Pieśni rzeki

Pieśni rzeki
INFORMACJA PRASOWA
„Konie były wyćwiczone, że skakały przez starorzecza, a żołnierze jakoś tak się z boku przytulali, za
koniem” – tak o czasach wojennych, widzianych z perspektywy Biebrzy w Dolistowie Starym, opowiada
Pan Chołko. Rzeka przynosi także informacje o młynarzu, tkaniu płótna, o sąsiadach zza rzeki, o
strachach i wierzeniach, po których dziś niemal nie ma śladu. Wszystkie je zbieramy w trakcie projektu
„Pieśni rzeki”. Już niebawem powstanie z nich film i cykl reportaży.
Dolistowo Nowe i Stare, Brzozowa, Szuszalewo, Nowy Lipsk, Jałowo, Rogożynek, Jaziewo Sztabin to
dotychczasowa trasa twórców projektu. Wszystkie miejscowości łączy to, że leżą na brzegu rzeki, a w
ich historii, tradycji, obyczajach i wierzeniach znajduje ona swoje niezwykłe odbicie. Poszukiwaniu
takich śladów służy projekt „Pieśni rzeki”. W pierwszym etapie staramy się dotrzeć do najstarszych
mieszkańców wybranych miejscowości, by zarejestrować pieśni i opowieści. W kolejnym zaprosimy na
warsztaty młodych ludzi z tych samych miejsc, by poprzez takie spotkania odkryli i nauczyli się
wykorzystywać niezwykły potencjał kultury tradycyjnej. Głównym celem przedsięwzięcia jest bowiem
wypracowanie skutecznej metody wpisania ginących zjawisk kultury ludowej w przestrzeń kultury
współczesnej. W efekcie możliwe będzie zarówno przekazanie jej elementów młodszym pokoleniom (w
sposób żywy, w formie oryginalnej) oraz ich twórcze wykorzystanie przez współczesnych artystów.
Chcemy pokazać, że odwołanie do tradycji może iść w parze z poznawaniem współczesnych trendów i
kodów kulturowych.
Badania prowadzi Marcin Lićwinko – śpiewak i animator kultury, od lat zajmujący się ochroną i
popularyzacją tradycyjnych pieśni. Towarzyszy mu Julita Charytoniuk – kulturoznawca i wykonawczyni
pieśni tradycyjnych, która przygotuje cykl reportaży ze wszystkich spotkań oraz Krzysztof Kiziewicz,
Tomasz Adamski i Tomasz Kluczyk – filmowcy, fotograficy, których zadaniem jest stworzenie filmowego
obrazu „Pieśni rzeki” (więcej na temat wszystkich twórców poniżej).
W najbliższym czasie twórcy projektu spotykać się będą z młodzieżą w poszczególnych
miejscowościach na warsztatach. Do końca listopada powstanie też film. Premiera płyty DVD oraz
wydawnictwa zawierającego wszystkie reportaże – już w grudniu.
Projekt realizowany jest przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego. Partnerem przedsięwzięcia jest Stowarzyszenie
Pracownia Architektury Żywej.
Kontakt: [email protected]
Pieśni rzeki – opis przedsięwzięcia
Projekt składa się z czterech elementów. Dwa pierwsze wiążą
się z twórczą eksploracją coraz bardziej zagrożonych
zniknięciem zasobów kultury wiejskiej: badania terenowe na
Podlasiu w celu zarejestrowania pieśni, opowieści, wierzeń i
tradycji oraz warsztaty śpiewu z udziałem młodzieży i dorosłych z danego terenu. Dwa kolejne – cykl
reportaży oraz film – mają cel popularyzatorski i służą promowaniu kultury ludowej jako wciąż
ogromnego źródła inspiracji działań artystycznych.
Głównym celem jest wypracowanie skutecznej metody wpisania ginących zjawisk kultury ludowej w
przestrzeń kultury współczesnej. W efekcie możliwe będzie zarówno przekazanie jej elementów
młodszym pokoleniom (w sposób żywy, w formie oryginalnej) oraz ich twórcze wykorzystanie przez
współczesnych artystów. Chcemy pokazać, że odwołanie do tradycji może iść w parze z
poznawaniem współczesnych trendów i kodów kulturowych, a ta dwubiegunowość stanowić może
źródło ciekawych kreacji artystycznych.
Jak wskazuje nazwa projektu, wybieramy miejscowości od wieków ulokowane na brzegach i w
rozlewiskach cieków wodnych Suwalszczyzny i Podlasia. Rzeka jest tu nie tylko elementem przyrody,
ale zjawiskiem kulturotwórczym i społecznym (dwa brzegi, swój-obcy), co znajduje odbicie w tradycyjnej
kulturze słowa i pieśni po dzień dzisiejszy.
W każdym miejscu spotkamy się z przedstawicielami lokalnej społeczności: śpiewakami, których
poprosimy o pieśni oraz z młodzieżą i osobami dorosłymi, które zaprosimy do udziału w badaniach oraz
warsztatach. Wspólnota miejsca posłuży odtworzeniu innej wspólnoty - tradycji i dziedzictwa, które
wyraża się poprzez kontynuację. Tak jak dawniej pieśni przechodziły z pokolenia na pokolenie poprzez
wspólne śpiewanie i związek z porządkiem dnia, pory roku/życia, tak i teraz będą kluczem do
zrozumienia i poznania odchodzącej już tradycji podlaskiej wsi. Przez wspólne śpiewanie, rozmowy i
spotkania ze starymi śpiewakami, chcemy pokazać, jak ogromną wiedzę o przeszłości za ich
pośrednictwem możemy czerpać. Pieśń będzie też pretekstem do rozmowy o języku, którego dawne
brzmienie wciąż słychać w tym, jak mówimy; o okolicy, bo pieśń i opowieść utrwalają dawne wierzenia
związane z miejscem, stare nazwy (często obecne tylko w języku codziennym, domowym), o życiu,
które wiedli ich dziadkowie, a które stanowi podwaliny ich tożsamości.
Młodzież uczestniczyć będzie we wszystkich etapach: spotkaniach z twórcami ludowymi, badaniach,
warsztatach dawnych technik śpiewu, pokazach. Towarzyszyć im będzie ekipa filmowców oraz
etnografowie. Film dokumentalny oraz cykl relacji, które powstaną w rezultacie, pokażą niezwykłość,
witalność i atrakcyjność wiejskiej kultury tradycyjnej dla współczesnego twórcy i odbiorcy.
Pieśni rzeki – twórcy
Organizatorem projektu jest Stowarzyszenie ENGRAM.
Słynąca z nowatorskich street-artowych przedsięwzięć
kulturalnych organizacja, ma na swoim koncie także ważne doświadczenia w upowszechnianiu
dziedzictwa kulturowego. To m.in. projekt „Kulturowe Mosty” – realizowany w ramach programu
Akademia Orange, współpraca przy rejestracji dawnych pieśni i tradycji.
Za poszczególne fazy przedsięwzięcia odpowiedzialni będą w szczególności:
MARCIN LIĆWINKO – badania terenowe, warsztaty śpiewu, www.licwinko.com
Absolwent wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie, stypendysta Ministra Kultury i
Dziedzictwa Narodowego oraz Prezydenta Miasta Białegostoku, laureat Festiwalu Kapel i Śpiewaków
Ludowych w Kazimierzu Dolnym, prezes stowarzyszenia Pracownia Architektury Żywej, Latający
Animator Kultury przy Towarzystwie Inicjatyw Twórczych „ę”. Realizuje różnorodne działania artystyczne
połączone z elementami kultury ludowej, a lista zrealizowanych przez niego projektów obejmuje już
kilkadziesiąt pozycji. Prowadzi różnorodne działania służące zachowaniu i popularyzacja tradycji śpiewu
wśród mieszkańców regionu.
KRZYSZTOF KIZIEWICZ – film dokumentalny, reżyser, www.kiziewicz.com
Filmowiec, animator, grafik, performer, art.-terapeuta, tancerz. Członek kadry artterepeutycznej
MONARU BABIGOSZCZ. Współzałożyciel i wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Kultury Ulicznej
ENGRAM oraz członek Stowarzyszenia Teatralnego - Kolegtyw Artystyczny. Współtwórca i aktortancerz pionierskich street-artowych spektakli teatralnych, takich jak MOROSOPHUS, FIZJOTOPIA,
METROPOLISH. Twórca animacji i multimediów do szeregu spektakli teatralnych.
TOMASZ ADAMSKI – film dokumentalny, operator
Reżyser, scenarzysta, wykładowca. Brał udział w konferencjach poświęconych kinu i filmowi, autor
licznych referatów i prelekcji na temat filmu, autor filmów, m.in. „Goście czyli na wschodnich
bezdrożach”, „Tandemem przez pogranicze”, „Herr Barbarisch”, „Mark Tattenbaum”, „Kulturowe mosty”,
laureat Nagrody Rektora UwB za działalność dydaktyczną (2005, 2006) i organizacyjną (2007),
zdobywca czołowych miejsc w Konkursie Filmowe Podlasie Atakuje, Ogólnopolskim Festiwalu Filmów
Komediowych w Lubomierzu „Sami swoi”; współzałożyciel filmowej grupy artystycznej „Podlasie Makes
Me Happy”. Stypendysta Prezydenta Miasta Białegostoku oraz Marszałka Województwa Podlaskiego.
TOMASZ KLUCZYK – fotograf
fotograf, filmowiec amator, twórca filmów niezależnych, zdobywca kilku nagród na konkursach
fotograficznych i filmowych, szczególnie specjalizuje się w klasycznych technikach fotograficznych.
JULITA CHARYTONIUK – badania terenowe, cykl reportaży
pedagog kulturoznawca, instruktorka rękodzieła artystycznego, absolwentka Podyplomowych Studiów
Etnomuzykologicznych (Uniwersytet Warszawski), wykonawczyni pieśni tradycyjnych, liderka grupy
Południce, uczestniczka projektów muzycznych oraz ekspedycji badawczych na terenie Podlasia i
Polesia. Organizuje warsztaty śpiewu, prowadzi zajęcia praktyczne dotyczące pieśni tradycyjnych.
Śpiewa w spektaklu „Olmany Interludium” opartym na poleskich pieśniach tradycyjnych. W 2010
Stypendystka Marszałka Województwa Podlaskiego (projekt archiwizowania pieśni z obszarów
nadnarwiańskich oraz pracy nad zebranym materiałem ze stałą grupa warsztatową). Płyta „Pieśni z
Kożyna” przygotowana przez J.Ch. zdobyła II nagrodę w konkursie Fonogram Źródeł 2011.
Ponadto: Sylwester Łukaszuk, Monika Marciniak, Piotr
Fiedorowicz, Anna Danilewicz