Tomi: 27 IV 2000r
Transkrypt
Tomi: 27 IV 2000r
Data utworzenia 2000-05-21 13:34 Ostatnia modyfikacja: 2000-09-30 Anna M. Czarnecka Tomi: 27 IV 2000r. 4 V 2000r. Topic: Funkcje rdzenia kręgowego. Odruchy warunkowe klasyczne (Pawłowa) i warunkowanie instrumentalne. 1. Budowa anatomiczna rdzenia kręgowego na przykładzie ssaków (człowieka). 2. Łuk odruchowy mono-, dwu- i wielosynaptyczny. 3. Mechanizm odruchów bezwarunkowych i warunkowych. Ad 1. Rdzeń znajduje się w kanale kręgowym utworzonym z luków kręgów; od rdzenia przedłużonego do wysokości II kręgu lędźwiowego. Otaczają go opony twarda, pajęcza i miękka właściwa. Rysunek OPIS: Rogi aferentne Rogi efernetne Rogi boczne (są na odc. piersiowym, lędźwiowym i krzyżowym, = ciała przedzwojowe ukł. wegetatywnego) dawne świtało cewy nerwowej (kanał rdzeniowy) Istota białą (zew) – włókna nerwowe zebrane w szlaki prowadzące do wyższych ośrodków, a także „w dół”, pęczki włókien aferentnych są głównie w części grzbietowej, a eferentnych w brzusznej, choć nie jest to reguła. Istota szara (wew) ma kształt litery H. Przez środek rdzenia biegnie kanał środkowy. Z rdzeniem łączy się 31 par nerwów rdzeniowych (8 szyjnych, 12piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 guziczny) są to nerwy mieszane zawierające włókna somatyczne czuciowe i ruchowe oraz włókna wegetatywne. Powstają poprzez połączenie korzenia tylnego z przednim, potem rozchodzą się na 3 gałęzie: grzbietową (skóra + mięśnie grzbietu), brzuszna (skóra i mięśnie brzucha) i autonomiczną (trzewia) Rdzeń kręgowy jest ośrodkiem odruchów bezwarunkowych oraz przewodzi impulsy z i do mózgu. Wszystkie nerwy rdzeniowe są mielinowe i unerwiają mięśnie oraz skórę. Jest ich 31 par i zawierają włókna czuciowe i ruchowe; somatyczne i wegetatywne. Włókna czuciowe wnikają do rdzenia korzonkami grzbietowymi, a ruchowe wychodzą brzusznymi. Ad 2. A) R → zwój → synapsa → E B) R → zwój → synapsa → neuron kojarzeniowy → synapsa → E1 A) Np. kolanowy. Receptor i efektor znajdują się w jednym narządzie. B) Receptor i efektor w różnych narządach. 1 Efektorem może być włókno mięśniowe, gruczoł lub komórka barwnikowa. Data utworzenia 2000-05-21 13:34 Ostatnia modyfikacja: 2000-09-30 Anna M. Czarnecka Ponieważ na synapsie następuje zwolnienie, ale wzmocnienie sygnału, dlatego im mniej synaps tym szybciej płynie impuls, ale bodziec musi być odpowiednio silny, dlatego takie odruchu mono (di) synaptyczne są zwykle obronne i ochronne, gdyż dla ratowania i ochrony życia reakcje musi być odpowiednio szybka, a bodziec na wystarczającą siłę. Tworzenie odruchów warunkowych w ontogenezie, a bezwarunkowych w embriogenezie, polega na tworzeniu synaps, połączeń między komórkami nerwowymi, a nie na mnożeniu się komórek. Odruch to automatyczna reakcja organizmu na bodziec dochodząca do skutku, dzięki układowi nerwowemu. Jest to podstawowy akt czynnościowy układu nerwowego, w którym po pobudzeniu receptora następuje reakcja efektora. Drogę, jaką pokonuje impuls nerwowy, nazwano łukiem odruchowym. Stopień złożoności anatomicznej łuku odruchowego może być różny. W najprostszej postaci składa się on z neuronu czuciowego bezpośrednio połączonego z efektorem (np. u jamochłomów). W typowej formie łuk odruchowy składa się z neuronu czuciowego i ruchowego, np. odruchy odnóżowe stawonogów, odruch kolankowy. Motoneuron i dochodzące do niego zakończenia neuronu czuciowego są zwykle zlokalizowane w ośrodku. Zwykle między nimi występuje jednak neuron pośredniczący. Neurony pośredniczące umożliwiają koordynacje części ciała zaangażowanych w odpowiedź na bodziec, np. z lewej i prawej strony ciała oraz łączą dany luk ze szlakami nerwowymi prowadzącymi do sąsiednich ośrodków. ?????? Neurony czuciowe kontaktują się także z neuronami tworzącymi szlaki nerwowe prowadzące do ośrodków nadrzędnych, które przez to są informowane o działającym bodźcu, mimo bezpośredniego połączenia z danym receptorem. Jeżeli w odruchu efektorami są narządy wewnętrzne, np. serce, przepona, to odruch taki nazywamy wegetatywnym, np. odruch źrenicy, przyspieszenie akcji serca. Odruchy somatyczne są związane z neuronami somatycznego układu nerwowego i pracą mięśni szkieletowych, np. odruch kolankowy. Odruchy bezwarunkowe niższe czynności nerwowe, są charakterystyczne dla gatunku, tzn. osobniki danego gatunku będą identycznie reagowały na określony bodziec. Są to odruchy stereotypowe, nieelastyczne, podłoże - rodzimy się z takim łukiem odruchowym, nie budujemy go w czasie życia, nie znika, nie można go wyhamować, reakcja musi być wykonana. Ich uruchomienie zachodzi bez udziału świadomości, co znacznie skraca czas reakcji. Związane są z ośrodkami rdzenia kręgowego i ośrodkami podkorowymi mózgu. Dzielimy je na: Zachowawcze – napęd głodu i łaknienia, wydalania moczu i kału, wdechu, sen, wypoczynek i regeneracja biologiczna, kopulacji, porodu, składania jaj, instynkt macierzyński, zachowania godowe i opieka jajami, wszelkie rytuały godowe, ssaków ssania, Data utworzenia 2000-05-21 13:34 Ostatnia modyfikacja: 2000-09-30 Anna M. Czarnecka Ochronne – cofnięcie części ciała ze strefy grożącego bodźca (szpilka, żelazko); usuwanie z powierzchni ciała elementów uszkadzających2 (drapanie, kichanie, kaszel, ziewanie). Obronne – 1. znieruchomienie → 2. ucieczka → 3. atak !! obrona czynna nie ma odwzorowania w świecie zwierząt , następuje zwykle demonstracja atutów walki (kły, pazury), atak jest pozorowany dopóki jest to możliwe, cofa się do ucieczki. ! Antylopa atakuje lwa. Odruchy warunkowe klasyczne – wyższe czynności nerwowe, tworzone są w ciągu życia osobnika, szlak połączeń nerwowych jest indywidualny dla każdego osobnika, na ten sam bodziec reakcja może przebiegać inaczej, jest plastyczny, można go zmodyfikować, może wygasać, jeśli bodziec przez długi czas nie zadziała (ulega rozprzęgnięciu). Można go wyhamować, zastąpić inną forma reakcji na ten sam bodziec (nerwice, choroby neuroteniczne). W powstawaniu tych odruchów uczestniczy mózg. Tworzenie polega na kojarzeniu bodźca pierwotnego (adekwatnego) – wywołują reakcję odruchu bezwarunkowego – z bodźcem obojętnym (nieadekwatnym. Bodziec obojętny → bodziec warunkowy (RYSUNEK PSA). Bodziec nieadekwatny → bodziec warunkowy. Reakcja organizmu jest nieadekwatna do wywołującego bodźca. Bodziec uruchamiający czynność odruchową pochodzi z komórki kojarzeniowej ośrodka. 1st musi minimalnie wyprzedzać bodziec bezwarunkowy lub się na niego nakładać 2nd musi zadziałać jednocześnie Tworzenie go polega na stworzeniu połączenia anatomicznego. Jest podstawą tresury i nauki. Jest bardziej złożony od bezwarunkowego. Odruchy u zwierzątek: Kura nie rozróżnia barw. Corrida – byk nie widzi barw, ale atakuje ruszającą się płachtę, a nie nieruchomego torreadora. Byk prawdopodobnie nie rozróżnia barw. Most kopytnych nie rozróżnia barw. Na odruchach warunkowych opiera się współdziałanie organizmu ze środowiskiem. Umożliwiają one odpowiednie kierowanie zachowaniem się zwierząt w wyniku nabywania doświadczeń życiowych. Czynności te, ściśle związane z działaniem kory mózgowej, nazwano w y ż s z y m i c z y n n o ś c i a m i n e r w o w y m i. Łuki odruchowe - podsumowanie Reakcja efektora na bodziec działający na receptor = odruch, Droga impulsu nerwowego = łuk odruchowy receptor droga aferentna_ ośrodek nerwowy droga eferentna_ efektor Monosynaptyczne – neuron czuciowy połączony jest synapsą z neuronem ruchowym, łuk najprostszy, receptor i efektor występują w tym samym narządzie, występuje np. w odruchu kolanowym; Polisynaptyczne – między neuronem czuciowym i ruchowym występuje pośredniczący, łuk ma dwie synapsy, receptor i efektor leżą w różnych narządach; 2 Minimalna modyfikacja – komara „zatłuczemy” (niszczenie na powierzchni ciała), ale osę strzepniemy najdelikatniej jak się da. Data utworzenia 2000-05-21 13:34 Ostatnia modyfikacja: 2000-09-30 Anna M. Czarnecka Odruchy – porównanie Bezwarunkowe Wrodzone, kluczowe Zdeterminowane genetycznie Ich istota nie ulega zmianie w czasie życia osobnika Umożliwiają szybkie reagowanie na bodźce W ich wytworzeniu nie uczestniczy świadomość (niższe czynności nerwowe) Mają znaczenie obronne, np. odruch wykrztuśny, wymiotny, kaszlu, źreniczny, zginania na bodziec bólowy U wielu zwierząt stanowią podstawę instynktów Warunkowe Nabyte, wtórnie kluczowe Wykształcone w czasie ontogenezy: klasyczne (zamiana bodźca obojętnego we wtórnie kluczowy) instrumentalne (wzmocnienie reakcji ruchowej) Oparte są na treningu i wymagają tzw. wzmocnienia, inaczej zanikają Reakcja jest wolniejsza W ich wytwarzaniu bierze udział kora mózgowa, choć ostatnie badania z bezkręgowcami przeczą tej tezie (wyższe czynności nerwowe) Stanowią podstawę procesów uczenia się, z tym nierozerwalnie związane są procesy zapamiętywania: 1. Tworzenie pamięci świeżej – krążenie impulsów elektrycznych w wieloneuronowych łańcuchach zwrotnego pobudzenia m.in. wzgórza i kory mózgowej, trwa do kilku minut 2. tworzenie pamięci trwałej – powstaje podczas wielokrotnego przechodzenia impulsów przez te same łańcuchy neuronów, następuje biochemiczna modyfikacja synaps (konsolidacja pamięci) Odruchy instrumentalne mogą być oparte na popędach: apetytywnym (nagroda), lub awersyjnym (unik kary) Patrz. Złożone czynności nerwowe: Patrz. Typy sygnałów środowiskowych Patrz. też Warunkowanie instrumentalne