Czerwiński J., Sozański H.: Współczesny Sport Olimpijski. Zarys

Czerwiński J., Sozański H.: Współczesny Sport Olimpijski. Zarys

Czerwiński J., Sozański H.: Współczesny Sport Olimpijski. Zarys problematyki. AWFiS
Gdańsk 2009: 133-156
Henryk Sozański, Marcin Siewierski
System przygotowań olimpijskich, jego składowe, struktura,
organizacja systemu
Skala trudności współzawodnictwa olimpijskiego i poziom wyników uzyskiwanych w
poszczególnych dyscyplinach i konkurencjach IO systematycznie wzrastają. Dziś już nie
sposób rozważać możliwość startu w tej największej i najbardziej prestiżowej imprezie bez
długofalowego, specjalnego przygotowania.
Długofalowego – bo rozciąga się ono w uporządkowanych, zaplanowanych
strukturach na 4-6 lat. Specjalnego – bo toczy się ono (powinno się toczyć) wg specyficznych
programów, obejmując sportowców rokujących osiągnięcie najwyższego stanu wytrenowania
i wyników w imprezie docelowej. Specjalnego, również ze względu na szczególne warunki
infrastruktury i wszelkiego rodzaju preferencje materialne, wspomagające proces szkolenia.
Jest więc w pełni zasadne, by mając na względzie cel i skalę trudności takiego
przedsięwzięcia, wielkość uczestniczących w nim podmiotów oraz złożoność i koncepcji – i
programów realizacyjnych przebiegających w czasie i przestrzeni – traktować przygotowania
olimpijskie w kategoriach systemowych. I powszechnie (choć w pewnym uproszczeniu)
mówimy: system przygotowań olimpijskich, choć jakże często praktyka odbiega od
wymogów systemowych.
System to skoordynowany wewnętrznie i mający określoną strukturę układ
elementów, które rozpatrywane od zewnątrz tworzą całość – od wewnątrz zaś mają charakter
zbioru, do którego przynależność warunkuje związki wzajemnej zależności między
wszystkimi elementami. To również zespół metod działania, całokształt zasad
organizacyjnych, ogół norm i reguł specyficznych dla danej działalności a wreszcie
całościowy i logicznie uporządkowany zespół zadań powiązanych ze sobą określonymi
współzależnościami – koniecznymi dla osiągnięcia założonego i realizowanego celu (13).
Przyjmując taki punkt widzenia, mamy prawo traktować przygotowania olimpijskie w
sposób systemowy. O pozytywnym skutku takiego przedsięwzięcia decyduje wszak
doskonałość koncepcji i całości działań, wypadkowa wielu składowych i procedur,
kierowanych w funkcji celu: maksymalizacja dyspozycji na czas współzawodnictwa
olimpijskiego.
System przygotowań olimpijskich (system szkolenia olimpijskiego) ma wiele
odniesień do systemu szkolenia sportowego, rozumianego jako złożony, wieloczynnikowy
proces, którego efektywność nie zależy wprost od doskonałości któregoś z czynników
rozpatrywanego analitycznie. O pozytywnym skutku decyduje doskonałość całości działań,
funkcja wielu składowych i procedur (13).
W takim ujęciu szkolenie sportowe jest zorganizowaną i celowo uporządkowaną
działalnością, której celem jest przygotowanie zawodników do uzyskania maksymalnych
wyników. Jest więc to swoisty system składający się z szeregu składowych. Należą tu (24):
• Podsystem prognozowania rozwoju poszczególnych dyscyplin;
2
•
Prognozowanie
rozwoju
wyników
oraz
modelowanie
przebiegu
indywidualnych karier i warunków nieodzownych do osiągnięcia określonych
wyników;
• Podsystem treningu, zawodów i odnowy;
• Podsystem kwalifikacji do sportu;
• Materialne warunki treningu, zawodów, odnowy, badań naukowych;
• Poziom kadry szkoleniowej.
Wszystkie składowe są wzajemnie ściśle powiązane. Centralne miejsce w tym
systemie zajmuje podsystem treningu, współzawodnictwa (zawodów) oraz odnowy.
Trening to wieloletni, zorganizowany proces zmierzający do osiągnięcia mistrzostwa
sportowego. Jest on uporządkowany w ramach określonej struktury. Efektem środków i
metod stosowanych w poszczególnych jego rodzajach są obciążenia treningowe, podlegające
celowym zmianom w kolejnych fazach procesu. Uruchamiając szereg skomplikowanych i
wielostronnych – ale i celowo ukierunkowanych procesów adaptacyjnych – prowadzą one do
osiągania nowych stanów funkcjonalnej adaptacji, podnoszących stan specyficznej
gotowości wysiłkowej (stan wytrenowania, forma sportowa).
Równolegle funkcjonuje określony ciąg współzawodnictwa, który winien pozostawać
w ścisłym związku z rytmem treningu i uwzględniać biologiczne możliwości ustroju. Ważne
znaczenie ma tu także właściwa organizacja procesów odnowy biologicznej i psychicznej,
wiążąc fazy pracy i wypoczynku (23).
Wyjściowe funkcje podsystemu treningu, zawodów i odnowy powinny wynikać z
informacji otrzymywanych z prognozowania. Prognozowanie jest naukowym
przewidywaniem rozwoju zjawiska, opartym na poznanych i racjonalnych prawidłowościach,
przy zastosowaniu systemowej metody analizy problemu. Prognozy opisujące kierunki
rozwoju sportu i tempo poprawy wyników wyznaczają równocześnie zadania dla treningu.
Związane jest to m.in. z analizą czynników determinujących rozwój osiągnięć, których
konsekwencją są tzw. modele mistrzostwa sportowego. Prognozowanie zawsze wyprzedza
tworzenie programów i planów. Sporządzamy je uwzględniając przesłanki wynikające z
prognozowania.
Kto może spełnić wymogi wynikające z tych modeli? Podsystem kwalifikacji do
sportu, czyli doboru i selekcji, uwzględnia różnorakie rozwiązania i działania, które zakładają
dobór do uprawiania określonej dyscypliny potencjalnie najlepszych kandydatów, rokujących
osiągnięcie w przyszłości najwyższych wyników. Selekcja ma charakter dynamiczny, ulega
stałej modyfikacji i doskonaleniu, stosownie do postępów nauki i doświadczeń praktyki (19).
Skuteczne funkcjonowanie systemu zależne jest w dużym stopniu od stanu
liczebnego i poziomu kadry prowadzącej szkolenie. Wszechstronna wiedza ogólna i
specjalistyczna, stale nowelizowana, jest koniecznym atrybutem kierowania procesem
szkolenia tak w aspekcie koncepcji, jak i technologii (trening, opieka lekarska, odnowa,
badania naukowe, organizacja). Szkolenie sportowe nie przebiega w próżni. Wymaga
określonej infrastruktury bazowej, technicznej i materialnej, niezbędnej tak do treningu, jak
też wszelkich działań towarzyszących i wspomagających (badania,. kontrola, opieka lekarska,
odnowa, itp.). W ramach tzw. materialnych warunków szkolenia uwzględniamy także
warunki życia, nauki czy pracy.
System szkolenia sportowego funkcjonuje zawsze w konkretnym środowisku
społecznym. Wywiera ono wpływ na przebieg procesu, stwarzając określone ułatwienia lub
przeszkody, zgłaszając potrzeby, formułując opinie i oceny. Wysoka efektywność systemu nie
zależy wprost od doskonałości poszczególnych jego składowych. Jest rezultatem
3
optymalnych powiązań funkcji składowych i przejawia się w sposób kompleksowy – ale w
systemie1.
Tak więc ujmując szkolenie sportowe jako celowo zorganizowany proces dający się
analizować w funkcji czasu, musimy wszelkie zjawiska w jego przebiegu rozpatrywać w
sposób systemowy, logicznie ze sobą powiązany. Tylko wówczas możemy oczekiwać
rozwiązań spełniających zasadę optymalizacji strategicznie rozumianej drogi do mistrzostwa.
Przygotowania olimpijskie to logiczny tok działań w funkcji bardzo konkretnego celu.
Właśnie przygotowań do niezwykle trudnego współzawodnictwa w ściśle określonym
terminie głównego startu – według wcześniej znanych reguł (także mając na względzie
kwalifikacje olimpijskie). Zasadne jest traktowanie ich jako specjalnie (celowo) wydzielony
podsystem w systemie szkolenia sportowego. Sama jednak ich alokacja w systemie może być
różna, możliwe też jest ujęcie poza systemem szkolenia sportowego (ryc. 1).
Ryc. 1. Umiejscowienie przygotowań olimpijskich wobec systemu szkolenia sportowego,
rozwinięcie na podstawie (24).
W praktyce spotykamy się więc z czterema głównymi rozwiązaniami.
1. Pierwsze z nich – często spotykane głównie w krajach rozwiniętych, o dużej
zasobności i wysokim poziomie sportu – to funkcjonowanie programu
przygotowań olimpijskich „wewnątrz” podsystemu treningu i zawodów. W
nim to realizowane są zadania przygotowań olimpijskich („na równi” z
innymi) a w wyniku wewnętrznych kwalifikacji (często wydzielone zawody)
ustalana jest reprezentacja olimpijska. Oczywiście spełniony jest wymóg
posiadania kwalifikacji wg reguł przyjętych przez daną federację
1
Zobacz też: Ryguła I.: Narzędzia analizy systemowej treningu sportowego. Katowice 2000. AWF
4
międzynarodową. Klasycznym przykładem takiego podejścia jest tu
rozwiązanie stosowane m.in. w USA czy Australii (2).
2. Wariant drugi opiera się na częściowym wyłączeniu przygotowań olimpijskich
z podsystemu treningu i zawodów – ale w ramach systemu szkolenia
sportowego . Część zadań – głównie szkoleniowych – jest realizowana w tym
podsystemie - część zaś – głównie decyzyjnych, finansowych i bazowych,
korzysta ze specjalnych uprawnień i preferencji – ale w ramach możliwości
systemu (szkolenia sportowego). To rozwiązanie – w różnych mutacjach – jest
właściwie typowe, powszechnie stosowane (9).
3. Kolejne rozwiązanie lokuje przygotowania olimpijskie „równoprawnie” obok
podsystemu szkolenia sportowego – wydzielając je funkcjonalnie we
względnie niezależny podsystem (przygotowań olimpijskich) – wewnątrz
struktury systemu szkolenia sportowego. Autonomia kierowania umożliwia tu
dyrektywną integrację zadań programowych i planów – tylko wobec imprezy
głównej – przy korzystaniu z potencjału wszystkich pięciu podsystemów
(systemu szkolenia). Taki wariant z wielkim powodzeniem zastosowano m.in.
w Hiszpanii, w latach poprzedzających IO 1992 w Barcelonie (10)
Te trzy warianty mieszczą się (choć w zróżnicowanym stopniu) i funkcjonalnie i
strukturalnie w ramach systemu szkolenia sportowego (niezależnie od jakości jego
konstrukcji i funkcjonowania).
W praktyce spotykamy się jednak również z rozwiązaniem koncepcyjnie niezależnym
od tego systemu.
4. Przygotowania olimpijskie otrzymują nominalny priorytet, są realizowane w
wyodrębnionym systemie specjalnych preferencji. Funkcjonują jako
samodzielny system przygotowań olimpijskich – niezależnie od realizującego
swoje zadania systemu szkolenia sportowego. Po przyjęciu celów i programu
przygotowania olimpijskie mają własny układ kierowania, wydzieloną kadrę
(również zagraniczną), udostępnione tylko dla nich obiekty i centra
szkoleniowe (często specjalnie uruchamiane), odrębne – celowe finansowanie;
również preferowany dostęp do wiedzy i naukowego wspomagania procesu
treningu. Jedyne sformalizowane więzy z systemem szkolenia sportowego
dotyczą realizacji kalendarza imprez (wybranych bądź kwalifikacyjnych
startów). Nie wyklucza to oczywiście „zlecania” określonych zadań
cząstkowych bądź szczegółowych. Po realizacji programu (i konkretnych IO)
system na ogół ulega zawieszeniu a dobra pozostające w jego gestii zasilają
potencjał systemu szkolenia sportowego bądź zmieniają przeznaczenie (np.
ośrodki szkoleniowe stają się ogólnodostępne, część szkół sportowych (czy
mistrzostwa sportowego) przekształca się w „zwykłe” szkoły, itp.).
Klasycznym przykładem takich rozwiązań bywają kraje rozwijające się, z
ograniczonym potencjałem ekonomicznym – lecz aktualnie dużymi
aspiracjami. Szczególnie dotyczy to akceptowanych przez MKOl
organizatorów igrzysk (decyzja wyprzedza termin imprezy o 7 lat). Taką drogę
obrała Korea Południowa przed IO 1988 r. w Seulu. Tak – z ogromną
skutecznością postąpiły Chiny przed IO 2008 r. w Pekinie (2).
Trzeba jednak dostrzegać, że w podobny sposób przygotowują reprezentacje
olimpijskie niektóre małe kraje Afryki, Ameryki Południowej czy Azji. Trudno w nich
niejednokrotnie mówić o funkcjonujących systemach szkolenia sportowego. Uruchamia się
więc państwowy system przygotowań olimpijskich, często w dużej części realizowany za
granicą, przy pomocy zagranicznych trenerów – grupujący zawodników studiujących w
5
zagranicznych uczelniach (głównie uniwersytety amerykańskie – ale nie tylko) – i tam na co
dzień trenujących (1, 21).
Wskazując na różnorakie co do miejsca i siły powiązania systemu (podsystemu)
przygotowań olimpijskich z systemem szkolenia sportowego – musimy jednocześnie
uwzględniać jednoznaczność celu w jakim został on ustanowiony. To możliwie najlepsze
przygotowanie do jednej imprezy – właśnie konkretnych igrzysk olimpijskich. Wyznacza to
ramy czasu na procesy realizacyjne – ale i warunki, które są konieczne dla ich
przeprowadzenia. Generalnie struktura systemu przygotowań olimpijskich odzwierciedla
kształt systemu szkolenia sportowego i jego składowych, przydając im jednak specyficzne,
wyraźnie ograniczone w funkcji celu atrybuty. Z tego punktu widzenia struktura całości
przygotowań olimpijskich winna uwzględniać występowanie czterech zbiorów zadań i
procesów, mieszczących w sobie wyspecjalizowane podzbiory i przedsięwzięcia. Umownie
można je uporządkować w czterech fazach o różnej długotrwałości (ryc.2).
Moduł pierwszy – to konceptualizacja systemu (podsystemu) przygotowań
olimpijskich. Zaczyna się od prac analitycznych (prowadzących do przyjęcia generalnego
celu i zadań – przede wszystkim sportowych, dla uczestników systemu (tutaj przede
wszystkim dyscyplin sportu). Dopełnieniem tego jest zdefiniowanie reguł i sposobów
kierowania całością przedsięwzięcia i poszczególnymi zadaniami, określenie obiegu i
sposobów przetwarzania informacji oraz szczebli i dróg decyzyjnych. Mieści się w tym
module również ustalenie warunków funkcjonowania (zasoby ludzkie, środki finansowe,
infrastruktura, itp.). W tej sferze (konceptualizacja) artykułowany jest program przygotowań i
będący jego rozwinięciem w czasie – plan realizacji całości i kolejnych elementów
składowych systemu (ryc. 2).
Drugi moduł – już realizacyjny – to uruchomienie systemu. Dotyczy to pełnej
organizacji zasobów kadrowych (zawodnicy, trenerzy, specjaliści), bazy szkoleniowej oraz
bieżącego uruchamiania środków materialnych (w tym finansowych) warunkujących
funkcjonowanie procesów realizacyjnych zgodnie z przyjętym programem i planem (także
programów i planów cząstkowych, szczegółowych) – ryc. 2.
Ryc. 2. Model strukturalny i niektóre funkcje systemu przygotowań olimpijskich.
Moduł trzeci, wykonawczy – rozciągający się na całość makrostruktury czasowej
procesu – ma przede wszystkim charakter technologiczny. W jego obrębie przebiega
realizacja programu i planów przygotowań, obejmując proces treningu i kalendarz imprez.
6
Zrozumiałe, że mieszczą się tu również wszelkie procedury towarzyszące i wspomagające
(m.in. odnowa biologiczna, opieka lekarska, badania naukowe, racjonalne żywienie, itp.) –
stymulujące efektywność treningu i walki sportowej. Przebieg procesu szkolenia jest
monitorowany i kontrolowany a informacje z tego zakresu przekazywane bezpośrednim
wykonawcom wewnątrz modułu – i specjalistom z modułu konceptualizacji. Do tych
pierwszych należy bieżąca analiza danych opisujących trening i jego skutki oraz (na tej
podstawie) ew. wprowadzenie korekt o charakterze technologicznym i operacyjnym.
Dysponując zbiorczymi i okresowymi danymi – specjaliści umiejscowieni w module
konceptualizacji (często określamy ich mianem „sztab olimpijski”, „zespół metodycznoszkoleniowy”) mają projekcję przebiegu całości programu i jego efektywności – co
umożliwia formułowanie dyrektywnych decyzji dotyczących korekt, zmian czy modyfikacji o
charakterze strategicznym (ryc. 2).
Wreszcie finalny (czwarty) moduł – już sam start olimpijski. Jego wyniki, ale i
wszelkie dane opisujące konkretne starty konkretnych zawodników i zespołów – jak również
dot. reprezentantów poszczególnych dyscyplin i konkurencji – ale także służb pomocniczych,
muszą być przetworzone w pogłębioną, rzeczową analizę przyczynowo-skutkową, wskazując
na stopień osiągnięcia celu i przyjętych zadań. Analiza taka musi również ujmować
funkcjonowanie procesów kierowania szkoleniem i walką sportową. Z takiego pogłębionego,
merytorycznego opracowania winny również wynikać wskazania i przesłanki do
konceptualizacji celów, zadań, programu i planu przygotowań kolejnego makrocyklu (4, 6 lub
nawet 8 lat) olimpijskiego (np. 1-3, 6, 7, 12, 17).
Przedstawiony tu szkic ideowy modelu przygotowań olimpijskich przyjmuje w
rozwinięciach praktycznych rozmaite konfiguracje organizacyjne i strukturalne. Zawsze
jednak istota wymogów systemowych mieszczących się w poszczególnych modułach 1-4
musi znaleźć swoje odzwierciedlenie, choć merytorycznie treści mogą przybierać różne
nazewnictwo.
Jak w świetle tych wywodów da się analizować rozwiązania konkretne, realizowane w
praktyce? Popatrzmy pod tym kątem na funkcjonowanie przygotowań olimpijskich w Polsce
– do XXIX IO w Pekinie 2008 r., czerpiąc z oficjalnych raportów MSiT (1, 6) i PKOl (12).
…Głównym celem Polskiej Reprezentacji Olimpijskiej na Igrzyskach Olimpijskich w
Pekinie było zatrzymanie tendencji spadkowej jeśli chodzi o liczbę zdobytych medali i
punktów olimpijskich, która utrzymywała się od czterech ostatnich igrzysk (1, 12)…. Do
programu przygotowań olimpijskich w 2005 r. przystąpiło 27 polskich związków sportowych
w 22 dyscyplinach indywidualnych i 5 zespołowych grach sportowych. W szkoleniu
olimpijskim uczestniczyło 518 zawodniczek i zawodników. Kadra szkoleniowa liczyła 112
trenerów: 91 w konkurencjach indywidualnych (w tym 12 trenerów zagranicznych) i 21 w
zespołowych grach sportowych (w tym 2 trenerów zagranicznych). 536 zawodników/czek
pobierało stypendia sportowe (wliczając juniorów). Liczba zawodników objętych szkoleniem
olimpijskim i liczba dyscyplin uczestniczących w programie przygotowań ulegały w
poszczególnych latach zmianom, w zależności od osiąganych wyników sportowych i
kwalifikacji olimpijskich. Od stycznia 2007 r. uruchomiono program przygotowań
olimpijskich „Pekin 2008”. Powołano grupy szkolenia olimpijskiego złożone z zawodników:
medalistów i finalistów mistrzostwa świata i Europy w konkurencjach olimpijskich oraz
zawodników, którzy uzyskali międzynarodowe kwalifikacje olimpijskie…
…Podkreślić należy, że przyznawane w kolejnych latach środki finansowe, w pełni
zabezpieczały realizację zadań związanych z procesem szkolenia. Etapowym zadaniem w
cyklu przygotowań, było zdobycie kwalifikacji olimpijskich w taki sposób, aby nie kolidowało
to z przygotowaniami do najważniejszego startu – startu olimpijskiego… Część nie uzyskała
kwalifikacji, dla części jej uzyskanie było największym osiągnięciem. Nieuzyskanie
bezpośrednich kwalifikacji olimpijskich lub wysokich pozycji w rankingu, określonych przez
7
międzynarodowe federacje sportowe oraz minimum wynikowego ustalonego przez polskie
związki sportowe, eliminowało zawodników lub zespoły z udziału w dalszym programie
przygotowań olimpijskich… Przygotowania w kraju przebiegały głównie w oparciu o
zgrupowania i konsultacje w oddziałach Centralnego Ośrodka Sportu. Ośrodki te zostały
doposażone w najnowocześniejszy sprzęt do treningu. Szkolenie prowadzono również w
ośrodkach polskich związków sportowych. Wiele zgrupowań odbyło się także poza granicami
naszego kraju. Część dyscyplin (badminton, kajakarstwo klasyczne i slalomowe, łucznictwo,
pięciobój nowoczesny, podnoszenie ciężarów, pływanie, tenis stołowy, żeglarstwo,
szermierka) odbyła rekonesanse przedolimpijskie. Zapoznano się podczas nich z obiektami
sportowymi i warunkami klimatycznymi panującymi w Pekinie. Pośrednio w rekonesansach
uczestniczyły również: lekka atletyka, wioślarstwo, zapasy – biorące udział w mistrzostwach
świata juniorów rozgrywanych w Pekinie w 2007 r. ….
… Szkolenie sportowe kadry narodowej, a od stycznia 2007 r. kadry olimpijskiej,
realizowały bezpośrednio polskie związki sportowe, zgodnie z zapisami ustawy o kulturze
fizycznej oraz ustawy o sporcie kwalifikowanym….
…Monitorowanie programu przygotowań olimpijskich zlecono Zespołowi
Metodyczno-Szkoleniowemu Centralnego Ośrodka Sportu, którego zadaniem było
opiniowanie i ocena założeń organizacyjno-szkoleniowych, opracowanych przez polskie
związki sportowe. Zespół w ramach zadań zleconych, przeprowadzał konferencje i narady
trenerów szkolenia olimpijskiego oraz organizował kursy doskonalenia zawodowego…
Na wniosek Ministerstwa Sportu i Turystyki, Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej
monitorował stan zdrowia sportowców. Od stycznia 2008 r. uruchomiono indywidualny
program monitorowania i wspomagania treningu dla medalistów i finalistów mistrzostw
świata z 2007 r. Wnioski terapeutyczne wdrażana były bezzwłocznie, co umożliwiało podjęcie
konkretnej procedury modyfikującej w odniesieniu do planowanego treningu i wsparcia
medycznego. Realizowano plan zaopatrzenia zawodników w suplementy diety oraz środki
odnowy biologicznej. COMS organizował również konferencje dla lekarzy i terapeutów,
uczestniczących w programie szkolenia olimpijskiego.
Badania diagnostyczne i monitoring treningu były prowadzone również przez Instytut
Sportu oraz inne placówki naukowo-badawcze np. akademie wychowania fizycznego.
Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie przeprowadzała antydopingowe kontrole
kadry olimpijskiej w czasie treningów, zawodów i bezpośrednio przed wyjazdem do Pekinu.
… 22 czerwca 2006 r. podpisano porozumienie Ministerstwa Sportu i Polskiego
Komitetu Olimpijskiego, na mocy którego określono podział zadań i kompetencji. Polski
Komitet Olimpijski, zgodnie z zawartym porozumieniem, powołał Sztab Przygotowań
Olimpijskich, zatwierdził krajowe kryteria kwalifikacyjne oraz skład reprezentacji na
igrzyska. Zapewnił ponadto wyposażenie w ubiory sportowe, a także zajmował się logistyką
wysłania ekipy, zgłoszeniami sportowymi i akredytacjami. Powołał również misję Olimpijską
nadzorującą warunki bezpośredniego przygotowania do wyjazdu reprezentacji oraz startu w
trakcie trwania igrzysk olimpijskich…
… Decyzją Zarządu PKOl z dnia 7 sierpnia 2008 r., do startu w igrzyskach
olimpijskich zakwalifikowano 269 zawodników, w tym 6 rezerwowych (zgodnie z
regulaminem olimpijskim w 3 dyscyplinach; szermierce, piłce ręcznej i wioślarstwie).
Wystartowało 257 zawodników (101 kobiet i 156 mężczyzn) w 22 dyscyplinach sportowych, w
tym w dwóch grach zespołowych – piłce siatkowej kobiet i mężczyzn oraz piłce ręcznej
mężczyzn. Koszty wyjazdu ekipy, wyposażenie w sprzęt sportowy i reprezentacyjny oraz
regulaminowe nagrody, pokryte zostały ze środków sponsorskich Polskiego Komitetu
Olimpijskiego…
…Reprezentanci Polski wystartowali w 164 konkurencjach. Uczestniczyli 60 razy w
finałach olimpijskich, zajmując miejsca w przedziale 1-8. Medale i punkty dla Polski zdobyło
8
119 zawodników (46% startujących): 32 kobiety i 87 mężczyzn. Medale zdobyło 20
zawodników – 4 kobiety i 16 mężczyzn w 8 dyscyplinach…
…Z 257 zawodników startujących w Pekinie, 102 brało udział w poprzednich
igrzyskach. 155 to debiutanci, którzy stanowili 60% naszej reprezentacji (dla porównania w
Atenach po raz pierwszy startowało 67 zawodniczek i zawodników, co stanowiło 35% składu
ekipy). Na 22 dyscypliny sportowe tylko trzy (tenis stołowy, triathlon, jeździectwo) nie
zdobyły miejsc punktowanych, pozostałe 19 dyscyplin miało swoich zawodników w finałach
olimpijskich…
… Spośród 257 zawodników, którzy wzięli udział w zawodach, 119 (46%) walczyło w
60 finałach. Efektywność startu naszej reprezentacji była zbliżona do średniej. Na taki stan
wpłynęła z pewnością liczebność polskiej ekipy. Zakwalifikowanie do niej 257 zawodników w
świetle uzyskanych wyników jest dyskusyjne, zwłaszcza ze pozwolono na szukanie szansy na
kwalifikację do ostatniej niemal chwili. Ze 150 zawodników zakwalifikowanych na igrzyska w
ostatnich 3 miesiącach przed ich rozpoczęciem, 98 odpadło w eliminacjach, w tym 40 w
lekkiej atletyce.
…Do pozytywów należy zaliczyć… start dużej grupy debiutantów (155), którzy
wywalczyli 27 miejsc finałowych (58 zawodników), w tym 5 medali (11 zawodników).
Zawodnicy ci powinni być trzonem naszej reprezentacji na igrzyskach w Londynie. Należy
zwrócić uwagę, w kontekście przygotowań do kolejnych igrzysk, iż średnia wieku naszych
najlepszych zawodników jest bardzo wysoka i wynosi 29,5 lat. Czy ci zawodnicy są w stanie
utrzymać wysoki profesjonalny poziom sportowy przez kolejne cztery lata? Jest to fakt do
przemyślenia przy opracowywaniu nowego programu przygotowań olimpijskich (1).
Przytoczone tu in extenso fragmenty „analizy przygotowań oraz startu reprezentacji
Polski na Igrzyskach XXIX Olimpiady 2008 r. w Pekinie, przygotowanej przez Ministerstwo
Sportu i Turystyki (1) zdają się przekonywać, że także w naszym systemie przygotowań
możemy odnaleźć główne zręby zarysowanego wyżej modelu (ryc. 2). Tak jak
wspominaliśmy, ideowe zasady jego konstrukcji i zakładanych funkcji są uniwersalne,
natomiast same rozwiązania szczegółowe, realizacyjne – mogą przybierać formy rozmaite,
specyficzne do konkretnych warunków, możliwości czy nawet tradycji sportu w danym kraju.
Pozostając przy przykładzie Polski, zauważamy również spełnienie (i to już kilka
miesięcy po Igrzyskach w Pekinie) systemowego wymogu oceny stopnia osiągnięcia celu i
wskazań do kolejnego cyklu olimpijskiego (ryc. 2). Oto: …Start w Pekinie należy określić
jako występ na miarę naszych możliwości. Najważniejsze, że zatrzymana została
tendencja spadkowa jeśli idzie o liczbę zdobytych medali. Odnotujmy też …start aż 155
debiutantów (60% reprezentacji olimpijskiej), co może wskazywać na obiecujący
potencjał w perspektywie startu olimpijskiego w Londynie w 2012 r. … (12).
W konsekwencji tego możliwe było sformułowanie projektu kierunku strategicznych
przedsięwzięć systemowych:
…Celem strategicznym programu „Londyn 2012” jest wyselekcjonowanie i
przygotowanie reprezentacji Polski do udziału w igrzyskach w sposób zapewniający
znaczny wzrost pozycji Polski, zarówno pod względem zdobytych medali, jak i
klasyfikacji punktowej…(6).
Logicznym następstwem tak postawionego celu jest projektowany zbiór celów (więcej
medali niż w Pekinie, ok. 130 zawodników na miejscach 1-8, zakwalifikowanie się do udziału
w igrzyskach 3-4 gier zespołowych) i priorytetów oraz zarys algorytmu konstrukcji systemu
przygotowań wraz z dwiema wersjami szkolenia i zbiorem zasad postępowania. To nic
innego, jak wstępne czynności opisanej przez nas fazy (modułu) konceptualizacji. Praktyka
spotyka się z teorią…
Prezentując ideę modelu odwzorowującego system przygotowań olimpijskich, jego
składowe i strukturę – a także warianty jego organizacji w funkcji założonego celu – zawsze
9
musimy mieć na uwadze jego rozwinięcia w konkretnym zbiorze uwarunkowań. Stąd
zarysowanie rozwiązań przyjętych w Polsce w toku przygotowań do XXIX IO w Pekinie. Nie
próbowaliśmy tu sugerować jakichkolwiek ocen, opierając się wyłącznie na oficjalnej
wykładni. Zidentyfikowaliśmy jednak zgodność wielu rozwiązań decyzyjnych i
realizacyjnych z modelem teoretycznym.
Przyjęty w naszym kraju model realizacyjny systemu przygotowań olimpijskich
umożliwił osiągnięcie założonych celów szkoleniowych i sportowych, co wyjątkowo zgodnie
orzekli decydenci Ministerstwa Sportu i Turystyki i Polski Komitet Olimpijski (1, 12). Były
to cele konkretne- formułowane na miarę naszych sił i możliwości. Na miarę 21. miejsca w
klasyfikacji medalowej (wśród 87 krajów, których reprezentacji zajmowali miejsca 1-3) i 16.
miejsca w klasyfikacji wg zdobytych pkt. (ogółem miejsca 1-8 zajmowali sportowcy 114
krajów). Jest to względnie stabilny dla nas poziom osiągnięć, oscylujemy wokół tych pozycji
od lat (22) – tab. 1.
Tab. 1.
Liczba pkt (miejsca 1-8) zdobytych przez olimpijską reprezentację Polski w układzie
dyscyplin (lata 1992-2008)
Dyscypliny
Igrzyska Olimpijskie
1992
1996
2000
2004
2008
Lekkoatletyka
10
31
65
48
46
Kajakarstwo
25
28
44
23
26
Wioślarstwo
18
2
15
21
23
Podnoszenie ciężarów
31
7
27
13
18
Szermierka
15
15
14
6
15
Pływanie
25
16
12
33
9
Gimnastyka
2
6
0
9
Kolarstwo
6
3
4
7
8
Żeglarstwo
0
12
8
10
7
Łucznictwo
0
6
1
0
7
Zapasy
36
45
7
5
6,5
Strzelectwo
18
32
11
0
5
Judo
20,5
24,5
0
5
5
Badminton
0
0
0
0
5
Piłka ręczna
4
Pięciobój nowoczesny
18
4
4
3
3
Boks
5,5
2,5
2
2,5
2,5
2,5
2,5
0
0
2,5
0
2,5
0
0
0
Piłka siatkowa
0
Tenis
0
Tenis stołowy
0
0
Jeździectwo
0
0
Triathlon
0
Piłka koszykowa
1
Taekwondo
0
0
221
181,5
Piłka nożna
7
RAZEM
237
228
204
10
Pierwsza dekada XXI wieku należy jednak w sporcie olimpijskim do reprezentantów
Chińskiej Republiki Ludowej - ChRL (dalej będziemy mówić Chiny). Sportowcy tego kraju
poczynili – i zapewne nadal będą czynić ogromne postępy. W Pekinie wyprzedzili tradycyjne
sportowe potęgi: USA i Rosję. Warto więc rozpatrując zasady konstrukcji i funkcjonowania
systemów przygotowań olimpijskich zastanowić się nad niektórymi (dostępnymi)
informacjami i danymi charakteryzującymi rozwiązania szkolenia olimpijskiego (sportowego)
przyjęte w tym kraju.
Ryc. 3. Schemat długofalowego systemu szkolenia olimpijskiego w ChRL (rozwinięcie za 3).
Zacznijmy od szeroko rozumianego podsystemu selekcji do sportu wyczynowego
(w efekcie końcowym – olimpijskiego) – ryc. 3. Mamy tu wyraźnie zdefiniowane cztery
etapy. Pierwszy z nich – podstawa – to wciąż rozszerzający się zasięg sportu wszystkich
dzieci. Stąd czerpiąc rozpoznane talenty – wchodzi się na pierwszy stopień programowanego
szkolenia – etap wszechstronnego („bazowego”) przygotowania. W toku przygotowań do
XXIX IO (lecz tylko pośrednio w związku z igrzyskami – m.in. ze względu na wiek) w 1780
podstawowych szkołach sportowych trenowało 190 tys. młodocianych! Etap drugi (poziom
drugi) – to etap treningu ukierunkowanego („specjalnego bazowego”), a więc 2-3-letni cykl
szkolenia 56 tys. wyselekcjonowanych kandydatów w 200 szkołach sportowych
sprofilowanych wg grup dyscyplin. Trzeci poziom zaawansowania obejmuje 2-3-letni (i
dłużej) etap wstępnego szkolenia specjalistycznego (etap przygotowania do maksymalizacji
osiągnięć, etap maksymalizacji indywidualnego wytrenowania). Miejscem jego realizacji było
195 szkół mistrzostwa sportowego dla 20 tys. wyselekcjonowanych zawodników. Stąd
otwiera się droga do olimpijskiego sportu i specjalnych centrów i ośrodków poszczególnych
dyscyplin sportu. To są dane charakteryzujące efekty ilościowe właściwe dla każdego roku.
Dopływ wyszkolonych zawodników jest więc stały – wciąż powiększając możliwości
specjalistycznej selekcji. Zwróćmy jeszcze uwagę na niezwykle wysokie wskaźniki
11
efektywności. Z każdych 9 kandydatów z I poziomu aż 3 winno trafiać na II poziom – a z tej
trójki jeden osiągać poziom III. Zdaje się to znakomicie świadczyć o zakładanej trafności
selekcji podstawowej (w ramach sportu wszystkich dzieci).
Tak skonstruowany system realizuje jednolity, etapowo ujęty program, szczegółowo
ujmujący rodzaje, wielkość i charakter pracy, rozkład zajęć, model obciążeń, postępowanie
selekcyjne) w tym konkretne normy różnorakich testów), warunki bytowe, itp. Schemat
ilustrujący ten rozbudowany obszar warunków i oddziaływań przedstawia ryc. 4.
Ryc. 4. Składowe systemu szkolenia olimpijskiego w ChRL, objęte programami naukowometodycznego wspomagania treningu (za 3).
Jak widać – trening to tylko jedna płaszczyzna realizacji zadań. Na równi z nim
traktowane jest wychowanie, żywienie, organizacja, odnowa i opieka zdrowotna. W tych
ramach sformułowano również wymogi bardziej szczegółowe, posiadające swoje własne
programy realizacyjne.
12
Ryc. 5. Założenia systemowe makrocyklu finalnych przygotowań olimpijskich w sporcie ChRL (za 3).
Czerpiąc z efektów tak precyzyjnie opracowanego i konsekwentnie realizowanego
(pod nadzorem i kontrolą upoważnionych instytucji administracji państwowej i regionalnej),
założenia konstrukcji finalnego programu przygotowań (system zbieżny modelem na ryc. 2)
uwzględniają już trzy tylko kompleksowo traktowane sfery specjalnych oddziaływań (ryc. 5).
Są to: celowa organizacja warunków materialno-technicznych i finansowych; uruchomienie
(rozwinięcie) specjalnego podsystemu naukowego wspomagania treningu i opieki medycznej
– które wspomagają sam proces szkolenia olimpijskiego – już bardzo ściśle zaprogramowany
na maksymalizację wyników w starcie docelowym.
W przyjętym w Chinach systemie szkolenia sportowego (szczególnie w odniesieniu do
przygotowań olimpijskich) kluczową rolę odgrywa proces kierowania. Warto więc jeszcze
zapoznać się z jego ideowym schematem, ilustrującym wzór aktualnie obowiązujący (ryc. 6).
13
Ryc. 6. Schemat kierowania szkoleniem sportowym w ChRL (za 3).
Obowiązuje on na wszystkich poziomach i we wszystkich rozwiązaniach
organizacyjnych sportu – od etapu wszechstronnego przygotowania – do treningu
olimpijskiego. Również w poszczególnych federacjach, szkołach, centrach, ośrodkach
i klubach pozostających w państwowym systemie sportu. Zauważamy tu znaczące
podobieństwo do rozwiązań funkcjonujących niegdyś w ZSRR i NRD (5, 9, 16).
Przytaczając w tym opracowaniu poglądy, ale i przykłady konkretnych rozwiązań w
obrębie szkolenia olimpijskiego – wielokrotnie zwracaliśmy uwagę na rosnące znaczenie
wiedzy i naukowego wspomagania treningu. Również opieki medycznej. Także doskonalenia
zawodowego trenerów. Wyraźnie widać ten kierunek myślenia także w polskich założeniach
organizacyjno-szkoleniowych na lata 2009-2012. W priorytetach mamy tu m.in. następujące
sformułowania (6):
2 – zwiększenie efektywności opieki naukowo-metodycznej
4 – wprowadzenie obowiązkowego systemu permanentnego dokształcania trenerów
olimpijskich…
Ich rozwinięcie szczegółowe precyzuje organizację i sposoby realizacji zadań stąd
wynikających, łącznie z propozycją wprowadzenia certyfikatu doskonalenia zawodowego
trenera (6).
Tak wyraźne artykułowanie nastawień na jakość przygotowań – poprzez rzeczywiste
wykorzystywanie w szkoleniu olimpijskim potencjału nauki i procedury proinnowacyjne
znajdujemy również w prezentowanych przykładach chińskich – lecz także innych krajów (2,
3, 6, 19).
Projektując kolejne warianty systemu przygotowań olimpijskich należy tę prawdę
uwzględniać. Wszak istotą sportu wyczynowego jest – w tym oczywiście olimpijskiego –
dążenie do maksymalizacji wyników (i osiągnięć) umożliwiających zwycięstwo w
regulaminowo zdefiniowanym współzawodnictwie. O powodzeniu decyduje tu bardzo wiele
czynników. Dzisiaj, wobec względnego wyrównania dostępu do wielu z nich (np. „rutynowa”
wiedza o treningu, obiekty i urządzenia, techniczne środki wspomagania treningu, techniki
informacyjne, itp.) decydującego znaczenia nabierają czynniki o charakterze innowacyjnym –
związane z wprowadzeniem własnych, oryginalnych rozwiązań – podnoszących efektywność
samej technologii treningu bądź też działań czy procesów wspomagających (np. żywienie,
trening klimatyczny, organizacja).
W tym kontekście należy rozpatrywać rolę nauki, wiedzy naukowej, badań
naukowych, ich wyników oraz sposobów wdrażania do praktyki – jako podstawy powodzenia
długofalowych programów rozwoju – oraz (w krótszym horyzoncie czasu) – podnoszenia
efektywności konkretnych programów szkolenia – w tym – przygotowań olimpijskich.
Taki punkt widzenia (i co równie ważne – konsekwencje aplikacyjne) jest
współcześnie normą w krajach posiadających rzeczywiste aspiracje efektywnego udziału w
olimpijskim współzawodnictwie. Programowe czerpanie z potencjału wiedzy, specjalne
programy badawcze, programy monitoringu naukowego (w tym tzw. badania „usługowe”),
programy wdrożeniowe (także udostępnianie informacji i doskonalenie kadr) – to tylko
najważniejsze składowe rozwiązań naukowego wspomagania szkolenia sportowego, ściśle
organizacyjnie, merytorycznie i funkcjonalnie z nim sprzęgniętego – w ramach jednolitego,
wieloletniego programu.
W poszczególnych krajach (z rozmaitych względów m.in. prawnych, organizacyjnych
czy ekonomicznych) rozwiązania realizacyjne bywają różne, zawsze jednak nastawione na
podnoszenie efektywności szkolenia (11, 15, 25). Równolegle – selekcjonowane i
opracowywane wyniki badań oraz inne, związane z treningiem informacje – podlegają
14
weryfikacji naukowej i uogólnieniom, stając się podstawą rozwoju wiedzy o sporcie i
unowocześniania technologii treningu.
Programy te przyjmują rozmaite formy instytucjonalne i organizacyjne. Ze względu na
ich specyficzność – funkcje głównego wykonawstwa i koordynacji spełnia na ogół centralna
placówka naukowo-badawcza sportu (z reguły Instytut Naukowo-Badawczy Sportu lub jego
odpowiednik). Nowocześnie zorganizowana i wyposażona (z systematycznie odnawianym
potencjałem techniczno-laboratoryjnym), posiadająca odpowiednie uprawnienia, dysponująca
kadrą o najwyższych kwalifikacjach. Placówka taka realizuje wynikające z programu zadania
badawcze (najczęściej badania stosowane, rozwojowe i tzw. prace usługowe), formułuje
projekty wdrożeń, gromadzi i udostępnia informacje, współpracuje w doskonaleniu
zawodowym. Równocześnie jest koordynatorem całości programu – którego poważna część
jest realizowana przez inne podmioty (wyspecjalizowane instytuty naukowo-badawcze,
wyższe szkoły, laboratoria , biura konstrukcyjne, zespoły, kliniki, itp).
W przybliżeniu tak właśnie profilowane są programy naukowo-badawczego
wspomagania sportu w takich krajach, jak np. Włochy, Hiszpania, Francja Australia, nawet
Izrael czy Kuba. W podobny sposób rekonstruowany jest system i programy badań w
Niemczech. Od kilku lat (również w oparciu o wzory i specjalistów niemieckich oraz byłego
ZSRR rozwija się szeroko pomyślany system w Chinach. To w nim wielu analityków upatruje
źródeł sukcesów sportowców tego kraju na XXIX IO 2008 r. (2, 3, 19). Po latach
dezintegracji intensywnie i nowocześnie modernizowane są systemy i programy badań w
Rosji, Ukrainie i Białorusi – podobnie na Węgrzech. Trzeba również zaznaczyć, że w bardzo
wszak „zdecentralizowanym” systemie sportu USA, ze środków federalnych finansowany jest
program badań wynikających z przygotowań do igrzysk olimpijskich (1, 2).
Wyniki prowadzonych w ramach takich programów badań mają znaczenie dla
efektywności treningu i rozwoju wiedzy o sporcie. Są w różnoraki sposób wykorzystywane
służąc i praktyce i teorii. Jednocześnie są chronione na równi z technologiami
przemysłowymi.
W Polsce jak na razie odbiegamy od takich rozwiązań. W sporcie stopniowo
zaprzestano programowego planowania badań i ich wdrożeń do praktyki jako całości systemu
szkolenia. Dążąc do postępu olimpijskiego trzeba więc wrócić do przekonania o potrzebie
kompleksowego ujęcia całości problematyki naukowej sportu w dłuższym horyzoncie czasu
(20, 21).
Osiągnięcie tak rozumianego celu wymaga pilnego podjęcia najważniejszych zadań
realizacyjnych:
• opracowanie strategicznego programu naukowo-metodycznego wspomagania
sportu (z uwagi na potrzeby szkoleniowe),
• specyfikacja problemów badawczych, których rozwiązanie jest dla wiedzy o
sporcie najsilniejsze, opracowanie programu badań naukowych,
• przyjęcie zasad i procedur (merytorycznych, formalno-prawnych,
organizacyjnych, finansowych, itp.) regulujących procesy decyzyjne i
realizacyjne „naukowo-metodycznego wspomagania” procesu szkolenia w
różnych jego cyklach i fazach, na różnych poziomach zaawansowania, w
różnych dyscyplinach (chodzi tu głównie o tzw. „monitorowanie treningu”,
„badania zlecone”, itp. formy – nie będące „klasycznymi” badaniami
naukowymi)
• zdefiniowanie form współpracy z konkretnymi placówkami, także zasad
koordynacji,
• ustalenie zasad oceny i weryfikacji wyników badań,
• określenie reguł dotyczących prac wdrożeniowych (również praw i
obowiązków uczestników systemu),
15
•
sprecyzowanie rozwiązań dotyczących udostępniania i rozpowszechniania
informacji (funkcjonowanie „banku danych”) – w tym także działalności
wydawniczej,
• określenie zasad i form wykorzystywania wyników badań w systemie
doskonalenia zawodowego trenerów (awanse wg klas, licencje, itp.), w tym
także udziału własnego w badaniach,
• określenie kosztów organizacji i realizacji systemu, wyodrębnienie środków na
szeroko rozumiany system naukowo-metodycznego wspomagania sportu.
Programy obligatoryjnych badań specjalistycznych winny obejmować wszystkich
zawodników kadry olimpijskiej oraz szerokich zespołów reprezentacji narodowych w
dyscyplinach nieolimpijskich. Obligatoryjność winna dotyczyć także rezerw kadry.
Równolegle konieczne jest rozwinięcie programu badań uzdolnionej młodzieży i tzw. badań
kwalifikacyjnych na kolejne etapy szkolenia (18, 19).
Rosnący udział nauki i procesów badawczych jest we współczesnym sporcie faktem.
Przekonują o tym przykłady rozwiązań w tym względzie w krajach osiągających najwyższe
wyniki we współzawodnictwie światowym. Zarysowana tu wizja rozwiązań na polskim
gruncie, obejmująca „System naukowo-metodycznego wspomagania sportu”, wskazania
programów realizacyjnych i propozycje instytucjonalizacji – jest zbieżna z tendencjami
światowymi i jednocześnie uwzględnia polskie realia. Daje szansę systematycznego wsparcia
i unowocześnienia procesu treningu, a tym samym poprawy poziomu osiągnięć polskich
sportowców na arenie międzynarodowej, bądź utrzymania dotychczasowego poziomu w
najsilniejszych sportowo dyscyplinach.
Zaniechanie działań naprawczych i brak ingerencji w tym bardzo ważnym obecnie
obszarze szkolenia – grozi utrwaleniem stanu istniejącego (niedocenianie roli nauki i badań),
a w konsekwencji postępujące obniżanie poziomu wyników (w stosunku do trendów
światowych). Jednocześnie stanowiłoby to groźbę marginalizacji polskiej nauki o sporcie,
której potencjał – chociaż dzisiaj tylko częściowo służący praktyce sportu może być
wykorzystany w daleko wyższym niż obecnie stopniu.
W analizach dotyczących polskiego sportu – poszukujących dróg poprawy jego
poziomu – wobec niskiej efektywności aktualnie stosowanych rozwiązań – coraz częściej
wskazuje się, iż jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy może być niski udział nauki i wiedzy o
charakterze naukowym w programowaniu, realizacji i kontroli treningu. W odniesieniu do
praktyki szkolenia, często używa się tu nieco uproszczonego, ale wyrazistego sformułowania
– „monitorowanie treningu” (np. 1, 4, 6, 14, 20, 21).
Funkcjonowanie takiego podsystemu jest dzisiaj niezbędne i winno być jedną z
powinności zespołów naukowo-metodycznych poszczególnych dyscyplin (czy grup
szkoleniowych, zakwalifikowanych do szkolenia olimpijskiego).
Skuteczność takich procedur wiąże się z koniecznością sformalizowanego
prowadzenia rejestracji treningu – głównie w aspekcie obciążeń treningowych. Bez takich
informacji wszelkie wyniki „monitorowania” będą miały wartość jedynie iluzoryczną – bez
możliwości odniesienia ich do szczegółowej, indywidualnej charakterystyki wykonanej pracy.
Całość procedur naukowego wspomagania szkolenia w ścisły sposób wiąże się
również z problematyką doskonalenia zawodowego trenerów oraz opieki lekarskiej i ochrony
zdrowia sportowców. Sygnalizując doniosłość tych problemów – nie rozwijamy ich w sposób
szczegółowy uważając, iż ich efektywne funkcjonowanie we współczesnym sporcie jest
oczywistością (6, 8, 15).
Również oczywistą jest konieczność rozwoju infrastruktury sportu, w bardzo szerokim
znaczeniu tego pojęcia, by umożliwić realizację zadań szkoleniowych i sportowych jak też
wypracowanie rozwiązań efektywnego finansowania realizowanych zadań i programów – a
16
również i równolegle – dostosowań i regulacji prawnych, odpowiadających wymogom i
realiom sportu w nowoczesnym państwie (11, 25).
Nie możemy mówić o systemie – jeśli konkretny projekt nie spełnia wymogów
systemowych. A efektywny system szkolenia olimpijskiego musi funkcjonować w
rzeczywistych warunkach – dysponując pełną strukturą i korzystając z optymalnych funkcji
wszystkich składowych. Z cyklu na cykl rola badań naukowych i adekwatnego
wykorzystywania ich wyników rośnie – i będzie rosła – bo trening jest procesem coraz
bardziej złożonym.
Piśmiennictwo
1. Analiza startu reprezentacji Polski: Forum trenera. Warszawa 2009, nr 1, str. 6-23
2. Bułatowa M.M. (red.): Sistiema olimpijskoj podgotowki i naprawlienija
sowierszenstwowanija podgotowki sportsmienow k igram olimpiady 2008 w Pekinie.
Nauka w Olimpijskom Sportie 2005, nr 1
3. Bułatowa M.M. (red.) Igry XXIX Olimpiady i naprawlienija sowierszenstwowanija
olimpijskoj podgotowki sportsmienow Ukrainy. Nauka w Olimpijskom Sportie. 2009,
nr 1
4. Czerwiński J., Sozański H (red.): Współczesne koncepcje szkolenia w zespołowych
grach sportowych. Gdańsk 2004. AWFiS
5. Hohmann A. i inni: Einfuhrung in die Trainingswissenschaft. Wiebelsheim 2002,
Limpert Verlag
6. Pacelt Z., Skucha J.: Założenia organizacyjno-szkoleniowe na lata 2009-2012. Forum
Trenera, 2009, nr 2, str. 13-16
7. Pac-Pomarnacki A. i inni: Pekin 2008 – XXIX Letnie Igrzyska Olimpijskie –
klasyfikacje, nowy układ sił w sporcie olimpijskim, miejsce Polski. Sport Wyczynowy
2008, nr 7-9, str. 7
8. Perkowski K.: Doskonalenie kompetencji zawodowych trenerów sportu wyczynowego
w Polsce. Warszawa 2009. AWF
9. Płatonow W.N., Guskow S.J.: Olimpijskij sport. Kijew 1994 (t.1) i 1997 (t.2).
Olimpijskaja Literatura
10. Płatonow W.N.: Sistema podgotowki sportsmienow w olimpijskom sportie. Kijew
2004. Olimpijskaja Literatura
11. Ronikier A.: Sport i rekreacja w Unii Europejskiej. Warszawa 2007. WSTiR
12. Sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Olimpijskiego w latach 2005-2008.
Warszawa 2009. PKOl
13. Sozański H. (red.): Podstawy teorii treningu sportowego. Warszawa 1999. COS
14. Sozański H.: Strategia optymalizacji systemu przygotowań olimpijskich. W: Trening
sportowy na przełomie wieków. Współczesny sport olimpijski i sport dla wszystkich.
Warszawa 2002. AWF, str. 9-16
15. Sozański H.: O potrzebie strategii rozwoju sportu. W: Kierunki doskonalenia treningu i
walki sportowej. Warszawa 2003. AWF, str. 11-15
16. Sozański H. i inni: Kierunki rozwoju sportu olimpijskiego. Warszawa 2004, COS
17. Sozański H.: Kierunki doskonalenia przygotowań olimpijskich – przemyślenia po IO
2004 w Atenach. W: Kierunki rozwoju sportu olimpijskiego. Warszawa 2004. COS,
str. 321-332
18. Sozański H.: Systemowe uwarunkowania modelu treningu młodocianych i ich wpływ
na rozwój karier. W: Modelowe rozwiązania treningu w szkoleniu młodzieży
uzdolnionej sportowo. Warszawa 2005. PTNKF
17
19. Sozański H.: Niektóre zagrożenia efektywności długofalowego szkolenia sportowego
dzieci i młodzieży. W: Proces doskonalenia treningu i walki sportowej, t. 2. Warszawa
2005. AWF, str. 11-16
20. Sozański H.: O potrzebie działań modernizacyjnych w polskim sporcie. W: Proces
doskonalenia treningu i walki sportowej, t. 3. Warszawa 2006. AWF. Str. 11-19
21. Sozański H.: Nauka w sporcie – teoria i praktyka. Wychowanie Fizyczne i Sport, 2007,
t. 51, z. 3; str. 141-147
22. Sozański H., Siewierski M., Adamczyk J.: Sport olimpijski między Pekinem a
Londynem. W: J. Nowocień (red.): Społeczno edukacyjne oblicza współczesnego
sportu i olimpizmu. Warszawa 2008. AWF, str. 34-42
23. Ulatowski T.: Praktyka sportu. Warszawa 1996. PTNKF
24. Ważny Z.: System szkolenia sportowego. Warszawa 1987. RCMSzKFiS
25. Żyśko J.: Zmiany we współczesnych systemach zarządzania sportem wyczynowym w
wybranych krajach europejskich. Warszawa 2008. AWF