Uchwała Rady Głównej Związku Zawodowego Prokuratorów i

Uchwała Rady Głównej Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników
Prokuratury RP w sprawie zwrotu kosztów przejazdu.
Rada Główna Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury
Rzeczpospolitej Polskiej w związku z licznymi interpelacjami prokuratorów zwraca uwagę
na pilną potrzebę ujednolicenia zasad zwrotu kosztów przejazdu prokuratorom
zamieszkującym poza siedzibami jednostek organizacyjnych prokuratur, w których pełnią
słuŜbę, a takŜe prokuratorom wykorzystującym samochody prywatne dla celów
słuŜbowych.
Obowiązujące aktualnie zasady zwrotu kosztów przejazdu w róŜnych jednostkach
prokuratur na terenie całego kraju kształtowane są w sposób całkowicie dowolny i w
oderwaniu od obowiązujących przepisów prawa. Praktyka stosowana w tym zakresie
wypełnia cały wachlarz moŜliwych rozwiązań począwszy od odmów zwrotu poniesionych
kosztów poprzez ich częściową refundację, a na pełnym zwrocie kosztów poprzestając.
Zwrot kosztów przejazdu prokuratora z miejsca zamieszkania do jednostki
organizacyjnej prokuratury zgodnie z art. 56 ust. 3 Ustawy o Prokuraturze, przysługuje w
razie uzyskania zgody przełoŜonego na zamieszkiwanie w innej miejscowości aniŜeli
siedziba jednostki, w której pełni słuŜbę. Koszty te ustala się na zasadach obowiązujących
przy ustalaniu naleŜności przysługujących pracownikom z tytułu podróŜy słuŜbowej na
obszarze kraju.
Wysokość oraz warunki ustalania naleŜności z tytułu podróŜy słuŜbowej odbywanej
na obszarze kraju określone zostały w rozporządzeniu Ministra pracy i polityki społecznej z
dnia 19 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 236, poz. 1990 z późn. zm.). Zgodnie z tym
rozporządzeniem koszty przejazdu uzaleŜnione są od rodzaju środka lokomocji, jakim
poruszał się pracownik w podróŜy słuŜbowej, a te określone są przez pracodawcę z
zastrzeŜeniem, Ŝe nie moŜe on zmusić pracownika do wykorzystywania w podróŜy
słuŜbowej własnego pojazdu.
Biorąc pod uwagę obecnie planowane zmiany wskazanego rozporządzenia kwota
dla pojemności 900 cm3 wzrosnąć ma do 1,01 zł za km. W uzasadnieniu proponowanej
nowelizacji przyjęto zgodnie z rzeczywistością wzrastające koszty eksploatacji pojazdów,
zwłaszcza rosnące ceny paliw. Tak wiec juŜ chociaŜby z tej przesłanki moŜna
interpretować, Ŝe ratio legis ustawodawcy jest takie aby uprawnieni beneficjenci
otrzymywali pełną realną kwotę poniesionych kosztów dojazdu a nie jedynie iluzoryczne,
czy wręcz symboliczne kwoty, które w Ŝadne sposób nie pokrywają nawet najtańszych
form podróŜy. Wystarczy prześledzić rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25
marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów
uŜywania do celów słuŜbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów
niebędących własnością pracodawcy. (Dz.U.2002.27.271 ) aby stwierdzić, Ŝe stawki za km
dla pojazdów o odpowiedniej pojemności skokowej silnika były systematycznie zmieniane
stosownymi zarządzeniami Ministra transportu, Ŝeglugi i łączności w sprawie uŜywania
samochodów osobowych, motocykli i motorowerów do celów słuŜbowych – adekwatnie do
rosnących cen paliw. Dopiero od dnia od dnia 14.11.2007r. zatrzymały się na poziomie
0,8358 za km. Reasumując motywacją prawodawcy było i jest zapewnienie realnego
zwrotu kosztów za dojazdy.
Z uwagi na czas pracy prokuratora określony zgodnie z art. 46 Ustawy o
prokuraturze wymiarem jego zadań (w tym pełnienie całodobowych dyŜurów), a takŜe
charakter słuŜby prokuratorskiej i związane z tym zagroŜenia, jak równieŜ likwidację wielu
dogodnych połączeń komunikacji publicznej zasadą w przypadku wyraŜenia przez
prokuratora chęci wykorzystywania własnego pojazdu do celów słuŜbowych powinien być
zwrot kosztów przejazdu tym środkiem. Wówczas to prokuratorowi przysługuje zwrot
kosztów w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za
jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę, która nie moŜe być wyŜsza niŜ
ryczałtowe stawki określone w odrębnych przepisach.
Jednocześnie zgodnie z wyrokiem Sądu NajwyŜszego z dnia 13.05.2008 roku (I
PZP 8/08), uznać naleŜy, Ŝe zwrot tych kosztów stanowić powinien „rzeczywistą
rekompensatę” wydatków związanych z podróŜą dla celów słuŜbowych. Nadto, Sądu
Okręgowego w Koszalinie w wyroku z dnia 26.04.2005 roku sygn. Akt IV P 36/03
stwierdził, iŜ „do obowiązków pracodawcy naleŜy ponoszenie wszelkich kosztów
związanych z pracą, a obowiązek ten nie moŜe być przerzucany na pracownika”. W
uzasadnieniu powyŜszego wyroku Sąd słusznie zauwaŜa, Ŝe kwota zwrotu kosztów
uŜytkowania samochodu prywatnego do celów słuŜbowych winna pokrywać nie jedynie
koszty paliwa, ale równieŜ koszty związane z eksploatacją samochodu. Cytowane
stanowisko Sądu Okręgowego w Koszalinie zostało w całości zaakceptowane przez Sąd
NajwyŜszy w wyroku z dnia 5.12.2006 roku (IIPK 94/06) zapadłym w wyniku rozpoznania
kasacji sprawie IVP 36/03 Sądu Okręgowego w Koszalinie. W świetle brzmienia
przywołanego wyŜej art. 56 ust. 3 Ustawy o Prokuraturze, powyŜsze zasady mają
zastosowanie równieŜ do kosztów przejazdu do pracy.
W praktyce pracy prokuratorów róŜnych jednostek na terenie kraju zauwaŜyć
moŜna, Ŝe powyŜsze uprawnienie częstokroć jest tylko iluzoryczne. Po pierwsze
wspomniane juŜ ograniczenie połączeń komunikacji publicznej z miejsca zamieszkania
prokuratorów (częstokroć zamieszkujących w warunkach wiejskich lub podmiejskich)
wyklucza sprawne dotarcie do miejsca pracy, a tym bardziej miejsca zdarzenia, w którym
udział prokuratora jest obligatoryjny. W tym miejscu zaznaczyć naleŜy, Ŝe policja coraz
częściej odmawia „zapewnienia transportu prokuratorowi”, tłumacząc się brakiem takiego
obowiązku i oszczędnościami paliwa. NiezaleŜnie od tego podkreślić naleŜy, iŜ juŜ sam
czas przejazdu środkami komunikacji publicznej, a takŜe czas jaki upłynie od chwili
powiadomienia prokuratora o zdarzeniu - przy uwzględnieniem niewielkiej i z roku na rok
malejącej dostępności takich środków - do chwili przybycia przez niego do miejsca
wykonywania pracy, czy teŜ na miejsce zdarzenia, w istocie wyklucza moŜliwości pełnienia
efektywnego
dyŜurów.
Podobną
argumentację
naleŜy
odnieść
do
obowiązków
wykonywanych przez prokuratorów poza godzinami urzędowania ze względu na
wynikający z ustawy zadaniowy czas pracy. Konieczność dostosowania się do czasu
odjazdu nierzadko ostatniego środka komunikacji publicznej, z pewnością wywiera
negatywny wpływ zwłaszcza na gruncie jakości pracy w Prokuraturze.
Praktyka zaistniała w całym kraju jest bardzo zróŜnicowana. Dla zobrazowania tej
sytuacji posłuŜyć mogą przykłady niŜej przytoczone.
W okręg bielsko-bialski zastosowano interpretację uprawnienia z art. 56 ust. 3
Ustawy o Prokuraturze na mocy, której przysługuje prokuratorom uprawnienie do
rozliczenia kosztów dojazdu w wysokości najniŜszego biletu miesięcznego PKP, co
praktycznie wyklucza przy obecnych połączeniach kolejowych moŜliwość skorzystania z
tego środka komunikacji i zmusza prokuratora do podróŜy swoim samochodem po
kosztach wielokrotnie wyŜszych.
W prokuraturach okręgu ostrowskiego w chwili obecnej przysługuje stawka 0,25 zł
za km i została niedawno zmniejszona ze stawki 0,40 zł za km. Tymczasem, kaliski Sąd (a
więc obszar działania prokuratury okręgu ostrowskiego) od 30.12.2011 r. zwiększył stawkę
za kilometr przejazdu, w przypadku pojazdów o poj. do 900 cm3 – do kwoty 0,50 zł, a w
przypadku pojazdów o większej pojemności – do kwoty 0,65 zł., urealniając ją w stosunku
do obecnych cen paliwa.
Natomiast w prokuraturach okręgu gliwickiego obowiązują zasady określone
zarządzeniem Prokuratora Okręgowego nr 137/11 z dnia 30 grudnia 2011 roku określające
sposób zasad zwrotu kosztów dojazdu prokuratorów do miejsca pełnienia słuŜby w
wysokości równowartości ceny miesięcznego biletu imiennego na przejazd najtańszym
środkiem komunikacji publicznej pomiędzy miejscowością zamieszkania a miejscowością
będącą siedzibą prokuratury , z wykorzystaniem przysługujących prokuratorowi ulg.
W tym samym czasie sędziowie zatrudnieni w tymŜe okręgu, składają comiesięczne
oświadczenia o ilości kilometrów przejechanych pojazdami stanowiącymi ich własność w
związku z dojazdem do miejsca pełnienia słuŜby. Za kaŜdy wskazany kilometr naliczana
jest stawka 0,40 złotego.
Nadmienić w tym miejscu naleŜy, iŜ w przypadku uŜywania samochodu prywatnego
przez prokuratorów okręgu gliwickiego do zadań słuŜbowych ( po uprzednim
kaŜdorazowym uzyskaniu zgody Prokuratora Okręgowego na jego uŜycie) zwracana jest
stawka w wysokości 0,35 km przy czym ujawniona przez prokuratora ilość kilometrów w
oświadczeniu weryfikowana jest przez urzędnika – inspektora do spraw transportu zgodnie
z zarządzeniami Prokuratora Okręgowego w Gliwicach nr 138/11 z dnia 30 grudnia 2011
roku w sprawie delegowania i rozliczania kosztów podróŜy słuŜbowych pracowników
prokuratury okręgu gliwickiego i nr 1/12 z dnia 4 stycznia 2012 roku w sprawie ustalenia
stawki za jeden kilometr przebiegu samochodów osobowych nie będących własnością
prokuratury.
Ponadto w tymŜe okręgu gliwickim wypłacane biegłym i tłumaczom zwroty kosztów
wedle następujących stawek za 1 kilometr : dla samochodów o pojemności skokowej do
900 cm 0,5214 zł, zaś o pojemności skokowej powyŜej 900 cm w wysokości 0,8358 zł.
Natomiast koszt uŜycia samochodu słuŜbowego w przeliczeniu na jeden kilometr wynosi
0,77 zł za 1 kilometr przebiegu.
Powoduje to niczym nieuzasadnione dysproporcje w warunkach wykonywania pracy
sędziów i prokuratorów, z pokrzywdzeniem tych ostatnich. ObniŜenie wysokości
zwracanych pieniędzy z tytułu dojazdu do pracy prowadzi do deprecjacji funkcjonariuszy,
co do istoty równorzędnego z Sądem organu ochrony prawnej. Zasady rozliczania kosztów
dojazdów winny być przecieŜ analogicznie interpretowane zarówno w przypadku sędziów
jak i prokuratorów. Za takim stanowiskiem przemawia nie tylko interes obu grup
zawodowych ale znajduje ono swoje uzasadnienie w wyroku Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 października 2004 r. (sygn.: III SA 2829/03) ;
„Jakkolwiek przepisy art. 75 § 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) oraz art. 56 ust. 2 ustawy z dnia 20
czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.) oraz art. 93 ust. l
ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) róŜnią się
przesłankami, których spełnienie skutkuje powstaniem uprawnienia do otrzymania takiego
zwrotu, to zawarta w nich zasada jest taka sama. Pełnienie określonej funkcji publicznej sędziego, prokuratora czy policjanta - daje prawo do zwrotu kosztów przejazdu z miejsca
zamieszkania do miejsca pełnienia słuŜby. Dlatego teŜ otrzymywane z tego tytułu przez
funkcjonariuszy publicznych świadczenia powinny być z punktu widzenia obciąŜeń w
podatku dochodowym od osób fizycznych traktowane tak samo.”
Podkreślić naleŜy, Ŝe bezprawne zaniŜanie zwrotów dojazdów prokuratorom nie
moŜe być uzasadniane – tak jak to ma miejsce w praktyce (pismo Prokuratora
Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 maja 2012r.) – trudną sytuacją finansową Prokuratury.
NaleŜy bowiem poszukiwać innego pola do oszczędności. Prawidłowa polityka
pracodawcy powinna eliminować częstokroć występujące „krzyŜowanie się” dojazdów,
gdzie przykładowo prokurator z Radomska dojeŜdŜa do Piotrkowa Trybunalskiego, a
prokurator z Piotrkowa Trybunalskiego do Radomska, tak sama „wymiana” kadry istniej
pomiędzy Prokuraturami Rejonowymi Kalisz – Ostrów Wlkp. Ostrów Wlkp. – Ostrzeszów i
wiele innych. Racjonalna polityka kadrowa w zakresie „etatyzacji” pozwoliłaby na
zaoszczędzenie publicznych środków, które obecnie są marnowane.
Zgodnie ze statutowymi celami naszego związku stojąc na straŜy praw
pracowniczych i jednocześnie posiadając uprawnienia określone w art. 23 ust.1 i 2 ustawy
z dnia 23 maja 1991r. o związkach zawodowych, występujemy z Ŝądaniem usunięcia
stanu niezgodnego z prawem w w/w materii, w kaŜdym przypadku jego zaistnienia, tj.
określenia przez kierowników jednostek kosztów wbrew zasadom wynikającym z
przytoczonych powyŜej przepisów. Jeśli Prokurator Generalny nie podejmie stosownych
kroków zmierzających do wyeliminowania praktyk niezgodnych z prawem, prokuratorzy
zmuszeni zostaną do występowania z powództwami do Sądów Pracy, a Związek
Zawodowy udzieli im niezbędnej w tym zakresie pomocy. Liczymy jednak iŜ w pierwszej
kolejności Prokurator Generalny zwróci się do kierowników jednostek poszczególnych
prokuratur celem udzielenia informacji o wydanych na ich obszarze zarządzeniach
dotyczących rozliczania kosztów dojazdu, a następnie zajmie stanowisko celem
wyeliminowanie praktyki zaniŜania zwrotu kosztów. Wnosimy równieŜ o poinformowanie
Rady Głównej Związku o zajętym stanowisku na piśmie.