Rodzina katolicka - Profetyczny głos o przyszłości człowieka

Rodzina katolicka - Profetyczny głos o przyszłości człowieka
sobota, 13 grudnia 2008 12:40
Można w sposób w pełni uzasadniony powiedzieć, że w głosie Kościoła zawartym w Instrukcji
Dignitas personae chodzi o człowieka i jego przyszłość.
Owszem, głos ten, aby go odczytać i zrozumieć, wymaga wielkiej przenikliwości i otwartości, ale
jest to głos profetyczny, wyrastający z "prawdy o człowieku", który ma na celu
godność człowieka, a tym samym jego powołanie do miłości, świętości i szczęścia.
Wiek XX był wiekiem niezwykłych i niepokojących paradoksów. Z jednej strony, jak nigdy dotąd
w dziejach, zwrócono w nim uwagę na wzniosłość i godność człowieka. Dowartościowano
niezwykłość istoty ludzkiej i jej wielkie przeznaczenie, zachwycono się wolnością człowieka oraz
jego możliwościami duchowymi i sprawczymi. Z drugiej strony, ostatni wiek okazał się tą epoką,
w której - jak nigdy dotąd - sponiewierano człowieka, jego godność, wolność, wartość, jego
życie i jego dążenia. W tym drugim przypadku nie tylko chodzi o wojny i działania systemów
totalitarnych. Człowiek w swojej zuchwałości zwrócił się przeciw samemu sobie, dokonując
zamachów na swoją tożsamość, swoją misję i swoje możliwości, dokonując ich
podporządkowania technice i technologii.
Osiągnięcia geniuszu ludzkiego, które miały służyć człowiekowi i jego postępowi, niemal od
samego początku zwracają się przeciw niemu, i im dalej postępują, tym to zwrócenie się jest
bardziej widoczne i dotkliwe, a nawet grożące destrukcją życia i człowieka.
Już Papież Pius XII profetycznie przewidział, że przed człowiekiem szczególne wyzwania
zostaną postawione przez dynamicznie rozwijające się te dziedziny nauki, które zajmują się
człowiekiem, badając go od strony biologicznej i medycznej. W związku z tym podjął
intensywną refleksję nad tymi dziedzinami nauki, stając się w swoim czasie jednym z ich
wybitnych znawców. Zgromadził wyjątkowej klasy bibliotekę w tej dziedzinie i często spotykał
się oficjalnie i prywatnie z rozmaitymi specjalistami w dziedzinie biologii i medycyny. W czasie
spotkań oficjalnych wygłaszał przemówienia, które zawierają wiele dojrzałych i przenikliwych
odpowiedzi na pojawiające się pytania dotyczące różnych newralgicznych problemów o
charakterze etycznym, którymi dzisiaj zajmuje się specjalna dziedzina nauki, nazwana na
początku lat siedemdziesiątych bioetyką. Wypowiedzi Papieża Piusa XII stanowią do dzisiaj
niekwestionowany fundament bioetyki, którą można by nazwać katolicką.
Oczywiście, od czasów Piusa XII nastąpił dynamiczny rozwój nauk biologicznych i innych
1/4
Rodzina katolicka - Profetyczny głos o przyszłości człowieka
sobota, 13 grudnia 2008 12:40
dziedzin nauki wspierających medycynę, a także możliwości technicznych zastosowania ich
osiągnięć, otwierając przed medycyną nowe perspektywy działania. Kolejni Papieże oraz wielki
zastęp teologów moralistów i bioetyków chrześcijańskich, i nie tylko chrześcijańskich, uważnie
przyglądają się pojawiającym się zjawiskom i rodzącym się na ich tle pytaniom etycznym,
starając się udzielić na nie odpowiedzi na miarę godności człowieka. Bardzo znamienne jest, że
właśnie taki tytuł: Godność osoby (Dignitas personae) nosi kolejny dokument Kongregacji Nauki
Wiary, który w perspektywie humanistycznej i chrześcijańskiej udziela odpowiedzi na niektóre
pytania z dziedziny, którą nazywamy bioetyką, szczególnie w odniesieniu do zapłodnienia in
vitro. Świat laicki odczytuje wypowiedzi Kościoła w tej materii jako "wojnę"
wypowiadaną człowiekowi epoki nauki i postępu, który chce kreatywnie podchodzić do swojej
egzystencji.
Już sam tytuł dokumentu: Godność osoby pokazuje bardzo jednoznacznie, gdzie sytuuje się
dzisiejszy problem tak zwanych biotechnologii, czyli całej sfery przedsięwzięć i działań
zmierzających do wykorzystania osiągnięć naukowych i technologicznych w odniesieniu do
różnych etapów i aspektów życia ludzkiego, szczególnie zaś jego początku. Podstawowe
pytanie, jakie pojawia się w tym kontekście, jest następujące: Czy wszystko, co jest możliwe z
naukowego i technicznego punktu widzenia, staje się równocześnie dopuszczalne i godziwe w
zastosowaniu? Odpowiedź na nie ma fundamentalne znaczenie, a jest ona uzależniona od wizji
człowieka i jego godności, którą posiadamy i którą nakładamy potem na ludzkie działanie.
Nasze motywacje, dokonywane wybory i podejmowane działania są zawsze bezpośrednio
zależne od tego, kim jest dla nas człowiek.
Jeżeli więc przyjmiemy wizję człowieka autonomicznego, który arbitralnie może decydować o
sobie i o innych, który jest tylko bezduszną maszyną, wtedy wszystko staje się dozwolone i
godziwe - każdy wybór i każde działanie jest tak samo uprawnione.
Jeśli jednak uznamy, że człowiek jest stworzeniem Bożym, które zostało obdarzone określoną
tożsamością i odpowiednimi zdolnościami duchowymi, które służą wyrażeniu i konsolidacji tej
tożsamości, mając przede wszystkim na celu życie miłością i osiągnięcie celu ostatecznego, to
wtedy wszystko, co czyni człowiek, nabiera zupełnie innego znaczenia. Kościół w swoich
wypowiedziach etycznych i obyczajowych zawsze kieruje się tą zasadą. Papież Jan Paweł II
bardzo wyraźnie i wielokrotnie podkreślił, że dzisiejszy kryzys etyczny, będący faktem, jest
przede wszystkim kryzysem wizji człowieka jako osoby, czyli antropologii. W związku z tym
również, jako drogę do przezwyciężenia tego kryzysu, wskazywał potrzebę odbudowania
integralnej wizji człowieka. Stąd tak wiele uwagi w swoim nauczaniu poświęcił "prawdzie o
człowieku". Od tej kwestii wychodzi też nowy dokument Kongregacji Nauki Wiary.
2/4
Rodzina katolicka - Profetyczny głos o przyszłości człowieka
sobota, 13 grudnia 2008 12:40
Poważne problemy etyczne, które zostały wywołane postępem naukowo-technicznym, są
związane z ingerencjami w początek życia ludzkiego, a zwłaszcza z technikami zapłodnienia in
vitro. Możliwości otwarte w tej dziedzinie są dzisiaj bardzo daleko idące, w związku z tym
pojawiają się coraz to nowe i naglące propozycje wykorzystania tych możliwości w praktyce.
Oczywiście, tak zwana chęć okazania pomocy człowiekowi w tej dziedzinie jest tylko pozorna,
ponieważ chodzi głównie o zysk ekonomiczny, a następnie o zweryfikowanie nowych
możliwości ingerencji w życie ludzkie. Problem etyczny jest bardzo poważny, ponieważ
kwestionuje on niemal całą tradycyjną wizję człowieka, miłości, relacji międzyludzkich i
międzypokoleniowych, odrzuca wymiar sakralności, tajemnicy i daru wpisany w początek, a
zatem i w cały późniejszy bieg życia ludzkiego. Problematyczność jawi się w wyraźnym
urzeczowieniu istoty ludzkiej, która staje się przedmiotem, a tym samym pozbawiona jest
wymiaru duchowego i etycznego. Stąd tylko krok do arbitralnego decydowania także o losie
innych ludzi. Otwiera to drogę do zakwestionowania człowieka jako człowieka, a więc i do
pozbawienia go nienaruszalnej godności, która decyduje o jego przyszłości i przeznaczeniu.
Abdykowanie człowieka wobec technologii i techniki oznacza bezpośrednie wejście na drogę
prowadzącą do zakwestionowania godności człowieka. Dlatego ostatnia część dokumentu
poświęcona została refleksji nad relacją, która powinna zachodzić między człowiekiem i
technologią. Chodzi o zapewnienie człowiekowi prymatu nad wytworami jego kreatywności.
Apelowali o to liczni filozofowie i teologowie XX wieku. Wraz z rozwojem nauki to wołanie musi
zostać jeszcze wzmocnione, dlatego Kościół włącza się tutaj ze swoim głosem, płynącym z jego
wiedzy na temat człowieka. Ostatecznie wiadomo, że chodzi właśnie o przyszłość człowieka,
która powinna mieć priorytet wobec przyszłości nauki, jakkolwiek mogłaby ona wydawać się
obiecująca. Ta ostatnia zachowa swoją celowość i swój podporządkowany człowiekowi status,
jeśli będzie poddana mądrości człowieka i mądrością kierowana.
Ks. prof. Janusz Królikowski
Autor jest wykładowcą Papieskiego Uniwersytetu Świętego Krzyża w Rzymie i Papieskiej
Akademii Teologicznej. Źródło: Nasz Dziennik
3/4
Rodzina katolicka - Profetyczny głos o przyszłości człowieka
sobota, 13 grudnia 2008 12:40
4/4