Problem prawdy (epistemologia)
Transkrypt
Problem prawdy (epistemologia)
Prawda Materiały dla klas II, źródła: Powszechna Encyklopedia Filozofii, „Pochwała ciekawości” 1. Zredagujcie zdanie, w którym użyjecie jednego z podanych słów: prawda, prawdziwy, naprawdę; 2. W jakich kontekstach używaliście tych słów? 3. Które z Waszych zdao zawierają informację o: prawdzie bytowej, prawdzie poznawczej, prawdzie moralnej, prawdzie estetycznej? Źródłosłów Prawda Praw - da Gr. Aletheia Boski ruch bytu Gr. Logos Słowo, prawo Łac. Veritas, Verum Łac. Rectitudo Słuszność Prawidłowość, odpowiedniość, miara Prawda w sensie: • logicznym: właściwośd sądow stwierdzających zgodnośd lub niezgodnośd myśli z faktycznym stanem rzeczy (adaequatio intellectus et rei) • metafizycznym: powszechna właściwośd bytow realizujących w swym istnieniu zamysł (ideę) Stworcy (świat natury) lub tworcy (świat kultury) (adaequatio rei et intellectus); wytworzona przez intelekt idea (myśl), zw. niekiedy p. w sensie ontycznym; przedmiot właściwy intelektu Klasyczna koncepcja prawdy Prawda jest zgodnością (odpowiedniością) myśli i rzeczy. A. Tarski: Zdanie „Śnieg pada” jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy śnieg pada. Nieklasyczne koncepcje prawdy: KOHERENCYJNA KONCEPCJA PRAWDY: PRAGMATYCZNA DEFINICJA PRAWDY: Prawdziwośd jest tu rozumiana jako relacja wewnątrzpoznawcza, dotycząca czy to określonego zbioru sądow, czy całych teorii. Niesprzecznośd wewnętrzna i niesprzecznośd względem danych doświadczenia ma tu byd kryterium prawdotworczym. prawdziwośd poznania definiowana jest tu jako zgodnośd poznania z użytecznością praktyczną, prowadzącą do skutecznego działania. Według KOHERENCYJNEJ KONCEPCJI PRAWDY (łac. cohaerentia ‘związek’), dane zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy jest zgodne z innymi, już przyjętymi zdaniami. W tym ujęciu kryterium prawdy jest niesprzecznośd, spójnośd lub jakiś rodzaj logicznego powiązania między zdaniami. Gdyby jednak stosowad wyłącznie to kryterium, to każda uporządkowana bajka byłaby prawdziwa. Według PRAGMATYCZNEJ KONCEPCJI PRAWDY (gr. pragma ‘czyn, dzieło, zajęcie’), dane zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy zastosowane w praktyce, przynosi korzyśd. Jeden z twórców tej koncepcji – amerykaoski filozof William James – bronił kryterium korzyści (użyteczności) następująco: dla zagubionego w lesie to zdanie jest prawdziwe, na podstawie którego może wyjśd z lasu; zdanie to jest narzędziem sprawnego działania. Zauważmy jednak, że bywa tak, iż zdania prawdziwe (w klasycznym sensie) nie prowadzą do sukcesu, a zdania fałszywe – przeciwnie. Nieklasyczne koncepcje prawdy: EWIDENCJONALISTYCZNA KONCEPCJA PRAWDY: (od łac. evidentia – jasnośd, oczywistośd) definicję p. Głosi ona, że p. polega na posiadaniu silnego przekonania, że jest tak, a nie inaczej (oczywistośd podmiotowa) lub posiadaniu świadomości dania podmiotowi przedmiotu (obiektu) w przeżyciu poznawczym (oczywistośd obiektywna) Według EWIDENCYJNEJ KONCEPCJI PRAWDY (łac. evidentia ‘jasność, wyrazistość, oczywistośd’), dane zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy jest oczywiste. Kryterium oczywistości – którym posługiwał się np. Kartezjusz – można rozumied bądź subiektywnie (jako poczucie pewności towarzyszące wypowiadaniu tego zdania), bądź obiektywnie (jako swoistą własnośd tego zdania lub aktu poznawczego, którego owo zdanie jest rezultatem). Należy jednak pamiętad, że dostęp do kryterium obiektywnego mamy tylko przez kryterium subiektywne, które może zależed od czynników pozapoznawczych.