Bezpieczeństwo przeciwpożarowe w moim domu

Bezpieczeństwo
przeciwpożarowe w moim
domu
Witold Frankowski
Bezpieczeństwo
przeciwpożarowe w moim
domu
Ochrona przeciwpożarowa w obiektach
zabudowy jednorodzinnej
Copyright © by Witold Frankowski i Zacharek Dom Wydawniczy
Sp. k., Warszawa 2011
Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być
przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana lub
odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody
Zacharek – Psychologia Biznesu Zacharek Dom Wydawniczy Sp. k.
Redaktor: Wojciech Zacharek
Projekt okładki: Blanka Łyszkowska
Projekt i opracowanie graficzne tabel i ilustracji: Blanka Łyszkowska
ISBN: 978-83-7748-003-8
Zacharek Dom Wydawniczy Sp. k.
ul Pustelnicka 48 lok. 4
04-138 Warszawa
e-mail: [email protected]
www.zacharek.com
Wydanie I
Fotografie wykorzystane do okładki za zgodą: FotoChannels Sp. z o.o.
Skład i łamanie:
Druk:SOWA Sp. z o.o.
ul. Hrubieszowska 6a
01-209 Warszawa
tel. (22) 431 81 40
fax. (22) 431 81 50
e-mail: [email protected]
O Autorze
Witold Frankowski – absolwent Szkoły Oficerów Pożarnictwa a następnie
Uniwersytetu Warszawskiego oraz
Akademii Spraw Wewnętrznych. Posiada duże doświadczenie zawodowe
w ochronie
przeciwpożarowej.
Wszechstronność praktyki zawodowej
wywodzi się z faktu, że pracował w komendach (powiatowej, wojewódzkiej)
straży pożarnej zarówno w dziedzinie
zapobiegania pożarom, zwalczania ich,
jak też szkolenia zawodowego. Wiele
lat nadzorował funkcjonowanie ochrony przeciwpożarowej w przemyśle (ministerstwo, zrzeszenie, zakład pracy). Uczestnik i dowódca w wielu akcjach ratowniczo-gaśniczych pożarów lasów, budynków mieszkalnych
oraz w zakładach przemysłowych.
Współzałożyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia Pożarników
Polskich. Aktualnie kieruje działalnością Ośrodka Techniki Pożarniczej
zajmującego się zabezpieczaniem przeciwpożarowym obiektów, wyposażaniem ich w sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe, opracowaniem
dokumentacji z tego zakresu oraz szkoleniem przeciwpożarowym.
5
Spis treści, tabel i rysunków
Spis treści
O Autorze ...............................................................................................5
Wstęp ...................................................................................................15
Dane statystyczne dotyczące interwencji jednostek ochrony
przeciwpożarowej w 2009 r. ...........................................................15
Dane statystyczne dotyczące interwencji jednostek ochrony
przeciwpożarowej w 2010 r. ...........................................................16
Charakterystyczne pożary w budynkach mieszkalnych ..................17
Przyczyny powstania pożarów w Polsce w 2009 r...........................26
Rozdział 1: Pojęcie ochrony przeciwpożarowej ...................................27
Rozdział 2: Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa
przeciwpożarowego .............................................................................31
2.1 Obowiązek przestrzegania przepisów .......................................31
2.2 Przestrzeganie przepisów w budownictwie i utrzymaniu
budynków .......................................................................................32
2.3 Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów
przeciwpożarowych ........................................................................33
2.3.1 Wyciąg z Kodeksu wykroczeń ..........................................33
2.3.2 Wyciąg z Kodeksu karnego ...............................................35
Rozdział 3: Proces palenia i zjawiska mu towarzyszące. Pożar ...........37
3.1 Pojęcie procesu palenia .............................................................37
3.2 Zjawiska towarzyszące procesowi palenia ................................40
3.2.1 Ciepło ................................................................................40
3.2.1.1 Drogi wymiany ciepła ...............................................40
3.2.2 Temperatura ......................................................................43
3.2.3 Płomień .............................................................................43
3.3 Rozwój pożaru i jego rodzaje ....................................................47
3.3.1 Rozwój pożarów ciał stałych .............................................48
3.3.2 Rozwój pożarów cieczy palnych .......................................50
3.3.3 Spalanie gazów .................................................................51
3.3.4 Spalanie pyłów ..................................................................52
3.3.5 Wybuchowość ...................................................................54
3.3.6 Rozprzestrzenianie się pożaru ...........................................55
Rozdział 4: Przyczyny powstawania pożarów .....................................61
7
Spis treści, tabel i rysunków
Rozdział 5: Przyczyny rozprzestrzeniania się pożarów ........................63
Rozdział 6: Podstawowe przepisy prawne ...........................................65
6.1 Ustawowe akty prawne .............................................................65
6.2 Przepisy wykonawcze do ustaw „pożarniczych” .......................65
6.3 Przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej obiektów
budowlanych ...................................................................................66
Rozdział 7: Pojęcia podstawowe z zakresu budownictwa ....................69
Rozdział 8: Charakterystyka zabudowy jednorodzinnej .......................73
8.1 Zabudowa jednorodzinna ..........................................................73
8.2 Budynek jednorodzinny ............................................................74
8.3 Budynek garażowy ....................................................................76
8.4 Budynek gospodarczy ...............................................................76
8.5 Rodzaje pomieszczeń ................................................................76
8.6 Dojścia i dojazdy do budynków ................................................77
8.7 Lokalizowanie miejsc postojowych dla pojazdów ....................78
8.8 Sytuowanie garażu ....................................................................79
8.9 Budynek tymczasowy ...............................................................79
Rozdział 9: Wyposażenie techniczne budynków ..................................83
9.1 Instalacje grzewcze ...................................................................83
9.1.1 Ogrzewanie piecowe i kominkowe ...................................83
9.1.2 Paleniska ...........................................................................85
9.1.3 Instalacje ogrzewcze wodne ..............................................86
9.1.4 Instalacje ogrzewcze powietrzne .......................................87
9.1.5 Wymagania kwalifikacyjne do zajmowania się
urządzeniami, instalacjami oraz siecią elektroenergetyczną .......89
9.2 Instalacje kominowe .................................................................90
9.2.1 Przyłączenia urządzeń gazowych ......................................95
9.2.2 Wentylacja w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem ..98
9.3 Instalacja gazowa na paliwa gazowe .........................................98
9.3.1 Rodzaje instalacji gazowych .............................................99
9.3.2 Instalacje gazowe zasilane z sieci gazowej .....................100
9.3.2.1 Zawory odcinające ..................................................101
9.3.2.2 Sygnalizacja alarmowa ............................................102
9.3.2.3 Przewody instalacji gazowej ...................................103
9.3.2.4 Urządzenia pomiarowe gazu – gazomierze .............105
9.3.2.5 Sytuowanie urządzeń gazowych .............................107
8
Spis treści, tabel i rysunków
9.3.2.6 Warunki podłączania urządzeń gazowych ...............109
9.3.2.7 Przewody, kanały i wyloty spalinowe .....................110
9.3.3 Urządzenia gazowe zasilane gazem płynnym
z indywidualnych butli .............................................................111
9.3.3.1 Właściwości palne ...................................................111
9.3.3.2 Ciężar ......................................................................112
9.3.4 Instalacje gazowe zasilane gazem płynnym z butli do 33 kg
lub z baterii butli ......................................................................113
9.3.5 Instalacje gazowe zasilane ze zbiornika(ów) z gazem
płynnym ...................................................................................113
9.4 Instalacja elektryczna ..............................................................115
9.4.1 Charakterystyka energetyczna .........................................115
9.4.2 Funkcje instalacji energetycznej ......................................117
9.4.3 Przeciwpożarowy wyłącznik prądu .................................119
9.4.4 Instalacja odbiorcza .........................................................119
9.5 Instalacje odgromowe i uziemiające .......................................120
9.5.1 Instalacje odgromowe .....................................................120
9.5.2 Instalacje uziemiające .....................................................122
9.5.2.1 Rodzaje uziemień ....................................................123
9.5.2.2 Uziemienia w liniach energetycznych .....................123
9.5.2.3 Uziemienie powierzchniowe ...................................124
9.5.2.4 Uziemienie głębinowe .............................................124
9.5.3 Wymagania kwalifikacyjne do zajmowania się
urządzeniami, instalacjami oraz siecią elektroenergetyczną .....124
Rozdział 10: Instalacje wentylacyjne .................................................127
10.1 Wymagania dla instalacji wentylacyjnych .............................127
10.2 Przewody wentylacyjne ........................................................129
10.3 Wentylacja oddymiająca ........................................................130
Rozdział 11: Charakterystyka obiektów pod względem pożarowym . 133
11.1 Zasady ogólne .......................................................................133
11.2 Podział budynków ze względu na wysokość .........................135
11.3 Podział budynków ze względu na przeznaczenie i sposób
użytkowania ..................................................................................136
11.3.1 Klasyfikacja pomieszczeń ze względu na czas pobytu ludzi
..................................................................................................137
11.3.2 Gęstość obciążenia ogniowego ......................................138
9
Spis treści, tabel i rysunków
11.3.3 Zasady uwzględniania materiałów palnych przy obliczaniu
gęstości obciążenia ogniowego ................................................139
11.4 Odporność pożarowa budynków ...........................................140
11.5 Strefy pożarowe ....................................................................143
11.6 Sytuowanie budynków ..........................................................145
11.6.1 Zasady ogólne ...............................................................145
11.6.2 Usytuowanie budynków z uwagi na bezpieczeństwo
pożarowe ..................................................................................149
11.6.3 Powiększanie odległości między budynkami ................150
11.6.4 Pomniejszanie odległości między budynkami ...............151
11.6.5 Odległość od granicy niezabudowanej działki budowlanej
..................................................................................................152
11.6.6 Odległości od zbiorników oleju opałowego ..................153
11.7 Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa ............................154
11.8 Zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru .......158
11.9 Wymagania dla garaży ..........................................................160
11.10 Drogi pożarowe ...................................................................161
11.10.1 Wymagania ewakuacyjne ............................................161
11.11 Wejścia do budynków i mieszkań ........................................163
11.12 Schody i pochylnie ..............................................................163
11.13 Uzgadnianie projektu budowlanego ....................................165
Rozdział 12: Dokonywanie podziału nieruchomości .........................167
Rozdział 13: Czynności zabronione i obowiązki w zakresie ochrony
przeciwpożarowej ..............................................................................169
13.1 Czynności zabronione ...........................................................169
13.2 Postępowanie z materiałami niebezpiecznymi ......................172
13.3 Postępowanie z gazami palnymi ...........................................175
13.4 Prace niebezpieczne pod względem pożarowym ...................176
Rozdział 14: Środki gaśnicze, gaśnice, urządzenia gaśnicze ..............179
14.1 Środki gaśnicze .....................................................................179
14.1.1 Woda .............................................................................180
14.1.2 Piana gaśnicza ...............................................................182
14.1.3 Gazy gaśnicze ...............................................................182
14.1.4 Proszki gaśnicze ............................................................184
14.2 Zasady wyposażania pomieszczeń i obiektów w gaśnice ......185
14.3 Rodzaje gaśnic ......................................................................187
10
Spis treści, tabel i rysunków
14.3.1 Przykładowe rodzaje stosowanych w kraju gaśnic ........189
14.3.1.1 Gaśnica pianowa GWP-6x AB ..............................189
14.3.1.2 Gaśnica śniegowa GS-5x BC ................................190
14.3.1.3 Gaśnica proszkowa GP-6z ABC ............................191
14.3.1.4 Gaśnica płynowa GWG-2x AF ..............................192
14.3.1.5 Urządzenie gaśnicze GSE-2x ................................193
14.4 Zasady działania i obsługa gaśnic .........................................194
14.4.1 Gaśnica wodna (płynowa) lub pianowa .........................194
14.4.2 Gaśnica proszkowa .......................................................194
14.4.3 Gaśnica śniegowa ..........................................................195
14.4.4 Koc gaśniczy .................................................................195
14.5 Konserwacja gaśnic ...............................................................197
Rozdział 15: Sygnalizacja pożarowa, wykrywanie niebezpiecznych
stężeń .................................................................................................201
15.1 Sygnalizacja pożarowa ..........................................................201
15.1.1 Detektory dymu (autonomiczne czujki dymu) ..............201
15.2 Instalacja wykrywcza niebezpiecznych stężeń ......................202
15.2.1 Detektor tlenku węgla ...................................................203
15.2.2 Detektory gazu ziemnego i gazu propan-butan .............205
15.3 Oddymianie pomieszczeń .....................................................207
15.3.1 Systemy grawitacyjnego oddymiania i usuwania ciepła 207
15.3.2 Klapy dymowe ..............................................................208
Rozdział 16: Utrzymanie budynków zabudowy jednorodzinnej ........211
16.1 Kontrola obiektów i wyposażenia technicznego ....................211
16.2 Kontrola przewodów kominowych .......................................212
16.2.1 Badanie ciągu kominowego ..........................................215
16.3 Badanie stanu technicznego kominów ponad dachem ...........216
16.4 Dokumentacja obiektu ..........................................................217
16.5 Postępowanie w przypadku nieprawidłowej eksploatacji obiektu
.......................................................................................................217
16.6 Utrzymanie sprawności sprzętu i urządzeń przeciwpożarowych
.......................................................................................................218
Rozdział 17: Postępowanie na wypadek pożaru .................................219
17.1 Postępowanie na wypadek pożaru, przed i po przybyciu straży
pożarnej ........................................................................................219
17.2 Zasady alarmowania jednostek ratowniczych .......................220
11
Spis treści, tabel i rysunków
17.3 Działania ratowniczo-gaśnicze w przypadku pożaru lub
wystąpienia innego miejscowego zagrożenia ................................222
Rozdział 18: Ewakuacja z budynku w przypadku pożaru ..................225
18.1 Oznakowanie ewakuacyjne ...................................................225
18.1.1 Znak – wyjście ewakuacyjne .........................................227
18.1.2 Znaki – drzwi ewakuacyjne oraz kierunek drogi
ewakuacyjnej ...........................................................................227
18.1.3 Znaki – do wyjścia drogi ewakuacyjnej (w lewo / w
prawo / schodami w dół / schodami w górę) ............................228
18.2 Organizacja ewakuacji ..........................................................229
18.2.1 Sprzęt do ewakuacji interwencyjnej ..............................230
18.3 Ewakuacja zwierząt ...............................................................232
Przepisy prawne .................................................................................233
Bibliografia ........................................................................................234
Indeks tabel
Tabela 1: Pożary – dane statystyczne za 2009 r. ...................................15
Tabela 2: Pożary – dane statystyczne za okres styczeń-kwiecień 2010 r.
..............................................................................................................16
Tabela 3: Średnie intensywności promieniowania cieplnego dla różnych
typów pożarów gazów i cieczy. ............................................................41
Tabela 4: Skutki promieniowania cieplnego. ........................................42
Tabela 5: Charakterystyka dymu pod względem barwy, zapachu i smaku
podczas spalania niektórych materiałów palnych. ................................46
Tabela 6: Przykładowe temperatury zapłonu i zapalenia niektórych
cieczy. ..................................................................................................50
Tabela 7: Przykładowe wartości temperatury zapalenia pyłów osiadłych
i aerozoli. .............................................................................................53
Tabela 8: Przykładowe stężeniowe granice zapłonu. ............................55
Tabela 9: Strefy obciążenia wiatrem wg PN-77/B-02011. ....................93
Tabela 10: Obciążenia cieplne urządzeń gazowych. ...........................108
Tabela 11: Sytuowanie zbiorników z gazem płynnym. .......................114
Tabela 12: Wymagana klasa odporności pożarowej dla budynku,
12
Spis treści, tabel i rysunków
zaliczonego do jednej z kategorii ZL. ................................................140
Tabela 13: Wymagana klasa odporności pożarowej dla budynku PM.
............................................................................................................141
Tabela 14: Wymagana klasa odporności ogniowej elementów budynku.
............................................................................................................142
Tabela 15: Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych PM w m2. 143
Tabela 16: Wymagana klasa odporności ogniowej elementów
oddzielenia przeciwpożarowego oraz zamknięć znajdujących się w nich
otworów. ............................................................................................144
Tabela 17: Minimalne odległości między zewnętrznymi ścianami
budynków, które nie są ścianami oddzielenia przeciwpożarowego, a
mającymi na powierzchni większej niż 65 % klasę odporności ogniowej
E. ........................................................................................................149
Tabela 18: Wymagana ilość wody do celów przeciwpożarowych dla
jednostek osadniczych. .......................................................................159
Tabela 19: Graniczne wymiary schodów stałych w budynkach o
różnym przeznaczeniu. .......................................................................164
Tabela 20: Wykaz telefonów alarmowych. .........................................220
Indeks rysunków
Rysunek 1: Wzajemne zależności czynników palenia. .........................39
Rysunek 2: Dym. ..................................................................................46
Rysunek 3: Pożar. .................................................................................47
Rysunek 4: Zabudowa jednorodzinna (budynek jednorodzinny z
zabudowaniami gospodarczymi). .........................................................74
Rysunek 5: Budynek jednorodzinny. ....................................................75
Rysunek 6: Zabudowa szeregowa. .......................................................75
Rysunek 7: Usytuowanie miejsc postojowych. ....................................79
Rysunek 8: Ogrzewanie kominkowe. ...................................................84
Rysunek 9: Mapa stref obciążenia wiatrem wg PN-77/B-02011. .........94
Rysunek 10: Świadectwo charakterystyki energetycznej dla budynku
mieszkalnego. .....................................................................................116
Rysunek 11: Instalacja odgromowa. ...................................................121
13
Spis treści, tabel i rysunków
Rysunek 12: Budynek niski. ...............................................................136
Rysunek 13: Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego. ...................138
Rysunek 14: Odległość budynku od granicy działki. .........................146
Rysunek 15: Usytuowanie budynku gospodarczego względem domu
sąsiada. ...............................................................................................148
Rysunek 16: Usytuowanie zbiornika opałowego (olejowego) względem
domu. .................................................................................................154
Rysunek 17: Hydrant 25. ...................................................................155
Rysunek 18: Hydrant 52. ....................................................................156
Rysunek 19: Przykładowe etykiety gaśnic. ........................................188
Rysunek 20: Gaśnica pianowa GWP-6x AB. .....................................189
Rysunek 21: Gaśnica śniegowa GS-5x BC. ........................................190
Rysunek 22: Gaśnica proszkowa GP-6z ABC. ...................................191
Rysunek 23: Gaśnica płynowa GWG-2x AF. .....................................192
Rysunek 24: Urządzenie gaśnicze GSE-2x. .......................................193
Rysunek 25: Zasady gaszenia pożaru. ................................................196
Rysunek 26: Autonomiczna czujka dymowa. ....................................201
Rysunek 27: Syrena alarmowa podłączana do autonomicznych
detektorów. .........................................................................................203
Rysunek 28: Detektor tlenku węgla (CO – czadu). ............................204
Rysunek 29: Detektor gazu ziemnego. ...............................................206
Rysunek 30: Detektor gazu propan-butan. .........................................206
Rysunek 31: Przycisk do ręcznego uruchamiania klap dymowych. . . .209
Rysunek 32: Zależność szerokości znaku od kąta przesunięcia w
stosunku do linii środkowej widzenia dla odległości 10 m. ...............226
Rysunek 33: Znak – wyjście ewakuacyjne. ........................................227
Rysunek 34: Znaki – drzwi ewakuacyjne. ..........................................227
Rysunek 35: Kierunek drogi ewakuacyjnej. .......................................228
Rysunek 36: Znaki – do wyjścia drogi ewakuacyjnej (w lewo / w
prawo / schodami w dół / schodami w górę). .....................................229
14
Wstęp
N
iniejsza książka została opracowana z myślą o przybliżeniu
zwykłym użytkownikom, właścicielom czy zarządzającym
tematyki bezpieczeństwa pożarowego w obiektach zaliczanych do zabudowy jednorodzinnej. Potrzeba takiej publikacji wynikła z licznych
zapytań o poszczególne wymagania przeciwpożarowe – zarówno ze
strony firm budowlanych jak i indywidualnych osób – które dotyczą
kwestii budowlanych, instalacyjnych i lokalizacyjnych.
Należy dodać, że wynika to z troski ludzi o bezpieczeństwo własne, swoich najbliższych, sąsiadów oraz przyszłych mieszkańców.
Literatura w tym zakresie jest bardzo uboga, a w formie jednolitej
publikacji brak było do tej pory odpowiednich propozycji wydawniczych.
Kwestie bezpieczeństwa pożarowego w budownictwie jednorodzinnym są unormowane w znacznej ilości różnych przepisów, co zdecydowanie utrudnia, a w niektórych przypadkach uniemożliwia, właściwe zrozumienie, stosowanie czy przestrzeganie tych przepisów. Jednym
z celów niniejszej publikacji jest przybliżenie tej problematyki czytelnikowi w sposób uporządkowany i jednolity.
Książka poświęcona jest:
✔ profilaktyce przeciwpożarowej w budownictwie
✔ oraz zabezpieczaniu budynków przed pożarem.
Dane statystyczne dotyczące interwencji jednostek ochrony przeciwpożarowej w 2009 r.
Tabela 1: Pożary – dane statystyczne za 2009 r.
Nr
Zdarzenie
Rodzaj
1 Pożary
RAZEM
2 Pożary
obiekty użyt. publicznej
kraj
147946
2389
3 obiekty mieszkalne
25293
4 obiekty produkcyjne
2038
15
Ochrona przeciwpożarowa w obiektach zabudowy jednorodzinnej
5 obiekty magazynowe
1091
6 środki transportu
7882
7 lasy
8017
8 uprawy
31750
9 inne
69363
10 Miejscowe zagrożenie (zjawiska
przyrody, chemiczne, komunikacyjne, budowlane, itp.)
RAZEM
253668
11 Pożary
wypadki śmiertelne
538
12
wypadki ranni
3311
13 Miejscowe zagrożenie
wypadki śmiertelne
3934
14
wypadki ranni
42983
Źródło: Biuletyn Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej.
Dane statystyczne dotyczące interwencji jednostek ochrony przeciwpożarowej w 2010 r.
Tabela 2: Pożary – dane statystyczne za okres styczeń-kwiecień 2010 r.
Nr
Zdarzenie
Rodzaj
1 Pożary
RAZEM
2 Pożary
obiekty użyt. publicznej
kraj
60045
787
3 obiekty mieszkalne
10606
4 obiekty produkcyjne
686
5 obiekty magazynowe
332
6 środki transportu
2601
7 lasy
1377
8 uprawy
15381
16
Wstęp
9 inne
28279
10 Miejscowe zagrożenia (zjawiska
przyrody, chemiczne, komunikacyjne, budowlane, itp.)
Razem
11 Pożary
wypadki śmiertelne
225
12
wypadki ranni
1394
13 Miejscowe zagrożenie
wypadki śmiertelne
977
14
wypadki ranni
Źródło: Biuletyn Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej.
71525
11750
Charakterystyczne pożary w budynkach
mieszkalnych1
Pożar w Sokółce – 24.12.2009 r.: pożar budynku mieszkalnego
Zauważenie pożaru – 16:05.
Przyjazd pierwszej jednostki straży – 16:15.
Czas trwania działań ratowniczo-gaśniczych – ok. 5 godzin.
Jednostka straży pożarnej zawiadomiona telefonicznie przez osobę postronną po przybyciu na miejsce pożaru stwierdziła, że pali się
ściana drewnianego budynku mieszkalnego, bezpośrednio stykająca się
z piecem kaflowym. Pożar objął również dach budynku mieszkalnego
i zagrażał bezpośrednio sąsiedniemu budynkowi mieszkalnemu. Pożar
gaszono wodą z hydrantów po odłączeniu prądu elektrycznego.
Akcja ratowniczo-gaśnicza trwała ok. 5 godzin.
Ofiara śmiertelna – właściciel zabudowy.
Udział w akcji ratowniczo-gaśniczej brało 7 samochodów gaśniczych, 2 karetki oraz 2 radiowozy Policji.
Do gaszenia zużyto 40 m3 wody.
Straty: ok. 30.000 zł.
Spaleniu uległo wnętrze budynku mieszkalnego oraz przyległy do
niego budynek gospodarczy.
Przyczyna pożaru nie została jednoznacznie ustalona. Przypuszczalnie pożar powstał z powodu niewłaściwie eksploatowanych urzą1 Źródło: Biuletyn Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej.
17
Rozdział 1: Pojęcie ochrony przeciwpożarowej
Rozdział 1: Pojęcie ochrony przeciwpożarowej
O
chrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć,
które mają na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:
✔ zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski
żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
✔ zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
✔ prowadzenie działań ratowniczych.
Zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski
żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia polega na:
✔ zapewnieniu koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomościom i ruchomościom,
✔ tworzeniu warunków organizacyjnych i formalnoprawnych, które
zapewniają ochronę ludzi i mienia, a także przeciwdziałających
powstawaniu lub minimalizujących skutki pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
Ochrona przeciwpożarowa jest realizowana przez szereg podmiotów, poczynając od organów państwowych, na zwykłym obywatelu kończąc. Można z całą pewnością powiedzieć, że jest ona powszechna i dotyczy całego społeczeństwa.
„Straż pożarna, dawniej straż ogniowa – zorganizowana
formacja zajmująca się prewencją i walką z pożarami
oraz pozostałymi zagrożeniami (innymi niż przestępczość)
dla zdrowia i życia ludzkiego, dobytku oraz środowiska
naturalnego. Do zadań straży pożarnej należy także usuwanie skutków klęsk żywiołowych i katastrof.
Do zadań specjalnych wykonywanych przez straż
pożarną należy ratownictwo:
✔ biologiczne (sprowadzające się do neutralizacji czyn-
27
Ochrona przeciwpożarowa w obiektach zabudowy jednorodzinnej
ników zakaźnych oraz ochrony ludności i zwierząt gospodarskich w czasie ataków terrorystycznych z użyciem broni biologicznej),
✔ chemiczne (sprowadzające się do neutralizacji czynników chemicznych oraz ochrony ludności, zwierząt gospodarskich i środowiska przyrodniczego w czasie ataków
terrorystycznych z użyciem broni chemicznej, katastrof
chemicznych i niektórych katastrof drogowych),
✔ medyczne (sprowadzające się do udzielania pomocy
przedlekarskiej przed przybyciem fachowych służb medycznych lub w miejscach, gdzie służby te dotrzeć nie
mogą),
✔ poszukiwawcze (polegające na zlokalizowaniu i wydobyciu ludzi z zawalonych budynków w czasie katastrof budowlanych, trzęsień ziemi itp.),
✔ radiologiczne (sprowadzające się do ochrony ludności,
zwierząt gospodarskich i środowiska przyrodniczego
przed promieniowaniem jonizującym),
✔ techniczne,
✔ wodne (sprowadzające się do wykonywania wszystkich
niezbędnych działań na wodzie jak i pod jej powierzchnią
na obszarze wszystkich wód śródlądowych oraz rewirach
jednostek portowych),
✔ wysokościowe.
Straż pożarna w wielu krajach, m.in. UE (Unii Europejskiej), Kanadzie, Nowej Zelandii, Polsce, Rosji,
USA, działa jako organizacja oparta na straży zawodowej
(w Polsce Państwowa Straż Pożarna i Wojskowa Straż
Pożarna) oraz straży społecznej (w Polsce Ochotnicza
Straż Pożarna).
Niektóre przedsiębiorstwa w ramach swojej działalności organizują zakładowe straże pożarne, m.in. lotniskową straż pożarną itd.
Pierwotnie strażą pożarną (ogniową) nazywano
oddział specjalizujący się głównie w walce z pożarami.
28
Rozdział 1: Pojęcie ochrony przeciwpożarowej
Wraz z rozwojem tej formacji następowało rozszerzenie
jej obowiązków o zmaganie się z innymi klęskami żywiołowymi.
Najstarszym ze znanych oddziałów wyspecjalizowanych w gaszeniu pożarów byli rzymscy Vigiles, zorganizowani w 6 r. n.e. przez cesarza Oktawiana Augusta.
Andrzej Frycz Modrzewski pierwszy opracował zasady
nowożytnego pożarnictwa. Pierwszą zawodową straż pożarną w Polsce powołał w roku 1752 w Ostrowie Wielkopolskim marszałek koronny Franciszek Bieliński. W 1805
roku istniała w Wolborzu grupa pożarowa.
Patronem straży pożarnej jest św. Florian, a więc
w jego dniu 4 maja obchodzony jest w Polsce Dzień strażaka. Od 1999 jest to również Międzynarodowy Dzień
Strażaka.
W Polsce oficerów pożarnictwa kształci Szkoła
Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, aspirantów zaś
Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie, Szkoła Aspirantów Państwowej Straży Pożarnej
w Poznaniu, Szkoła Aspirantów Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie, zaś podoficerów i szeregowców Szkoła Podoficerska Państwowej Straży Pożarnej w Bydgoszczy. Szeregowców kształcą wojewódzkie ośrodki szkolenia”3.
Zobacz także:
✔ www.straz.gov.pl – strona internetowa Komendy
Głównej Państwowej Straży Pożarnej,
✔ www.zosprp.pl – strona internetowa Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP.
3 Cyt za: http://pl.wikipedia.org/wiki/Straż_pożarna.
29
Rozdział 2: Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpożarowego
2.1 Obowiązek przestrzegania przepisów
O
soba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja, które korzystają ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu, są
obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym lub innym
miejscowym zagrożeniem.
Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu,
a także podmioty, o których mowa poniżej, ponoszą odpowiedzialność
za naruszenie przepisów przeciwpożarowych w trybie i na zasadach
określonych w innych przepisach.
Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:
✔ przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych oraz instalacyjnych i technologicznych,
✔ wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane
urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
✔ zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne
funkcjonowanie,
✔ zapewnić osobom, które przebywają w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji.
Odpowiedzialność za realizację powyższych obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje – w całości lub w części – ich zarządca lub użytkownik,
na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd
lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.
Przepisy nie wspominają o bezpieczeństwie własnym
31
Ochrona przeciwpożarowa w obiektach zabudowy jednorodzinnej
właściciela czy użytkownika, ale trzeba zawsze mieć na
uwadze fakt, że nieprzestrzeganie stosownych przepisów
zagraża mieniu, zdrowiu oraz życiu naszemu i najbliższych nam osób.
2.2 Przestrzeganie przepisów w budownictwie
i utrzymaniu budynków
Właściwe urzędy, instytucje, organizacje, przedsiębiorcy lub osoby fizyczne są obowiązane uwzględnić wymagania w zakresie ochrony
przeciwpożarowej przy zagospodarowaniu i uzbrajaniu terenu.
Autorzy dokumentacji projektowej są obowiązani zapewniać jej
zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określa w drodze rozporządzenia zakres,
tryb i zasady uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony
przeciwpożarowej. Określa się w szczególności:
✔ rodzaje obiektów, których projekty budowlane wymagają uzgodnienia,
✔ tryb i zakres dokonywania uzgodnień przez rzeczoznawców do
spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,
✔ szczegółowe zasady powoływania i odwoływania rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz nadzorowania ich działalności i podnoszenia przez nich kwalifikacji zawodowych,
✔ szczegółowe zasady prowadzenia kontroli przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej uzgadniania projektów budowlanych pod względem ochrony przeciwpożarowej.
Rozpoczęcie eksploatacji nowej, przebudowanej lub wyremontowanej budowli, obiektu lub terenu, maszyny, urządzenia lub instalacji
albo innego wyrobu może nastąpić wyłącznie, gdy zostały spełnione
wymagania ochrony przeciwpożarowej.
Wyroby służące zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub
ochronie zdrowia i życia oraz mienia, wprowadzane do użytkowania
w jednostkach ochrony przeciwpożarowej oraz wykorzystywane przez
te jednostki do alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu oraz do
32
Rozdział 2: Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa
przeciwpożarowego
prowadzenia działań ratowniczych, a także wyroby stanowiące podręczny sprzęt gaśniczy, mogą być stosowane wyłącznie po uprzednim uzyskaniu dopuszczenia do użytkowania.
Dopuszczenia do użytkowania tych wyrobów wydają jednostki
badawczo-rozwojowe Państwowej Straży Pożarnej, które są wskazane
przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Dopuszczenia są wydawane na czas określony, nie dłuższy niż
5 lat.
Korzystanie przez właściciela, zarządcę lub użytkownika budynku, obiektu lub terenu z usług z zakresu ochrony przeciwpożarowej jest
dobrowolne.
2.3 Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie
przepisów przeciwpożarowych
Nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych podlega różnym sankcjom, które wynikają z:
✔ regulaminów zakładowych,
✔ kodeksu pracy,
✔ kodeksu wykroczeń,
✔ kodeksu karnego.
Nie zajmując się szczegółowo uregulowaniami, które dotyczą
pracowników, przytoczę tylko sankcje przewidziane w kodeksie wykroczeń oraz w kodeksie karnym.
2.3.1 Wyciąg z Kodeksu wykroczeń
(Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756, z późn. zm.)
Art. 73. Kto wbrew swemu obowiązkowi nie zawiadamia odpowiedniego organu lub osoby o wiadomym mu niebezpieczeństwie grożącym życiu lub zdrowiu człowieka albo mieniu w znacznych rozmiarach,podlega karze aresztu albo grzywny.
Dotyczy to również zagrożeń pożarowych, a zawiadamiającym może być każdy obywatel.
33