Wina umyślna, a odpowiedzialność zakładów

Prawo
TSL biznes 12/2010
Wina umyślna, a odpowiedzialność
zakładów ubezpieczeń z polis OCS
Wielką bolączką dla spedytorów jest zlecanie
przewozu „przewoźnikom”, którzy w efekcie okazują
się pospolitymi złodziejami i znikają z przyjętym do
„przewozu” towarem. Jedni uważają to za kradzież,
inni za przywłaszczenie, a dla jeszcze innych jest to
oszustwo.
Ż
eby jednak określić faktyczną kwalifikację prawną czynów popełnianych przez owych złodziei, należy zerknąć,
jak te czyny interpretuje orzecznictwo i doktryna.
Kradzież (art. 278 § 1 k.k.)
Kradzieżą określa się zabór cudzej rzeczy ruchomej w celu jej
przywłaszczenia Zabór oznacza wyjęcie rzeczy spod czyjegoś
władztwa i objęcie jej we własne władanie. Zgodnie z tzw. teorią zawładnięcia, zabór następuje w momencie objęcia przez
sprawcę rzeczy we faktyczne władanie.
Źródło: pl.wikibooks.org/wiki/Prawo_karne/Kradzie%C5%BC
Przywłaszczenie rzeczy powierzonej (art. 284 § 2 k.k.)
Przywłaszczeniem jest bezprawne rozporządzenie cudzą rzeczą
ruchomą znajdującą się w posiadaniu sprawcy z wyłączeniem
osoby uprawnionej, poprzez włączenie jej do swojego lub innej
osoby majątku i powiększenie w ten sposób swojego lub innej
osoby stanu posiadania.
Źródło: wyrok SN z 6 stycznia 1978 r. V KR 197/77, OSNPG Nr 6/1978, poz. 64
Oszustwo zwykłe (art. 286 § 1 k.k.)
Oszustwo polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez:
– wprowadzenie w błąd, tzn. wytworzenie w świadomości pokrzywdzonego fałszywego obrazu pewnego stanu rzeczywistego,
– wyzyskanie błędu innej osoby, tzn. wykorzystanie przez
sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością, opinii lub wyobrażeń osoby rozporządzającej mieniem (wyrok
SN z 27 października 1986 r., OSNPG z 1987 r. nr 7, poz. 80),
Źródło: www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/335045,oszustwo
Wszystkie te przestępstwa mają charakter umyślny i kierunkowy. Sprawca zawsze bowiem chce (umyślność) powiększyć majątek swój lub innej osoby kosztem majątku osoby pokrzywdzonej (kierunkowość).
W sytuacji, gdy spedytor zleca przewoźnikowi przewóz towaru i ów „przewoźnik” znika z towarem, nie mamy do czynienia z kradzieżą lub przywłaszczeniem towaru, a z oszustwem,
a jeszcze ściślej, z przywłaszczeniem towaru wskutek oszustwa.
Mówimy więc o przestępstwie oszustwa. Owemu fałszywemu
„przewoźnikowi” nie powierzamy świadomie towaru, nie dokonuje on też jego zaboru. Fałszywy „przewoźnik”, podając się za
prawdziwego i istniejącego przewoźnika, wprowadza nas tym
w błąd lub wykorzystuje nasze niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o sobie, czyli nas po prostu oszukuje.
50
www.TSL biznes.pl
Ale o oszustwie i jego skutkach dla spedytorów pisałem
już we wrześniowym wydaniu TSL Biznes (9/2010) i nie będę
się dalej o tym rozpisywał. Celem tego artykułu jest zwrócenie uwagi na problem winy umyślnej i samej umyślności, jako
przesłanek wyłączających odpowiedzialność zakładów ubezpieczeń z polis OCS, zawartych przez spedytorów.
Jakie warunki proponują nam w tym zakresie nasi ubezpieczyciele, opisałem na przykładzie ogólnych warunków ubezpieczenia OCS kilku najpopularniejszych polskich zakładów ubezpieczeń (warunki na dzień 19.11.2010 r. kolejność alfabetyczna – według nazwy własnej).
Do tej pory w dziale ubezpieczeniowo-prawnym,
przygotowywanym we współpracy z CDS Odszkodowania
przedstawiliśmy następujące tematy:
> Jak zawrzeć dobre ubezpieczenie OC przewoźnika
TSL biznes 3/2010 (str. 44)
> Gdzie parkować, czyli o kradzieżach w transporcie
towarów
TSL biznes 4/2010 (str. 68)
> Za co odpowie spedytor, czyli o ubezpieczeniu OC
spedytora
TSL biznes 5/2010 (str. 52)
> Deklaracja wartości towaru a odpowiedzialność przewoźnika
TSL biznes 6/2010 (str. 66)
> Biedny Polak po szkodzie, czyli o stratach spedytorów
i przewoźników
TSL biznes 7-8/2010 (str. 66)
> Jak się bronić przed oszustwem w transporcie?
TSL biznes 9/2010 (str. 68)
> Alkohol a polisa OCP
TSL biznes 10/2010 (str. 60)
> Dlaczego spedytor koniecznie chce być przewoźnikiem?
TSL biznes 11/2010 (str. 46)
Zapraszamy do zapoznania się z artykułami z wydań archiwalnych. Czytelników zainteresowanych otrzymaniem
wydań archiwalnych prosimy o kontakt:
[email protected]
Prawo
TSL biznes 12/2010
> Allianz Polska TUiR SA
§ 4. Wyłączenia i ograniczenia odpowiedzialności
1. Ochroną ubezpieczeniową nie jest objęta odpowiedzialność
cywilna za szkody wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczającego lub osoby działające
na jego zlecenie, z jego upoważnienia lub w jego imieniu.
Źródło: Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora przyjęte uchwałą Zarządu TU Allianz Polska SA nr 171/2007 z dnia
>
01.08.2007 roku
> PZU SA
Wyłączenia odpowiedzialności
§ 9.1. PZU SA nie odpowiada za szkody:
1) wyrządzone umyślnie, o ile nie umówiono się inaczej (dotyczy również ubezpieczenia OCS włączanego wg klauzuli 15)
Źródło: Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla klienta
indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy, ustalone uchwałą
Nr UZ/187/2009 z dnia 7 maja 2009 r. Zarządu PZU SA
twierdzone przez Zarząd Compensa TU S.A. Vienna Insurance Group uchwa-
> TUiR WARTA SA
Wyłączenia i ograniczenia odpowiedzialności TUiR WARTA
§ 6
1. TUiR WARTA nie ponosi odpowiedzialności za następujące
szkody:
1) powstałe wskutek winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa
ubezpieczającego, jego pracowników oraz osób, które działają
na zlecenie, w imieniu lub na rzecz ubezpieczającego,
łą z dnia 27 czerwca 2007 roku, nr 33/2007
Źródło: Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej operatora
Compensa TU SA Vienna Insurance Group
§ 5. Wyłączenie odpowiedzialności
1. COMPENSA wolna jest od odpowiedzialności, jeżeli Ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie. (…)
Źródło: Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora za-
> STU Ergo Hestia SA
§ 5.
1. Ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli Ubezpieczający lub osoba, za którą Ubezpieczający ponosi odpowiedzialność, wyrządziła szkodę umyślnie.
Źródło: Ogólne Warunki ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Spedytora, Indeks: TM/OW023/0708
> GENERALI TU SA
§ 3
1. Generali nie odpowiada za szkody:
1) wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa spedytora i osób działających w jego imieniu i na jego zlecenie,
Źródło: Ogólne Warunki ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Spedytora zatwierdzone uchwałą Zarządu nr GNL/ob./29/8/2008 z 08.08.2007 r.
> InterRisk TU SA Vienna Insurance Group
Ograniczenia i wyłączenia odpowiedzialności
§ 4
1. Ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkody:
1) powstałe wskutek winy umyślnej (umyślnego działania lub
zaniechania),
Źródło: Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora zatwierdzone uchwałą nr 72/2009 Zarządu InterRisk S.A. Vienna Insuarnce
transportowego z 25.09.2000 r. zmienione Aneksem Nr 1, 2, 3
W sytuacji, gdy do utraty lub zaginięcia towaru doszło
wskutek przestępczego działania „przewoźnika-oszusta”, zakłady ubezpieczeń najczęściej odmawiają pokrycia szkody
Jerzy Różyk
Ponad 24 lata w branży
ubezpieczeniowej
(likwidacja szkód i ubezpieczenia), w tym ponad
9 lat w obsłudze szkód i ubezpieczeń dla branży TSL w firmach brokerskich.
Ukończył wydział inżynierski na WSUiB w Warszawie
(techniczna i ekonomiczna
diagnostyka ubezpieczeniowa i likwidacja szkód ubezpieczeniowych) oraz studia magisterskie w zakresie ubezpieczeń na tejże uczelni.
Specjalizuje się w prowadzeniu spraw związanych
z roszczeniami i szkodami, w prawie transportowym i cywilnym, diagnostyce ryzyka, ubezpieczeniach transportowych
(OCP, OCS, Cargo) i komunikacyjnych pojazdów ciężkich.
Group z dnia 15.12.2009 r.
www.TSL biznes.pl
51
Prawo
z posiadanych przez spedytorów polis OCS. Jako podstawę
odmowy podają zazwyczaj „utarty przez takie szkody” paragraf, z którego wynika, że ubezpieczyciel XYZ nie ponosi
odpowiedzialności za szkody wyrządzone umyślnie lub powstałe wskutek winy umyślnej ubezpieczającego, jego pracowników oraz osób, które działają na jego zlecenie, w jego
imieniu lub na jego rzecz, lub za którą ubezpieczający ponosi odpowiedzialność.
Dzieje się tak dlatego, że ubezpieczyciele traktują przewoźników-oszustów za osoby, które działają na zlecenie spedytora lub w jego imieniu. A skoro oszustwo jest przestępstwem umyślnym, zakłady ubezpieczeń już widzą podstawę
do odmówienia odszkodowania i co najgorsze, często ją również stosują w praktyce.
Podstawy prawne i interpretacja
Co daje ubezpieczycielom prawo do takiej interpretacji i jakie są podstawy prawne takich decyzji? Orzecznictwo i doktryna nie wykształciły jednoznacznego stanowiska
w kwestii odpowiedzialności ubezpieczycieli za szkody powstałe w opisanych okolicznościach. Nieliczne wyroki sądowe oraz komentarze do przepisów prawnych dają jednak ubezpieczycielom prawo do formułowania na ich podstawie takich
wniosków, aby zabezpieczyć nie interes spedytora, a swój własny. Takie podejście ubezpieczycieli stanowi naruszenie jednego z podstawowych postulatów ubezpieczeń – realności
ochrony ubezpieczeniowej.
Na tej podstawie można zadać pytanie, za co w końcu płacimy składkę zawierając ubezpieczenie OCS i czy jest
w ogóle sens zawierać takie ubezpieczenie. Jako praktyk nie
mogę radzić, że takie ubezpieczenie nie jest potrzebne. Jed-
52
www.TSL biznes.pl
TSL biznes 12/2010
nak gdy ubezpieczenie OCS jest adresowane do spedytorów
zajmujących się jedynie organizacją przewozu, przy takim
podejściu ubezpieczycieli w niewielkim stopniu spełnia ono
swoją funkcję.
Czy wobec licznych sygnałów wychodzących z branży TSL,
uda się więc zmienić ten stan rzeczy? Na pewno należy próbować. Sukces w dużej mierze zależy od determinacji samych spedytorów i od tego, komu powierzą prowadzenie takich spraw.
Należy więc rozważnie podchodzić do problemu i jeśli już decydujemy się na złożenie pozwu przeciwko ubezpieczycielowi,
zaangażujmy do tego ekspertów specjalizujących się w prawie
transportowym i odszkodowawczym. I choć takich ekspertów
jest niewielu, starajmy się do nich dotrzeć, albowiem oni mogą
zmienić ten stan rzeczy, a co ważniejsze, potrafią to zrobić. <
Jerzy Różyk
CDS Kancelaria Brokerska
www.cds-odszkodowania.pl
CDS
powstał w 2001 roku i jest kontynuacją
wieloletnich doświadczeń założyciela firmy w zakresie
likwidacji szkód z ryzyk transportowych, komunikacyjnych i związanych z odpowiedzialnością cywilną, a także
w zakresie ubezpieczeń OC przewoźnika i spedytora.
CDS specjalizuje się w obsłudze szkód powstałych
w transporcie oraz obsłudze ubezpieczeń transportowych.
Misją CDS jest wspomaganie branży TSL poprzez
świadczenie usług związanych z doradztwem, obsługą
szkód i roszczeń oraz serwisem ubezpieczeniowym.
www.cds-odszkodowania.pl