Pobrano z http://magda.of.pl „CHŁOPI” WŁADYSŁAWA REYMONTA

Pobrano z http://magda.of.pl
„CHŁOPI” WŁADYSŁAWA REYMONTA
Reymont zajął się tematem wsi i Ŝyciem chłopów. Dostrzegł on pewien moment dziejowy i
chciał go ukazać w ksiąŜce.
Przełom XIX i XX wieku to róŜne procesy zachodzące na wsi. Dawna struktura wsi przestaje
się liczyć, odchodzi w przeszłość. Pojawiają się ludzie bardziej światli, rozwinięci
narodowościowo, mający Ŝądania co do swego Ŝycia i oczekiwania od narodu. W swej
tetralogii Reymont zwrócił uwagę na problemy wsi.
Kompozycja utworu to cztery pory roku. Okres od końca września do końca sierpnia (10
miesięcy). Ukazana jest pełnia zadań gospodarskich stanowiących Ŝycie ludzi wsi, róŜne
formy obrzędowości ludowej i religijnej. Utwór pokazuje zaleŜności Ŝycia człowieka od
rytmu natury, nierozerwalny związek przyrody i jej wymogów z ludzkim Ŝyciem.
Ta kompozycja kształtuje rozległość ujęcia tematu. Jest syntezą, kaŜde 10 miesięcy tej wsi
lub innej będą podobne. Święta, prace gospodarskie, obrzędy będą się powtarzały, zgodnie z
rytmem przyrody. Reymont stworzył syntezę Ŝycia ludzi wsi.
Narrator jest tu specyficzny. Narrator podstawiony. Nie naleŜy on do świata przedstawionego
w utworze, nie bierze udziału w akcji, ale mamy o nim pewną wiedzę. Człowiek znający wieś
i zaangaŜowany w jej sprawy. Pragnie jak najlepiej wyrazić myśli i uczucia bohaterów. Ma
wgląd w odczucia i emocje. Opisuje wydarzenia od wewnątrz. Zmienia on czasem siłę i
natęŜenie zainteresowania np. w sądzie narrator bardzo się emocjonuje, wchodzi w tę
atmosferę, czasem z wnikliwością przygląda się jednostce np Antek w kościele (z punktu
widzenia tej postaci). Narrator moŜe teŜ dystansować się od wydarzeń. Nie wyraŜając uczuć i
emocji. Język narratora to stylizacja gwarowa.
Język Reymonta jest jego własnym, indywidualnym tworem, nie odpowiada Ŝadnej z
istniejących gwar choć najczęściej korzysta z zasobów gwary łowickiej, gdyŜ z tych stron
pochodzi. Takie postępowanie miało na celu nie umieszczanie w konkretnym miejscu akcji.
Pod względem językowym nie jest to dzieło jednolite. W dialogach autor maksymalnie zbliŜa
się do gwary, dbając o komunikatywność. W wypowiedziach narratora mniej jest elementów
gwarowych, w partiach opisowych narrator często rezygnuje z gwary na rzecz piękna
polszczyzny.
Akcja utworu teŜ jest nietypowa bo nie rozwija losów jednostki, ale prezentuje ogólny zarys
Ŝycia społeczności Lipieckiej. Mamy do czynienia z bohaterem zbiorowym mimo, Ŝe kilka
postaci wysuwa się na pierwszy plan. Brak jednak bohatera głównego. Brak centralnego
wątku, istnieje zestaw wątków głównych.
Tom 1 (Jesień) - Maciej Boryna, Antek, Kuba
Tom 2 (Zima) - Hanka, miłość Antka i Jagny
Tom 3 (Wiosna) - Hanka, Antek, chory Boryna
Tom 4 (lato) - Antek, Jagna, Hanka
Poprzez swoją typowość wątki te są charakterystyczne dla zbiorowości wiejskiej. Z nimi
wiąŜą się główne problemy poruszone przez autora: spór pokoleniowy o ziemię,
problematyka rodziny wiejskiej-spoistość, solidarność, problem autorytetu gospodarza,
przewodzenie wśród zbiorowości wiejskiej. Wątki wpisane w określony czas historyczny spór o las, walka z kolonistami, budowa szkoły rosyjskiej.
Są bohaterowie którym autor poświęca mniej miejsca, ale wątki, które oni rozpoczynają
dobudowują informacje dotyczące panoramy Ŝycia wsi (ksiądz, AmbroŜy, młynarz,
Dominikowa, Jagustynka, Roch). Nie są to postacie epizodyczne, dopełniają społeczność
wiejską.
Pobrano z http://magda.of.pl
Splatanie się róŜnych treściowo wątków słuŜy przedstawieniu tego co typowe dla gromady
wiejskiej. O bohaterze zbiorowym świadczy to, Ŝe wiele wątków rozpoczętych w utworze nie
kończy się w jego obrębie. Powieść bez początku i końca (co się stanie z Jagną, sprawa
Antka). Akcja otwarta, wiele wątków urywa się bez zakończenia.
„Chłopi” to synteza polskiej wsi, ludzi, ich problemów, przeŜyć:
1. uogólnianie - wątki indywidualne słuŜą za przykład typowości
2. wielowarstwowość wątków i ich jednakowa waŜność
3. otwarta akcja
4. konstrukcja utworu rozpięta między czterema porami roku
5. Język, gwara. Świadomie nie jest to gwara jednego regionu.
Zbiorowość wiejska jest bohaterem zbiorowym. Często pokazywana jest ona jako bohater
odrębny (wymarsz na las, wygnanie Jagny). Autor sugeruje to poprzez dialogi - głos opinii
publicznej. Nie wiadomo co kto powiedział. Wiele osób o podobnej opinii. Zbiorowość
zespala się w jedność gdy dotyczy to wszystkich (las). Zbiorowość to suma istnień
indywidualnych, róŜnie scharakteryzowanych. Brak postaci wiodącej.
CHARAKTERYSTYKA POSTACI
Maciej Boryna
Dwukrotny wdowiec. 58 lat ma. NajmoŜniejszy pan we wsi. Dobrze prowadził gospodarstwo,
znał się na tym. Potrafił to robić. Cieszył się szacunkiem i powaŜaniem. Miał autorytet, który
zdobył jako dobry gospodarz. Przychodzono do niego po rady. Bardziej niŜ do rodziny
przywiązany był do swej ziemi. Z Jagną oŜenił się bo w domu brakowało kobiety i
gospodyni. Znał realia i umiał to wykorzystać. Nie był altruistą twierdził, Ŝe przeznaczenie i
czyny świadczą o tym czy się jest bogatym czy biednym. Potrzebował gospodyni, ale Jagna
nie spełniła jego oczekiwań. Do czasu jej zdrady bardzo ją kochał i hołubił, a nawet dbał by
się nie przemęczała. Potem stosunki do niej zmieniły się radykalnie. Nie kochał jej,
lekcewaŜył i zaganiał do pracy. Po kłótni z Antkiem stwarzał pozory, Ŝe syn jest mu obojętny.
NiepodwaŜalna pozycja we wsi. WaŜniejsze decyzje konsultowane były z nim mimo, Ŝe nie
miał urzędu. Wierzono, Ŝe to co on sugeruje będzie dobre dla wsi. W kontaktach z niektórymi
był nieprzyjemny, ale bywał teŜ kochający. Dumny, nieugięty, twardy, odwaŜny, uparty.
Charakteryzowała go ambicja i godność. Znał swą pozycję we wsi. NiezaleŜny majątkowo.
Autor zaprezentował go jako chłopa bogatego posiadającego nie przeciętne cechy. Jego
stateczność, honor o który dba i powaga sprawiają, Ŝe czuje się przed nim respekt. Patriarcha
rodu. W sposób bezwzględny i jednoznaczny podejmuje decyzje dotyczące rodziny i wsi.
RozpręŜenie we wsi gdy go zabrakło. Kocha ziemię i pracę i z tej przyczyny nie chce się
pozbawić autorytetu, pozycji pierwszego we wsi. Antek jest zaleŜny od ojca mimo wieku i
rodziny własnej.
Antek Boryna
Pracował u ojca w gospodarstwie. Ambitny, dumny, chce posiadać ziemię. UwaŜa, Ŝe za
cięŜko pracuje u ojca, który powinien odpisać mu część majątku. Ojciec nie robi tego. Antek
okazuje mu nienawiść. Pogłębia się ona gdy Maciek pobiera się z Jagną i jej przypisuje część
majątku. Antek takŜe kocha Jagnę. Pałając do niej szaloną miłością przestaje interesować się
rodziną. Po romansie z macochą został odrzucony przez mieszkańców wsi. Podczas walki o
las Antek chciał zabić ojca wykorzystując sytuację, ale gdy Ŝycie Macieja było zagroŜone to
rzucił mu się na ratunek, odrodziła się w nim miłość synowska. Czuje do ojca szacunek i
respekt. Kierują nim emocje. PrzeŜywa metamorfozę w trakcie utworu. Zabójstwo borowego
odciska piętno na dalszym jego Ŝyciu i postępowaniu. Przebywając w więzieniu traktuje
Hankę jak obcą. Po powrocie z odosobnienia zmienia się. ZwycięŜa w nim rozsądek.
Pobrano z http://magda.of.pl
Podziwia pracę Hanki. Dostrzegł, Ŝe ona nigdy go nie opuściła. Podczas wypędzenia Jagny
solidaryzuje się z gromadą. Jest konfliktowy i wybuchowy. Dumę i ambicje odziedziczył po
ojcu. Ze zbuntowanego człowieka stał się dobrym gospodarzem. Stosunek jego do Jagny to
nie miłość, ale namiętność bo zafascynowany jest jej urodą. Gdy zrozumiał, Ŝe przez nią
wplątuje się w coraz gorsze kłopoty porzuca ją. W związku tym brakowało więzi
emocjonalnej, związku dusz. Nienawidził jej za to iŜ nie mógł się od niej uwolnić. Po
powrocie z więzienia staje się bardziej rozumnym człowiekiem. Reprezentuje nowe
pokolenie.
Hanka
Wywodziła się z biednej rodziny. Będąc Ŝoną Boryny wynosiła się wyŜej niŜ inne kobiety.
Początkowo nieśmiała i uległa męŜowi. Na nieszczęście reagowała płaczem. Nie potrafiła
walczyć o swoje prawa i racje. Cierpiała milcząc. Brakowało jej miłości męŜa. Oczekiwała
uznania, ale Antek lekcewaŜył ją. Mimo to zawsze go kochała i była mu wierna. Nie wierzyła
w jego romans. Dumna ze swej pozycji we wsi. Jej bierność zmienia bieda, której doznała po
wypędzeniu od Macieja. Zaczęła dbać o swoje sprawy. Ulegał metamorfozie. Stała się
zaradną, samodzielna i nieustępliwa. Dla dobra dzieci gotowa wyrzec się godności.
Zorientowała się, Ŝe na miłość Antka nie ma co liczyć. Odezwały się w niej instynkty
macierzyńskie. Jej duma i hardość wszystkich dziwiła. Te cechy czyniły ją w oczach Macieja
godną zaufania. Upewniwszy się o zdradzie męŜa wiedziała, Ŝe sama musi walczyć o siebie i
dzieci. Po bitwie o las przeniosła się z dziećmi do Macieja. Chciała wykorzystać moŜliwość
by przejąć gospodarstwo. Świadczy to o jej zaradności i przebiegłości. Wierząca. Prosi Boga
o siłę do działania. Dumna. Nie chciała by ludzie plotkowali o niej. Pomagała innym.
Nienawidziła Jagny. Widziała w niej przyczynę całego zła jakie ją spotkało. Kłóciły się.
Potrafiła jednak stanąć w jej obronie i zrozumieć ją. Umiała przebaczyć. Chciała zdobyć męŜa
pracowitością i zaradnością skoro nie mogła urodą. Nienagannie zajmowała się
gospodarstwem. Boryna powierzył jej pieniądze i gospodarstwo. Typ kobiety, która przez
nędze i cierpienie dochodzi do ideału. Wie co to bieda i nie zapomina o biednych.
Wspaniałomyślna dla innych, nie tak wyniosła jak kiedyś. Czuje swą siłę i przewagę nad
Antkiem. Silna psychicznie, potrafiła przeŜyć wszystkie upodlenia.
Jagna
Pochodziła z bogatej rodziny. DuŜo się o niej plotkowało, wypędzono ją. Jej wraŜliwość była
odmienna od wraŜliwości przeciętnej dziewczyny. Efekt wychowania przez matkę.
Rozpieszczona, wyrosła na delikatną osobę, stworzoną do wyŜszych celów, nie do prac
gospodarskich. Nie musiała pracować. Nie rozumiała istoty Ŝycia na wsi. Była podobna do
matki. Doskonale się ubierała i miała świadomość, Ŝe jest najpiękniejsza we wsi. Budziła tym
zazdrość innych kobiet. Miała inną mentalność bo nie dbała o majątek i ziemię. Nigdy nie
odczuwała biedy. Praca nie była dla niej waŜną wartością. Nie martwiła się o przyszłość, Ŝyła
teraźniejszością poddając się losowi. Nie zajmowała się gospodarstwem Boryny. Nie
martwiła się tym co robi./ Wartością dla niej była jej niezaleŜność. Kieruje się uczuciami i
emocjami. Brak, typowego dla Hanki, wyrachowania, chłodnej kalkulacji. Często zdawała się
na instynkt. Potrafiła duŜo marzyć i myśleć o romantycznej miłości. Miłość dawała jej siłę do
Ŝycia. Była sensem jej Ŝycia. WciąŜ tęskni za czymś czego szuka sama nie wiedząc dokładnie
czego. Nie wystarcza jej to co ma. Ceni wolność i niezaleŜność. Chciała Ŝyć pełnią Ŝycia. Nie
chciała mieć Ŝadnych obowiązków. WraŜliwa i współczująca, ale nie kaŜdy to dostrzegał. Nie
była uległa, pokorną i posłuszną Ŝoną. Nie chciała być przez nikogo ograniczana. Nie
rozumiała, dlaczego ludzie tak na nią nastają. Utalentowana plastycznie, lubiła zabawę.
Nastawiona na branie od Ŝycia. Postać tragiczna, jej psychika nie nastawiona była do Ŝycia w
wiejskiej gromadzie. Nieszczęśliwa. Typ młodej rozwichrzonej, wyrywający się z pęt
Pobrano z http://magda.of.pl
osobowości. Antek był dla niej ideałem, ale potem ujrzała w nim przeciętnego człowieka. Nie
wiązała ich prawdziwa miłość. Antek dawał jej oparcie. Był wymyślonym przez nią
romantycznym kochankiem. Nie okazał się tak ciekawy. Nie dawał jej miłości jakiej pragnęła.
W Jasiu pociągała ją jego mądrość. Zafascynowana jego delikatnością i inteligencją. Związek
dusz bez podtekstu erotycznego. Potrzebowała obiektu uwielbienia gdy Antek był w
więzieniu.
Ksiądz proboszcz
Nie był zawsze dobrym kapłanem. Wśród ludzi cieszył się autorytetem bo głosił słowo BoŜe.
Miał ogromny wpływ na ludzi i ich postępowanie. Wielu jednak uwaŜało, Ŝe ksiądz
reprezentuje interesy bogatych. ZamoŜny. Nie odmawia sobie przyjemności Ŝycia
doczesnego. Niekiedy własne problemy stawia ponad problemy wsi. Materialista, chciwy.
Pozycja we wsi czyni go człowiekiem uprzywilejowanym.
Wójt
Jeden z najwaŜniejszych ludzi we wsi. Gdy przyłapano jego z Jagną gdy brakowało w kasie
pieniędzy, ludzie obwinili ją, a nie jego. Rozpustnik nie szanujący Ŝony i rodziny.
Wykorzystywał stanowisko dla własnych celów. Trzymał z dziedzicem nie martwiąc się o
prawa mieszkańców. Butny, zarozumiały, ma się za lepszego. Podkreślał swój autorytet
mówiąc „Ja, wójt wam to mówi”. Kreuje się na męŜa opatrznościowego gromady. Pewny
siebie i tego, Ŝe nikt nie moŜe mu zaszkodzić. Czuł się bezkarny, lekcewaŜył ludzi,
obyczajowość, moralność.
Kowal
MąŜ Magdy corki Maćka. Chciwy i pozbawiony skrupułów. WiąŜe się z ludźmi mogącymi
przynieść mu korzyść. MałŜeństwo z Magdą to dla niego szansa na zdobycie większego
majątku. ZaleŜy mu na spadku. Chciał po kryjomu wykraść pieniądze Boryny tak, by nikt nie
dowiedział się o jego chciwości. Nie dba o rodzinę. Człowiek przebiegły wykorzystujący
ludzi (Antka). Wścibski, chciał być do wszystkiego dopuszczony. Chce być zawsze tym,
który wygrywa. Butny i porywczy, nie ma szacunku dla Macieja. Podjudzał ludzi przeciwko
Antkowi. Po śmierci Boryny szukał pieniędzy. Złośliwy i zdecydowany intrygant. Ludzi boją
się go i czują respekt bo jest w stanie zaszkodzić najlepszym i najwaŜniejszym gospodarzom.
Z racji posiadania majątku naleŜy do pierwszych gospodarstw, które podejmują decyzję
ogółu.
Szymek
Podporządkowany matce, bał się jej. Dominikowa dbała o Jagnę przez co z bratem musieli
wykonywać kobiece prace. Upokarzające. Zbuntował się przeciw takiemu traktowaniu gdy
poznał Nastkę. Matka jest przeciwna ślubowi. Nastka nie ma wiana. Dominikowa straciła by
parobka. Po kłótni z matką zostaje wygnany z domu. Kupuje ziemię od dziedzica (niewielki
skrawek nie urodzaju). Buduje dom. Jego upór i samozaparcie sprawiły, Ŝe inni pomagali mu
wyraŜając swe uznanie dla jego pracy. Dumny i nie prosił nikogo o pomoc. Metamorfoza: Z
popychadła podporządkowanego matce pod wpływem uczucia zmienia się w dobrego
gospodarza.
Jagustynka
Starsza i biedna kobieta. Zapisała dzieciom ziemię i poszła na „wygnanie”. Mieszkała u
róŜnych ludzi, zaciągała się do pracy. Wszyscy obawiali się jej ciętego języka. Wiedziała o
wszystkim co działo się we wsi. Nie miała szacunku do nikogo i niczego, a było to wynikiem
krzywdy jakiej doznała od dzieci pracując bardzo cięŜko przez wiele lat. Dumna i pracowita.
Pobrano z http://magda.of.pl
Wiejska typowa plotkująca baba. Jedyna radość jej Ŝycia. Na koniec chce godzić się z
dziećmi mimo, Ŝe jest to dla niej upokarzające. Dwulicowa. Czuje się skrzywdzona przez los,
samotna. Stąd bierze się jej złośliwość i oschłość. Nienawidzi całego świata, bogatych i
biednych. Zawsze przyznawała racjęt emu z kim rozmawiała. Przebiegła,cieszyła się gdy
innym przydarzało się nieszczęście.
ZŁOśONOŚĆ CHARAKTERÓW POSTACI
By dostrzec złoŜoność charakterów postaci, autor prezentuje je w róŜnym świetle.
Mieszkańcy wsi są schierachizowani. Kryterium podziału jest majątek, ziemia, pieniądze,
inwentarz Hierarchii posiadania. Stan zamoŜności równowaŜny jest z powaŜaniem, wiąŜe się
to z umiejętnością gospodarowania. Elita wiejska to bogacze: Boryna, młynarz wójt, kowal.
Zajmują oni pierwsze miejsce w kościele, karczmie. Do nich naleŜy troska o losy całej
gromady. Wzór postępowania. Decyzje ich są niepodwaŜlne i nieodwracalne. Klasa średnio
zamoŜna: Dominikowa, Kłębowie, Paczesiowa, Blcerkowie. W trudnych momętach muszą
wysprzedawać inwentarz. Biedota to komornicy, bezrolni, parobkowie, nie posiadający
dachu nad głową. śyją w skrajnej nędzy. Komornicy szczycili się wolnością, ale słuŜba nie
traktowana była jak ludzie wolni. Źródłem autorytetu był stan zamoŜności. Dawało to wstęp
do elity. W kościele bogaci zajmują pierwsze miejsce, a biedota musi stać. Na wesele Boryny
zaproszono tylko bogaczy. Boryna źle traktował parobków, mało płacił, bił (Witek). Taką
hierarchię tłumaczono wolą Boga. Opisywanuy przez Reymonta moment to rozdrabnianie się
gospodarstw związane to z przeludnieniem wsi co prowadziło do jej uboŜenia.
MIŁOŚĆ DO ZIEMI
Posiadanie ziemi zapewnia autorytet, wstęp do wiejskiej elity, niezaleŜność i samodzielność,
gwarancję dostatku, poczucie godności, automatycznie sprawia, Ŝe posiadający ziemię
zasługuje na szacunek i posłuch. Opis śmierci Boryny jest patetyczny i ukazuje miłość do
ziemi. Ludzie manifestują swój szacunek dla przyrody. Miłość do ziemi wiąŜe się z miłością
do pracy, która jest szanowana i czyni człowieka szczęśliwym. Wiedzą, Ŝe ziemia jest ich
Ŝywicielką. Ziemia i prace rolne sprawiają, Ŝe „Chłopów” moŜna nazwać encyklopedią zajęć
rolnych. Prezentowane są one dość dokładnie. Bez ziemi nie mogli by Ŝyć. Jest tą wartością,
która wzbogaca ich emocjonalnie. Traktują ziemię jak partnera, a czasem jak przeciwnika.
Mówią do niej. Ziemia ma charakter upersonifikowany. Jest kimś, a nie czymś. Ziemia nie
jest tłem dla wydarzeń. Jest Ŝywiołem dającym o sobie znać. Przyroda nadaje tempo
ludzkiego Ŝycia, ma wpływ na Ŝycie osobiste. Gdy tempo robót słabnie ludzie mają więcej
czasu dla siebie. „Chłopi” to takŜe powieść o pracy, poddanej rytmowi przyrody i
uwarunkowanej porzez nią. Praca jest jednak zawsze mozolnym trudem, czynnością pełną
dostojeństwa i godności. Chłopi czują swój bezpośredni związek z ziemią. Są częścią natury i
Ŝyją z nią w zgodzie. Praca na roli wpływa na kształt rodziny i stosunków w niej. KaŜdy
członek rodziny miał ściśle wyznaczone obowiązki, którym musiał podołać. Pozycja w
gospodarstwie była jednoznaczna z pozycją w rodzinie. Gdy kogoś brakuje część pracy
zostaje nie wykonana. MęŜczyźni zajmowali się pracą na polu, kobiety zajmowały się domem
i wychowywały dzieci, ale często pracowały w niektórych zajęciach na polu. Natura narzuca
styl Ŝycia. ZaleŜność człowieka od natury wpłynęła na uniwersalność powieści. Nagroda
Nobla w 1924 roku.
Pobrano z http://magda.of.pl
FOLKLOR W UTWORZE
Folklor to twórczość danego środowiska charakteryzująca kulturę. Obejmuje on muzykę,
plastykę, podania i baśnie, pieśni itp. Folklor ludowy to folklor ludzi wsi.
Wesele
Odbywały się na zimę i jesień - brak prac gospodarskich. Najpierw przysyłano zaufanego do
panny by wiedzieć czy zalotnik jest mile widziany. Potem przysyłano swatów z wódką. Im
lepszy swat tym lepsza pozycja pana młodego. Jeśli oświadczyny są przyjęte to panna młoda
musi wypić kieliszek. Potem idą do karczmy (zmówiny) gdzie ustalany jest posag dla panny
młodej i ewentualne zapisy dla panny młodej od pana młodego. Do domu panny młodej
kobiety znoszą jadło by jej matka się nie wykosztowała. Matka panny młodej błogosławi
obrazem młodych. Do kościoła idzie się w kolejności: młoda z druŜbami i druchnami, młody,
rodzina młodych i reszta wsi. Kolejność dowolna w drodze do domu weselnego. Panna młoda
musi zatańczyć z kaŜdym męŜczyzną na weselu jeden taniec. Pierwszy i ostatni rezerwuje dla
pana młodego. W drugi dzień wesela są oczepiny. Boryna jako najbogatszy we wsi musiał
mieć bogate i huczne wesele. WaŜna jest kolejność potraw i partnerów tanecznnych dla panny
młodej. WaŜne przyśpiewki.
BoŜe Narodzenie
Przerwa od prac gospodarskich. Nastrój pośpiechu, gotowania, zamętu. Chleb, mąka do
klusek. Ozdoby świąteczne. Placki z miodem i serem. Jedliną przystrajają kościół. W Wigilię
kościelny roznosi opłatek. We wschodnim rogu domu stawia się snop siana. Siano jest teŜ pod
obrusem. W Wigilię cały dzień post. Po pierwszej gwiazdce łamią się opłatkiem. Kolejność
potraw: Barszcz czerwony, śledzie, kluski z makiem, racuchy. Dla Jagustynki dodatkowe
nakrycie przy stole. Piją kawę i słuchają opowieści o Jezusie. Gospodyni i parobcy łamią
sięopłatkiem ze zwierzętami. O północy pastorałka.
Jesień - prace
Pod koniec września zbierano kartofle. Robiły to kobiety i dzieci. Orano ziemię lub robiono
zasiew. Praca męŜczyzn. Od tych robót zaleŜało Ŝycie w zimie. Gdy słyszeli bicie dzwonu na
Anioł Pański przerywali pracę i modlili się. Po pracy pod wieczór zaganiano zwierzęta do
zagród. Dojono krowy i rozpalano ognisko w kominku. Nad ranem dojono krowy i ruszano w
pole. W niedzielę wyprowadzali zwierzęta na popas i szli do kościoła. Potem jedli obiad i
gromadzili się w karczmie. Wybierali się na jarmark by uzupełnić zasoby. Gdy zaczynał
padać deszcz rozpoczęto zbierać kapustę. Wieczorami opowiadali o swojej pracy. W
Zaduszki szli rano do kościoła na Nieszpory. Składali księdzu i organiście ofiarę by ci modlili
się za dusze zmarłych. Niektórzy kładli na grobach chleb. Był to dzień udręki, a święto na
wpół religijne.
Zima - prace
Mniej pracy. Niektórzy musieli pracować w karczmie lub tartaku. Byli to głównie biedni.
Proste prace jak karmienie zwierząt, młócono zboŜe itp. Mimo cięŜkich warunków chodzono
po susz do lasu by ogrzać chałupy. Częściej przebywano w karczmie. Zbierano się w
chałupach by prząść wełnę, był to pretekst do spotkań, rozmów, plotek, zabaw. Zadawano
zagadki, opowiadano historię, zabawa w niedźwiedzia, wycinano róŜne wycinanki.
Wykonywano prace w związku ze świętami. Pod koniec zimy robiono ostatnie porządki.
Obowiązywało to całą zbiorowość. Kształtowało to poglądy i moralność wiejskiej gromady.
Zwyczaje te kultywowane były ze względu na szacunek tradycji i nawyk. Zwyczaje
Pobrano z http://magda.of.pl
odgrywają waŜną rolę, stanowią całość z poszczególnymi ludźmi. Podporządkowanie to
pokazane jest w czasie samosądu, niebezpieczna psychika, Jagna wystąpiła przeciw ich
zwyczajom i tradycjom.
„CHŁOPI” JAKO EPOPEJA WSI
Powieść ta jest panoramą Ŝycia ludzi wsi: obrzędy, prace, utwór o Ŝyciu wsi. Syntezę
zapewnia:
1. znajomość środowiska
2. umiejętność syntetycznego ujęcia problemów wsi
3. obiektywizm pisania prezencji zagadnień
4. realizm
5. trójwymiarowa obserwacja - jednoczesność scen - ich symultaniczność
6. dzieło sztuki i dokument Ŝycia wsi
Epopeja to gatunek literacki, długi, często pisany wierszem. Pokazuje poetyczne losy
bohaterów na tle wydarzeń historycznych lub losy narodu w przełomowym momencie
dziejowym.
„Chłopi” - zmiana patriarchalizmu na system, gdzie kaŜdy mógł tworzyć swe dobro.
Świadomość społeczno narodowa. Kryzys gospodarki indywidualnej, z duŜych gospodarstw
rozdrabniały się małe gospodarstwa. Kiedyś patriarcha miał duŜo ziemi. Dzieci i wnuki
pracowały u ojca. Teraz młode pokolenie chce mieć własną ziemię. Młodzi mają większą
wiedzę Patriarchalny system rodziny ustępuje miejsca nowemu systemowi gdzie młodzi, ale
dorośli ludzie mają własną ziemię. Mają świadomość swych praw obywatelskich i
przywilejów. Stare pokolenie przyzwyczajone jest do bierności wobec władz. Młodzi się
buntują i wiedzą, Ŝe mają do tego prawo. W epopei występuje bohater zbiorowy.
Natura:
1. stwarza nastrój (Jaś i Jagusia pod drzewem - intymność)
natura wyznacza rytm Ŝycia kaŜdego wieśniaka. Wszechobecna w ich Ŝyciu bo nakłada na
nich konkretne obowiązki. Ich działania warunkowane są przez naturę.
2. urasta do rangi odrębnego bohatera. Przeciwnik i sojusznik ludzi. Opis impresjonistyczny,
gra światła i barwy, opis plastyczny, nastrój dynamiczny, zmieniający się.
Cechy opisu w epopei:
1. opis rozbudowany, zwłaszcza część porównawcza porównań.
2. Personifikacja natury.
3. opis dynamiczny
Patos przeplatany z komizmem np.:
1. chłopi ruszają na las, nastrój powaŜny i uroczysty
2. przegnanie kolonistów
3. wypowiedzi Rocha
4. opis niektórych prac polowych ich waŜność dla ludzi wsi.
Patos ma słuŜyć monumentalności bohaterów bądź niektórych ich działań. Humor jest
przeciwwagą patosu:
1. komiczne postacie
- Jagustynka
- AmbroŜy
2. komiczne sceny
- rozprawa sądowa o ojcostwo Boryny względem dziecka dziewki
3. komiczne dialogi
- rozprawa na temat chorego męŜczyzny, urwana macica
Pobrano z http://magda.of.pl
UŜyte techniki to:
1. realizm (opis prac polowych)
2. impresjonizm
malarskość
dobór kolorów
perspektywiczne spojrzenie
3. symbolizm
Śmierć Boryny na polu. Z ziemią związane było jego Ŝycie i ziemią związana jest jego
śmierć.
4. naturalizm
podporządkowanie Ŝycia przyrodzie i jej rytmowi
ekspozycja roli jaką pełni popęd półciowy
drastyczne sceny: Kuba obcina nogę