Generuj PDF tej strony

Nazwa modułu:
Rok akademicki:
Współczesne teorie antropologiczne
2015/2016
Wydział:
Humanistyczny
Kierunek:
Kulturoznawstwo
Poziom studiów:
Kod: HKL-2-104-KW-s
Specjalność:
6
Komunikacja wizualna i projektowanie graficzne
Studia II stopnia
Język wykładowy: Polski
Punkty ECTS:
Forma i tryb studiów:
Profil kształcenia:
Ogólnoakademicki (A)
Stacjonarne
Semestr: 1
Strona www:
Osoba odpowiedzialna:
prof. nadzw. dr hab. Skowronek Katarzyna
([email protected])
Osoby prowadzące: prof. nadzw. dr hab. Skowronek Katarzyna ([email protected])
dr Machowska Magdalena ([email protected])
Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Kod EKM
Student, który zaliczył moduł zajęć
wie/umie/potrafi
Powiązania z EKK
Sposób weryfikacji efektów
kształcenia (forma zaliczeń)
M_W001
Wszechstronnie zna główne kierunki
rozwoju współczesnej antropologii, rozumie
historyczny charakter kształtowania się
antropologii. Potrafi wskazać na
najważniejsze i najnowsze osiągnięcia
współczesnej antropologii.
KL2A_W06,
KL2A_W08,
KL2A_W09
Egzamin, Kolokwium,
Sprawozdanie, Udział w
dyskusji
M_W002
Zna znaczenie refleksji antropologicznej i
jej wpływ na kształt obecnej kultury i
przemiany, jakie się w dokonują
współcześnie w udziale i tworzeniu.
KL2A_W11
Aktywność na zajęciach,
Egzamin, Kolokwium,
Sprawozdanie, Udział w
dyskusji
M_W003
Zna i rozumie metody analizy i interpretacji
artefaktów kulturowych używane we
współczesnych teoriach antropologicznych.
KL2A_W07
Egzamin, Kolokwium,
Sprawozdanie, Udział w
dyskusji
Wiedza
Umiejętności
1/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
M_U001
Analizuje złożone współczesne teksty z
antropologiczne, identyfikuje ich
paradygmaty. Rekonstruuje i konstruuje
różnego rodzaju argumentacje w tekstach z
zakresu współczesnej antropologii,
odwołując się do złożonych przesłanek
normatywnych danego stanowiska lub do
założeń światopoglądowych bądź do
tradycji kulturowych.
KL2A_U03,
KL2A_U09,
KL2A_U10
Aktywność na zajęciach,
Kolokwium, Sprawozdanie,
Udział w dyskusji
M_U002
W analizie zjawisk społecznych i
kulturowych uwzględnia odmienne ich
postrzeganie przez osoby pochodzące z
różnych środowisk i kultur. Wieloaspektowo
interpretuje zjawiska charakterystyczne dla
świata wielokulturowego w kontekście
przemian społeczeństw nowoczesnych i
ponowoczesnych.
KL2A_U20,
KL2A_U21
Aktywność na zajęciach,
Egzamin, Kolokwium, Udział w
dyskusji
Kompetencje społeczne
M_K001
Ma świadomość znaczenia refleksji
antropologicznej dla rozumienia procesów i
przemian zachodzący we współczesnych
społeczeństwach. Ma świadomość
odpowiedzialności za zachowanie
dziedzictwa kulturowego regionu, kraju,
Europy, świata.
KL2A_K08, KL2A_K09
Aktywność na zajęciach,
Udział w dyskusji
M_K002
Interpretuje nowe idee z zakresu
antropologii współczesności i potrafi nad
nimi prowadzić wieloaspektową dyskusję.
Rozumie problematykę etyczną związaną z
antropologią.
KL2A_K02, KL2A_K06
Sprawozdanie, Kolokwium,
Udział w dyskusji
Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć
Konwersatori
um
Zajęcia
seminaryjne
Zajęcia
praktyczne
Zajęcia
terenowe
Zajęcia
warsztatowe
Wszechstronnie zna główne
kierunki rozwoju współczesnej
antropologii, rozumie
historyczny charakter
kształtowania się antropologii.
Potrafi wskazać na
najważniejsze i najnowsze
osiągnięcia współczesnej
antropologii.
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
M_W002
Zna znaczenie refleksji
antropologicznej i jej wpływ
na kształt obecnej kultury i
przemiany, jakie się w
dokonują współcześnie w
udziale i tworzeniu.
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
E-learning
Ćwiczenia
projektowe
M_W001
Inne
Ćwiczenia
laboratoryjne
Forma zajęć
Ćwiczenia
audytoryjne
Student, który zaliczył moduł
zajęć wie/umie/potrafi
Wykład
Kod EKM
Wiedza
2/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
M_W003
Zna i rozumie metody analizy
i interpretacji artefaktów
kulturowych używane we
współczesnych teoriach
antropologicznych.
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
M_U001
Analizuje złożone
współczesne teksty z
antropologiczne, identyfikuje
ich paradygmaty.
Rekonstruuje i konstruuje
różnego rodzaju
argumentacje w tekstach z
zakresu współczesnej
antropologii, odwołując się do
złożonych przesłanek
normatywnych danego
stanowiska lub do założeń
światopoglądowych bądź do
tradycji kulturowych.
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
M_U002
W analizie zjawisk
społecznych i kulturowych
uwzględnia odmienne ich
postrzeganie przez osoby
pochodzące z różnych
środowisk i kultur.
Wieloaspektowo interpretuje
zjawiska charakterystyczne
dla świata wielokulturowego
w kontekście przemian
społeczeństw nowoczesnych i
ponowoczesnych.
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Umiejętności
Kompetencje społeczne
M_K001
Ma świadomość znaczenia
refleksji antropologicznej dla
rozumienia procesów i
przemian zachodzący we
współczesnych
społeczeństwach. Ma
świadomość
odpowiedzialności za
zachowanie dziedzictwa
kulturowego regionu, kraju,
Europy, świata.
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
M_K002
Interpretuje nowe idee z
zakresu antropologii
współczesności i potrafi nad
nimi prowadzić
wieloaspektową dyskusję.
Rozumie problematykę
etyczną związaną z
antropologią.
-
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć)
Wykład
Głównym celem 14-godzinnego cyklu wykładów jest przedstawienie współczesnych
nurtów w antropologii społeczno-kulturowej, zwłaszcza tych identyfikowanych z
3/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
postmodernizmem i poststrukturalizmem. Zastanowimy się nad głównymi założeniami
tych kierunków, przede wszystkim epistemologicznymi oraz metodologicznymi.
Przeanalizujemy źródła, różnice oraz „miejsca wspólne” postmodernizmu w
antropologii z koncepcjami klasycznymi (np. funkcjonalizmem i strukturalizmem).
Podjęta zostanie również próba rekonstrukcji najważniejszych idei i pojęć w myśli
współczesnej antropologii, takich jak podmiotowość, refleksyjność, Inny/Obcy,
tekstowość, nowa lokalność, wiedza lokalna, pamięć, różnica etc.
Problematyka wykładów:
1.Wprowadzenie do antropologii współczesnej. Antropologia jako nauka.
Przypomnienie wiedzy dotyczącej klasycznych nurtów i kierunków antropologicznych
(m.in. nurt funkcjonalistyczny, szkoła E. Sapira, strukturalizm). Główne idee
antropologii, sposoby myślenia antropologicznego i metody antropologii. Interpretacja
antropologiczna. Uniwersalność a relatywizm. Współczesny antropolog – znaki
szczególne.
2.Podmiotowość w nowych ujęciach antropologicznych. Tożsamość, refleksyjność,
represyjność. Technologie „ja”. Jaźń ponowoczesna. Esencjalizm i antyesencjalizm.
Tożsamość jako projekt. Tożsamości fragmentaryczne. Polityka tożsamości. „Ja” i
działanie sprawcze.
3.Ciało w w nowej antropologii. Ciało ukształtowane przez kulturę. Ciało a medycyna.
Ewolucja ciała biologicznego. Ewolucja mózgu. Dyskursy ciała. Ciała sztuczne i
symboliczne. Inscenizacje ciała.
4.Antropologia języka. Poststrukturalizm. Polisemiczność. Tekstualność i dekonstrukcja.
Intertekstualność. Praktyki dyskursywne. Performatywność języka. Przygodność
języka.
5.Etniczność i wielokulturowość. Spotkanie z Innym(i). Pojęcie etniczności i
wielokulturowości w antropologii postmodernistycznej. Tożsamości narodowe a
wspólnota wyobrażona. Tożsamości hybrydowe. Dziedzictwo kolonializmu.
Postkolonializm.
6.Czas i przestrzeń w nowych teoriach antropologicznych. Ambiwalencje czasu.
Przyspieszenie czasu. Społeczne budowanie miejsca. Miasto ponowoczesne. Centrum i
peryferie. Antropologia codzienności.
7.Pamięć. Pamięć autobiograficzna i narracja. Pamięć aktywna i pasywna. Pamięć
indywidualna i zbiorowa. Trauma.
Ćwiczenia audytoryjne
Teksty omawiane na ćwiczeniach stanowią uzupełnienie węzłowych zagadnień
poruszanych na wykładach.
Znajomość pojęć i zagadnień: subkultura, kultura biedy, pamięć autobograficzna,
narracja i mikrohistorie, tożsamość narracyjna, miejsca i nie-miejsca, agresja u
człowieka, uprzedzenia, teoria i psychologia konfliktu, wpływ osobowości i sytuacji na
zachowanie społeczne, kategoria swojskości i obcości
Znajomość tekstów, aktywny udział na zajęciach oraz kolokwium zaliczeniowe są
podstawą zaliczenia ćwiczeń.
Swój-obcy
A. Cała, Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, rozdz. Obcość jako kategoria
kultury, Model wzajemnych stosunków, Warszawa 2005.
•Z. Benedyktowicz, Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, rozdz. Kategoria
„swój”-„obcy”…, Kraków 2000.
•A. Mirga, Me som Rom tumen san gadźe, „Etnografia Polska” t. XXII , z. 2.
J. Conrad, Człowiek, rasa, kultura,. rozdz. Rasa – fakty i mity, Etnocentryzm, Systemy
symboli, Niektóre gesty symboliczne, Warszawa 1971.
•G. E. Schafft, Od rasizmu do ludobójstwa. Antropologia w Trzeciej Rzeszy, rozdz. Rasa
4/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
i rasizm, Kraków 2006.
•R. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi teoria i praktyka, r. Społeczny dowód
słuszności, Lubienie i sympatia, Autorytet, Gdańsk 1998.
• Człowiek istota społeczna, Wybór tekstów, pod red. E. Aronsona, r. Agresja u
człowieka, Uprzedzenia, Sympatia, miłość i wrażliwość interpersonalna, Warszawa
2001.
•J. Tokarska-Bakir, Rzeczy mgliste. Eseje i studia, Sejny 2004.
Uprzedzenia
M. Harris, Krowy, świnie, wojny i czarownice. Zagadki kultury, rozdz. Matka krowa,
Miłośnicy i przeciwnicy świń, Warszawa 1985.
M. Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, rozdz. Dziedzictwo biologiczne i
kulturowe, Wspólna uwaga a uczenie się kulturowe, Poznanie kulturowe, Warszawa
2002.
Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, pod red. J. Stewarta,
Warszawa 2003.
Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków 2000.
D. Tannen, Co to ma znaczyć. Jak style konwersacyjne kobiet i mężczyzn wpływają na
to, kto jest wysłuchany, kto zbiera laury i co jest zrobione w pracy, Poznań 1997. (r.
Wspólna uwaga a uczenie się kulturowe, Poznanie kulturowe).
J. Brach-Czaina (red.), Od kobiety do mężczyzny i z powrotem. Rozważania o płci w
kulturze, Białystok 1997.
Subkultury
B. Fatyga, Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej, Warszawa 1999.
D. Muggleton, Wewnątrz subkultury. Ponowoczesne znaczenie stylu, Kraków 2002.
D. Riesman, Samotny tłum, Warszawa 1996.
Antropologia refleksyjna.
K. Hastrup, Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią, Kraków 2008.
W. Kuligowski, Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce, Kraków
2007.
W. Kuligowski, Antropologia refleksyjna. O rzeczywistości tekstu, Poznań 2001.
Historia i pamięć
J. Le Goff, Historia i pamięć, Warszawa 2007.
D. L. Schacter, Siedem grzechów pamięci. Jak zapominamy i zapamiętujemy,
Warszawa 2003.
Draaisma D., Dlaczego życie płynie szybciej gdy się starzejemy: o pamięci
autobiograficznej, Warszawa 2006.
Draaisma, Fabryka nostalgii. O fenomenie pamięci wieku dojrzałego, Wołowiec 2010.
D. Draaisma, Księga zapominania, Warszawa 2012.
T. Maruszewski, Pamięć autobiograficzna, Gdańsk 2005.
Narracja
J. Kordys, Kategoria antropologiczna i tożsamość narracyjna. Szkice z pogranicza
neurosemiotyki i historii kultury, Kraków 2006.
K. Rosner, Narracja, tożsamość i czas, Kraków 2003.
Narracja: teoria i praktyka, red. B. Janusz, B. de Barbaro, Kraków 2008.
Kultura biedy
R. Lister, Bieda, Warszawa 2007.
T. Rakowski, Łowcy, zbiercze, praktycy niemocy: etnografia człowieka
zdegenerowanego, Gdańsk 2009.
Lata tłuste, lata chude…. Spojrzenia na biedę w społecznościach lokalnych, praca
zbiorowa pod redakcją K. Korzeniowskiej i Elżbiety Tarkowskiej, Warszawa 2002.
S. Marmuszewski, Bogactwo i ubóstwo. Dwa motywy potocznego myślenia, „Kultura i
Społeczeństwo” 1998, nr 2.
5/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
Z. Bauman, Zbędni, niechciani, odtrąceni – czyli o biednych w zamożnym świecie,
„Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 2.
Miejsca nie-miejsca
D. Czaja, Gdzieś dalej, gdzieś indziej, Wołowiec 2010.
D. Czaja, Inne przestrzenie, inne miejsca: mapy i terytoria, wybór i red. D. Czaja,
Wołowiec 2013.
A. Bonett, Poza mapą, Warszawa 2015.
Sztutowo/Stuthof: gdzieś pomiędzy plażą a obozem, red. A. W. Brzezińska, M.
Wosińska, Warszawa 2013.
Sposób obliczania oceny końcowej
Ocena końcowa: ocena z egzaminu – 0,7, a ocena z ćwiczeń audytoryjnych – 0,3.
Ocena z wykładów: 100% – ocena z egzaminu ustnego
Ocena z ćwiczeń: 40% kolokwium, 40% – przygotowanie konspektów, 20% aktywny udział w dyskusji.
Wymagania wstępne i dodatkowe
Na każde ćwiczenia audytoryjne studenci przygotowują konspekt – rodzaj analitycznego sprawozdania z
lektury podanej literatury obowiązkowej, z wyłuszczeniem kluczowych terminów i tez pracy, tropów
interpretacyjnych, związków z tradycją intelektualną i paradygmatem, w których osadzona jest
analizowana pozycja, wątków polemicznych. Na ocenę z ćwiczeń składają się oceny z 7 takich
konspektów, ocena z udziału w dyskusjach i ocena z kolokwium zaliczeniowego.
O ocenie z wykładu decyduje egzamin ustny z treści wykładów i literatury.
Zalecana literatura i pomoce naukowe
Literatura obowiązkowa do egzaminu:
W. J. Burszta, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań 1998, rozdział 1. i 7.
J. D. Eller, Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, Kraków 2012, rozdział 1. i 2.
E. Krawczak, Antropologia kulturowa, Lublin 2007, Rozdział I i VIII
M. Buchowski i M. Kempny, „Czy istnieje antropologia postmodernistyczna?”, w: Buchowski Michał (red.)
Amerykańska antropologia postmodernistyczna. Warszawa: 1999, s. 9-28.
Literatura zalecana :
Bauman, Z. 2007. Płynne czasy. Życie w epoce niepewności. Warszawa.
Bauman, Z. 2011. Kultura w płynnej nowoczesności. Warszawa.
Benedyktowicz Z., Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000.
Burszta W. J. i Piątkowski. 1994. O czym opowiada antropologiczna opowieść. Warszawa: Instytut
Kultury, s. 7-13.
Clifford J., „O etnograficznej autokreacji: Conrad i Malinowski”, w: Ryszard Nycz (red.), Postmodernizm.
Antologia przekładów. Kraków, 1997, s. 236-268.
Engelton, T. 1998. Iluzje postmodernizmu. Warszawa.
Gellner, E. 1997. Postmodernizm, rozum i religia. Warszawa.
Geertz C. 2003. Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Kraków: Universitas.
s. 33-57.
Geertz C., 2000. Dzieło i życie. Warszawa: KR.
Geertz C., 2003b. „Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury”, w: Kempny i Nowicka (red.)
2003, s. 35-58.
Geertz C., 2005. Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Kraków: UJ.
Geertz C., 2005. Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej. Kraków: UJ.
Hastrup, Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią, Kraków 2008.
Kempny M. i Nowicka E. (red.). Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje.
Warszawa: WN PWN. s. 139-179.
Kuligowski W. K., Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce, Kraków 2007.
Kuligowski, W. Antropologia refleksyjna. O rzeczywistości tekstu, Poznań 2001.
Kempny M., 1994. Antropologia bez dogmatów — teoria społeczna bez iluzji. Warszawa: IFiS PAN, s. 144175.
Lubaś M. 2003. Rozum i etnografia. Przyczyek do krytyki antropologii postmodernistycznej. Kraków:
NOMOS.
Nycz R. (red.). 1998. Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków.
6/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
Tyler S. A. 1999. „Przed-się-wzięcie postmodernistyczne”, w: Buchowski Michał (red.) Amerykańska
antropologia postmodernistyczna. Warszawa: Instytut Kultury s. 67-87.
Ćwiczenia audytoryjne:
Appadurai, A. 1999. O właściwe miejsce w hierarchii, W: Buchowski, M.(red.), Amerykańska antropologia
postmodernistyczna. Warszawa, s. 228-244.
Burszta, W. 2008. Świat jako więzienie kultury. Pomyślenia. Warszawa, s. 43-72.
Burszta, W. J, K. Piątkowski. 1994. O czym opowiada antropologiczna opowieść. Warszawa,s. 17-35, s.
37-57.
Clifford, J. 1996. O etnograficznej autokreacji: Conrad i Malinowski, W: Nycz, R. (red.),Postmodernizm:
Antologia przekładów. Kraków, s. 214-236.
Clifford, J. 1999. O autorytecie etnograficznym, W: Buchowski, M.(red.), Amerykańska antropologia
postmodernistyczna. Warszawa, s.123-159.
Geertz, C. 1999. Anty anty-relatywizm, W: Buchowski, M.(red.) op.cit., s. 39-63.
Geertz, C. 2000. Dzieło i życie. Warszawa, s. 9-41.
Gellner, E. 1997. Postmodernizm, rozum i religia. Warszawa 1997, s. 57-124.
Hanson, A. 1999. Kreowanie Maorysa: wynalazek kultury i jego logika, W: Buchowski, M.(red.) op.cit., s.
183-201.
Harris, M. 2007. Krowy, świnie, wojny i czarownice. Zagadki kultury, Katowice, s. 131-198.
Pool, R. Etnografia postmodernistyczna, W: Buchowski, M.(red.), op.cit., s. 247-267.
Rabinov, P. 1999. Wyobrażenia są faktami społecznymi: modernizm i postmodernizm w antropologii, ,
W: Buchowski, M.(red.), op.cit., s. 88-122.
Ramos, A. R. 1999. Rozmyślając o Yanomami: wyobrażenia etnograficzne a pogoń za egzotyką, W:
Buchowski, M.(red.), op.cit., s. 203-227.
Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu
Katarzyna Skowronek
2012 – Performatywne wymiary kultury (współredaktorka K. Leszczyńska), Kraków, Libron.
2013 – Pozareligijne wymiary duchowości (współredaktorzy: Z. Pasek, R. Tyrała), Kraków, Libron.
2014 – Poza kulturą nie ma zbawienia (współredaktorzy J. Dębicki, Z. Pasek), Kraków, Libron.
2014 – „Idee i Myśliciele”, t. XVII, Język – źródłem (nie)porozumienia (współredaktor Ł. Trzciński),
Kraków, Aureus.
2014 -Współczesne świętowanie Polaków – perspektywa socjologiczna i kulturoznawcza, w: Świętowanie
w pluralistycznym społeczeństwie. Propozycja chrześcijańska w teorii i praktyce, red. S. Drzyżdżyk, T.
Kałużny, Z. Kijas, Kraków Libron, , s. 151-171.
Magdalena Machowska
Artykuły:
Tabor, konie, brud, muzyka, [w] Teatr wielki, mniejszy i codzienny. Studia pod red. P. Kowalskiego, Opole
2002, s. 251-256.
Paradoksy cygańskich kolekcji muzealnych, [w] O graicach i ich przekraczaniu, pod red. P. Kowalskiego i
M. Sztandary, Opole 2004, s. 99-112.
Pamiętnik Papuszy, „Literatura Ludowa” 2006, nr 4-5, s. 15-29.
Literacka twórczość Cyganów/Romów. Stan bada, „Teksty Drugie” 2009, nr 5, s. 213-219.
Jak mieszkańcy Murzynowa pamiętają Jacka Olędzkiego? Raport z badań terenowych, „Etnografia
Nowa” 2010, nr 2, s. 143-157.
Książka:
Bronisława Wajs Papusza. Między biografią a legendą, ZW Nomos, Kraków 2011, s. 7-364.
Informacje dodatkowe
brak
7/8
Karta modułu - Współczesne teorie antropologiczne
Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS)
Forma aktywności studenta
Obciążenie
studenta
Udział w wykładach
14 godz
Samodzielne studiowanie tematyki zajęć
56 godz
Egzamin lub kolokwium zaliczeniowe
4 godz
Udział w ćwiczeniach audytoryjnych
28 godz
Przygotowanie do zajęć
28 godz
Przygotowanie sprawozdania, pracy pisemnej, prezentacji, itp.
20 godz
Dodatkowe godziny kontaktowe z nauczycielem
10 godz
Sumaryczne obciążenie pracą studenta
160 godz
Punkty ECTS za moduł
6 ECTS
8/8