Najczęściej wykonywane zabiegi diagnostyczno−lecznicze ZABIEGI

Najczęściej wykonywane zabiegi diagnostyczno−lecznicze ZABIEGI

ZABIEGI DIAGNOSTYCZNE I LECZNICZE
JOANNA ŻÓRAWSKA, ANDRZEJ STECIWKO,
AGNIESZKA MASTALERZ−MIGAS, DAGMARA POKORNA−KAŁWAK
Najczęściej wykonywane zabiegi
diagnostyczno−lecznicze
Pobieranie krwi żylnej
Do podstawowych badań laboratoryjnych krew pobiera się z naczyń żylnych obwo−
dowych. Przed pobraniem krwi należy ustalić, czy krew pobierana będzie jednorazowo,
czy też będzie istniała konieczność kilkakrotnego pobrania w krótkich odstępach cza−
su. Do pobrania krwi jednorazowo stosuje się igły jednorazowego użytku. Grubość igły
powinna być dostosowana do obwodowego układu żylnego pacjenta i musi zapewnić
swobodny wypływ krwi. Miejsce pobrania krwi to najczęściej żyły kończyny górnej
okolicy zgięcia łokciowego lub grzbietu dłoni albo żyły przedramienia.
Technika pobrania krwi żylnej:
– pacjent powinien być w pozycji siedzącej, wyjątkowo tylko w pozycji leżącej,
– ręka pacjenta powinna być wyprostowana w stawie łokciowym, a dłoń zwróco−
na do góry,
– w połowie ramienia należy założyć opaskę uciskową,
– można dodatkowo poprosić pacjenta o wykonanie kilkakrotnych zaciśnięć
dłoni (zapewni to lepsze wypełnienie układu żylnego i uwidocznienie żył),
– przez obmacywanie sprawdzić wypełnienie
żyły,
– odkazić miejsce wkłucia (ryc. 1),
– jedną ręką objąć tylną powierzchnię ramie−
nia i palcami naciągnąć skórę, aby unieru−
chomić żyłę, a drugą ręką wykonać nakłucie
odpowiednią igłą jednorazową,
– pobrać krew do strzykawki (badania bioche−
miczne) lub bezpośrednio do probówki
z substancją hamującą krzepnięcie (do badań
hematologicznych),
– zalecane jest jak najszybsze zwolnienie
opaski uciskowej,
– po uzyskaniu odpowiedniej ilości krwi nale−
ży szybkim ruchem usunąć igłę z żyły i ucis−
Ryc. 1. Pobieranie krwi żylnej
nąć miejsce wkłucia wacikiem nasączonym
– odkażanie skóry
środkiem odkażającym.
92
Najczęściej wykonywane zabiegi diagnostyczno−lecznicze
Do badań hematologicznych pobiera się około 1–3 ml krwi, a do badań bioche−
micznych 6–8 ml (oznaczanie automatyczne) lub 15 ml (oznaczanie ręczne). Do naj−
częściej stosowanych związków przeciwkrzepliwych należy wersenian lub cytry−
nian sodu, szczawian potasu lub heparyny.
Jeżeli krew będzie pobierana kilkakrotnie w krótkich odstępach czasu, to do na−
kłucia żyły stosuje się krótkie kaniule typu Venflon. Venflon zakłada się do żyły
grzbietu ręki lub przedramienia. Po pobraniu krwi należy zamknąć obwodowy ko−
niec korkiem, a przez zaworek w górnej części przepłukać kaniulę roztworem 0,9%
NaCl z heparyną. Venflon przymocowuje się do skóry przylepcem.
Iniekcje podskórne wykonuje się
w zewnętrzną powierzchnię ramienia,
uda, śródbrzusza lub okolicę łopatki.
Jednorazowo można podać nie więcej
niż 2 ml roztworu (ryc. 3). Najczęściej
podawanymi lekami w iniekcji pod−
skórnej są preparaty insuliny i hepary−
ny małocząsteczkowej oraz szcze−
pionki. Pacjent powinien być w pozy−
cji siedzącej lub leżącej. Po odkażeniu
miejsca wkłucia należy utworzyć
wzgórek skórny, aby oddzielić skórę
Ryc. 3. Wykonywanie iniekcji podskórnej
i tkankę podskórną od tkanki mięśnio−
wej. Tworzy się go przez uchwycenie
skóry w planowanym miejscu wkłucia pierwszym i drugim palcem jednej ręki, a na−
stępnie przez pociągnięcie do góry. Igłę wprowadza się pod kątem 45 stopni na głę−
bokość około 1 cm. Aby sprawdzić, czy igła nie dostała się do światła naczynia
krwionośnego, należy wykonać próbę aspiracji. Jeżeli w strzykawce pojawi się
krew, to trzeba lekko wycofać igłę i ponownie wkłuć się w tkankę podskórną. Po po−
daniu leku i odczekaniu kilku sekund szybkim ruchem usuwa się igłę, a następnie
uciska miejsce wkłucia gazikiem ze środkiem dezynfekcyjnym. Po odpowiednim
przeszkoleniu pacjenci najczęściej wykonują iniekcje podskórne samodzielnie.
Iniekcje śródskórne wykonuje
się w grzbietową część przedramienia
w połowie jego długości. Jednorazo−
wo można podać nie więcej niż 0,1 ml
płynu. Po odkażeniu miejsca wkłucia
należy jedną ręką objąć od tyłu
przedramię pacjenta i naciągnąć pal−
cami skórę przedramienia. Drugą ręką
wprowadza się igłę osadzoną na
strzykawce pod kątem 5–10 stopni.
Igła powinna być tak wprowadzona,
aby jej ścięta część była skierowana
do góry. Podanie leku rozpoczyna się,
Ryc. 4. Wykonywanie iniekcji śródskórnej
gdy końcówka igły jest wbita około
1–2 mm poza swoje ścięcie. Przy pra−
widłowym podaniu w miejscu wkłucia pojawia się bąbel o średnicy około 3–4 mm,
który znika po kilku sekundach (ryc. 4). Iniekcje śródskórne stosuje się przy testach
uczuleniowych, próbie tuberkulinowej.
Iniekcje domięśniowe wykonuje się w duże mięśnie, słabo unerwione, czyli
w mięsień pośladkowy wielki, mięsień czworogłowy uda, mięsień trójgłowy ramie−
nia. Podczas iniekcji domięśniowej można podać do 5 ml roztworu. Domięśniowo
podaje się roztwory wodne, oleiste oraz leki drażniące tkanki. Najczęstszym miejsca
wkłucia jest górna boczna ćwiartka pośladka, leżąca poza pniem nerwu kulszowe−
Iniekcje
ZABIEGI DIAGNOSTYCZNE I LECZNICZE
93
Najczęściej wykonywane zabiegi diagnostyczno−lecznicze
Iniekcja to podanie roztworu, najczęściej leku, do tkanki za pomocą strzykawki i igły.
Przed przystąpieniem do wykonania iniekcji należy przygotować płyn do odka−
żania skóry, jednorazowe rękawiczki lateksowe, igłę do nabierania leku, igłę do po−
dania leku, strzykawkę oraz wacik. Lek należy nabrać do strzykawki, a następnie
zmienić igłę. Aby zapobiec podaniu powietrza, należy odpowietrzyć strzykawkę,
czyli skierować igłą do góry i popychać tłok strzykawki, dopóki nie spłynie kropla
leku po powierzchni igły.
Iniekcje dożylne można wykonać przez wkłucie do żył dołu łokciowego, nadgar−
stka, grzbietowej części dłoni, rzadziej grzbietowej powierzchni stopy. Najczęściej
stosuje się wkłucia do żył dołu łokciowego. Po dokładnym obejrzeniu miejsca plano−
wanego wkłucia należy w połowie ramienia założyć opaskę uciskową i poprosić pa−
cjenta o wykonanie kilkakrotnych zaciśnięć dłoni. Jeżeli żyły są dobrze widoczne, na−
leży odkazić miejsce wkłucia. Objąć jedną ręką tylną powierzchnię ramienia i nacią−
gnąć palcami skórę, drugą ręką wkłuć igłę pod kątem około 35 stopni na głębokość
początkowo około 7 mm. Następnie trzeba zmniejszyć kąt wkłucia i wprowadzić igłę
głębiej o następne 7 mm. Palce ręki naciągającej skórę powinny ustabilizować igłę,
palcami drugiej ręki natomiast trzyma się tłok strzy−
kawki. Przez zaaspirowanie należy sprawdzić, czy
igła znajduje się w świetle żyły. Następnie zwalnia
się opaskę uciskową i ponownie wykonuje się próbę
aspiracji (ryc. 2). Lek dożylnie podaje się powoli
przez popychanie tłoku strzykawki. Po zakończeniu
podawania leku ręką, która naciągała skórę i stabili−
zowała igłę, przykłada się suchy sterylny gazik
w miejscu wkłucia. Następnie szybkim ruchem usu−
wa się igłę z naczynia, jednocześnie uciskając
uprzednio przyłożonym gazikiem miejsce wkłucia.
Pacjent powinien lekko uciskać miejsce iniekcji ga−
zikiem przez około 1–2 min. Iniekcje dożylne zale−
ca się, gdy pacjent nie może przyjmować leku inną
drogą, a także gdy istnieje konieczność szybkiego
i silnego działania leku.
Ryc. 2. Wkłucie dożylne
94
Najczęściej wykonywane zabiegi diagnostyczno−lecznicze
go. Pacjent powinien leżeć na brzuchu lub na boku. Po odkażeniu miejsca wkłucia
skórę napina się kciukiem i palcem wskazującym jednej ręki, a w drugiej ręce trzy−
ma się strzykawkę. Energicznym ruchem wkłuwa się igłę głęboko w mięsień pod
kątem 90 stopni. Następnie należy wykonać próbę aspiracji, aby sprawdzić, czy ko−
niec igły nie znajduje się w naczyniu. Gdy w strzykawce pojawi się krew, trzeba
zmienić położenie igły przez delikatne przesunięcie naprzód lub do tyłu. Lek podaje
się powoli. Po zakończeniu podawania leku w miejscu wkłucia należy przyłożyć
wacik nasączony środkiem dezynfekcyjnym i energicznym ruchem wyciągnąć igłę.
Chory powinien leżeć na boku. Do odbytnicy należy wprowadzić dren i zwolnić
zacisk, co pozwoli na wlanie płynu do jelita: 500–1500 ml. Następnie usuwa się
dren i chorego kładzie na wznak. Po kilku minutach następuje wypróżnienie.
Dożylny wlew kroplowy
ZABIEGI DIAGNOSTYCZNE I LECZNICZE
95
Najczęściej wykonywane zabiegi diagnostyczno−lecznicze
Zestaw do przetaczania dożylnego pły−
nów składa się z pojemnika zawierającego
przetaczany płyn oraz plastikowego prze−
wodu z komorą kroplową i zacisku regulu−
jącego szybkość przepływu, który jest
umieszczony na przewodzie aparatu. Ob−
jętość przetaczanego płynu oblicza się na
podstawie liczby kropli na minutę. Przyj−
muje się, że 1 ml zawiera około 20 kropli.
Przeciętnie stosuje się szybkość wlewu
około 60 kropli na minutę (ryc. 5).
Za pomocą wlewów dożylnych podaje
się leki rozpuszczone w większej ilości pły−
nów, roztworów soli lub elektrolitów. Pac−
jent powinien być w pozycji leżącej. Nale−
ży przygotować jałowy zestaw do wlewów
kroplowych jednorazowego użytku. Miej−
sce wkłucia na pojemniku z przetaczanym
Ryc. 5. Dożylne podanie leku za pomocą płynem należy zdezynfekować i wbić igłę
zestawu do wlewu kroplowego. Pojemnik
„motylka”
z płynem wiesza się na stojaku. Następnie
należy wprowadzić do żyły pacjenta kaniulę typu Venflon i połączyć ją z drugim koń−
cem zestawu. Venflon przymocowuje się przylepcem do skóry. Gdy istnieje potrzeba,
to można unieruchomić kończynę, do której jest podłączony wlew kroplowy.
Wlew doodbytniczy oczyszczający
Wlew doodbytniczy oczyszczający wykonuje się w celu opróżnienia jelita z mas
kałowych. Wskazania do wykonania wlewu są następujące:
– uporczywe zaparcie,
– przygotowanie pacjenta do badań diagnostycznych,
– przygotowanie jelita do operacji.
Zgłębnikowanie żołądka i dwunastnicy
Wskazania do wykonania zgłębnikowania żołądka są następujące:
– opróżnienie żołądka z zalegającej treści pokarmowej,
– przygotowanie do badań diagnostycznych,
– karmienie chorych.
Przeciwwskazaniem do zgłębnikowania żołądka są patologie, które uniemożli−
wiają oddychanie drugim otworem nosowym, np. polipy nosa, skrzywienie przegro−
dy nosa, obrzęk śluzówki, a także brak możliwości współpracy z pacjentem.
Zgłębnikowanie wykonuje się u chorego w pozycji leżącej lub siedzącej. Zgłębnik
żołądkowy należy powlec parafiną lub środkiem znieczulającym. Wprowadza się go
przez nos lub przez usta. Początkowo pacjent powinien mieć wyprostowaną głowę.
Gdy zgłębnik znajdzie się na poziomie gardła, czyli gdy pojawi się odruch wymiotny al−
bo odruch kaszlowy, pacjent powinien przygiąć głowę do przodu. W czasie wprowadza−
nia zgłębnika choremu można podać niewielkie ilości płynu lub polecić przełykać śli−
nę. Zgłębnik wprowadza się stopniowo w czasie wykonywania przez pacjenta ruchów
połykania. Jeżeli zgłębnik jest wprowadzony prawidłowo, to można odciągnąć treść żo−
łądkową. Na zakończenie należy plastrem przymocować koniec zgłębnika do nosa.
Płukanie żołądka
Płukanie żołądka jest wykonywane w niektórych zatruciach i chorobach żołąd−
ka. Przeciwwskazaniem jest zatrucie ługami i mocnymi kwasami.
Zgłębnik żołądkowy, dość gruby, ostrożnie wprowadza się przez usta. Koniec
zgłębnika należy położyć na języku pacjenta. Następnie poleca się, aby pacjent połk−
nął zgłębnik, który w czasie połykania delikatnie przesuwa się głębiej.
Po wprowadzeniu zgłębnika do żołądka łączy się go z lejkiem za pomocą drenu.
Lejek napełnia się płynem o temperaturze ciała: wodą, 0,9% roztworem NaCl lub
3% roztworem wodorowęglanu sodu. Po uniesieniu lejka płyn przedostaje się do żo−
łądka. Gdy w lejku pozostanie już niewielka ilość płynu, to lejek należy opuścić, co
zapobiega przedostawaniu się powietrza do żołądka. Po opuszczeniu lejka płyn sa−
morzutnie wypływa wraz z treścią żołądkową. Płukanie żołądka należy powtarzać
aż do uzyskania czystych popłuczyn.
Wykonanie próby tuberkulinowej
Próba tuberkulinowa, czyli test śródskórny Mantoux, został wprowadzony
w 1908 r. przez Dorę Mantoux. Polega na wstrzyknięciu śródskórnie 0,1 ml tuber−
kuliny RT23 na grzbietowej części przedramienia, aby wytworzył się biały pęcherzyk