Akademia Arbitrażu (International Academy for Arbitration

SSympozja,
konferencje
Międzynarodowa Konferencja Komparatystyczna
„Od emptio venditio do Common European Sales Law
– w poszukiwaniu dobrego prawa sprzedaży”,
Poznań, 25–26 kwietnia 2013 r.
W dniach 25–26 kwietnia 2013 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu odbyła się konferencja pt. „Od emptio venditio do
Common European Sales Law – w poszukiwaniu dobrego prawa sprzedaży”, zorganizowana przez Koło Naukowe Prawa Rzymskiego „Bona Fides”.
Za cel inicjatywy organizatorzy postawili sobie ukazanie umowy sprzedaży w perspektywie prawnoporównawczej jako zadanie niezwykle ważne w dobie pogłębionej
integracji europejskiej, zwiększonego tempa przepływu informacji oraz unowocześnionego obrotu prawnego.
Analizując rozwój historyczny prawa umów, nie sposób nie docenić roli, jaką od wieków odgrywała umowa sprzedaży. Kontrakt emptio venditio wykreowany w starożytnym
Rzymie stał się powszechny dla całego basenu Morza Śródziemnego. Dorobek Rzymian
doprowadził w szerszej perspektywie do ujednolicenia na tym obszarze regulacji dotyczących kontraktowania.
Czerpiące z dorobku prawa rzymskiego prawodawstwa państw tzw. zachodniej
tradycji prawnej (western law tradition) wykształciły różne modele umowy sprzedaży,
częściowo wymieniając się własnymi doświadczeniami. Jednak wraz z postępującym
zbliżaniem europejskich porządków prawnych w Unii Europejski narodowe odmienności legislacyjne zanikają na rzecz powrotu do „wspólnego” prawa.
Obecnie przedmiotem dyskusji jest projekt rozporządzenia ws. wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży (Common European Sales Law), przygotowany
przez Komisję Europejską. Stanowi on kontynuację nurtu, w ramach którego powstały
Draft Common Frame of Reference (DCFR) oraz Principles of European Contract Law (PECL).
Potrzeba zmian wpisuje się w szerszy europejski nurt rekodyfikacji prawa zobowiązań,
spowodowany przeniesieniem ciężaru na świadczenie usług (choć nadal na podstawie
umowy sprzedaży), problematyką tzw. digital content w obrocie oraz masowym i stypizowanym charakterem czynności prawnych.
Te i inne zagadnienia oraz problemy skłoniły studentów z UAM do zorganizowania
konferencji obejmującej swoim zakresem problematykę porównawczego prawa zobowiązań, prawa prywatnego międzynarodowego oraz prawa europejskiego.
289
Sympozja, konferencje
PALESTRA
W konferencji udział wzięli przedstawiciele sześciu krajowych i zagranicznych ośrodków akademickich, w tym: Beni Suef University, Universidad de Córdoba, UW, UJ, UWr
oraz UAM. Referaty studentów i doktorantów wygłoszone zostały zarówno w języku
polskim, jak i angielskim.
Prezentowana problematyka koncentrowała się wokół różnych modeli prawa sprzedaży. Panele, w których usytuowane były poszczególne wystąpienia, wyodrębniono
tematycznie według zagadnień związanych z umową sprzedaży. W pierwszej grupie
referatów zaprezentowano kwestię zawarcia i rozwiązania umowy.
Kolejna część dotyczyła istoty i charakteru umowy sprzedaży. W panelu tym wystąpili
studenci programu Erasmus, przedstawiając zagadnienia umowy sprzedaży z perspektywy innych państw (Hiszpania) czy innych tradycji prawnych (Egipt), co skłoniło do
interesującej dyskusji.
Następnie omawiana była problematyka środków ochrony stron umowy. Przedmiotem referatów była niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową i porównanie krajowych rozwiązań w tym zakresie z propozycją CESL, klauzula rebus sic stantibus w ujęciu
porównawczym, problematyka zasady caveat emptor oraz środki ochrony konsumentów
i harmonizacja prawa konsumenckiego.
Kolejne referaty dotyczyły przedmiotu sprzedaży i szczególnych form umowy. Pojawiły się tu zagadnienia takie, jak sprzedaż dzieła sztuki i problemy związane z prawem
własności tegoż, prawo pierwokupu w Chinach czy sprzedaż nieruchomości w Japonii
i Niemczech.
Wreszcie końcowym dyskutowanym problemem były zagadnienia z pogranicza prawa administracyjnego, jak np. koncepcja klauzul abuzywnych przy sprzedaży.
Obrady pierwszego dnia konferencji zakończyło wystąpienie radcy prawnego Mariusza Korpalskiego (UMK w Toruniu) oraz dyskusja dotycząca sposobu ustalania ceny
w umowie sprzedaży.
Zwieńczeniem całego przedsięwzięcia był panel profesorsko-ekspercki. W dyskusji
udział wzięli przedstawiciele praktyków – adwokat Wojciech Celichowski (ORA w Poznaniu), radca prawny Aleksandra Wędrychowska-Karpińska (OIRP w Poznaniu) oraz
pracowników naukowych – prof. Fryderyk Zoll (UJ, Uniwersytet w Osnabrück), prof.
Aurelia Nowicka (UAM) oraz prof. Jacek Napierała (UAM). Funkcję moderatora dyskusji
pełnił prof. Wojciech Dajczak (UAM).
W trakcie swoich wypowiedzi uczestnicy panelu skupiali się na problematyce harmonizacji prawa sprzedaży. Zaprezentowano tę ideę w kontekście dorobku Ernsta Rabla.
Następnie omówione zostały akty prawne, jak CISG, DCFR oraz PECL. Uczestnicy deba
Ernst Rabel (1874–1955) był profesorem prawa na uniwersytetach w Lipsku, Bazylei, Kilonii, Getyndze,
Monachium i Berlinie, a następnie emigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował na Uniwersytecie
Harvarda oraz Uniwersytecie Michigan. W swojej pracy naukowej zajmował się przede wszystkim prawem
rzymskim, prawem cywilnym oraz prawem porównawczym. Był pierwszym dyrektorem Kaiser Wilhelm Institute for Foreign and International Private Law w Berlinie (obecnie Max Planck Institute…). Położył podwaliny
pod współczesną komparatystykę prawniczą i docenił rolę studiów porównawczych w procesie unifikacji
i harmonizacji prawa. Jego przełomowe dzieło Das Recht des Warenkaufs. Eine rechtsvergleichende Darstellung
(1936) stało się wzorem dla wielu późniejszych opracowań. Wszelkie próby unifikacji prawa, w szczególności
prawa sprzedaży, podejmowane w ramach Institute for the Unification of Private Law w Rzymie oraz późniejsze
starania czerpią z dorobku E. Rabla.
290
11–12/2013
Sympozja, konferencje
ty przyjrzeli się także zagadnieniom z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego,
tj. kolizyjnoprawnej i jurysdykcyjnej problematyce zobowiązań wynikających z umowy
sprzedaży. Wreszcie praktycy zwrócili uwagę na praktyczne aspekty związane z umową
sprzedaży w obrocie transgranicznym.
Konferencja objęta była honorowym patronatem m.in.: Przedstawicielstwa Komisji
Europejskiej w Polsce, Ministra Sprawiedliwości RP, Wojewody Wielkopolskiego, Marszałka Województwa Wielkopolskiego, Prezydenta Miasta Poznania, Okręgowej Rady
Adwokackiej w Poznaniu oraz Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce.
Mikołaj Labijak
Akademia Arbitrażu (International Academy
for Arbitration Law), Francja, Paryż, 1–19 lipca 2013 r.
Paryskie spotkania z arbitrażem
W dniach od 1 do 19 lipca 2013 r. stolica Francji gościła kluczowe postaci międzynarodowego arbitrażu – czołowych reprezentantów świata akademickiego, arbitrów oraz
innych praktyków znanych z przełomowych spraw i wyroków arbitrażowych, biorących udział w programie International Academy for Arbitration Law – Międzynarodowej
Akademii Prawa Arbitrażowego.
Trzytygodniowy, intensywny cykl wykładów, konferencji, debat i szkoleń poświęcono
głównie międzynarodowemu arbitrażowi inwestycyjnemu, którego rozkwit w ostatnich
latach zawdzięcza się przede wszystkim liczbie bilateralnych traktatów inwestycyjnych
(tzw. BITs – Bilateral Investment Treaties), zawieranych przez większość państw świata,
w tym Polskę.
Wśród honorowych prelegentów pojawiły się słynne osobistości świata arbitrażu,
m.in. prof. Emmanuel Gaillard (Sciences Po Law School, Prezes International Academy
for Arbitration Law), Yves Derains (były Sekretarz Generalny ICC) czy Gilbert Guillaume
(sędzia i były prezes Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości).
Główny cykl wykładów poprowadził prof. David Caron (dziekan szkoły prawa King’s
College w Londynie), który przedstawił międzynarodowy arbitraż inwestycyjny z perspektywy arbitra. Prof. Caron, mający wieloletnie doświadczenie jako arbiter w sprawach rozpatrywanych pod egidą ICSID, zaprezentował główne kwestie proceduralne
powstające w sporach inwestor–państwo, poruszając wiele ważkich tematów, takich jak
styl prowadzenia sporu przez pełnomocników procesowych stron a ich odbiór przez
członków trybunału, delikatne kwestie związane z wyłączeniem arbitra czy rola arbitra
w sporach inwestycyjnych a interes publiczny.
Prof. Brigitte Stern (Université Paris I – Panthéon-Sorbonne), która jest jednym
z dwóch najczęściej nominowanych arbitrów w międzynarodowych sporach inwestycyjnych, omówiła zagadnienie stosowania prawa międzynarodowego publicznego
w arbitrażu inwestycyjnym, zwracając uwagę na kwestie suwerennej pozycji i uprawnień państwa do stanowienia prawa w imię dobra publicznego, nawet jeśli pociągałoby
to za sobą zmianę otoczenia prawnego dla inwestorów.
291
Sympozja, konferencje
PALESTRA
Warto wspomnieć o wystąpieniu prof. Susan Franck (Washington and Lee University),
która zaprezentowała wyniki prowadzonych badań empirycznych dotyczących międzynarodowego arbitrażu inwestycyjnego. Rezultaty analiz prof. Franck rzucają nowe
światło na wiele utartych schematów w myśleniu o arbitrażu inwestycyjnym, obalając
niektóre stereotypy, takie jak liczba spraw wygrywanych przez inwestorów, wysokość
przyznawanych odszkodowań, średnia wartość roszczeń inwestorów, charakter typowych inwestorów-powodów, wśród których wbrew powszechnej opinii nie przeważają
wielkie, ponadpaństwowe koncerny.
Na uwagę zasługiwał cykl szkoleń poprowadzonych przez José Ricardo Ferisa, Zastępcę Sekretarza Generalnego ICC. Symulacje wewnętrznych posiedzeń Sądu Arbitrażowego ICC odbyły się w siedzibie Międzynarodowej Izby Handlowej i dotyczyły
zagadnień wielostronnych i wielokontraktowych postępowań arbitrażowych na podstawie nowego Regulaminu Arbitrażowego ICC (w mocy od 1 stycznia 2012 r.) oraz
prezentowały procedurę postępowania przed Sądem w związku z omawianiem i głosowaniem nad zagadnieniami wyłączenia arbitra i sprawdzania przez Sąd wstępnej
wersji wyroku trybunału.
Wśród pozostałych prelegentów znajdowali się prof. Andrea Bjorklund (McGill University w Montrealu), Horacio Grigera Naon (były Sekretarz Generalny ICC), prof. Alain
Prujiner (Université Laval), Nassib Ziadé (Dyrektor DIAC – Dubai International Arbitration Centre, były Zastępca i p.o. Sekretarza Generalnego ICSID), Brooks Daly (Zastępca
Sekretarza Generalnego Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze) oraz Paul Jean Le
Cannu (Counsel w ICSID).
Wykłady i debaty odbywały się w godnych wspomnienia lokalizacjach, m.in. w siedzibach uniwersytetów Paris II – Panthéon-Assas, Sciences Po, a także we wspomnianej
już siedzibie ICC oraz paryskiej siedzibie Banku Światowego, budynku Pałacu Sprawiedliwości (Palais de Justice) i prestiżowym Cercle de l’Union interalliée.
Uczestnicy Akademii Arbitrażowej przybyli z wielu zakątków świata, m.in. z większości krajów Europy, z Australii, Chin, Singapuru, Korei, Indii, Pakistanu, Kazachstanu,
Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Kolumbii, Peru, Brazylii, Argentyny, Iranu,
Egiptu, Ugandy, Sudanu, Nigerii. Główną grupę słuchaczy Akademii stanowili praktycy z kilkuletnim doświadczeniem w międzynarodowych postępowaniach sądowych
i arbitrażu, uczestnicy studiów doktoranckich oraz przedstawiciele departamentów
prawnych ministerstw i organizacji międzynarodowych.
Dzięki zaangażowaniu organizatorów, prelegentów oraz uczestników Akademia Arbitrażu okazała się sukcesem organizacyjnym, naukowym i towarzyskim. Intensywne
dni wykładów i dyskusji w sposób płynny ustępowały miejsca wieczornym wydarzeniom, takim jak bankiety, koktajle, pikniki czy zwykłe kolacje, ale za to w niezwykłym
gronie znanych arbitrów i osobistości świata nauki.
Niewątpliwie udział w Akademii Arbitrażowej pozwala na znaczne poszerzenie wiedzy o arbitrażu i prawie międzynarodowym. Czas, miejsce i doborowe towarzystwo
stanowią czynniki, dzięki którym International Academy for Arbitration Law w Paryżu może
zainteresować w równej mierze teoretyków, jak i praktyków zajmujących się arbitrażem.
Jako że tegoroczna edycja była już trzecią z kolei, następnej sesji Arbitration Academy
w Paryżu można spodziewać się w lipcu 2014 r.
Hubert Wysoczański
292