Występowanie próchnicy zębów u dzieci chorujących na astmę

Występowanie próchnicy zębów u dzieci chorujących na astmę

© IMiD, Wydawnictwo Aluna
Developmental Period Medicine, 2013, XVII,257
3
Aneta Bax-Adamowicz, Maria Borysewicz-Lewicka
WYSTĘPOWANIE PRÓCHNICY ZĘBÓW
U DZIECI CHORUJĄCYCH NA ASTMĘ OSKRZELOWĄ
INCIDENCE OF DENTAL CARIES IN CHILDREN
WITH BRONCHIAL ASTHMA
Katedra i Klinika Stomatologii Dziecięcej,
UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Streszczenie
Cel: Ocena czy u dzieci chorujacych na astmę oskrzelową choroba próchnicowa zębów wystepuje
częściej i jest bardziej nasilona niż u ich zdrowych rówieśników.
Materiał i metody: Badaniami objęto 64 osoby w wieku od 8 do 16 lat chorujących na astmę oskrzelową.
Grupę kontrolną stanowiło 64 dzieci zdrowych. Średni czas trwania choroby to 10 lat, a średni czas
leczenia 7 lat. Badanie kliniczne jamy ustnej było przeprowadzone zgodnie z wytycznymi WHO. Wyniki
analizowano uwzględniając podział pacjentów na 2 podgrupy: z uzębieniem mieszanym i stałym. Analiza statystyczna została przeprowadzona z użyciem oprogramowania Statistica 7.0 firmy StatSoft przy pomocy
dwustronnego testu U Manna-Whitney’a oraz testu Fisher’a.
Wyniki: W podgrupie z uzębieniem stałym próchnicę stwierdzono u 87,80% astmatyków i u 82,92%
w grupie kontrolnej (brak istotności statystycznej p>0,05), a intensywność próchnicy wynosiła odpowiednio 6,0 i 4,9. Analiza statystyczna wykazała istotną różnicę w intensywności próchnicy pomiędzy
obiema badanymi grupami ogółem oraz pomiędzy grupami dziewcząt (odpowiednio p=0,02, p=0,00).
W podgrupie z uzębieniem mieszanym nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w częstości
i intensywności występowania próchnicy pomiędzy grupą badaną i kontrolną (p>0,05).
Wniosek: U dzieci chorujących na astmę oskrzelową choroba próchnicowa zębów stałych jest bardziej
nasilona niż u ich zdrowych rówieśników. Pacjentów tych należy zakwalifikować do grupy wysokiego
ryzyka i objąć specjalistyczną opieka stomatologiczną.
Słowa kluczowe: astma, próchnica, intensywność, frekwencja
Abstract
Objective: To assess whether in children with asthma dental caries occurs more frequently and is more
advanced than in healthy children of the same age.
Material and methods: The investigations were carried out in 64 patients suffering from asthma aged
from 8 to 16 years. The control group consisted of 64 healthy children. The medium period of duration of
the illness is 10 years and the mean time of treatment is 7 years. The clinical examination of the mouth
was carried out in accordance with WHO guidelines. The results were analyzed taking into account the
division of patients into 2 subgroups: with mixed and permanent dentition. Statistical analysis was
performed using StatSoft’s Statistica 7.0 software, using the Mann-Whitney U and Fisher test.
Results: In the subgroup of permanent dentition the frequency of decay was 87.80% in asthmatics and
82.92% in the control group (no statistical significance p>0.05), and caries intensity was 6.0 and 4.9
respectively. Statistical analysis showed a significant difference in the intensity of caries between the total
two groups of patients examined (p=0.02) and between the groups of girls in this subgroup (p=0.00). In
the subgroup with mixed dentition, there was no statistically significant difference in the frequency and
the intensity of caries between patients and the control s (p>0.05).
Conclusion: Permanent teeth caries is more severe in children with asthma than in the control group.
These patients must be considered as high caries risk and should have special dental care.
Key words: asthma, caries, intensity, frequency
DEV. PERIOD MED., 2013, XVII, 3, 257264
Aneta Bax-Adamowicz, Maria Borysewicz-Lewicka
258
WSTĘP
Astma oskrzelowa jest jedną z najczęściej występujących chorób ogólnoustrojowych u dzieci, a częstość
zachorowań w przeciągu ostatnich dwóch dekad wykazuje
tendencję wzrostową. Istniejące publikacje dotyczące
wpływu astmy oskrzelowej oraz jej leczenia na stan jamy
ustnej nie przyniosły ostatecznej odpowiedzi, czy choroba
per se i/lub stosowane leki mogą mieć wpływ na wzrost
ryzyka wystąpienia choroby próchnicowej zębów u tych
chorych. Niektórzy autorzy nie wykazali zwiększonej
zapadalności na próchnicę dzieci z astmą oskrzelową
(1, 2, 3), natomiast inni stwierdzali u tych pacjentów
większą intensywność próchnicy aniżeli u dzieci zdrowych (4-20).
CEL
Ocena czy u dzieci chorujacych na astmę oskrzelową
choroba próchnicowa zębów wystepuje częściej i jest
bardziej nasilona niż u ich zdrowych rówieśników.
MATERIAŁ I METODY
Badaniami objęto 64 osoby (32 dziewczynki oraz 32
chłopców), pacjentów Kliniki Pneumonologii, Alergologii
Dziecięcej oraz Immunologii Klinicznej Uniwersytetu
Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, w wieku od 8 do 16 lat. W oparciu o dokumentację medyczną
ustalono, że średni czas trwania choroby wynosił 10 lat,
a średni czas leczenia 7 lat.
Wszystkie badane dzieci stosowały leki przeciwastmatyczne wziewne w sposób ciągły od chwili postawienia
diagnozy do momentu obecnego badania. 50,00% badanych
dzieci miało astmę umiarkowaną, 29,68% lekką, a 20,31%
ciężką postać tej choroby. Dzieci z astmą epizodyczną
nie kwalifikowano do udziału w badaniach.
Grupę kontrolną stanowiło 64 dzieci zdrowe obu płci,
w podobnym wieku, wyłonione losowo spośród uczniów
szkół podstawowych oraz gimnazjów na terenie Poznania
i województwa wielkopolskiego. W obu grupach średni
wiek badanych dziewczynek wynosił 11 lat i 4 miesiące
(Me=11,5), a chłopców 12 lat (Me=12) (tab. I). Zarówno
w grupie badanej, jak i kontrolnej 71,87% dzieci pochodziło
z dużego miasta (>50 000 tys. mieszkańców), a 28,12%
było mieszkańcami wsi lub małego miasta.
Badanie kliniczne jamy ustnej było przeprowadzone
zgodnie z wytycznymi WHO u pacjenta siedzącego na fotelu dentystycznym, w świetle sztucznym,
z użyciem lusterka i zgłębnika stomatologicznego
(WHO 1987). Stan uzębienia oceniał ten sam lekarz.
Badanych podzielono na 2 podgrupy: z uzębieniem
mieszanym i stałym, którym przyporządkowano dzieci
z grupy chorych na astmę oskrzelową i kontrolnej.
Średnia wieku w grupie z uzębieniem mieszanym
wynosiła 9,30 lat u chorych i 9,08 lat u zdrowych
(Me=9), a z uzębieniem stałym 13,30 lat w obu badanych grupach (Me=13). Uzębienie mieszane w obu
badanych grupach miało 35,93% dzieci. Liczba zębów
mlecznych u dzieci z astmą wynosiła 201 (x=8,73),
a zębów stałych 339 (x=14,73), natomiast u dzieci
zdrowych odpowiednio 203 (x=8,82) i 340 (x=14,78).
Dane z badania klinicznego wykazują, że w grupie badanej i kontrolnej uzębienie stałe miała ta sama liczba
dzieci (64,07%, 1100 zębów stałych, x=26,82 zębów
u chorujących na astmę oskrzelową miało uzębienie
stałe; w grupie kontrolnej odpowiednio 64,07%, 1120
zębów, x=27,31 zębów).
Analiza statystyczna nie wykazała istotnych statystycznie różnic pomiędzy podgrupami w liczbie badanych
zębów mlecznych i stałych (p>0,005).
Wykorzystując uzyskane dane obliczono:
− frekwencję próchnicy, która jest odsetkiem osób
dotkniętych chorobą próchnicową (PUW>0),
− intensywność próchnicy w oparciu o liczbę pw-z/PUW-z (dla grupy z uzębieniem mieszanym)
i PUW-z (dla grupy z uzębieniem stałym) przy następujących kryteriach:
Tabela I. Liczba i wiek badanych dzieci w podgrupie z uzębieniem mieszanym i stałym.
Table I. Number and age of the children in the subgroup with mixed and permanent denon.
Dzieci z astmą
Children with asthma
Dane
Data
N
%
Wiek średni
Average age
Wiek mediana
Median age
Dziewczynki
Girls
Chłopcy
Boys
Dzieci zdrowe
Healthy children
Ogółem
In total
Uzębienie
mieszane
Mixed den!!on
Uzębienie
stałe
Permanent
teeth
Ogółem
In Total
Uzębienie
mieszane
Mixed
den!!on
Uzębienie
stałe
Permanent
teeth
64
100,00
23
35,93
41
64,07
64
100,00
23
35,93
41
64,07
11,50
9,30
13,30
11,38
9,08
13,30
11,80
9,00
13,00
11,80
9,00
13,00
32
100,00
32
100,00
13
40,62
10
31,25
19
59,37
22
68,75
32
100,00
32
100,00
14
43,75
9
28,12
18
56,25
23
71,87
Występowanie próchnicy zębów u dzieci chorujących na astmę oskrzelową
P − ząb dotknięty procesem próchnicowym, jeden
lub kilku ubytków próchnicy pierwotnej i/lub wtórnej,
miazga może być żywa lub martwa, ząb z czasowym opatrunkiem kwalifikowany był jako ząb z próchnicą,
U – ząb usunięty z powodu próchnicy; w zębach
mlecznych nie brano pod uwagę braków zębowych ze
względu na wiek badanych,
W − ząb z jednym lub więcej wypełnieniami, bez
próchnicy wtórnej.
− średnią intensywność próchnicy wg wzoru PUW/x, gdzie x wyraża liczb osób z wartościami
PUW>0,
− średnią liczbę PUW/x, gdzie x wyraża liczbę osób
z PUW=0 oraz PUW>0.
Obliczono podstawowe charakterystyki statystyczne dla
poszczególnych danych tj.: średnią arytmetyczną, odchylenie
standardowe oraz medianę, minimum i maksimum.
Analiza statystyczna została przeprowadzona przy pomocy dwustronnego testu U Manna-Whitney’a oraz testu
Fisher’a (przy poziomie p>0,05 jako nie istotne statystycznie,
p=0,05 na granicy istotności, p< 0,05 (*) istotne statystycznie
oraz p< 0,001 wysoce istotne statystyczne (**).
Badania statystyczne wykonane zostały w Katedrze
Statystyki Uniwersytetu Medycznego im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu, przy użyciu oprogramowania Statistica 7,0 firmy StatSoft.
WYNIKI
259
dzieci zdrowych odpowiednio 100% i 77,77% (ogółem
91,30%).
Stwierdzono, że wśród dzieci chorujących na astmę
w podgrupie z uzębieniem mieszanym średnio występowało
3,8 zęba z próchnicą, podczas gdy w grupie zdrowych
dzieci 3,0. Na wyższą wartość średnią PUW-z/pw-z u astmatyków wpłynęły wyższe średnie wartości składowej
liczby zębów z aktywną próchnicą. Wartość liczby p-z była
wyższa u chłopców niż u dziewczynek niezależnie od
przynależności do grupy (3,9 i 3,0 u chłopców i dziewczynek z astmą oraz odpowiednio 2,8 i 2,4 u zdrowych),
natomiast liczba zębów mlecznych wypełnionych (w)
oraz usuniętych (u, U) była zbliżona w obu badanych
grupach , a liczba wypełnionych zębów stałych (W) była
dwa razy wyższa u astmatyków (tab. II i III).
Wśród dzieci z podgrupy z uzębieniem mieszanym
średnia wartość PUW/pw-z wynosiła u dziewczynek
z astmą 7,0 (przy czym jedna badana miała PUW/pw=0),
a u chłopców równa była 5,8 zęba. Wśród dzieci z grupy
kontrolnej średnia liczby PUW/pw-z miały wartość średnio
6,0 u dziewczynek i 4,4 u chłopców (u dwóch chłopców
PUW/pw=0) (tab. IV). Zęby stałe wolne od choroby
próchnicowej miały 2 dziewczynki i 6 chłopców z astmą
oraz odpowiednio 9 i 2 wśród zdrowych dzieci.
W podgrupie z uzębieniem mieszanym nie stwierdzono
istotnych statystycznie różnic w frekwencji i intensywności
próchnicy pomiędzy grupą badaną i kontrolną (p.0,05).
Podgrupa z uzębieniem stałym
Podgrupa z uzębieniem mieszanym
Obliczono, że frekwencja próchnicy w podgrupie
z uzębieniem mieszanym wśród chorujących na astmę
oskrzelową dziewczynek wynosiła 92,30%, a u chłopców 100% (ogółem 95,65%), natomiast w podgrupie
Frekwencja próchnicy w podgrupie z uzębieniem
stałym wynosiła u dziewczynek z astmą oskrzelową
89,47%, chłopców 86,36% (ogółem 87,80%), natomiast
u dzieci zdrowych odpowiednio 77,77% i 86,95% (ogółem 82,92%).
Tabela II. Liczba zębów mlecznych z próchnicą (p), usuniętych (u) oraz wypełnionych (w) w podgrupie z uzębieniem
mieszanym.
Table II. Numbers of decay (d), missed (m) and filled (f) deciduous teeth in the subgroup with mixed denon.
Dane
Data
Płeć
Suma
Gender
Dzieci z astmą
Children with asthma
Dziewczynki
39
Girls
Chłopcy
39
Boys
Ogółem
78
Total
Dzieci zdrowe
Healthy
Dziewczynki
33
Girls
Chłopcy
25
Boys
Ogółem
58
Total
p
d
x
SD
u
m
min
max
suma
3,0 2,4
0
8
2
3,9 2,3
1
8
3,4 2,3
0
2,4 1,6
x
SD
u
f
min
max
suma
0,2 0,4
0
1
8
9
0,9 2,2
0
7
8
11
0,5 1,5
0
0
5
3
0,4 0,9
2,8 2,8
0
7
6
2,5 2,1
0
7
9
x
SD
min
max
0,6 1,7
0
6
5
0,5 0,3
0
2
7
13
0,6 1,4
0
6
0
3
7
0,5 0,9
0
3
0,3 0,7
0
2
4
0,4 0,9
0
2
0,4 0,8
0
3
11
0,5 0,9
0
3
Aneta Bax-Adamowicz, Maria Borysewicz-Lewicka
260
Tabela III. Liczba zębów stałych z próchnicą (P), usuniętych (U) i wypełnionych (W) w podgrupie z uzębieniem
mieszanym.
Table III. Numbers of decay (D), missed (M) and filled (F) permanent teeth in the subgroup with mixed denon.
P
D
Dane
Data
Płeć
Gender
suma
Dzieci z astmą
Children with asthma
Dziewczynki
28
Girls
Chłopcy
10
Boys
Ogółem
38
Total
Dzieci zdrowe
Healthy
Dziewczynki
13
Girls
Chłopcy
8
Boys
Ogółem
21
Total
x
SD
U
M
min
max
suma
2,2 2,8
0
15
1
2,4 2,1
0
4
2,3 2,5
0
1,4 0,9
x
SD
W
F
min
max
suma
0,1 0,3
0
1
15
1
0,0 0,2
0
1
15
2
0,1 0,3
0
0
6
0
0,0 0,0
1,1 0,9
0
2
0
1,2 0,9
0
6
0
x
SD
min
Max
1,2 1,5
0
5
3
0,8 0,4
0
2
1
18
1,0 1,1
0
5
0
0
8
0,6 0,8
0
2
0,0 0,0
0
0
3
0,3 0,8
0
2
0,0 0,0
0
0
11
0,5 0,8
0
2
Tabela IV. Intensywność próchnicy w podgrupie z uzębieniem mieszanym.
Table IV. Caries intensity in the subgroup with mixed denon.
Dane
Data
Płeć
Gender
Dzieci z astmą
Children with asthma
Dziewczynki
Girls
Chłopcy
Boys
Ogółem
Total
Dzieci zdrowe
Healthy
Dziewczynki
Girls
Chłopcy
Boys
Ogółem
Total
Liczba zębów
Number of teeth
PUW/pw
DMF/df
PUW/pw/x
x=PUW/pw≥0
DMF/df/x
x=DMF/df≥0
PUW/pw/x
x=PUW/pw>0
DMF/df/x
x=DMF/df/x
Mleczne
Primary
Stałe
Permanent
105
203
91
7,0
7,6
96
136
58
5,8
5,8
201
339
149
6,5
6,8
116
213
61
6,0
6,0
87
127
40
4,4
5,7
203
340
101
4,4
4,8
Stwierdzono, że najczęściej liczba zębów z aktywną próchnicą (P-z) ogółem w grupie badanej wynosiła
3 (Me=2), natomiast w grupie kontrolnej 2,7 (Me=1).
Obliczona mediana dla zębów wypełnionych (W-z)
w podgrupie z uzębieniem stałym była jednakowa dla
obu grup (Me=2), przy czym średnia liczba zębów wypełnionych (W-z) była wyższa u astmatyków, niż u ich
zdrowych rówieśników i miała wartość odpowiednio
2,9 i 2. Liczba zębów usuniętych była również zbliżona
(tab. VI).
W grupie dzieci chorujących na astmę oskrzelową
5 pacjentów było wolnych od choroby próchnicowej
(PUW=0), natomiast tylko 9 (22%) miało w pełni wyleczone uzębienie (P=0). W grupie kontrolnej u 7 PUW
równe było 0 oraz u 14 czyli u 34% badanie kliniczne nie
wykazało obecności próchnicy aktywnej (P=0).
Występowanie próchnicy zębów u dzieci chorujących na astmę oskrzelową
261
Tabela V. Liczba zębów z próchnicą (P), usuniętych (U) oraz wypełnionych (W) w podgrupie z uzębieniem stałym.
Table V. Numbers of decay (D), missed (M) and filled (F) teeth in the subgroup with permanent denon.
Dane
Data
Płeć
Gender
P
D
Suma
Me
Dzieci z astmą
Children with asthma
Dziewczynki
56
2,0
Girls
Chłopcy
69
3,0
Boys
Ogółem
125 2,0
Total
W
F
U
M
X
SD
Max
Suma
Me
X
SD
Max
Suma
Me
X
SD
Max
2,9
3,5
15
1
0,0
0,1
0,2
1
72
2,0
3,7*
3,4
13
3,1
2,8
11
0
0,0
0,0
0,0
0
50
2,0
2,3
2,1
7
3,0
3,2
15
1
0,0
0,0
0,2
1
122
2,0
2,9*
2,9
13
Dzieci zdrowe
Healthy
Dziewczynki
Girls
Chłopcy
Boys
Ogółem
Total
46
1,0
2,6
3,2
15
1
0,0
0,1
0,2
1
30
1,5
1,7*
1,6
6
65
2,0
2,8
2,7
9
1
0,0
0,0
0,2
1
56
2,0
2,4
2,1
7
111
1,0
2,7
2,9
15
2
0,0
0,1
0,2
1
86
2,0
2,0*
1,9
7
*p<0,05
Tabela VI. Intensywność próchnicy w podgrupie z uzębieniem stałym.
Table VI. Caries intensity in the subgroup with permanent denon.
PUW-z
Dane
DMF
Data
Płeć
Suma
Me
X
SD
Min
Max Suma
Gender
Sum
Sum
Dzieci z astmą
Children with asthma
Dziewczynki
129
6,0
6,8*
4,7
0,0
17
7,6*
Girls
Chłopcy
119
5,0
5,4
3,8
0,0
11
6,3
Boys
Ogółem
248
6,0
6,0
4,3
0,0
17
6,9*
Total
Dzieci zdrowe
Healthy
Dziewczynki
77
3,0
4,3*
3,7
0,0
16
5,2*
Girls
Chłopcy
122
5,0
5,3
3,7
0,0
14
6,1
Boys
Ogółem
199
4,0
4,9
3,7
0,0
16
3,3*
Total
PUW/x, gdzie PUW>0
DMF/x, DMF>0
Me
x
SD
min
max
0,2
0,2
0,2
0,0
0,7
0,2
0,2
0,1
0,0
0,5
0,2
0,2
0,2
0,0
0,7
0,1
0,1
0,1
0,0
0,6
0,2
0,2
0,1
0,0
0,5
0,1
0,1
0,1
0,0
0,6
*p<0,05
Badania kliniczne jamy ustnej uwzględniające stan
uzębienia pozwalały stwierdzić, że częściej aktywną
próchnicę w zębach stałych 11,65% (P=69) w stosunku do ogólnej liczby obecnych badanych zębów mieli
w obu grupach chłopcy (tab. V).
Ogółem u dzieci z astmą oskrzelową w podgrupie
z uzębieniem stałym intensywność próchnicy wynosiła
6,0 (Me=6,0), a u zdrowych 4,9 (Me=4,0). Średnia liczba
PUW/x, gdzie PUW>0 wynosiła ogółem u astmatyków
6,9 i 3,3 u zdrowych. Na wyższą wartość intensywności
wśród pacjentów z astmą oskrzelową wpłynęła wyższa
liczba zębów wypełnionych u dziewczynek (3,7 u pacjentek z astmą i 1,7 u zdrowych) (tab. VI). Analiza
statystyczna wykazała istotną różnicę w intensywności
262
Aneta Bax-Adamowicz, Maria Borysewicz-Lewicka
próchnicy (6,9 chorzy i 3,3 zdrowi, p=0,02) pomiędzy
obiema badanymi grupami ogółem oraz pomiędzy grupami dziewcząt (odpowiednio 7,6 i 5,2, p=0,00).
Omówienie wyników i dyskusja
Istotne różnice wykazano w podgrupie z uzębieniem
stałym w odniesieniu do intensywności próchnicy (p<0,05);
u astmatyków w tej podgrupie stwierdzono dwukrotnie
większą liczbę zębów z objawami choroby próchnicowej, aniżeli w grupie kontrolnej. W podgrupie z uzębieniem mieszanym różnica nie była istotna statystycznie.
W badaniach własnych frekwencja próchnicy zarówno
w podgrupie z uzębieniem mieszanym, jak i z uzębieniem
stałym u chorujących na astmę oskrzelową była nieco
wyższa niż u zdrowych (95,65% i 91,3% w podgrupie
z uzębieniem mieszanym u chorych i zdrowych oraz
odpowiednio w podgrupie z uzębieniem stałym 87,80%
i 82,92%).
Dla porównania frekwencja próchnicy u badanych
w wieku 8-18 lat w badaniach prowadzonych przez
Kobierskią-Brzozę i wsp. była także wyższa u astmatyków − 95,20%, podczas gdy u zdrowych wynosiła 93,50%,
a wartość wskaźnika PUW-z/puw-z równa była 5,84
i 5,64 odpowiednio dla grupy badanej i kontrolnej (21).
Petrasz i Lisiecka wykazały, że u osób w wieku 6-15 lat
leczonych steroidami wziewnymi przez okres minimum
2 lat średnia liczba PUW-p wynosiła 9,0 (22). Analiza
statystyczna w badaniach własnych wykazała istotną
różnicę w intensywności próchnicy dla uzębienia stałego
pomiędzy badanymi grupami, natomiast brak różnicy
w uzębieniu mlecznym i mieszanym. Dane te są podobne
do wyników otrzymanych przez McDerre i wsp., Stenssona
i wsp. oraz Vazquez i wsp., którzy w badaniach dzieci
z astmą uzyskali istotnie wyższe wartości PUW-z i PUW-p
w porównaniu z dziećmi zdrowymi, a nie odnotowali
jej dla uzębienia mlecznego (9, 18, 19, 23). Doniesienia
innych autorów wskazują jednak, że również zęby mleczne u osób chorujących na astmę oskrzelową częściej niż
u zdrowych atakowane są przez tą chorobę [6, 10, 11, 15,
24, 25, 26]. Ryberg i wsp. oraz Milano i wsp. powtarzając
badania tej samej grupy chorych w odstępie kilku lat
stwierdzili większy przyrost nowych ubytków próchnicowych u astmatyków. Milano i wsp. zaobserwowali przy
tym wyraźne zmiany o charakterze próchnicy w obrębie
istniejących wcześniej wypełnień i ubytków, choć liczba
pierwotnych ognisk tylko nieznacznie wzrosła [6, 11].
Podobnie Walsh w badaniach dorosłych pacjentów odnotował szybszą progresję choroby próchnicowej zębów
u astmatyków. Badając dorosłych chorujących na astmę
oskrzelową dowiódł, że w tej populacji częściej występuje
bezzębie i znacznie wyższa intensywność próchnicy, za
co według autora odpowiedzialne było długoterminowe
stosowanie przeciwastmatycznych leków wziewnych
[27]. Ponadto Ryberg i wsp. wykazali też, że astmatycy
z wyższą liczbą PUW-z mieli niższy poziom wydzielania
śliny niż chorzy z niższą zapadalnością na próchnicę.
Jednakże, nie sądzą oni by poziom ten był na tyle niski, aby mógł spowodować wzmożoną zapadalność na
chorobę próchnicową. Obserwacje tłumaczono raczej
jako reakcję na zmniejszenie wydzielania minutowego
takich składników śliny, jak białko całkowite, aktywna
amylaza czy aktywna peroksydaza, ponieważ wykazano istotną statystycznie różnicę w ilości wymienionych
składników a liczbą zębów z próchnicą u dzieci z więcej
niż 12 i mniej niż 5 ubytkami (5, 6). Wyniki te w pewnej
części są zgodne z danymi uzyskanymi we wcześniej
publikowanych badaniach własnych, gdzie nie wykazano
istotnych zależności pomiędzy występowaniem suchości
w jamie ustnej a liczbą PUW-z w żadnej z badanych
grup oraz stwierdzono niższe wydzielanie minutowe
śliny u pacjentów z astmą (28).
Schmidt-Weber CB, Simpson i wsp. oraz De Soet i wsp.,
donoszą iż na wzrost zapadalności na próchnicę zębów
dzieci z astmą oskrzelowa może mieć wpływ występowanie genu CD-14 (29, 30, 31). Istnieją sugestie, że
równowaga w organiżmie pomiędzy liczbą limfocytów
T-helper typu 1 (Th1 − powiązane z bakteryjnymi i wirusowymi zakażeniami), a liczbą Th2 (odpowiedzialnych
za procesy alergiczne) w odpowiedzi immunologicznej
jest osiowa. Eksperymentalne badania labolatoryjne
wykazały, że Streptococci mutans inicjujące proces
próchnicowy stymulują immunologiczną odpowiedż
organizmu poprzez wzrost liczby limfocytów Th1 podczas gdy, Lactobacillus sp. powiazane z progresją tego
procesu były mniej spolaryzowane w kierunku Th1. Nie
jest jednak oczywiste czy bakterie występujące w płytce nazębnej mają miejscowy czy też ogólnoustrojowy
wpływ na system odpornościowy, który mógłby zapobiec alergii poprzez przesunięcie równowagi komórek
Th1/Th2 z Th2 w kierunku wzrostu liczby komórek
Th1. Badania Tanaki i wsp. nie potwierdziły hipotezy,
iż obecność choroby próchnicowej zębów może mieć
działanie ochronne przeciwko alergii. Jednak wyniki tych
badań ukierunkowują badaczy na ocenę potencjalnego
wpływu systemu immunologicznego na występowaniu
próchnicy w tej populacji dzieci (32).
Podsumowując − pacjenci z astmą oskrzelową istotnie
częściej skarżą się na dolegliwości ze strony jamy ustnej,
mają wyższą intensywność próchnicy oraz częściej stany
zapalne dziąseł (5, 7, 8, 9, 10, 13, 14 , 16, 17, 33, 34).
W badanej populacji zaobserwowano wyraźnie liczniej
występujące zęby stałe z objawami erozji, a także ze
zmianami o charakterze zaburzeń mineralizacji (35, 36).
Mimo przeprowadzonych badań, nadal bardzo trudno
jest jednoznacznie określić powód większej zapadalności
na choroby jamy ustnej w tej populacji. Należy brać pod
uwagę wiele zmiennych tj.: czas trwania choroby, stopień
zaawansowania astmy, rodzaj i dawki leków stosowanych w danych okresach życia dziecka, które mogą być
zmieniane indywidualnie nawet kilka razy w roku. Tak
więc ustalenie zależności pomiędzy tymi zmiennymi
a występowaniem chorób jamy ustnej jest stosunkowo
trudne i wymaga dalszych badań.
WNIOSEK
U dzieci chorujących na astmę oskrzelową choroba
próchnicowa zębów stałych jest bardziej nasilona niż
u ich zdrowych rówieśników. Pacjentów tych należy
zakwalifikować do grupy wysokiego ryzyka zapadalności na chorobę próchnicową i objąć ich specjalistyczną
opieką stomatologiczną.
Występowanie próchnicy zębów u dzieci chorujących na astmę oskrzelową
PIŚMIENNICTWO
1. Bjerkeborn K., Dahllöf G., Hedlin G., Lindell M., Modeer
T.: Effects of disease severity and pharmacotherapy of
asthma on oral health in asthmatic children. Scand. J.
Dent. Res. 1987, 95, 159-164.
2. Kankaala T.M., Virtanen J.I., Larmas M.A.: Timing of
first fillings in the primary dentition and permanent
first molars of asthmatic children. Acta Odontol. Scand.
1998, 56, 1, 20-24.
3. Shulman J.D., Taylor S.E., Nunn M.E.: The association
between asthma and dental caries in children and
adolescents: a population-based case-control study. Caries
Res. 2001, 35, 240-246.
4. Hyyppä T.M., Paunio K.: Oral health and salivary factors
in children with asthma. Proc. Finn. Dent. Soc. 1979, 75,
7-10.
5. Ryberg M., Mőller Ch., Ericson T.: Effect of beta2-adrenoceptor
agonist on saliva proteins and dental caries in asthmatic
children. J. Dent. Res. 1987, 66, 8,1404-1406.
6. Ryberg M., Mőller Ch., Ericson T.: Saliva composition
and caries development in asthmatic patients treated
with beta2 – adrenoceptor agonist: a 4-year follow-up
study. Scand. J. Dent. Res. 1991, 99, 212-218.
7. Kankaala T.M., Virtanen J.I., Larmas M.A.: Timing of
first fillings in the primary dentition and permanent
first molars of asthmatic children. Acta Odontol. Scand.
1998, 56, 1, 20-24.
8. Kargul B., Tanboga I., Ergeneli S., Karakoc F., Dagli E.:
Inhaler medicament effects on saliva and plaque pH in
asthmatic children. J. Clin. Pediatr. Dent. 1998, 22, 2,
137-140.
9. McDerra E.J., Pollard M.A., Curzon M.E.: The dental
status of asthmatic British school children. Pediatr. Dent.
1998, 20, 281-287.
10. Milano M.: Increased risk for dental caries in asthmatic
children. Tex. Dent. J. 1999, 116, 35-42.
11. Milano M., Lee J.Y., Donovan K., Chen J-W.: A crosssectional study of medication-related factors and caries
experience in asthmatic children. Pediatr. Dent. 2006,
28, 5, 415-419.
12. Wierchoła B., Emerich K., Adamowicz-Klepalska B.: The
association between bronchial asthma and dental caries
in children of the developmental age. Eur. J. Paediatr.
Dent. 2006, 3, 142-145.
13. Corpas Pastor L. i Ruiz Leon C.: Oral diseases in asthmatic
children: a case-control pilot study. Acta Pediatr. Esp.
2003, 61, 1, 9-20.
14. Eloot A., Vanobbergen J.N., De Baets F, Martens L.C.:
Oral health and habits in children with asthma related
to severity and duration of condition. Eur. J. Paediatr.
Dent. 2004, 5, 4, 210-215.
15. Reddy D.K., Hegde A.M., Munshi A.K.: Dental caries
status of children with bronchial asthma. J. Clin. Pediatr.
Dent. 2003, 27, 3, 293-295.
16. Ersin N.K., Gülen F., Eronat N., Cogulu D., Demir E., Tanac R.,
Aydemir S.: Oral and dental manifestations of young
asthmatics related to medication, severity and duration
of condition. Pediatr. Int. 2006, 48, 549-554.
17. Mazzoleni S., Stellini E., Cavaleri E., Angelova Volponi
A., Ferro R., Fochesato Colombani S.: Dental caries in
children with asthma undergoing treatment with short-
263
acting beta2-agonist. Eur. J. Paediatr. Dent. 2008, 9,
132-138.
18. Stensson M., Wendt L.K., Koch G., Nilsson M., Oldaeus G.,
Birkhed D.: Oral health in pre-school children with asthmafollowed from 3 to 6 years. Int. J. Paediatr. Dent. 2010,
20, 165-172.
19. Stensson M., Wendt L.K., Koch G., Oldaeus G.,Lingstrom P.,
Birkhed D.: Caries prevelence, caries-related factors and
plaque pH in adolescents with long term asthma. Caries
Res. 2010, 44, 540-546.
20. Stensson M., Wendt L.K., Koch G., Koch G., Oldaeus G.,
Ramberg P., Birkhed D.: Oral health in young adults with
long-term, controlled asthma. Acta Odont. Scan. 2011,
69, 158-164.
21. Kobierska-Brzoza J.: Ocena stanu zdrowia jamy ustnej
oraz wpływu stosowanej farmakoterapii u pacjentów
z astmą oskrzelową − w oparciu o piśmiennictwo. Porad.
Stomat. 2004, 5, 18-21.
22. Petrasz M., Lisiecka K.: Wpływ leków przeciwastmatycznych
na stan zdrowia jamy ustnej u dzieci. Czas. Stom. 2004,
5, 4, supl. 42.
23. Vazquez E.M., Vazquez F., Barrientos M.C., Cordova J.A., Lin D.,
Beltran F.J., Vazquez C.F.: Association beetwen asthma
and dental caries in the primary dentition of Mexican
children. World J. Pediatr. 2011, 5, doi:10.1007/s12519011- 0300-x.
24. Samec T., Amaechi B.T., Battelino T., Krivec U., Jan J.:
Influence of anti-asthmatic medication on dental caries
in children in Slovenia. Int. J. Paediatric. Dent. 2012,
5,18,doi. 10.1111/j. 1365-263X.2012.01243.x.
25. Bimstein E., Wilson J., Guelmann M., Primosch R.E.: The
relationship between oral and demographic characteristics
of children with asthma. J. Clin. Pediatr. Dent. 2006,
31(2), 207-211.
26. Maguire A., Rugg-Gunn A.J., Butler T.J.: Dental health of
children taking antimicrobial and non-antimicrobial liquid
oral medication lond term. Caries Res. 1996, 30, 16-21.
27. Walsh L.J., Wong C.A., Oborne J.: Adverse effects of oral
corticosteroids in relation to dose in patients with lung
disease. Thorax 2001, 56, 279-284.
28. Adamowicz-Wieszczeczyńska A., Bręborowicz A., BorysewiczLewicka M.: Assesment of oral cavity dryness in children
with bronchial asthma. Polish J. Environ. Stud. 2007, 16,
2C, 303-306.
29. Schmidt-Weber C.B.: Gene expression profiling in allergy and
asthma. Chem. Immunol. Allergy 2006, 91, 188-194.
30. Simpson A., John S.L., Fury F.: Endotoxin exposure, CD14,
and allergic disease: an interaction between genes and
the environment. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2006,
174, 386-392.
31. De Soet J.J., van Gemert-Schriks M.C., Laine M.L. i wsp.:
Host and microbiological factors related to dental caries
development. Caries Res. 2008, 42, 340-347.
32. Tanaka K., Miyake Y., Arakawa M., Sasaki S., Ohya Y.:
Dental caries and allergic disorders in Japanese children:
The Ryukyus Child Health Study. J. Asthma 2008, 45,
795-799.
33. Bax-Adamowicz A.: Zależność występowania choroby
próchnicowej zębów u pacjentów z astmą oskrzelową
w aspekcie czasu trwania choroby i jej leczenia. Nowiny
Lek. 2013, 82, 2, 130-133.
264
Aneta Bax-Adamowicz, Maria Borysewicz-Lewicka
34. Bax-Adamowicz A., Śniatała R.: Występowanie zapaleń
dziąseł u dzieci z astmą oskrzelową. Nowiny Lek. 2013,
82, 3, w druku.
35. Adamowicz A., Bręborowicz A., Borysewicz-Lewicka M.:
Erozje zębów u dzieci chorujących na astmę oskrzelową.
Dent. Med. Probl. 2009, 46, 2, 185-190.
36. Adamowicz-Wieszczeczyńska A., Bręborowicz A., Borysewicz-Lewicka M.: Assessment of developmental defects of enamel
in children with bronchial asthma. Polish J. Environ. Stud.
2008, 17, 6A, 49-54.
Author’s contributions/Wkład Autorów
According to the order of the Authorship/Według kolejności
Conflicts of interest/Konflikt interesu
The Authors declare no conflict of interest.
Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów.
Received/Nadesłano: 12.03.2013 r.
Accepted/Zaakceptowano: 11.06.2013 r.
Published online/Dostępne online
Adres do korespondencji:
Aneta Bax-Adamowicz
Katedra i Klinika Stomatrologii Dziecięcej Unwersytetu
Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Bukowska 70, 60-812 Poznań
tel. (61) 854-70-53 fax (61) 854-70-59
e-mail: [email protected]
e-mail: [email protected]