Program Profilaktyczny

Program Profilaktyki
w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym
w Herbach
w roku szkolnym 2014/2015
SPIS TREŚCI
I.
Wstęp
II.
Podstawy prawne programu
III.
Cel i kierunki działania
IV.
Główne obszary objęte profilaktyką
V.
Realizacja działań profilaktycznych
VI.
Formy i metody zajęć
VII. Ewaluacja programu
I.
Wstęp
Profilaktyka jest to proces wspomagania człowieka w radzeniu sobie z trudnościami
zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, a także ograniczenie
i likwidowanie czynników, które blokują prawidłowy rozwój i zaburzają zdrowy styl życia.
Program Profilaktyki w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach
uwzględnia specyfikę i potrzeby dzieci z upośledzeniem i niedostosowaniem społecznym na
poziomie Szkoły Podstawowej, Gimnazjum i Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
Program profilaktyki powstał na bazie:





Środowiskowej diagnozy stanu i potrzeb
Rozpoznania współczesnych zagrożeń
Analizy aktów prawnych i narodowych/krajowych programów
Programu wychowawczego oraz Planu Rozwoju Placówki
Podstawowych kierunków polityki oświatowej państwa realizowanych w danym
roku szkolnych
Działania profilaktyczne są realizowane na trzech poziomach:



Profilaktyka pierwszorzędowa – adresowana do grupy niskiego ryzyka. Ma na
celu promocję zdrowego stylu życia, a także zapobieganie pojawianiu się
zachowań problemowych.
Profilaktyka drugorzędowa – adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka.
Umożliwia wycofanie się z zachowań ryzykownych, a także powoduje
ograniczenie głębokości i trwania dysfunkcji np. indywidualne poradnictwo,
socjoterapia.
Profilaktyka trzeciorzędowa - adresowana do grupy wysokiego ryzyka. Ma na
celu przeciwdziałanie pogłębianiu się degradacji społecznej i umożliwienie
powrotu do życia w społeczeństwie.
Obecnie
można
wyodrębnić
zapobiegania uzależnieniom:
pięć
podstawowych
programów
1.
Podejście skoncentrowane na samej substancji, najmniej efektywne - w tym
przypadku młodzi ludzie otrzymują informację o działaniu środków
uzależniających i łatwo korzystają ze zdobytej wiedzy w swoim życiu.
2.
Podejście zorientowane na osobę i wspieranie rozwoju ucznia - programy
te zakładają, że jednostka będzie zdolna do podejmowania racjonalnych decyzji,
dobrze przystosowana i dobrze radząca sobie z trudnościami.
3.
Podejście zorientowane na sytuację wyboru - programy te zakładają,
że informowanie o środkach uzależniających, samych uzależnieniach oraz
uczenie umiejętności radzenia sobie powinno się odbywać w kontekście
konkretnych sytuacji wyboru, bo wtedy młodzi ludzie podejmują
w rzeczywistości decyzje w sprawie picia, narkotyzowania się czy palenia.
4.
Podejście zorientowane na kontekst kulturowy uzależnień zakłada,
że uwarunkowania sytuacji wyboru są wielorakie i oprócz informacji o środkach
uzależniających oraz umiejętności radzenia sobie młodzi ludzie potrzebują
wiedzy o czynnikach środowiskowych, społecznych i ekonomicznych.
5. W piątym podejściu programy te są zorientowane na zdrowie - jego zwolennicy
zamiast informować o zagrożeniach czy uczyć racjonalnych decyzji, koncentrują
uwagę na tym, co zdrowe i przyjemne, co służy człowiekowi i jego dobremu
samopoczuciu. W założeniu tym efektywną formą profilaktyki jest myślenie
perspektywiczne o zdrowym trybie życia, dobre funkcjonowanie w sferze fizycznej,
psychicznej, duchowej i społecznej.
Program profilaktyki podlega stałej ewaluacji i jest realizowany przez wszystkich
pracowników ośrodka.
Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się strategie odpowiednie do wieku,
możliwości umysłowych wychowanków oraz rodzaju występujących problemów.
II.
Podstawy prawne programu
1. Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989r, ratyfikowana przez Polskę 30 września 1991r.
( Dz. U Nr 120, poz. 526)
2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. ( Dz. U. Nr 78, poz.
483)
3. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty ( Dz. U. z 2004r.nr 256, poz.2572
z późniejszymi zmianami)
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002r.
w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół (Dz. U. Nr 51 poz. 458 z późniejszymi zmianami)
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w sprawie
ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół z późniejszymi
zmianami ( Dz. U. Nr 61,poz. 624)
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 kwietnia 2013r.
w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych
przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2013 nr 0 poz. 532)
7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003r.
w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród
dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. 2003r. nr 13, poz. 226)
8. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
(Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.4)
9. Ustawa z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania
tytoniu i wyrobów tytoniowych .
10. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U.
z 2012 r. poz. 124);
11. Ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi.
12. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego ( Dz. U. Nr 111,
poz. 535)
Program Profilaktyki uwzględnia również elementy następujących programów:
 Krajowy
Program
Przeciwdziałania
Przemocy
w
Rodzinie,
2006-2016, MPiPS
 Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
2011-2015, MZ, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
 Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii, 2011-2016, MZ, Krajowe Biuro ds.
Przeciwdziałania Narkomanii
 Narodowy Program Zdrowia na lata 2007–2015
 Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego, 2011-2015, MZ
 Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV, 2012-2014, MZ, Krajowe
Biuro do Spraw AIDS
 Rządowym programem ograniczenia przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem
bezpieczniej”
 Krajowym Programem Działań na Rzecz Równego Traktowania na lata 2013–2016
 Program ,, Spójrz Inaczej, pozytywnie zaopiniowany przez Ministerstwo Edukacji
Narodowej, Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz
Polskie Towarzystwo Psychologiczne
 Rządowy Program na lata 2014-2016 ,, Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”
III.
Cel i kierunki działania
Naczelnym celem programu jest zapewnienie wychowankom prawidłowego rozwoju
w oparciu o poczucie bezpieczeństwa z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb
i możliwości.
Działania zmierzają do eliminacji i redukcji czynników ryzyka, a także wzmacniania
czynników chroniących. Są częścią całości oddziaływań resocjalizacyjno-rewalidacyjnych
prowadzonych w placówce. W ich efekcie wychowankowie będą optymalnie przygotowani
do prowadzenia prawidłowego trybu życia zgodnego z normami prawnymi i społecznymi.
Kierunki działania:








Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa w placówce
Wspomaganie prawidłowego rozwoju psychofizycznego
Diagnozowanie potrzeb i występujących problemów
Promowanie zdrowego stylu życia
Pobudzanie i rozwój zainteresowań młodzieży
Kształtowanie prawidłowych zachowań i postaw
Eliminowanie zachowań ryzykownych i problemowych
Współpraca ze środowiskiem lokalnym
IV. Główne obszary objęte profilaktyką
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Bezpieczeństwo
Wykluczenie i niedostosowanie społeczne
Alkohol
Środki psychoaktywne
Nikotyna
Agresja
Komputer i Internet
Zdrowie
Tolerancja
Rodzina
W roku szkolnym 2014/2015 określono następujące priorytety do realizacji:
Bezpieczeństwo ( zapobieganie agresji) i Uzależnienia.
V.
1.
Realizacja działań profilaktycznych
Bezpieczeństwo
Cel : Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i akceptacji





Zapobieganie przejawom „drugiego życia” oraz eliminowanie ich
przejawów

Rozwijanie u wychowawców umiejętności dostrzegania i reagowania
na wszelkie pojawiające się zagrożenia i nieprawidłowości
Prezentowanie i kształcenie umiejętności udzielania pierwszej pomocy
Dbanie o bezpieczeństwo bazy materialnej ośrodka
Kształtowanie umiejętności otwartego komunikowania się



2.
Tworzenie właściwego klimatu wychowawczego
Sprawowanie wzmocnionej opieki i udzielanie wsparcia wychowankom
w okresie adaptacji oraz sytuacjach kryzysowych
Diagnozowanie poczucia bezpieczeństwa wśród wychowanków
Podejmowanie działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa
wychowankom wyjeżdżającym na urlopy
Wykluczenie społeczne
Cel: Zapobieganie wykluczeniu społecznemu
 kształtowanie prospołecznych postaw i hierarchii wartości opartej na
społecznie akceptowanym systemie norm











3.
kształtowanie umiejętności społecznych
kształtowanie umiejętności rozpoznawania stanów emocjonalnych
i radzenia sobie z trudnymi emocjami
kształtowanie umiejętności dokonywania adekwatnej samooceny
zwiększanie poczucia własnej wartości i wiary we własne możliwości
nabywanie umiejętności prawidłowego funkcjonowania w grupie
dążenie do kształtowania uczuciowości wyższej i empatii
zapewnienie możliwości ukończenia szkoły i zdobycia zawodu
ukazywanie możliwości własnego rozwoju i planowania przyszłości
motywowanie do podejmowania aktywności własnej i zmiany zachowań
prowadzenie procesu usamodzielniania wychowanków
umożliwienie korzystania z instytucji związanych z kulturą, rozrywką
i sportem
Alkohol
Cel: Przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z używaniem i nadużywaniem
alkoholu










4.
uświadamianie przyczyn i skutków picia alkoholu
kształtowanie umiejętności odmawiania spożywania alkoholu
ukazywanie alternatywnych form spędzania wolnego czasu
kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych
psychologicznie
tłumaczenie mechanizmów powstawania uzależnienia od alkoholu
ukazywanie trzeźwości jako wartości
przekazywanie informacji o możliwościach uzyskiwania pomocy, np.
prezentacja instytucji
kształtowanie umiejętności proszenia o pomoc
prowadzenie zajęć terapeutycznych
ukazywanie możliwości organizowania uroczystości, imprez bez alkoholu
Środki psychoaktywne
Cel: Zapobieganie zażywaniu środków psychoaktywnych






uświadamianie przyczyn i skutków zażywania środków psychoaktywnych
oraz mechanizmów powstawania uzależnienia
ukazywanie konsekwencji prawnych posiadania i zażywania środków
psychoaktywnych
kształtowanie umiejętności odmawiania
kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych
psychologicznie
prowadzenie zajęć terapeutycznych
ukazywanie alternatywnych form spędzania wolnego czasu


5.
przekazywanie informacji o możliwościach uzyskiwania pomocy, np.
prezentacja instytucji
kształtowanie umiejętności proszenia o pomoc
Nikotyna
Cel: Zapobieganie paleniu papierosów






6.
omówienie negatywnych skutków palenia tytoniu
motywowanie do rzucenia nałogu
ukazanie sposobów wychodzenia z nałogu
prezentowanie korzyści płynących z niepalenia tytoniu
kształtowanie umiejętności przeciwstawiania się presji grupy
kształtowanie umiejętności sprawiania sobie przyjemności
Agresja
Cel: Zapobieganie występowaniu i eliminowanie zachowań agresywnych

rozpoznawanie rodzajów i przyczyn zachowań agresywnych

kształtowanie umiejętności
sposobami reagowania

nabywanie umiejętności prawidłowego funkcjonowania w grupie

dążenie do kształtowania uczuciowości wyższej i empatii

nabywanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych

kształtowanie umiejętności rozpoznawania
i radzenia sobie z trudnymi emocjami
kształtowanie umiejętności relaksacji
prowadzenie zajęć terapeutycznych
stałe monitorowanie zachowań wychowanków
reagowanie na wszelkie przejawy agresji




7.
zastępowania
agresji
stanów
konstruktywnymi
emocjonalnych
Racjonalne korzystanie z komputera i Internetu
Cel: Kształtowanie umiejętności bezpiecznego korzystania z komputera i Internetu
 ukazywanie zagrożeń wynikających ze zbyt intensywnego korzystania
z komputera,
 kształtowanie umiejętności właściwego doboru gier komputerowych
i odwiedzanych stron internetowych
 stosowanie zabezpieczeń komputerowych oraz ich aktualizacja,
 uświadamianie niebezpieczeństwa wirtualnych kontaktów
 sprawowanie
nadzoru nad racjonalnym korzystaniem z komputera
i Internetu
 monitorowanie działalności wychowanków w Internecie
8.
Zdrowie
Cel: Kształtowanie postaw i zachowań prozdrowotnych

pogłębianie wiedzy dotyczącej czynników sprzyjających i zagrażających
zdrowiu

kształtowanie umiejętności dbania o własny rozwój psychofizyczny




kształtowanie szacunku i akceptacji dla własnego ciała
kształtowanie umiejętności dbania o higienę osobistą i otoczenia
rozwijanie prawidłowych nawyków żywieniowych
zapoznawanie z rodzajami chorób: przenoszonych drogą płciową,
pokarmową, zakaźnych , bakteryjnych itp.
uświadamianie mechanizmów powstania zakażeń oraz sposobów
zapobiegania im
kształtowanie prawidłowych zachowań w sytuacjach zagrożenia zdrowia
i życia,
kształtowanie umiejętności wychowanków w zakresie udzielania pierwszej
pomocy
kształtowanie umiejętności korzystania z opieki zdrowotnej w tym
specjalistycznej





9.
udzielanie pomocy przedmedycznej i zapewnienie dostępu do pomocy
medycznej
Tolerancja
Cel: Kształtowanie tolerancji dla odmienności







ukazywanie różnorodności innych ludzi dotyczących koloru skóry, wyznań,
kultury, poglądów itp.
kształtowanie szacunku wobec odmienności
przybliżanie zwyczajów i tradycji ludzi o odmiennych kulturach
ukazywanie problemów ludzi chorych , niepełnosprawnych, starych oraz
korzyści wynikających z obcowania z nimi i pomagania
tworzenie sytuacji wychowawczych umożliwiających niesienie opieki
i pomocy wobec tych, którzy jej potrzebują
przedstawianie różnych modeli funkcjonowania ludzi
ukazywanie tolerancji jako drogi do przełamywania stereotypów
10.
Rodzina
Cel: Kształtowanie umiejętności funkcjonowania w rodzinie








zachęcanie oraz pomoc w budowaniu i podtrzymywaniu więzi rodzinnych
kształcenie umiejętności pełnienia ról społecznych związanych
z funkcjonowaniem rodziny
przedstawianie różnych modeli funkcjonowania rodziny
budowanie poczucia odpowiedzialności związanej z założeniem rodziny
rozwijanie
umiejętności
dostrzegania
ewentualnych
problemów
pojawiających się w rodzinie i reagowania w tych sytuacjach
ukazywanie instytucji świadczących pomoc na rzecz rodziny
prowadzenie działań edukacyjnych i pedagogizujących wobec rodzin
wychowanków
współpraca z rodzinami wychowanków
Formy i metody zajęć





















obserwacja i diagnozowanie zachowań
indywidualne rozmowy
zajęcia grupowe
zajęcia socjoterapeutyczne
rozgrywki i zajęcia sportowe
wycieczki krajoznawcze i dydaktyczne
obozy rekreacyjne i survivalowe
imprezy integracyjne
przygotowywanie uroczystości okolicznościowych
przygotowanie programów artystycznych przedstawianych przez wychowanków
(inscenizacje teatralne)
pogadanki, dyskusje
spotkania ze specjalistami
warsztaty grupowe
burza mózgów
prezentacje multimedialne
happeningi
filmy i gry edukacyjne
zajęcia i konkursy tematyczne, plastyczne
zajęcia relaksacyjne
spotkania i rozmowy psychoedukacyjne z rodzicami i prawnymi opiekunami
natychmiastowe reagowanie na wszystkie sytuacje stanowiące zagrożenie dla
zdrowia lub życia
Ewaluacja programu
Program profilaktyki będzie podlegał stałej ewaluacji, która całościowo będzie
dokonywana przez zespół psychologiczno-pedagogiczny minimum dwa razy w roku
szkolnym: po zakończeniu pierwszego i drugiego semestru, a poszczególne jego elementy
będą monitorowane przez realizujących zadania wychowawców i nauczycieli.
Ewaluacji będzie podlegał zarówno stopień realizacji zadań wynikających z programu,
jak również efekty podejmowanych działań. Treść programu i obszary objęte profilaktyką
będą dostosowane do aktualnych potrzeb młodzieży i zgodne z podstawowymi kierunkami
realizacji polityki oświatowej państwa w danym roku szkolnym.
Formy ewaluacji będą obejmowały:
 analizę zapisów w dziennikach
 obserwację podejmowanych działań profilaktycznych,
 badanie efektów podejmowanych działań, a także występujących w trakcie realizacji
trudności,
 rozmowy z osobami realizującymi zajęcia profilaktyczne i uczestnikami.
Systematycznie prowadzona ewaluacja pozwoli na pełniejszą realizację zadań
zawartych w Programie Profilaktyki, a także wprowadzanie niezbędnych korekt
umożliwiających osiągnięcie zamierzonych celów.
Program opracowały: J. Sztencel, U. Witoszek