docWyniki badania
download 
Reklamacja Transkrypt
Wyniki badania
CENTRUM BADAŃ I ROZWOJU KSZTAŁCENIA WYŻSZEJ SZKOŁY HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNEJ W ŁODZI Metody dydaktyczne stosowane w WSHE oczami pracowników naukowo-dydaktycznych Stan obecny, luty 2003 Raport opracowany przez: Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia WSHE Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia WSTĘP 1 1. METODOLOGIA 2 1.1. Źródło wtórne pozyskiwania informacji 2 1.2. Dostosowanie narzędzia badawczego 2 1.3. Pytania poddane analizie 2 1.4. Liczebność badanej populacji 3 2. WYNIKI BADANIA 4 2.1. Metody prowadzenia zajęć 4 2.2. Czego uczą się na zajęciach studenci 5 2.3. Jakie są oczekiwania kadry akademickiej wobec WSHE 5 2.4. Jak wpłynąć na zwiększenie atrakcyjności kierunków 6 2.5. Rozwój naukowy i dydaktyczny 7 2.5.1. Inicjowany przez nauczycieli akademickich 7 2.5.2. Organizowany przez WSHE 8 3. WNIOSKI 9 PODSUMOWANIE 11 ZAŁĄCZNIKI 12 Prezentacja PowerPoint 2 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia WSTĘP Środowisko akademickie boryka się z problemem dydaktyki na poziomie wyższym. Zazwyczaj pracownicy naukowi są zdania, iż prowadzenie badań, gromadzenie publikacji oraz posiadanie obszernego zasobu wiedzy są jedynymi oraz wystarczającymi warunkami do podjęcia pracy dydaktycznej. Niestety praktyka akademicka przeczy takiemu poglądowi. Szkoła wyższa oprócz pełnienia roli głównego animatora postępu naukowego, a co się z tym wiąże gospodarczego, ma jeszcze jedną funkcję, kto wie, czy w obecnej sytuacji, nie ważniejszą kształcenie elit intelektualnych. W chwili, gdy szkolnictwo wyższe w Polsce boryka się ze stałymi problemami finansowymi przemysł przejmuje rolę inicjatora postępu naukowego i gospodarczego. Dla szkół wyższych pozostaje głównie do wypełnienia rola druga – kształcenie elit. Jeszcze inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku szkół niepublicznych. Bardzo mały ich odsetek posiada kadrę naukową, która prowadziłaby znaczące badania i tym samym wpływałaby na kształt nauki w Polsce. Dlatego też w tym przypadku, należy dostrzec i wykorzystać możliwość budowania przewagi dydaktycznej tego typu szkół. Waga problemu dotyczącego jakości kształcenia i stosowania odpowiednich metod dydaktycznych rośnie, gdy zdajemy sobie sprawę z rzeszy absolwentów, którzy corocznie opuszczają uczelnie wyższe i nie potrafią rozwiązać błahych problemów związanych ze swoją specjalizacją. Recytują bezbłędnie formuły i korzystają z podanych im rozwiązań, jednak jakie zastosowanie ma tego typu wiedza w obecnej rzeczywistości. Przewaga dydaktyczna to przede wszystkim znajomość i stosowanie zasad efektywnego uczenia się i nauczania, to stosowanie metod i technik aktywizujących studentów, umiejętność kształtowania kompetencji, umiejętność przekazywania wiedzy w sposób atrakcyjny, dopasowany do potrzeb rynku, zarażanie entuzjazmem i motywacją do zgłębiania poszczególnych zagadnień. Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi postanowiło podjąć działania mające na celu wprowadzenie do codzienności akademickiej projektu QiT „Jakość w dydaktyce”. Pierwszym etapem projektu jest diagnoza stanu obecnego, której efektem jest niniejszy raport. 3 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 1. METODOLOGIA 1.1. Źródło wtórne pozyskiwania informacji Do badania jakości w dydaktyce posłużyła już wypełniona ankieta indywidualnego rozwoju pracowników naukowo-dydaktycznych sporządzana w celu wsparcia ich rozwoju przez zarząd WSHE. Narzędzie to zostało stworzone z myślą o zdiagnozowaniu stopnia oraz potencjału samorozwoju pracowników naukowo-dydaktycznych Wyższej Szkoły HumanistycznoEkonomicznej w Łodzi. Pytania w nim zawarte zostały skonstruowane w taki sposób, by uzyskać ogólne informacje na temat chęci, motywacji i możliwości doskonalenia pracowników WSHE. Dlatego też ankieta w całości składa się z pytań otwartych. 1.2. Dostosowanie narzędzia badawczego Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia nie miało możliwości wpływu na kształt narzędzia badawczego, jedyne czego mogło dokonać w ramach dostosowania ankiety do potrzeb badania, to wybór pytań związanych bezpośrednio z dydaktyką. Chcąc wykorzystać już wypełnione ankiety do pozyskania informacji innej natury Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia zmuszone było dodatkowo wprowadzić szereg zmiennych, które precyzowały odpowiedzi dydaktyków. Zmienne wprowadzane były w oparciu o pojawiające się odpowiedzi do poszczególnych pytań. Zabieg ten powoduje, że dane procentowe w ramach pojedynczych pytań nie sumują się do 100%, należy brać ten fakt pod uwagę przy interpretacji uzyskanych wyników. Dzieje się tak ponieważ każdy z dydaktyków wymieniał dowolnie wybraną liczbę zmiennych, często nie uwzględniał innych istniejących odpowiedzi, lub w ogóle nie odpowiadał na niektóre pytania. 1.3. Pytania poddane analizie nr 14 Jakie nowe metody prowadzenia zajęć chciał(a)by Pan/Pani wprowadzić do swojej pracy? nr 15 W jakim zakresie Zarząd WSHE mógłby wesprzeć Pana/Pani działania dotyczące poszukiwania i wypracowywania nowych metod aktywizujących pracę studentów (kursy, szkolenia, studia podyplomowe, praktyki, staże, inne) ? 4 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia nr 16 Jakie Pana/Pani zdaniem kompetencje i umiejętności powinien posiąść student uczestniczący w prowadzonych przez Pana/Panią zajęciach? nr 17 Co mogłoby Pana/Pani zdaniem uatrakcyjnić ofertę edukacyjną na Pana/Pani kierunku? nr 18 Jakie przedsięwzięcie, które pomogłoby w rozwoju naukowym i dydaktycznym chciał(a)by Pan/Pani sam zorganizować (np. konferencje, granty UE, szkolenia, projekty badawcze, publikacje, pracownie, itp.)? nr 19 Jakie przedsięwzięcie, które pomogłoby w rozwoju naukowym i dydaktycznym powinny być zorganizowane Pana/Pani zdaniem przez WSHE? 1.4. Liczebność badanej populacji Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia przeanalizowało 133 ankiety. Wśród nich znalazły się: Centrum Kreatywności i Przedsiębiorczości – 7 ankiet Dziennikarstwo – 2 ankiety Filologia obca - 6 ankiet Filologia polska – 12 ankiet Filozofia – 8 ankiet Grafika – 6 ankiet Informatyka – 36 ankiet Instytut Międzynarodowy – 2 ankiety Pedagogika – 24 ankiety Politologia – 2 ankiety Zarządzanie i Marketing – 28 ankiety 5 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 2. WYNIKI BADANIA 2.1. Metody prowadzenia zajęć Największe poparcie ogółu respondentów zyskały metody aktywizujące, aż 37% badanych wyraziło gotowość ich wykorzystywania. Ciekawe jednak wydaje się być zróżnicowanie pomiędzy dydaktykami poszczególnych kierunków. Najwięcej wskazań dotyczących aktywnych metod nauczania wystąpiło pośród pracowników Centrum Kreatywności i Przedsiębiorczości oraz Pedagogiki. Taki wynik nie wydaje się być zaskakujący, ponieważ to właśnie te ośrodki w uczelni mają, z racji pełnionej funkcji, charakteryzować się największym stopniem innowacyjności w tej dziedzinie. Największą częstotliwość wskazań metod aktywizujących można tłumaczyć, w tym przypadku, także ogólnością sformułowania oraz jego pojemnością znaczeniową. Do metod aktywizujących bowiem zaliczyć możemy szereg metod, które zakładają aktywny udział studentów w procesie kształcenia, tak więc wymienić tu można: metody warsztatowe, metody nauczania wspieranego najnowszymi technikami informacyjnymi, metodę projektów, metodę problemową itd. Drugą, najnowszymi co do popularności technikami metodą, informacyjnymi jest metoda (komputery, nauczania multimedia), wspieranego którą chciałoby wprowadzić do swojej praktyki dydaktycznej 28,6% respondentów. Gotowość używania metody projektów do pracy ze studentami wyraziło 13,5% badanych. Natomiast metoda problemowa zyskała poparcie jedynie 12,8 % badanych, w tym największą popularnością cieszyła się na kierunku filologia obca (33,3%) oraz na zarządzaniu i marketingu (17,9%). Aż 15,8 % ankietowanych wyraża chęć wprowadzenia innych, aniżeli wymienione, nowych metod nauczania. Wśród odpowiedzi na to pytanie możemy zaobserwować bardzo ciekawą tendencję. Im wyższy stopień naukowy pracowników dydaktycznych, tym mniejsza chęć do wprowadzania nowych metod nauczania. Dane te można interpretować przez fakt, iż młoda kadra dydaktyczna była szkolona w innych warunkach, często już za pomocą metod aktywnych. Dlatego też otwartość na wszelkiego rodzaju nowości oraz potrzeba i chęć ich stosowania w praktyce dydaktycznej jest tutaj naturalna. 6 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 2.2. Czego uczą się na zajęciach studenci Najwięcej, bo aż 57,9 % dydaktyków uważa, iż student uczestniczący w prowadzonych przez nich zajęciach powinien przede wszystkim posiąść umiejętność rozwiązywania problemów związanych z nauczanym przedmiotem, czyli powinien zyskać umiejętność stosowania wiedzy w praktyce. Aż 55,6% respondentów uznało wiedzę teoretyczną za najważniejszą korzyść wyniesioną z zajęć Na trzecim miejscu, ze wskazaniami 51,1 %, znalazła się rozwój procesów myślenia, czyli między innymi procesów analizy i syntezy. Dane przedstawione powyżej mają wyjątkowo optymistyczny charakter. Niestety jednak na podstawie niewielkiej różnicy w częstotliwości pojawiania się dwóch najpopularniejszych odpowiedzi (2,3 punktu procentowego) możemy domniemywać, iż w rzeczywistości jest nieco inaczej. Dane uzmysławiają iż metody stosowane przez dydaktyków, powinny być dostosowane do celu, jakiemu mają służyć zajęcia. Jeżeli najważniejszym celem jest uzyskanie przez studentów umiejętności stosowania wiedzy w praktyce to metody wykorzystywane do jego osiągnięcia powinny zakładać rozwiązywania problemów zakorzenionych w świecie realnym (metoda przypadków, metody projektów itp.). Natomiast istnieje duże prawdopodobieństwo, iż metodami przeważającymi są mimo wszystko metody tradycyjne oparte na wykładzie, pogadance, pracy z podręcznikiem, które nie sprzyjają rozwojowi umiejętności stosowania wiedzy w praktyce. Jednak mimo wszystko wart jest wyjaśnienia rozdźwięk między deklaracjami nauczycieli akademickich, a stosowanymi przez nich metodami. Większość dydaktyków posiada teoretyczną wiedzę dotyczącą procesu kształcenia. Może to być wiedza nabyta w trakcie obowiązkowego szkolenia pedagogicznego, w drodze indywidualnych lektur lub własnych przemyśleń. Jednak jest ona na tyle mało ugruntowana, iż nie pociąga za sobą efektów w postaci realnych działań zmierzających w kierunku udoskonalenia metodyki i dostosowania jej do deklarowanych celów. 2.3. Jakie są oczekiwania kadry akademickiej wobec WSHE Wyjątkowo dużo, bo aż 57,1% badanych pracowników dydaktycznych jest zdania, iż Zarząd WSHE mógłby wesprzeć działania w zakresie poszukiwania i wypracowywania nowych metod kształcenia. Największą popularnością cieszą się szkolenia (24,8%) oraz kursy (23,3%). Trzecim co do częstotliwości wskazań sposobem wsparcia dydaktyków w tej dziedzinie jest organizowanie praktyk oraz staży – 16,5%. Najmniej osób podało zapewnienie stabilnego zatrudnienia jako sposób wsparcia ze strony Zarządu (jedynie1,5%). 7 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia Z analizy odpowiedzi na to pytanie wynika, iż znaczna większość dydaktyków widzi duży udział szkoły w poszukiwaniu i wypracowywaniu nowych metod kształcenia. Można domniemywać, iż szkolenia i kursy zorganizowane w tym celu cieszyłyby się popularnością wśród części dydaktyków. Godnym odnotowania faktem jest również zainteresowanie dla praktyk oraz staży. Istnieje przypuszczenie, iż rozwiązaniem tej kwestii byłoby wzmożenie procesu wymiany pracowników naukowo-dydaktycznych w ramach programu SOCRTATES. Dałoby ono możliwość odświeżenia wiedzy, wymiany doświadczeń i co najważniejsze, obserwacji prawidłowo prowadzonego procesu dydaktycznego. Dostrzec należy jeszcze jedną tendencję pojawiającą się w kontekście odpowiedzi na to pytanie. Wśród zmiennych do tej odpowiedzi zostały wyróżnione dwa rodzaje konferencji: konferencje specjalistyczne oraz dydaktyczne, te ostanie zyskały zdecydowanie mniejsze poparcie pracowników naukowo-dydaktycznych. Na tej podstawie możemy twierdzić, iż prawdopodobnie nauczyciele akademiccy niechętnie uczą się jak uczyć. Dlatego też godnym zainteresowania rozwiązaniem byłoby przemycanie zagadnień dydaktycznych w szkoleniach i konferencjach specjalistycznych. 2.4. Jak wpłynąć na zwiększenie atrakcyjności kierunków Aż 66,9 % dydaktyków jest zdania, iż istnieje możliwość uatrakcyjnienia oferty edukacyjnej na danym kierunku. Sposobów na uczynienie oferty bardziej przyciągającą jest wiele. Wprowadzenie dodatkowych przedmiotów, które mogły funkcjonować jako zajęcia fakultatywne, jest najczęściej wymienianym sposobem - 19,5% dydaktyków wskazało na tę możliwość. Drugą co do częstotliwości pojawiających się odpowiedzi jest wprowadzenie nowych metod kształcenia - 18%. Spotkania z profesjonalistami z danej dziedziny wybrało 13,5% dydaktyków, natomiast 12,8% wskazało na wprowadzenie nowych specjalizacji. Na równorzędnym miejscu znalazły się wykorzystanie komputerów (12%) oraz dostosowywanie przedmiotów do potrzeb rynku (12%). Następne w kolejności co do ilości wskazań były: lepsze wyposażenie sal (11,3%) oraz wprowadzenie lepszych praktyk (9,8%). Zdecydowanie najmniej popularnym sposobem jest prowadzenie Kół Naukowych, jedynie 5,3% udzieliło takiej odpowiedzi. Dydaktycy będąc niewątpliwie specjalistami w dziedzinie, którą reprezentują, odczuwają brak wystarczającej ilości czasu na przekazanie posiadanego zasobu wiedzy, stąd może wysuwana przez nich tak często propozycja wzbogacenia kierunków o dodatkowe przedmioty, i co się z tym wiąże, kolejne godziny do ich realizacji. Dodatkowe zajęcia fakultatywne niewątpliwie podniosłyby 8 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia atrakcyjność kierunków, jednak przed wprowadzeniem ich w życie należy wziąć pod uwagę jeszcze kilka czynników. Do nich należy, między innymi, obciążenie godzinowe studentów. Należy również pamiętać, iż nie sztuką jest przekazywanie studentom wiedzy dysponując nieograniczonymi możliwościami czasowymi. Wyzwaniem jest zachęcenie studentów i zmotywowanie ich do samodzielnego pogłębiania wiedzy w wybranych kierunkach po godzinach zajęć. Bardzo optymistycznym akcentem jest uplasowanie się na miejscu drugim wprowadzania nowych metod kształcenia. Znów potwierdza się wysnuty wcześniej wniosek, iż dydaktycy zdają sobie sprawę z istoty zagadnienia, jednak w rzeczywistości dydaktycznej nie przywiązują do niego wystarczającej uwagi. Spotkania z profesjonalistami oraz występujące zaraz po nim wykorzystanie komputerów jest również przejawem zdawania sobie sprawy z istoty stosowania nowoczesnych metod dydaktycznych. 2.5. Rozwój naukowy i dydaktyczny 2.5.1. Inicjowany przez nauczycieli akademickich Największą popularnością cieszyły się publikacje – aż 43,6% jest zdecydowanych uczestniczyć w tego typu pracach jako organizator. Konferencje i projekty badawcze cieszyły się porównywalnym powodzeniem, 30,8% badanych chciałoby być ich inicjatorami. Szkolenia uzyskały poparcie 18,8% respondentów. Natomiast organizowanie pracowni wybrało jedynie 12,8% pracowników. Najmniejsze zainteresowanie wzbudziły granty Unii Europejskiej, jedynie 12% zdecydowałoby się organizować tego rodzaju przedsięwzięcia. Publikacje postrzegane mogą być przez nauczycieli akademickich jako najkorzystniejsze przedsięwzięcie z punktu widzenia ich partykularnych interesów. Gromadzenie dorobku naukowego jest jednym z koniecznych warunków awansu zawodowego. Publikacje zyskały tak ogromną popularność być może również dlatego, iż widziane są, w większości przypadków, jako przedsięwzięcie o charakterze naukowym, nie organizacyjnym i administracyjnym. Posiadane doświadczenie w publikowaniu własnych prac również mogło wpłynąć na częstotliwość pojawiania się tej odpowiedzi. Analizując odpowiedzi do omawianego pytania możemy zaobserwować pewną tendencję w wyborze przedsięwzięć inicjowanych przez samych dydaktyków. Mianowicie największą popularnością cieszyły się inicjatywy naukowe (publikacje, konferencje, projekty badawcze). Mniejsze zainteresowanie wzbudziły przedsięwzięcia o charakterze dydaktycznym (szkolenia, organizowanie pracowni). Jednak największe zdziwienie budzi fakt, iż tak małe jest zainteresowanie grantami Unii Europejskiej. Należy to najprawdopodobniej tłumaczyć faktem braku stosownej wiedzy ten temat. 9 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 2.5.2. Organizowany przez WSHE W kolejnym pytaniu nauczyciele akademiccy mieli za zadanie wskazać przedsięwzięcia organizowane przez WSHE, w których chętnie wzięliby udział. Odpowiedzi nie różniły się znacznie od tych podanych na poprzednie pytanie. Najwięcej dydaktyków, bo 31,6% wymieniło tutaj konferencje, na drugim miejscu znalazły się szkolenia – 19%. Miej osób chciałoby by WSHE organizowała projekty badawcze i publikacje, w tym przypadku przypada po równe 15% odpowiedzi na każde z nich. Organizowanie pracowni zyskało poparcie jedynie 10,5% badanej populacji, natomiast najmniejszym zainteresowaniem cieszyły się po raz kolejny granty Unii Europejskiej (9 %). Tym razem konferencje cieszyły się największą popularnością. Jest to za pewne podyktowane charakterem tego typu przedsięwzięcia, które wymaga dużego nakładu pracy, możliwości lokalowych oraz zasobów finansowych. Dlatego też dydaktycy nie czują się sami na siłach zorganizować konferencje i tutaj upatrują większych starań ze strony szkoły. Również w tym pytaniu potwierdza się małe zainteresowanie grantami Unii Europejskiej. 10 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 3. WNIOSKI Wyciągając wnioski z analizy poszczególnych pytań należy pamiętać o specyfice zastosowanego narzędzia badawczego, które w dużej mierze ukazuje nam problem widziany oczyma pracowników naukowo-dydaktycznych. Aby uzyskać pełen obraz interesującego nas zagadnienia należałoby także przestudiować ankiety wypełniane przez studentów. Dopiero z porównania dwóch punktów widzenia (dostawcy usługi oraz jego klienta) ma szansę wyłonić się obiektywny obraz problemu. Analiza odpowiedzi na pytanie nr 14 dała nam wgląd w metody dydaktyczne, które chcieliby wprowadzać do swojej pracy nauczyciele akademiccy. Na jego podstawie, oraz na podstawie pytania nr 16, jesteśmy w stanie wysnuć wniosek jakie metody są obecnie stosowane przez dydaktyków WSHE. Odrębną jest kwestia wytyczenia kierunku najbardziej efektywnego wsparcia dydaktyków w podnoszeniu jakości kształcenia poprzez własny rozwój naukowy i dydaktyczny. Analiza odpowiedzi na pytania nr 17, 18, 19 dała wytyczne mogące służyć jako podstawa do opracowania projektu „jakość w dydaktyce”. Pytanie nr 18 dostarczyło nam również danych dotyczących konkretnych osób chętnych do podjęcia współpracy w ramach realizowanego projektu. Możemy domniemywać, iż metodami stosowanymi przez zdecydowaną większość pracowników naukowo-dydaktycznych są metody tradycyjne. Jest jednak duża część nauczycieli akademickich, którzy chcieliby rozpocząć wprowadzanie do praktyki dydaktycznej nowych metod kształcenia. Są to zdecydowanie metody aktywne zakładające czynny udział studentów w poszukiwaniu i pozyskiwaniu wiedzy. Jednak większość nauczycieli akademickich posiada ogólną wiedzę na ten temat, nie precyzuje swoich odpowiedzi i postrzega metody aktywne głównie jako metody warsztatowe. Stosowanie tych metod ma według większości nauczycieli akademickich owocować lepszym przygotowaniem absolwentów do pracy zawodowej, czyli do stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Jednak z obserwacji oraz nieformalnych rozmów prowadzonych zarówno ze studentami jaki i nauczycielami akademickimi wynika, iż deklarowane cele nie do końca przekładane na działania praktyczne. Być może jest to efektem braku wiedzy z zakresu tematyki dotyczącej nowych metod kształcenia. Stąd być może tak duża potrzeba uzyskania wsparcia w tym zakresie ze strony WSHE. Wsparcie to dla pracowników naukowo-dydaktycznych oznacza gównie udział w szkoleniach, kursach, praktykach i stażach. Niestety pomimo tego, iż nauczyciele akademiccy posiadają świadomość istoty stosowania nowych metod kształcenia, niechętnie odnoszą się do inicjatyw dotyczących podnoszenia jakości ich pracy. Stąd wniosek, iż najlepszą metodą może być jednoczesne podnoszenie ich kwalifikacji specjalistycznych oraz dydaktycznych. 11 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia Z wyników badania wnioskować można, iż istnieje potrzeba uruchomienia programu informowania o sposobach pozyskania grantów z Unii Europejskiej na prowadzone badania naukowe. Możliwości uczestniczenia w międzynarodowych projektach badawczych zaowocowałaby zaangażowaniem w pracę na uczelni i miałaby prawdopodobnie przełożenie na jakość pracy dydaktycznej. PODSUMOWANIE Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia proponuje rozpoczęcie prac nad projektem „Jakość w dydaktyce”. Wstępna analiza potencjału jakim dysponuje Wyższa Szkoła HumanistycznoEkonomiczna w zakresie zatrudnionych pracowników naukowo-dydaktycznych została wykonana. Kolejnymi krokami byłoby opracowanie szczegółowych założeń projektu, wyłonienie grupy roboczej skupiającej się na jego przeprowadzeniu oraz przystąpienie do jego realizacji. Jednocześnie innowacyjnym przedsięwzięciem w skali ogólnokrajowej byłoby przeprowadzenie badań w zakresie jakości dydaktyki w polskim środowisku akademickim. Oczywiście krokiem poprzedzającym tego typu decyzję przedsięwzięcia oraz pozyskanie środków na tego rodzaju badanie. 12 byłby szczegółowy kosztorys
