżących i wychowawczych, kształtowanie prawidłowych postaw
rodzicielskich, praca nad likwidacją dysfunkcji rodziny będącą przyczyną objęcia rodziny wsparciem asystenta,
wsparcie psychologiczne, budowanie sieci wsparcia.
Pomoc asystenta może wprowadzić w życie rodziny trwałe zmiany, jeśli tylko dojdzie do aktywnej współpracy i
faktycznej chęci ze strony rodziny do wprowadzenia tych zmian.
Nie zawsze rodzina wykazuje wolę i zaangażowanie w podejmowanie odpowiednich działań, zmierzających do
poprawy ich funkcjonowania w środowisku. Wyrażając samodzielność i ogólną niechęć względem instytucji
publicznych. Wówczas los rodziny jest wyłącznie w jej rękach, a sposób w jaki kieruje swoim życiem zależy jedynie od
jej członków.
To w jaki sposób funkcjonuje rodzina nie zawsze jest zgodne z ogólnie przyjętymi normami, obowiązującymi
przepisami prawnymi oraz wartościami. Szczególnie w sytuacji, gdy w rodzinie przebywają nieletnie dzieci, ważnym
jest zwracanie uwagi na to w jaki sposób są wypełniane względem nich obowiązki czy nie dzieje się im krzywda i czy
mają zapewnione odpowiednie warunki do życia i rozwoju. Powzięcie informacji przez szkołę, policję, ośrodek pomocy
społeczne bądź inną instytucję publiczną o niepokojącej sytuacji w rodzinie może doprowadzić do zgłoszenia sprawy w
sądzie i rozpoczęcia postępowania o wydanie zarządzeń opiekuńczych względem dzieci. Ponadto zgodnie z art. 12a
ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w
związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z
rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie najbliższej osoby, w rodzinie zastępczej lub w placówce
opiekuńczo – wychowawczej.
W sytuacji gdy nie ma bliskiej osoby, która mogłaby przejąć opiekę nad dzieckiem, formą pieczy najbardziej
sprzyjającą dobru dziecka jest rodzina zastępcza. Zasady funkcjonowania rodzin zastępczych reguluje ustawa z
1
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lędzinach
dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Wśród rodzin zastępczych wyróżniamy:
rodziny zastępcze spokrewnione, niezawodowe, zawodowe, w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego oraz
specjalistyczne. Rodzina zastępcza zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie, dostęp do przysługujących
mu świadczeń zdrowotnych, kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych, rozwój uzdolnień i
zainteresowań, zaspokaja jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe społeczne czy religijne, zapewnia ochronę
przez bezprawną ingerencją w jego prywatne życie, umożliwia mu kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi.
Najważniejszym zadaniem rodziny zastępczej jest stworzenie dziecku warunków do życia i rozwoju, w których będzie
czuło się stabilnie i bezpiecznie.
Pełnienie funkcji rodziny zastępczej nie jest zadaniem łatwym, ale może być źródłem szczęścia i satysfakcji z niesienia
pomocy tym najbardziej potrzebującym.
Dzieci pozbawione właściwej i kochającej opieki w wielu przypadkach charakteryzują się brakiem umiejętności
nawiązywania trwałych więzi z drugim człowiekiem, opartych na trosce, oddaniu i współczuciu. Dzieci te łakną uczuć,
których mogą doświadczać właśnie w rodzinie, jednakże często sami nie potrafią ich okazać. Zrozumienie dzieci, które
nawet w najmniejszym stopniu nie odwzajemniają najprostszej sympatii może być trudne. Jednakże deficyty z
dzieciństwa można naprawić jedynie w kochającej rodzinie, przygotowanej odpowiednio na różne trudności i
świadomej ograniczeń jakie są związane z rodzicielstwem zastępczym.
Przede wszystkim dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej potrzebują czasu na adaptacje do nowych warunków.
System każdej rodziny jest inny, każda rodzina tworze różny wartości, normy i zasady, dlatego bardzo ważnym są
pokłady cierpliwości i zrozumienia dla dziecka, które początkowo może czuć się zagubione w nowym miejscu
zamieszkania.
Rodzina zastępcza wypełniając swoją funkcję nigdy nie zostaje sama z trudnościami, które mogą się pojawić. Zgodnie
z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej rodziny zastępcze są objęte opieką koordynatora rodzinnej
pieczy zastępczej, którego głównym zadaniem jest pomoc rodzinom w realizacji zadań wynikających z pieczy
zastępczej. Ponadto rodziny mają możliwość korzystania ze wsparcia psychologa oraz poradnictwa radcy prawnego.
Rodzina zastępcza otrzymuje w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie kompleksowe wsparcie, a pojawiające się
problemy są zawsze rozwiązywane wspólnie.
Głównym założeniem rodzicielstwa zastępczego jest to, iż ma ono charakter przejściowy. Oznacza to, iż w trakcie
pobytu dziecka w rodzinie zastępczej należy dążyć do uregulowania jego sytuacji prawnej, poprzez zmierzanie do
powrotu dziecka do rodziców biologicznych bądź do przysposobienia go przez rodzinę adopcyjną. Celem ustalenia w
jakim kierunku mogą zmierzać działania dotyczące dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej koordynator
rodzinnej pieczy zastępczej wspólnie z asystentem rodziny oraz rodziną zastępczą sporządza plan pomocy dziecku.
Równocześnie asystent rodziny sporządza plan pracy z rodziną biologiczną dziecka, który powinien być
skoordynowany z planem pomocy dziecku. Tylko dzięki jasno sprecyzowanym celom oraz stałej współpracy
koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej z asystentem rodziny jest możliwe osiągnięcie zamierzonych celów
dotyczących małoletnich dzieci przebywających w rodzinach zastępczych. Jeśli zostanie uznane, że rodzina
biologiczna pozytywnie rokuje na przyszłość, czyni starania by odwrócić swoją trudną sytuację i jest szansa by
dziecko w niedalekim czasie powróciło do rodziny należy powziąć wszelkie działania i użyć możliwie dostępnych
środków by osiągnąć ustalone cele.
W przypadku kiedy rodzina biologiczna nie czyni żadnych starań wobec zmiany swojej sytuacji życiowej oraz nie
ubiega się o odzyskanie władzy rodzicielskiej względem dzieci, co zostanie potwierdzone przez asystenta rodziny,
organizator rodzinnej pieczy zastępczej może wystosować do sądu pismo o uregulowanie sytuacji prawnej dziecka.
To od decyzji sądu zależy w jakim kierunku zostaną podjęte działania względem dziecka. Czy powróci pod opiekę
rodziców biologicznych czy zostanie zgłoszone do przysposobienia.
Rodzicielstwo zastępcze nie jest łatwe. Wiąże się ze współpracą z sądem, rodziną biologiczną dziecka oraz często
podejmowaniem trudnych decyzji. Jednakże radość i satysfakcja jaka wypływa z pomagania potrzebującym dzieciom i
umożliwiania im dorastać w niezaburzonym środowisku jest nieporównywalna z żadnym innym działaniem w życiu.
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zostało wyznaczone na organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, w związku z
czym realizuje zadania w zakresie pieczy zastępczej. Zespół do Spraw Pieczy Zastępczej na co dzień współpracuje z
2
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lędzinach
rodzinami zastępczymi, udziela im wsparcia i poradnictwa. W związku z dużymi potrzebami w zakresie tworzenia
nowych rodzin zastępczych Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ponownie prowadzi akcję poszukiwania rodzin
zastępczych.
Zachęcamy wszystkie osoby zainteresowane rodzicielstwem zastępczym do zrobienia pierwszego kroku jakim jest
kontakt z tutejszą instytucją. Koordynator z otwartością i zaangażowaniem odpowie na wszystkie Państwa pytania,
rozwieje pojawiające się wątpliwości i przedstawi na czym tak naprawdę polega pełnienie tej ważnej roli jaką jest
rodzina zastępcza. Naprawdę warto…
Justyna Łukacka - koordynator rodzinnej
pieczy zastępczej
3