SSzpalty pamięci

SSzpalty pamięci
Marcjanna Rejman-Jędrczak, Stanisław Jędrczak
Bonus vir miser esse nemo potest –
wspomnienie o Genowefie Rejman
Pojęcie prawa, jego kształtowanie, należy do najtrudniejszych zagadnień wywołujących coraz
większe trudności interpretacyjne zarówno w sensie teoretycznym, jak i pod kątem praktycznego zastosowania. W niniejszym opracowaniu przedmiotem rozważań jest prawo stanowione,
określające status prawny człowieka w świecie powinności, w odróżnieniu od prawa naturalnego rządzącego rzeczywistością, w której człowiek rodzi się i żyje, będąc jednocześnie częścią tej
rzeczywistości. W podziale tym chodzi o to, aby prawo stanowione przez człowieka harmonijnie
funkcjonowało z prawami, którymi rządzi się rzeczywistość obiektywna występująca w świecie
bytu. Prawa te decydują o układzie ziemskim łącznie z otaczającym go kosmosem.
Profesor Genowefa Rejman, adwokat, urodziła się 15 maja 1925 r.
w Moszczenicy Niżnej niedaleko Starego Sącza. Pochodziła z ubogiej rodziny, ale dzięki bardzo dobrym wynikom w nauce otrzymała od proboszcza
miejscowej parafii stypendium, umożliwiające podjęcie gimnazjalnej edukacji. Do liceum miała pójść 1 września
1939 roku. Wybuch wojny uniemożliwił jej jednak kontynuowanie nauki.
Została skierowana do przymusowej
pracy w Niemczech. Uciekła, ukrywała się w Zakopanem. Uczyła się na tajnych
kompletach. Zdawszy egzamin maturalny, po wojnie podjęła studia prawnicze
Cytat z artykułu prof. G. Rejman zatytułowanego Prawo stanowione jako regulator postępowania człowieka,
(w:) Prawo i ład społeczny. Integralnokulturowa analiza zagadnienia racjonalności, red. Jarosław Utrat-Milecki, Wydawnictwo UW, Warszawa 2011.
298
11–12/2011
Szpalty pamięci
– najpierw w Uniwersytecie Wrocławskim, później w Uniwersytecie Warszawskim.
Po ukończonych studiach została wpisana na listę adwokatów. Zawód ten wykonywała, prowadząc m.in. wiele spraw z urzędu, świadcząc pomoc ludziom potrzebującym i biednym. W roku 1955 wyszła za mąż za Stanisława Rejmana, sędziego
delegowanego wówczas do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego. To uniemożliwiło Jej
dalszą działalność adwokacką. Wtedy właśnie całą swoją energię poświęciła pracy
naukowej. Szczególnie związana była z Wydziałem Prawa i Administracji UW.
Będąc najpierw asystentką w Katedrze Prawa Karnego u prof. Jerzego Sawickiego,
później doktorem nauk prawnych i adiunktem, aż wreszcie doktorem habilitowanym
i docentem. W styczniu roku 1996 została mianowana profesorem zwyczajnym.
Już Jej pierwsze prace wyznaczyły kierunek późniejszym zainteresowaniom. Zarówno praca doktorska pt. Problem bezpośredniości i winy w konstrukcji usiłowania przestępstwa,
jak i dalsze publikacje dotykały problemów odpowiedzialności karnej. Genowefa Rejman korzystała z wcześniejszego dorobku polskiej szkoły prawa karnego, szczególnie
ze spuścizny okresu międzywojennego. Mając w pamięci dorobek poprzedników, analizowała rozwój instytucji oraz konstrukcji prawa karnego.
W swoich badaniach nad odpowiedzialnością karną brała pod uwagę zagadnienia
psychologiczne, co pozwoliło Jej wypracować tezę, że rygoryzm prawa karnego łagodzić
mogą odwołania ku argumentom subiektywnym, a problematyka winy nie może być
sprowadzona do rozważań o charakterze wyłącznie normatywnym (m.in. Okoliczności wyłączające karalność, Konstrukcja winy w projekcie prawa karnego, Teorie i formy winy
w prawie karnym).
Odrębne książki Genowefy Rejman dotyczą odpowiedzialności zbiorowej i odpowiedzialności lekarskiej (na specjalną uwagę zasługują: Odpowiedzialność karna lekarza,
Normy etyczne, moralne i prawne w postępowaniu lekarza, Tajemnica zawodowa lekarza, Tajemnica zawodowa lekarza psychiatry). W centrum Jej zainteresowań był także zbieg zagadnień
prawa karnego z zagadnieniami medycznymi. Dała temu wyraz, publikując wiele prac,
z których ważniejsze to: Problemy prawne związane z transseksualizmem, Zgoda na pobranie
organu, narządu lub tkanek jako okoliczność uchylająca bezprawność czynu. Szczególnie bliska
była jej tematyka powiązana z ochroną praw zwierząt i z ochroną środowiska, którym
poświęciła wiele czasu (Ochrona środowiska naturalnego w prawie karnym, Odpowiedzialność karna za zanieczyszczenie środowiska naturalnego, Stan wyższej konieczności w koncepcji
ochrony środowiska naturalnego i inne).
Kolejnym wartym wyróżnienia punktem w Jej biografii jest bez wątpienia opracowanie komentarzy do Kodeksu karnego, przygotowanych pod jej redakcją. Podczas swojej
pracy zdążyła wydać ponad 100 prac naukowych. Efekty Jej działalności wielokrotnie
okazywały się pomocne przy formułowaniu licznych ustaw.
Nie tylko Jej studenci wiedzą, jak Pani Profesor była zaangażowana w pracę dydaktyczną. Blisko przez sześćdziesiąt lat prowadziła seminaria magisterskie i doktorskie,
konwersatoria oraz, oczywiście, wykłady i ćwiczenia. Wykłady prowadziła nie tylko
w uniwersytetach, swoją wiedzą dzieliła się także ze środowiskiem medycznym i palestrą. Przewodniczyła kilku komisjom przy Naczelnej Radzie Adwokackiej – Komisji ds.
Działalności Publicznej oraz Komisji Legislacyjnej. W latach 1990–1992 była członkiem
Kolegium Redakcyjnego pisma adwokatury polskiej „Palestra”. Zawsze była oddana
sprawom społecznym – pełniła liczne funkcje organizacyjne w UW, z których należy
299
Szpalty pamięci
PALESTRA
wymienić najważniejsze – Prodziekana Wydziału Prawa i Administracji oraz Wicedyrektora Instytutu Prawa Karnego.
Objęła patronat honorowy nad Europejskim Ośrodkiem Studiów Penologicznych
UW. Była przewodniczącą Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego. W latach 1980–
1985 była posłanką VII kadencji Sejmu PRL z ramienia ZSL.
Genowefa Rejman zawsze żywo interesowała się drugim człowiekiem, gotowa
służyć najlepszą pomocą. Chętnie dzieliła się swoją wiedzą i doświadczeniem. Łączyła ludzi, a znane były Jej serdeczność i łagodność – choć potrafiła również okazać
zdecydowanie.
Pracowała prawie do śmierci, jeszcze 1 października była na inauguracji kolejnego
roku akademickiego, a już 14 października zmarła. Po śmierci ukazała się książka Prawo
i ład społeczny pod redakcją prof. J. Utrat-Mileckiego z jednym z ostatnich napisanych
przez Nią artykułów pt. Prawo stanowione jako regulator postępowania człowieka.
Pamięć o Niej z pewnością przetrwa nie tylko za sprawą naukowego dorobku, wśród
jej licznych przyjaciół, kolegów-prawników i wychowanych studentów.
Na pogrzebie, podczas ostatniej drogi, towarzyszyli jej naukowcy i prawnicy, którzy
wspominali, jak ważna w ich życiu była profesor Genowefa Rejman. W swoich przemówieniach profesorowie Krzysztof Rączka (Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UW),
Piotr Kruszyński (Kierownik Instytutu Prawa Karnego), Jarosław Utrat-Milecki (UW,
współzałożyciel Europejskiego Ośrodka Studiów Penologicznych) i Monika Płatek (UW)
podkreślali nie tylko Jej osiągnięcia naukowe, ale też otwartość na ludzi i zaangażowanie
w każdej trudnej sytuacji. Żegnali ją przyjaciele, młodsi pracownicy naukowi, studenci.
Byli też przedstawiciele palestry – w tym Okręgowej Rady Adwokackiej, reprezentowanej przez Andrzeja Laguta.
Po śmierci prof. Genowefy Rejman wszczęta została oficjalna procedura, aby Europejski Ośrodek Studiów Penologicznych, działający na Uniwersytecie Warszawskim,
nazwać Jej imieniem. To na pewno jest najlepsza nagroda za to, co udało się Jej osiągnąć,
gdy pracowała dla Uniwersytetu Warszawskiego i dla całego środowiska naukowego.
300