proszę kliknąć - przedszkole fantazja

GŁOSKI SZUMIĄCE
Głoski sz, Ŝ, cz, dŜ naleŜą do tzw. głosek szumiących i są jedynymi z najtrudniejszych pod względem
artykulacyjnym. Podczas wymawiania sz oraz Ŝ przód języka musi przybliŜyć się do dziąseł za górnymi zębami i
jednocześnie musi się w tym miejscu wytworzyć szczelina. Natomiast podczas artykulacji głosek cz, dŜ następuje
chwilowe zwarcie przodu języka z górnymi dziąsłami. Dzieci często zastępują te trudne głoski, głoskami łatwiejszymi o
podobnym miejscu artykulacji, zwykle najpierw są to głoski ś, Ŝ, ć, dź, a później s, z, c, dz. Dzieje sie tak dlatego, Ŝe
dziecko nie potrafi jeszcze precyzyjnie wykonać pewnych ruchów artykulacyjnych. Zwykle dziecku trudność sprawia
uniesienie języka do wałka dziąsłowego, co moŜe być związane z małą elastycznością wędzidełka podjęzykowego.
Bardzo waŜne jest to, aby dziecko wymawiając głoski sz, Ŝ, cz, dŜ oraz s, z, c, dz nie wystawiało koniuszka języka
między zęby, gdyŜ moŜe się to przerodzić w wadę wymowy-seplenienie międzyzębowe, a takŜe aby nie kierowało
wydychanego strumienia powietrza na bok - moŜe się to przekształcić w seplenienie boczne.
Aby pomóc dziecku w opanowaniu tych głosek naleŜy jak najczęściej proponować mu zabawy i ćwiczenia mające
na celu usprawnienie motoryki narządów mowy(warg, języka) oraz ćwiczenia oddechowe.
Wywołanie jednej głoski z szeregu głosek szumiących znacznie ułatwia wywoływanie następnych.
Aby prawidłowo wymówić głoskę "sz" muszą być spełnione trzy warunki:
1.język dotyka wałeczka dziąsłowego za górnymi zębami
2.usta są zaokrąglone jak przy wymawianiu głoski "u"
3.zęby lekko złączone, nie zaciśnięte
Oto kilka przykładów ćwiczeń pomagających w wywołaniu głosek szumiących:
I Ćwiczenia języka
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Dotykamy palcem lub zimną łyŜeczką podniebienia tuŜ za górnymi zębami, nazywając je "zaczarowanym
miejscem", "parkingiem" itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy
zamkniętą buzię;
Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z
wgłębieniem w środku) itp.;
Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach;
Język malarzem – dzieci naśladują malarza, który pędzlem maluje obrazy. Język to pędzel. Dzieci czubkiem
języka naśladują malowanie róŜnych wzorów:
kropek, kółek, linii, kwadratów, trójkątów. Za kaŜdym razem moczą pędzel w farbie (dotykanie czubkiem
języka wałka dziąsłowego, malują wzór, płuczą pędzel (oblizywanie językiem dolnych dziąseł od wewnętrznej
strony);
Karuzela - dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język takŜe. WłóŜ język między wa rgi a dziąsła i zakręć
nim raz w prawą, raz w lewą stronę;
Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do
ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;
Wahadełko – kierowanie czubka języka w kąciki ust;
Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuŜ za górnymi
zębami, naśladując wbijanie gwoździa;
Wysuwamy język na brodę, zwijamy w „łyŜeczkę” i chowamy do buzi;
MasaŜ języka –wysuwanie i cofanie języka przez lekko zwarte zęby;
Schodki – czubek języka dotyka górnych jedynek, górnej wargi, a następnie nosa (buzia otwarta);
MasaŜ podniebienia – język jest masaŜystą i masuje podniebienie od zębów w stronę gardła i z powrotem;
Naśladowanie róŜnych zwierząt:
- ”krokodyl” – szerokie otwieranie buzi, wysuwanie Ŝuchwy do przodu, naśladowanie „kłapania paszczą
„krowa” – naśladowanie przeŜuwania trawy,
- „zły pies” – zagryzanie górnymi siekaczami dolnej wargi, udawanie warczenia psa,
- „wyjący pies” – naśladowanie wycia psa do księŜyca (a-u, a-u),
- „konik” – kląskanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy,
- „kameleon” – jak najdłuŜsze wysuwanie języka i chowanie go do buzi,
- „Ŝabki” – robienie z buzi duŜego balonu, naciskanie lekko paluszkami na policzki, stopniowe wypuszczanie
powietrza,
- „króliczek” – próby utrzymywania kredki między górną wargą a nosem.
II Ćwiczenia warg
o
o
o
o
Chcemy pocałować mamę, ale ona jest daleko – posyłamy całuski;
Balonik - nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia bawimy się w baloniki, które "pękają"
przekłute palcami);
Zmęczony konik - parskanie wargami;
Kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają
ustami kartkę papieru i kaŜdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów;
o
o
o
o
Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki;
Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, połoŜenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak
najdłuŜszego utrzymania;
Drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. PokaŜ jak wargi ściągnięte do
przodu, otwierają się i zamykają;
StraŜ poŜarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o, i u, a u
III Wywoływanie i utrwalanie głosek
o
o
o
o
Podczas wymawiania głosek sz, Ŝ, cz, dŜ robimy z buzi dzióbek, moŜna przytrzymać kąciki ust palcami;
Zabawa "Ciepło - zimno" - na zmianę mówimy sz - s z dłonią dziecka przy swoich ustach. Dziecko odczuwa
ciepło przy wymawianiu głoski sz, a zimno przy głosce s.
Podczas wymawiania głosek sz, Ŝ, cz, dŜ robimy z buzi dzióbek, moŜna przytrzymując kąciki ust palcami;
"Co szumi?”"– wypowiadamy zdania, a dziecko wybrzmiewa głoskę sz
Szumi morze – szszsz...
Szumi wiatr – szszsz...
Szumi woda – szszsz...
Szumi las – szszsz...
Szumią drzewa – szszsz...
Szumią liście – szszsz...
Szumię ja – szszsz...
Szumisz ty – szszsz...
Szumi mama – szszsz...
Szumi tata – szszsz
Szumi miś – szszsz...
o
Zabawa fabularyzowana "Król wiatrów":
Za siedmioma lasami, za siedmioma rzekami na ogromnej górze mieszka Król Wiatrów. Wiosną wiatr zlatuje z
góry i głośno szumi szszsz budząc zwierzęta ze snu zimowego. Z kolei w sadzie szumi łagodnie szszsz, by nie
postrącać płatków z kwitnących drzew. Latem najczęściej leŜy w hamaku rozwieszonym wśród drzew, które
szumią cichutko szszsz. Obserwuje bawiące się dzieci. Gdy nad placem zabaw zbierają się chmury mocno
szumi szszsz, by je rozpędzić. Kiedy słońce mocno świeci i dzieciom jest bardzo gorąco, wtedy szumi lekko
szszsz. Jesienią zaś przegania czarne, listopadowe chmury, szumiąc groźnie szszsz. Zagląda przy tym do
okien, by zobaczyć jak bawią się dzieci w domach i przedszkolach. Stuka w okienka i szumi łagodnie szszsz,
aby dzieci wpuściły go do środka. Lecz dzieci wołają: - wietrzyku psotniku masz chmurki przegonić szszsz,
utulić sarenki w lesie szszsz, kałuŜe osuszyć szszsz i liście posprzątać szszsz, bez ciebie cóŜ zrobi jesień? Gdy
przychodzi mroźna, sroga zima wiatr hula po świecie najwięcej i głośno woła szszsz
o
Szedł po drodze Szymek
do szkoły się uczyć
i tak wciąŜ powtarzał
szu – szu, szo – szo, sza – sza,
szy – szy, sze – sze.
Taki mały Szymek,
co uczyć się chciał.
Szymek moŜe powtarzać róŜne sylaby, w których sz jest na początku, w środku lub na końcu sylaby, np.sza –
asza – asz. Dzieciom łatwiej jest powtarzać ćwiczoną głoskę, gdy jest ona połączona ze spółgłoską, np. szfa, szcha,
szka, szla, szła, szma, szna, szpa, szta.
Codziennie moŜna powtarzać inną sylabę, w róŜnych kombinacjach, np. sza – asz, sza – asza, szpa – aszpa.
Bohaterem wierszyka moŜe teŜ być Czarek, śanetka czy DŜim, którzy powtarzają sylaby zawierające głoski, od
których zaczynają sie ich imiona –czu-czu, czo-czo, Ŝu-Ŝu, Ŝo-Ŝo, dŜu-dŜu, dŜo-dŜo.
Powtarzanie sylab moŜna połączyć z wykonywaniem rytmicznych ruchów naprzemiennych, np. dotykać na zmianę
prawą ręką do lewego, a lewą do prawego kolana, ramienia, pięty, ucha, łokciem kolana, dotykać kolejno palcem
jednej ręki do palców drugiej ręki. (jedno dotknięcie na jedną sylabę), klaskać na przemian w dłonie (siedząc naprzeciw
mamy, kolegi). Ćwiczenia te nie tylko poprawią koordynację ruchową, ale sprawią, Ŝe dziecko chętniej będzie
powtarzać sylaby, bowiem prawidłową wymowę pomogą utrwalić wielokrotne powtórzenia. Lepiej ćwiczyć krótko, a
częściej – koniecznie trzeba uwzględnić moŜliwości dziecka i dbać o to, aby się nie zniechęciło.
o
Wśród obrazków wyszukujemy i nazywamy te zaczynające się na sz, cz, Ŝ lub dŜ np. szczotka, sznurek, szalik,
szałas, szachy, szklanka, szufelka, szafa, szpilka
czapka, czekolada, czajnik, czarodziej
dŜem, dŜdŜownica,
Ŝyrafa, Ŝaba, rzeka, Ŝółw,
o
Jakie wyrazy powstaną po wstawieniu "sz"?
...pilka ...um gru...ka
...nur mu...elka ze...yt
ko...yk su...a ...koła
pta...ek my...ka mu...ka
ka...el wie...ak ...y...ka
o
Teksty do ćwiczeń:
szafa, szachy, szachownica, szalik, szata, szatnia, szarlotka, szopa, szum, szuflada, szef, szept, szelki, szeryf, szept,
szyja, szyba, szyna, szydło, szkoła, szklanka, sznurek, szpilka, szpak, szpital, szpulka, sztuka,
kasza, daszek, paluszek, nosze, puszka, poduszka, kasztan, ptaszek, koszyk, koszula, uszy, wieszak, kalosze, kieszeń,
muszla, poszewka, wierszyk, lepszy, biszkopt, gruszka, Warszawa, muszka, proszek, groszek
kosz, mysz, kalosz, klosz, listonosz, tusz, kapelusz, pióropusz, gulasz, marsz, dorsz, szyszka, grosz, plusz, afisz, arkusz,
bambosz, Mateusz, Mariusz, Łukasz
szkolna szatnia, szara myszka szklany klosz
pluszowy kapelusz blaszana puszka groszku
kosztowny naszyjnik puszysty szalik koszyk szpinaku
pszenna kasza koszyk kasztanów szpitalne nosze
Myszka
Łepek z uszami wytnę z kasztana,
Na brzuszek wezmę szyszkę.
Ogonek i łapki będą wełniane
i do zabawy zrobię myszkę.
Przyszła myszka do szewca i prosi:
uszyj mi puszyste bambosze
takie, jak teraz się nosi.
Zerknął szewc na myszkę radosny
i rzekł: Mam, duŜo roboty,
zaczekaj do przyszłej wiosny.
Łakomczuszek
Raz do brzuszka łakomczuszka
wpadła gruszka, dwa jabłuszka,
miód z garnuszka,
z barszczem uszka
i bigosu cała puszka.
Oj, uwaŜaj łakomczuszku,
straszny tłok jest w twoim brzuszku!
Od Warszawy do Koluszek
tyś największy łakomczuszek.