Umberto Eco

Umberto Eco
Umberto Eco urodził się 5 stycznia 1932 r. w Alessandrii, leżącej w centrum słynnego trójkąta terytorialnego Włoch północnych Turyn–Genua–
Mediolan. Z Turynem związane było jego życie studenckie oraz
doświadczenia w pracy akademickiej. Na Uniwersytecie Turyńskim w 1954 r.
Umberto Eco uzyskał tytuł magistra z zakresu filozofii na podstawie
rozprawy napisanej pod kierunkiem Luigiego Pereysona na temat
estetycznych podglądów św. Tomasza z Akwinu (wydana w 1956 r. przez
Edizioni di Filosofia pt. Il problema estetico in San Tommaso).
W latach 50., zanim rozpoczął karierę uniwersytecką, Umberto Eco
pracował jako redaktor do spraw kultury w Radiu i Telewizji RAI. Jest to fakt
nie bez znaczenia w jego dalszym rozwoju zawodowym i naukowym.
Współpracował ponadto z kilkoma czasopismami, m.in. „Il Verri”, „Rivista
di Estetica”, „Incontri Musicali” oraz tygodnikiem „L’Espresso”, w którym do
dzisiaj publikuje swoje eseje w rubryce pt. La bustina di Minerva. Działalność
publicystyczna Umberta Eco zawsze szła w parze z naukową. Doszła do niej
aktywność na polu redakcyjno-wydawniczym.
W 1959 r. Profesor Eco rozpoczął trwającą do dziś współpracę
z wydawnictwem Bompiani w Mediolanie. To pod tą marką ukazuje się
większość jego tekstów w ramach serii filozoficznych, socjologicznych
i semiotycznych oraz powieści. W Bompiani Umberto Eco opublikował: Il
problema estetico in Tommaso d’Aquino (1970), Arte e bellezza nell’estetica
medievale (1987; Sztuka i piękno w średniowieczu, tłum. M. Zabłocka,
M. Olszewski, Kraków 1994); Opera aperta (1962; Dzieło otwarte, tłum.
J. Gałuszka et al., Warszawa 1973); Apocalittici e integrati (1966; Apokaliptycy
i dostosowani. Komunikacja masowa a teorie kultury masowej, tłum. P. Salwa,
Warszawa 2010); Le poetiche di Joyce (1965; Poetyki Joyce’a, tłum. M. Kośnik,
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
/
S t r o n a
1
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
Warszawa 1998); La struttura assente (1965; Nieobecna struktura, tłum.
A. Weinsberg, P. Bravo, Warszawa 1996); Il costume di casa (1973; Podziemni
bogowie, tłum. J. Ugniewska, P. Salwa, Warszawa 2007); Trattato di semiotica
generale (1975; A Theory of Semiotics, London 1977; Teoria semiotyki, tłum.
M. Czerwiński, Kraków 2009); Il superuomo di massa (1978; Superman
w literaturze masowej, tłum. J. Ugniewska, Warszawa 1996); Dalla periferia
dell’impero (1977; Semiologia życia codziennego, tłum. J. Ugniewska, P. Salwa,
Warszawa 1996); Come si fa una tesi di laurea (1977; Jak napisać pracę
dyplomową, tłum. G. Jurkowlaniec, Warszawa 2007); Lector in fabula (1979;
Lector in fabula: współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych, tłum.
P. Salwa, Warszawa 1994); Sette anni di desiderio (1983); Sugli specchi e altri
saggi (1985; Po drugiej stronie lustra i inne eseje. Znak, reprezentacja, iluzja,
obraz, tłum. J. Wajs, Warszawa 2012); Lo strano caso della Hanau 1609
(1989); I limiti dell’interpretazione (1990; Czytanie świata, tłum. M. Woźniak,
Kraków 1999); Il secondo diario minimo (1992; częściowo w: Zapiski na
pudełku od zapałek, tłum. A. Szymanowski, Poznań 1993); Gli gnomi di Gnu
(1992, współaut. Eugenio Carmi; Gnomy z planety Gnu, tłum. M. PietrzyckaGiorgetta, Wrocław 1994); Interpretazione e sovrainterpretazione (1995;
Interpretation and Overinterpretation, red. S. Collini, Cambridge 1992;
Interpretacja i nadinterpretacja, tłum. T. Bieroń, Kraków 1996); Sei
passeggiate nei boschi narrativi (1994; Six Walks in the Fictional Woods,
Cambridge 1994; Sześć przechadzek po lesie fikcji, tłum. J. Jarniewicz, Kraków
1995); In cosa crede chi non crede? (1996, współaut. kard. Carlo Maria
Martini; W co wierzy ten, kto nie wierzy?, tłum. I. Kania, Kraków 1998); Cinque
scritti morali (1997; Pięć pism moralnych, Kraków 2008); Kant e l’ornitorinco
(1997; Kant a dziobak, tłum. B. Baran, Warszawa 2012); Tra menzogna
e ironia (1998); La bustina di Minerva (2000; częściowo w: Drugie zapiski na
pudełku od zapałek, tłum. A. Szymanowski, Poznań 1994); Sulla letteratura
(2000; O literaturze, Warszawa 2003); Dire quasi la stessa cosa (2003); Il
linguaggio della terra australe (2004); A passo di gambero (2006; Rakiem.
Gorąca wojna i populizm mediów, tłum. A. Wasilewska, J. Ugniewska,
K. Żaboklicki, Warszawa 2007); La memoria vegetale (2011); Dall’albero al
labirinto (2007; Od drzewa do labiryntu: studia historyczne o znaku
i interpretacji, tłum. G. Jurkowlaniec, Warszawa 2009); Vertigine della Lista
(2009; Szaleństwo katalogowania, tłum. T. Kwiecień, Poznań 2009); Costruire
il nemico (2011; Wymyślanie wrogów i inne teksty okoliczno- ściowe, tłum.
A. Gołębiowska, T. Kwiecień, Poznań 2011); Scritti sul pensiero medievale
(2012); Storia delle terre e dei luoghi leggendari (2013; Historia krain i miejsc
legendarnych, tłum. T. Kwiecień, Poznań 2013).
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O /
S t r o n a
2
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
W wydawnictwie Bompiani Umberto Eco opublikował ponadto siedem
powieści, poczynając od pierwszej i najsłynniejszej Il nome della rosa (1980;
Imię róży, tłum. A. Szymanowski, PIW, Warszawa 1987 oraz Noir sur Blanc,
Warszawa 2004; ekranizacja: Der Name der Rose / Il nome della rosa / The
Name of the Rose, reż. Jean-Jacques Annaud, 1986), następnie Il pendolo
di Foucault (1988; Wahadło Foucaulta, tłum. A. Szymanowski, PIW, Warszawa
1993 oraz Noir sur Blanc, Warszawa 2002), L’isola del giorno prima (1994;
Wyspa dnia poprzedniego, tłum. A. Szymanowski, PIW, Warszawa 1995 oraz
Noir sur Blanc, Warszawa 2003), Baudolino (2000; Baudolino, tłum.
A. Szymanowski, Noir sur Blanc, Warszawa 2001), La misteriosa fiamma della
regina Loana (2004; Tajemniczy płomień królowej Loany, tłum. K. Żaboklicki,
Noir sur Blanc, Warszawa 2005), Il cimitero di Praga (2010; Cmentarz
w Pradze, tłum. K. Żaboklicki, Noir sur Blanc, Warszawa 2012) oraz Numero
zero (2015; Temat na pierwszą stronę, tłum. K. Żaboklicki, Noir sur Blanc,
Warszawa 2015).
Profesor Umberto Eco publikuje też w innych włoskich wydawnictwach,
jak: Mondadori (Diario minimo, 1963; Diariusz najmniejszy, tłum.
A. Szymanowski, Kraków 2007; Il segno, 1971), Mursia (La definizione
dell’arte, 1968; Sztuka, tłum. P. Salwa, M. Salwa, Warszawa 2008), F.M. Ricci
(Beato di Liébana, 1973), Einaudi (Semiotica e filosofia del linguaggio, 1986),
Melangolo (Stelle e stellette, 1991), Guida (Vocali, 1991), Rovello (Riflessioni
sulla bibliofilia, 2001; Una tromba sulle colline, 2010; Perché l’isola non viene
mai trovata, 2011), Laterza (La ricerca della lingua perfetta nella cultura
europea, 1993; W poszukiwaniu języka uniwersalnego, tłum. W. Soliński,
Warszawa 2002), Nottetempo (Sator Arepo eccetera, 2006), Repubblica (La
storia dei Promessi Sposi raccontata da Umberto Eco, 2010).
Umberto Eco wydał ponadto kilkanaście książek za granicą, przede
wszystkim w języku angielskim (np. Confessions of a Young Novelist,
Cambridge 2011; Wyznania młodego pisarza, tłum. J. Korfanty, Warszawa
2011; Experiences in Translation, Toronto 2000; Serendipities. Language and
Lunacy, New York 1998).
W uzupełnieniu do publikacji autorskich należy wymienić studia, albumy
i kompendia pod redakcją lub z udziałem Umberta Eco, w tym 4 . 5 wydane
w Bompiani: Storia figurata delle invenzioni (1961); Il caso Bond (1965); La
bomba e il generale (1966); I tre cosmonauti (1966); L’Italie par elle-même.
A Self-Portrait of Italy. Autoritratto dell’Italia (1967); L’arte come mestiere
(1969); I sistemi di segni e lo strutturalismo sovietico (1969); L’Industria della
cultura (1969); Cent’anni dopo. Il ritorno dell’intreccio (1972); Estetica e teoria
dell’informazione (1972); Storia della bellezza (2004; Historia piękna, tłum.
J. A. Kuciak, Poznań 2005); Storia della bruttezza (2007; Historia brzydoty,
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O /
S t r o n a
3
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
tłum. J. Czaplińska et al., Poznań 2007) oraz w innych wydawnictwach, m.in.
I fumetti di Mao (Laterza, 1971); I pampini bugiardi (Guaraldi, 1972); The Sign
of Three. Peirce, Holmes, Dupin (Indiana University Press, 1983); Meaning and
Mental Representations (Indiana University Press, 1988); On the Medieval
Theory of Signs (Benjamins, 1989); Povero Pinocchio (Comix, 1995); Islam
e occidente. Riflessioni per la convivenza (Laterza, 2002); N’espérez pas vous
débarrasser des livres (Grasset, 2009; Nie myśl, że książki znikną, tłum.
J. Kortas, Warszawa 2010); Il Cinquecento (Corriere della Sera, 2007); Historia
(Motta, 2007); Il Medioevo (Encyclomedia Publishers, 2011); La grande Storia
(Corriere della Sera, 2011); L’antichità. Grecia (Encyclomedia Publishers,
2012); L’età moderna e contemporanea (La Biblioteca di RepubblicaL’Espresso, 2012); Storia della filosofia (Laterza oraz Encyclomedia
Publishers, 2014); La filosofia e le sue storie (Laterza, 2014).
Od 1975 r. Umberto Eco jest profesorem tytularnym związanym
z Uniwersytetem Bolońskim. Wcześniej pracował również na Uniwersytecie
Turyńskim, Florenckim i Politechnice Mediolańskiej. Jest założycielem takich
jednostek naukowych, jak: semiotyczna szkoła doktorancka na Uniwersytecie
Bolońskim oraz Międzynarodowe Centrum Badań Semiotycznych
i Kognitywistycznych na Uniwersytecie w San Marino. W latach 1983–1988
kierował w macierzystym uniwersytecie Instytutem Komunikacji i Sztuk
Widowiskowych. Od 1993 do 1998 prowadził kierunek studiów w zakresie
komunikacji społecznej. W okresie 2002–2005 przewodniczył Komitetowi
Naukowemu, zaś od 2006 do 2010 Komitetowi Rewizyjnemu Włoskiego
Instytutu Nauk Humanistycznych. Od 1999 r. kieruje Wyższą Szkołą Studiów
Humanistycznych przy Uniwersytecie Bolońskim.
Na zaproszenie dziesiątek uczelni i instytucji z całego świata Profesor Eco
wygłaszał wykłady i odczyty w takich krajach, jak: Argentyna, Australia,
Austria, Belgia, Brazylia, Bułgaria, Kanada, Chiny, Czechosłowacja, Dania,
Egipt, Estonia, Francja, Niemcy, Grecja, Holandia, Węgry, Indie, Irlandia,
Izrael, Japonia, Polska, Portugalia, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria,
Tunezja, Turcja, USA, Związek Radziecki i następnie Rosja, Wenezuela.
Jest jednym z najliczniej honorowanych tytułem doktora honoris causa
uczonych, pisarzy i myślicieli świata. Uzyskał tę godność w 40 uczelniach. Za
dokonania na rzecz nauki, literatury i kultury Profesor Eco otrzymał liczne
nagrody, m.in.: Premio Strega, Premio Anghiari, Premio „Il Libro dell’anno”
(1981), Prix Médicis Étranger (1982), Columbus Award of the Rotary Club
(1983), Marshall McLuhan Award – Unesco Canada and Teleglobe (1985),
Premio Bancarella (1989), Crystal Award, World Economic Forum, Davos
(1999), Premio Principe de Asturias, Oviedo (2000), Dagmar and Vaclav
Havel Vision 97 Foundation Award (2000), Austrian State Award for
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O /
S t r o n a
4
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
European Literature (2002), Prix Mediterranée Étranger (2002), Prize 2007
of the City of Budapest (2007), Premio Letterario Giorgio Calcagno (2007),
McKim Medal of the American Academy in Rome (2007), Cesare Pavese
Award (2011), Treaties of Nijmegen Medal (2012), Man of the Year – the Tel
Aviv Museum of Art (2012), Premio Medaglia D’Oro alla cultura italiana in
Argentina (2013), Gutenberg Preis (2014).
Ponadto Profesor Umberto Eco może się poszczycić kilkunastoma
wyjątkowymi wyróżnieniami, takimi jak: Commandeur de l’Ordre des Arts et
des Lettres (Francja, 1985), Cavaliere di Gran Croce al Merito della
Repubblica Italiana (Włochy, 1996), Orden pour le Mérite für Wissenschaften
und Künste (Niemcy, 1999), Grosse Verdienstkreuz mit Stern des
Verdiensrordens des Bundesrepublik Deutschland (Niemcy, 2009),
Commandeur de la Légion d’Honneur (Francja, 2011).
Jest członkiem International Forum of Unesco, Académie Universelle des
Cultures, Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna, Academia Europea
de Yuste. Ma tytuł Honorary Member of the American Academy of Arts and
Letters; Honorary Fellow of St. Anne’s College, Oxford; Honorary Trustee of
the James Joyce Association; Honorary President of the International
Association for Semiotic Studies (IASS/AIS); Honorary Fellow of Rewley
House, Oxford.; jest członkiem Council of Advisors of the Bibliotheca
Alexandrina; członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności;
członkiem Accademia Nazionale dei Lincei; Membre Associé de l’Académie
Royale de Belgique; członkiem korespondentem Rosyjskiej Akademii
Literatury.
Od lat współpracuje i zasiada w komitetach redakcyjnych i naukowych
czasopism, z których najważniejsze to: „Semiotica”, „Poetics Today”, „Degrès”,
„Structuralist
Review”,
„Text”,
„Communication”,
„Problemi
dell’informazione”, „Word & Images”, „VS”.
Na arenie włoskiej i międzynarodowej Profesor Eco jest uznanym
semiotykiem, estetykiem, mediewistą, literaturoznawcą, filozofem
i bibliofilem, a także eseistą i powieściopisarzem o powszechnie uznanej
renomie.
Opracował prof. dr hab. Artur Gałkowski
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O /
S t r o n a
5