Sól kamienna - PORTAL - Państwowy Instytut Geologiczny

Sól kamienna - PORTAL - Państwowy Instytut Geologiczny

22. S Ó L K A M I E N N A
Sole kamienne występują w Polsce w obrębie dwu głównych formacji solonośnych:
mioceńskiej i cechsztyńskiej.
ZłoŜa soli formacji mioceńskiej, zlokalizowane w zapadlisku przedkarpackim głównie
blisko brzegu nasunięcia karpackiego od Śląska poprzez Wieliczkę i Bochnię w kierunku
wschodniej granicy Polski, były najwcześniej rozpoznane i zagospodarowane. Eksploatację ich
zakończono 1996 r., kiedy zaprzestano wydobycia w kopalni Wieliczka. Udokumentowane
zasoby złóŜ soli mioceńskich wynoszą ponad 4,3 mld t, co stanowi 5,1 % krajowych zasobów
soli kamiennej. ZłoŜona budowa geologiczna tych złóŜ (dominują złoŜa fałdowe i fałdowopokładowe, jedynie złoŜe Rybnik-śary-Orzesze jest złoŜem pokładowym w rowie
tektonicznym), zmienna jakość soli oraz zagroŜenia wodne i gazowe powodują znikomą obecnie
opłacalność pozyskiwania z nich soli, a historyczne kopalnie (Wieliczka, Bochnia) funkcjonują
jako obiekty muzealne i turystyczno-rekreacyjne.
Podstawowym źródłem soli jest obecnie cechsztyńska formacja solonośna,
rozciągająca się na 2/3 obszaru Polski, głównie na terenie NiŜu Polskiego. W występującym tu
w późnym permie epikontynentalnym basenie ewaporatowym powstały osady solne o łącznej
grubości ponad 1000 m. Pokładowe wystąpienia soli kamiennej udokumentowano do głębokości
do 1000 m na obrzeŜu tego zbiornika, na wyniesieniu Łeby oraz w strefie przedsudeckiej.
Zasoby tych złóŜ oceniane są na blisko 25 mld t, co stanowi 29,3 % krajowych zasobów soli. Z
kolei w osiowej części basenu (Polska centralna), utwory solne przykryte nadkładem grubości
do 7 km, zostały lokalnie wypiętrzone tworząc pas wysadowych struktur solnych, rozciągający
się od Wolina po okolice Bełchatowa. W szeregu najpłycej występujących struktur
udokumentowano złoŜa soli kamiennej i potasowo-magnezowych. Udokumentowane zasoby
wysadowych złóŜ soli cechsztyńskich wynoszą 56,02 mld t, co stanowi 65,6 % zasobów
krajowych. Pochodzi z nich obecnie 94 % krajowego wydobycia soli kamiennej.
Pokładowe złoŜa cechsztyńskiej soli kamiennej udokumentowano w nadkładzie złóŜ
rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej (np. złoŜe Sieroszowice). W udokumentowanym tu
złoŜu Kazimierzów wydobycie kopaliny z pokładu najstarszej soli kamiennej prowadzi się
aktualnie w ramach prac rozpoznawczych i udostępniających.
Pokładowe złoŜa soli kamiennej dokumentuje się do głębokości 1200 m, przy
minimalnej miąŜszości serii złoŜowej (wraz z przerostami) wynoszącej 30 m i minimalnej
średniej waŜonej zawartości NaCl (wraz z przerostami) równej 80 %. Dla złóŜ wysadowych
przyjmuje się głębokość dokumentowania 1400 m, przy minimalnej odległości stropu złoŜa soli
od powierzchni zwierciadła solnego (półka ochronna) wynoszącej 150 m. Pozostałe parametry
przyjmowane są jak dla złóŜ pokładowych. Obecnie złoŜa soli coraz częściej wykorzystywane
są jako wyjątkowo korzystne obiekty geologiczne do budowy w ich obrębie operacyjnych
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
2
kawernowych magazynów ropy naftowej i gazu ziemnego oraz paliw (np. funkcjonujące jako
magazyny złoŜa Moglino II i Góra) oraz bezpiecznych podziemnych składowisk
niebezpiecznych odpadów.
Udokumentowane bilansowe, pozafilarowe zasoby geologiczne soli kamiennej wynoszą
ponad 85 mld t i w stosunku do roku poprzedniego zwiększyły się o ponad 878 mln t (1 %
zasobów krajowych). Przyrost powstał głównie w wyniku powiększenia zasobów złoŜa
Mechelinki na wyniesieniu Łeby.
Aktualny stan zasobów soli kamiennych oraz stopień ich rozpoznania i
zagospodarowania przedstawiono w tabeli 22.1. Dane obejmują zasoby poza filarami
ochronnymi.
Tabela 22.1
SOLE KAMIENNE - mln t
Wyszczególnienie
Ilość
złóŜ
ZASOBY OGÓŁEM
19
Razem
Zasoby geologiczne
bilansowe
A+B+C1
C2
Zasoby
przemysłowe
pozabilansowe
85 390.15 43 596.73 41 793.42
20 677.81
689.63
w tym - zasoby złóŜ zagospodarowanych
4 12 561.76 5 762.64 6 799.12
3
6 864.36 2 100.25 4 764.11
7.77
7.77
689.63
586.15
2 035.01
-
103.47
w tym - zasoby złóŜ nie zagospodarowanych
Razem 12 72 640.51 37 754.41 34 886.10
1. ZłoŜa rozpoz. szczegółowo
5 28 445.05 26 793.98 1 651.07
20 482.80
10 017.78
-
2. ZłoŜa rozpoz. wstępnie
44 195.46 10 960.43 33 235.03
10 465.02
-
w tym - złoŜa, których eksploatacji zaniechano
3
187.88
79.68
108.20
187.25
-
Razem 1. ZłoŜa zakładów czynnych
2. ZłoŜa eksploatowane okresowo
Razem -
1
7
5 697.40
3 662.39
W 2008 roku wydobyto 2 578 tys. t soli z kopalń pozyskujących solankę metodą
otworową (Góra, Mogilno I i II), co stanowi 85,2% krajowego wydobycia soli, oraz 448 tys. t
soli kruszonej z kopalni Kłodawa, której wydobycie spadło o ponad 13 % w stosunku do 2007 r.
W kopalni rud miedzi Sieroszowice w trakcie prac przygotowawczych i
rozpoznawczych wydobyto z zasobów szacunkowych złoŜa soli Kazimierzów 166,32 tys. t soli
kamiennej, co stanowi wzrost wydobycia o 47,7 % w stosunku do 2007 r.
Zakład Odsalania „Dębieńsko” Sp. z o.o., wykorzystujący solanki z kopalń węgla
kamiennego, wyprodukował w 2008 roku 82 091 ton soli warzonej (zawartość NaCl – ok.
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
3
98 %), dokupując do produkcji 46 048 ton soli kamiennej z Kopalni Soli "Kłodawa". Oznacza
to ponad 40 % spadek produkcji w stosunku do 2007 roku (86 684 ton przy zakupie 50 267 ton
soli kruszonej).
Sól kamienna jest przedmiotem zarówno eksportu jak i importu. W roku 2008 eksport
soli kamiennej i solanki wyniósł blisko 369 tys. t za sumę 82 mln PLN, a związków sodu 1 005
tys. t, za kwotę 725 mln PLN (tabela 22.2).
Import soli kamiennej zwiększył się o 14 % w stosunku do roku poprzedniego i wyniósł
357 tys. t. Pochodzi on głównie z Ukrainy i Białorusi. Zwiększył się takŜe (o 19 %) import
związków sodu do wielkości 194,5 tys. t. Wielkość, wartość i kierunki polskiego importu soli
kamiennej i związków sodu zestawiono w tabeli 22.3.
Tabela 22.2
Kierunki polskiego eksportu soli kamiennej i związków sodu
Lp.
1
2
3
4
5
6
Kraj
Świat (ogółem)
368,67
Czechy
Niemcy
Belgia
Szwecja
Francja
Litwa
186,30
93,39
22,79
11,10
8,08
7,48
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Ilość
tys. ton
Niemcy
Czechy
Szwecja
Finlandia
Norwegia
Holandia
Austria
Belgia
Włochy
Wielka Brytania
Słowacja
Węgry
Brazylia
Litwa
Estonia
Dania
1 005,01
194,41
206,41
119,18
101,16
62,95
42,92
41,09
35,32
21,53
29,73
23,72
16,49
10,12
12,11
12,01
8,32
Wartość Lp.
tys. PLN
Sól kamienna
81 833
Kraj
28 150
7 Słowacja
26 643
8 Rumunia
7 148
9 Holandia
2 732 10 Węgry
2 549 11 Finlandia
2 530 12 Łotwa
Związki sodu
724 676
192 163
124 023
67 218
63 902
27 460
26 594
25 035
18 798
17 110
15 849
14 994
14 689
11 582
8 833
7 976
6 219
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
Portugalia
Chiny
Łotwa
Rumunia
Indonezja
Senegal
Rep. Dominikana
Nigeria
Meksyk
Słowenia
Bułgaria
Chile
Argentyna
Malezja
Chorwacja
Maroko
Ilość
tys. ton
Wartość
tys. PLN
11,43
3,31
9,81
3,51
2,69
1,82
2 474
1 729
1 567
1 408
868
738
1,97
1,90
3,20
0,91
3,09
1,66
2,52
0,48
1,03
1,24
0,78
1,18
1,01
0,98
1,10
1,32
2 644
2 330
2 227
2 056
2 055
1 876
1 659
1 625
1 500
1 491
1 425
1 403
1 254
1 100
1 065
942
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
Lp.
Kraj
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Ukraina
Turcja
Hiszpania
Francja
Kolumbia
Ghana
Wenezuela
Rosja
Algieria
Ekwador
Ilość
tys. ton
3,19
1,91
2,23
5,99
3,72
3,57
3,14
2,95
1,90
2,71
Wartość Lp.
Kraj
tys. PLN
5 502 43 Peru
4 970 44 Japonia
4 789 45 Serbia
4 617 46 Panama
4 198 47 Jamajka
4 178 48 Kostaryka
4 125 49 Honduras
3 399 50 Białoruś
3 320 51 Urugwaj
3 054 52 Stany Zjednoczone
4
Ilość
tys. ton
0,70
0,84
0,43
0,67
0,62
0,53
0,48
0,27
0,48
0,37
Wartość
tys. PLN
807
772
746
660
658
657
639
623
570
562
Tabela 22.3
Kierunki polskiego importu soli kamiennej i związków sodu
Lp.
Kraj
Świat ogółem
1 Niemcy
2 Białoruś
3 Ukraina
Ilość
tys. ton
Wartość Lp.
tys. PLN
Sól kamienna
357,30
45 555
88,46
122,33
140,27
19 139
10 750
9 878
194,53
303 458
32,40
17,81
25,68
15,66
5,19
12,41
5,27
13,65
10,20
3,62
9,36
13,51
2,30
81 974
53 889
34 623
19 973
16 467
10 233
9 545
8 338
8 298
8 033
7 213
6 429
5 519
Kraj
4 Słowacja
5 Francja
6 Czechy
Ilość
tys. ton
Wartość
tys. PLN
3,69
0,18
0,94
1 835
948
712
3,93
7,63
2,16
2,18
5,19
1,34
0,25
1,18
1,73
0,27
0,27
0,61
0,38
5 054
4 686
4 343
4 283
3 837
2 058
1 845
1 808
1 203
1 146
714
525
454
Związki sodu
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Rosja
Kazachstan
Niemcy
Holandia
Belgia
Turcja
Finlandia
Rumunia
Czechy
Francja
Węgry
Austria
Chiny
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Stany Zjednoczone
Hiszpania
Szwecja
Włochy
Ukraina
Wielka Brytania
Szwajcaria
Litwa
Bośnia i Hercegowina
Izrael
Dania
Słowacja
Białoruś
Stopień rozpoznania zasobów, a takŜe stan zagospodarowania poszczególnych złóŜ
zestawiono w tabeli 22.4
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
5
Tabela 22.4
Wykaz złóŜ soli kamiennej – tys. t
Lp.
Nazwa złoŜa
Stan
zag.
złoŜa
ZŁOśA UDOKUMENTOWANE
złóŜ : 19;
Wydobycie
Powiat
85 390 144
689 626
3 026
2 936 171
-
-
2 936 171
-
33 414 753
573 692
2 578
17 690 430
2 325 395
4 070 841
3 630 694
5 697 393
10 739 000
300 002
170 218
103 472
-
1 058
1 410
109
-
2 127 000
8 612 000
2 270 883
-
- Kutno
- Zgierz
-
187 883
tylko pzb.
2 083 000
22 062 032
-
- Bochnia
- Wieliczka
- Tarnów
-
2 751 000
2 975 000
16 336 032
2 098 600
-
- Lębork
- Puck
- Puck
-
2 098 600
-
11 868 706
115 935
- Rybnik
Mikołów
Rybnik
śory
448
4 072 245
-
OGÓŁEM
woj. DOLNOŚLĄSKIE
złóŜ : 1
1 Kazimierzów
R
(Sieroszowice)
woj. KUJAWSKO-POMORSKIE
złóŜ : 5
1 Damasławek
P
2 Góra
E
3 Lubień
R
4 Mogilno I
E
5 Mogilno II
G
woj. ŁÓDZKIE
złóŜ : 2
1 Łanięta
R
2 Rogoźno
P
woj. MAŁOPOLSKIE
złóŜ : 3
1 Siedlec-Moszczenica
Z
2 Wieliczka
Z
3 Wojnicz
P
woj. POMORSKIE
złóŜ : 3
1 Łeba
P
2 Mechelinki
G
3 Zatoka Pucka
R
woj. ŚLĄSKIE
złóŜ : 1
1 Rybnik-śory-Orzesze
P
1
Zasoby
geologiczne
przemybilansowe
słowe
woj. WIELKOPOLSKIE
złóŜ : 4
Kłodawa (część
południowa)
P
166 Polkowice
Głogów
śnin
Inowrocław
Włocławek
Mogilno
Mogilno
- Koło
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
Lp.
2
3
4
Nazwa złoŜa
Kłodawa (część północna)
Kłodawa (część środkowa)
Wapno
Stan
zag.
złoŜa
P
E
Z
Zasoby
geologiczne
przemybilansowe
słowe
6 888 188
908 273
115 935
tylko pzb.
-
6
Wydobycie
Powiat
- Koło
448 Koło
- Wągrowiec
Opracował: Grzegorz Czapowski
Copyright © 2009 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy