CZYM JEST SKUTECZNE ( DOBRE ) NAUCZANIE

Ewa Kopiejewska
nauczyciel matematyki
w Szkole Podstawowej nr 1 w Wyszkowie
REFERAT DLA ZESPOŁU SAMOKSZTAŁCENIOWEGO BLOKU
MATEMATYCZNO – PRZYRODNICZEGO
CZYM JEST SKUTECZNE (DOBRE) NAUCZANIE?
Jest to styl nauczania, w którym musimy odpowiedzieć sobie na pytania:
1. Co to jest skuteczne nauczanie?
2. Co to jest skuteczność nauczania?
3. Czy możemy zdefiniować je?
4. Czy dobre nauczanie poddaje się jakiejś analizie?
5. Czy i w jaki sposób możemy je sprawdzić?
Na pewno jest to proces twórczy, wyzwalający jakąś inicjatywę i powodujący, że
mamy satysfakcję z tego, co robimy. Nauczyciel jest menadżerem, który musi
zaplanować cały proces nauczania i równocześnie musi umieć zaprezentować materiał
nauczania w sposób przystępny dla odpowiedniej grupy wiekowej. Umiejętność
zaprezentowania tego, co się zrobiło, tego, co się wie i tego, co się potrafi jest istotne
w każdym momencie procesu nauczania. Nauczyciel jest prezenterem, który aby być
skutecznym prezenterem musi opanować pięć umiejętności. Są to:
1. Wzbudzanie motywacji.
2. Różnicowanie bodźców.
3. Jasność tłumaczenia.
4. Umiejętność posługiwania się przykładami.
5. Umiejętność podsumowania.
Nauczyciel powinien zainteresować ucznia tematem i zaangażować w momencie
prezentacji, aby podczas nauczania sięgał do różnych źródeł.
1
Wzbudzanie motywacji
Działania, które poprzedzają czynności uczenia się mają bardzo duży wpływ na wyniki
nauczania
i uczenia
się.
Ważna jest
umiejętność skupienia uwagi
poprzez
przedstawienie uczniom czegoś interesującego związanego z tematem. Powinniśmy
stworzyć ramy zajęć przez przekazanie im zawczasu czego się od nich oczekuje i jak
dane zajęcia wiążą się z oczekiwaniami egzaminacyjnymi nauczyciela.
Umiejętność podsumowania zajęć
Bardzo ważne jest, aby przewidzieć czas na dane zajęcia. Nie można dać się zaskoczyć
dzwonkiem. w czasie jednostki lekcyjnej musimy wszystko, co było powiedziane,
poukładać i podsumować. Podczas tej fazy nauczyciel
wzmacnia nabytą wiedzę czy
umiejętności, uwypuklając najważniejsze problemy, które były przedstawione na
zajęciach.
Musimy
odpytywać
uczniów
i korygować
ich
ewentualne
błędy
w wypowiedziach. Jest to stresem, ale i motywacją, bo zmusza do koncentracji podczas
lekcji. Zakończenie takie możemy nazwać przeglądem, podczas którego możemy pytać
ucznia: co dziś zrozumiał, czego się nauczył, co go poruszyło lub zdziwiło, z czym się
zgadza, które wiadomości zapamiętał najbardziej, w jaki sposób i kiedy może zastosować
nabytą wiedzę ?
Różnicowanie bodźców
Wiąże się to z koniecznością koncentrowania uczniów na temacie lub problemie.
Możemy to uzyskać poprzez ciekawe przedstawienie tematu lekcji. Dynamiczne
zachowanie nauczyciela wzmacnia uwagę ucznia i ułatwia uczenie się. Nauczyciel nie
powinien siadać w jednym miejscu i czytać tekstu nie patrzą na uczniów. Musimy cały
czas obserwować zachowanie uczniów, ich zainteresowanie i skupienie.
Technika różnicowania bodźców
Nerwowe ruchy nauczyciela, takie jak chodzenie po sali czy gestykulacja mogą
wprowadzić niepokój. Ale można przejść z jednego końca sali na drugi i zakomunikować
2
uczniom, że dziś lekcja będzie prowadzona z tego miejsca i ten sposób wzbudzić
zainteresowanie oraz wzmóc koncentrację uwagi.
Sposoby uzyskiwania koncentracji uwagi:
- mobilizacja słowami ( położenie nacisku na pewne wyrazy lub
zaakcentowanie niektórych wyrażeń ),
- mobilizacja rękoma ( gestykulacja ),
- kontakt wzrokowy nauczyciela z uczniem,
- wyrażanie uczuć lub emocji, aby lekcja nie była zbyt sztywna,
- zmiana w sposobie wypowiadania się, np. świadome operowanie ciszą lub
pauzą, zawieszanie głosu, szybsze lub wolniejsze mówienie.
Uczniowie podczas zajęć korzystają z informacji otrzymywanych za pomocą różnych
zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku lub zapachu. Na zajęciach trzeba umiejętności tych
zmysłów wykorzystywać zamiennie i nie bazować na żadnym z nich, ponieważ jedni są
słuchowcami, a inni wzrokowcami. Musi następować zmiana kanału informacji, np.
wyjaśnianie wyjaśnianie zadawanie pokaz filmu końcowa
słowami na tablicy pytań lub slajdów dyskusja
Jasność tłumaczenia
Jest to podstawowa cecha nauczyciela – prezentera, która zależy od ciągłości, prostoty
i precyzji sformułowań. Powinniśmy posługiwać się słowami prostymi i zrozumiałymi dla
danej grupy uczniów. Nie możemy naszej wypowiedzi przeładować wiedzą i trudnymi
terminami. Nie używajmy słów, które nic nie mówią (trochę,
jakby, właściwie, stosunkowo.
Posługiwanie się przykładami
Musimy zajęcia zaczynać od prostych przykładów, a dopiero później przejść do bardziej
skomplikowanych (nigdy odwrotnie). Powinniśmy pokazywać związek podawanych
przykładów z tematem, ideą lub zasadą, o której mówimy. Trzeba również sprawdzić czy
3
osiągnęliśmy nasz cel, poprzez odpytanie uczniów i podanie przez nich innych
przykładów.
Problem skutecznego nauczania - uczenia się jest bardzo ważny w dydaktyce.
Możemy postawić sobie kilka pytań i spróbować na nie odpowiedzieć. Czym jest
nauczanie? Kim jest nauczyciel? Jakie powinny być jego cechy? Jakie nauczanie jest
twórcze? Jak ważny jest odpowiedni czas na uczenie się? Wiemy, że są dwa kluczowe
elementy dydaktyki: zamiar i osiągnięcia czyli cele i efekty naszej pracy.
Rozróżniamy dwa style nauczania:
1. Dyrektywny - bezpośredni ( nauczyciel wykłada materiał, często krytykuje, daje
wskazówki, odwołuje się do autorytetu ).
2. Niedyrektywny - pośredni ( nauczyciel często zadaje pytania, bierze pod uwagę ich
pomysły, nagradza, stymuluje do pracy i logicznego myślenia ).
Na lekcjach w zależności od sytuacji należy korzystać z obu tych stylów.
Nauczyciel - decydent musi umieć planować, realizować, poprawiać i doskonalić się oraz
rozróżniać hierarchię celów.
Nauczyciel – prezenter wzbudza motywację, różnicuje bodźce, jasno tłumaczy i umie
podsumować zajęcia.
Stawianie pytań
W interreakcji nauczyciel – uczeń kontakt słowny wynosi przeciętnie 10 pytań na godzinę.
Dlaczego nauczyciele stawiają pytania? Chcą wywołać motywację, sprawdzić postępy,
doprowadzić do przemyśleń i poszukiwania oraz zachęcić uczniów do myślenia. Ale
zdarza się, że niektóre z tych pytań hamują aktywność ucznia, bo są zamknięte lub
sugerują prawidłową odpowiedź, nie skłaniając do myślenia. Niekiedy tych pytań może
być zbyt dużo. Dobre i wartościowe pytania to esencja dobrego nauczania. W zależności
od zespołu klasowego możemy wyzwalać niższy poziom organizacji procesu myślenia
przez pytania: kto?, co?, gdzie?, kiedy? lub wyższy poziom myślenia stawiając pytania: co
4
rozumiesz przez...?, wyjaśnij lub określ . Jeżeli chcemy sprawdzić czy uczeń potrafi
zastosować te wiadomości w różnych sytuacjach, to pytamy:
• jakie znajdziesz przykłay ?
• jaki jest na to dowód?
• co można zmienić lub polepszyć?
• jak to można rozwiązać?
• co o tym myślisz?
• jak to szacujesz?
Dobre pytania pobudzają umysł i zmuszają ucznia do myślenia. Nie mając gotowych
odpowiedzi uczeń musi zastanowić się, pomyśleć, przeanalizować i zbadać problem
sam lub w grupach, co doprowadza do twórczości.
Przykłady dobrych pytań:
• Co o tym sądzisz?
• Skąd to wiesz?
• Czy jesteś pewny?
• Czy tak bywa zawsze?
• Czy znasz jakiś inny sposób?
• Co o tym myślisz?
Pewien uczony napisał: „ Myślenie wyżej zorganizowane wymaga narzucania znaczeń
i odnajdywania struktury wśród bezładu”, a dziecko powiedziało to tak: „Myślenie to
przebywanie ze sobą kiedy masz problem”.
5