MATERIAŁY SZKOLENIOWE DLA UCZESTNIKÓW TRENINGU

MATERIAŁY SZKOLENIOWE DLA UCZESTNIKÓW TRENINGU KOMPETENCJI śYCIOWYCH
Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana
myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami, ideami. Proces ten odbywa się na róŜnych poziomach, przy uŜyciu
zróŜnicowanych środków i wywołuje określone skutki.
POZIOMY KOMUNIKACJI:
Komunikacja intrapersonalna (wewnętrzne rozmowy toczone z samym sobą); Komunikacja interpersonalna;
Komunikacja grupowa; Komunikacja masowa; Komunikacja ekstrapersonalna (np. komunikacja z maszyną; z
bytami innymi niŜ człowiek).
ŁAŃCUCH KOMUNIKACYJNY:
nadawca – przekaz – kanał – odbiorca (ewentualne szumy) – efekt
NADAWANY KOMUNIKAT MOśE BYĆ ZNIEKSZTAŁCONY PRZEZ:
- wypowiedzi, które blokują rozmowę (np. rozkazywanie, ośmieszanie, groŜenie),
- percepcję (postrzeganie) odbiorcy,
- typ temperamentu (cholery, sangwinik, flegmatyk, melancholik).
FORMY KOMUNIKACJI:
bezpośrednia/pośrednia
formalna/nieformalna
ustna/pisemna
jednokierunkowa/dwukierunkowa
symetryczna/niesymetryczna
Bariery utrudniające słuchanie
Nie słuchamy, gdy stosujemy:
1. filtrowanie - słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje,
2. porównywanie - oceniamy czy porównujemy siebie z rozmówcą,
3. skojarzenia - treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które się zagłębiamy,
4. przygotowywanie odpowiedzi - myślimy, co za chwilę odpowiedzieć, choć staramy się wyglądać na
zainteresowanych,
5. domyślanie się - usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma “naprawdę” na myśli,
6. osądzanie - w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie.
7. utoŜsamienie się - cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego Ŝycia i osądzamy w kontekście
własnych doświadczeń,
8. udzielanie rad - słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy,
9. sprzeciwianie się,
a. gaszenie - wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy,
b. dyskontowanie - słyszymy komplement i wyliczamy wszystko co moŜe obniŜyć jego wartość,
10. przekonanie o swojej racji - podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym
niezdolność do przyjmowania krytyki, i brak zgody na inny punkt widzenia,
11. zmiana toru - obracamy wypowiedź rozmówcy w Ŝart lub zmieniamy temat,
12. zjednywanie - słuchamy na tyle by nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w ogóle się nie angaŜujemy.
Cztery kroki skutecznego słuchania
1. Aktywne słuchanie
parafrazowanie (definiowanie) swoimi słowami tego, co druga osoba do nas mówi,
precyzowanie przez zadawanie pytań,
informacja zwrotna - dzielenie się odczuciami i doświadczeniami bez osądzania (natychmiast, szczerze
i wspierająco).
2. Słuchanie empatyczne - słuchanie z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy.
3. Słuchanie otwarte - nie ocenia się rozmówcy, by osądy nie zasłaniały nam naszego rozmówcy.
4. Słuchanie świadome - zwracanie uwagi na integrację słów i emocji.
Warunki dobrej komunikacji interpersonalnej:
- dobra wola nadawcy i odbiorcy – właściwe nastawienie,
- odpowiedni czas – bez pośpiechu,
- odpowiednie okoliczności – miejsce, czynniki zewnętrzne (cisza, ciepło, przytulnie, właściwa odległość),
- odpowiednie moŜliwości – fizyczne (obie strony słyszą, widzą, rozumieją się nawzajem),
- podobne doświadczenia i właściwy poziom intelektualny,
- spójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych,
- kontakt wzrokowy,
- koncentracja na rozmówcy,
- gotowość do podjęcia komunikacji,
- właściwa postawa ciała – otwarta,
- Ŝyczliwy, ciepły ton głosu,
- mimika twarzy – Ŝyczliwy wyraz twarzy,
- znajomość sposobu myślenia i przetwarzania informacji przez rozmówcę.
Jak komunikować skuteczne swoje myśli i uczucia?
Skuteczna komunikacja zachodzi między dwiema osobami wtedy, kiedy odbiorca rozumie informację tak, jak
nadawca zamierzył. Aby efektywnie komunikować się naleŜy jasno wyjawiać swoje zamiary, poprzez
dobieranie właściwych słów. Wynika z tego bezpośredniość i jasność znaczeniowa. Aby podnieść
prawdopodobieństwo, Ŝe komunikat będzie zrozumiany dokładnie nadawca moŜe:
- zmniejszyć szum, poprzez uŜycie więcej niŜ jednego kanału (np. uŜywając obrazów i pisma razem z
mówionymi słowami) i powtarzanie informacji więcej niŜ jeden raz;
- przekazać komunikat całkowity i jasny, razem ze wszystkimi ubocznymi informacjami, których odbiorca moŜe
potrzebować, Ŝeby zrozumieć układ odniesienia i punkt widzenia nadawcy;
- przedstawić informację jako swoją własną poprzez uŜycie zaimków osobowych „Ja” i „Mój” – jest to jasne
przyjęcie odpowiedzialności za wyraŜane myśli i uczucia;
- zadbać o to, Ŝeby wypowiedzi werbalne, oznaki niewerbalne i zachowanie były ze sobą zgodne.
Rozmówca czuje się słuchany gdy:
1. próbujesz go zrozumieć, nawet wtedy, gdy mówi chaotycznie;
2. rozumiesz jego punkt widzenia nawet gdy jest on sprzeczny z Twoimi przekonaniami;
3. pozwalasz mu podejmować własne decyzje, nawet gdy uwaŜasz, Ŝe są niesłuszne;
4. nie rozwiązujesz jego problemów, ale pozwalasz mu zająć się nimi samodzielnie;
5. powstrzymujesz swoją chęć udzielania mu dobrych rad;
6. nie pocieszasz go, gdy tego od Ciebie nie oczekuje;
7. dajesz mu dostatecznie duŜo swobody, aby mógł odkryć to, co się naprawdę dzieje;
8. utrzymujesz z nim kontakt wzrokowy;
9. jesteś skupiony na tym, co do Ciebie mówi;
10. delikatnie zachęcasz go do mówienia wyraŜając na bieŜąco swoje reakcje niewerbalne, np. kiwasz głową,
potakujesz: aha, mhm;
11. upewniasz się, czy właściwie go zrozumiałeś; ujmujesz swoimi słowami to, co powiedział, sprawdzając czy
dobrze usłyszałeś i zrozumiałeś jego intencje;
12. zadajesz rzeczowe pytania nawiązujące dobrze do jego wypowiedzi;
13. unikasz atmosfery przesłuchania przez ciągłe zadawanie pytań, a zwłaszcza takich, na które moŜna
odpowiedzieć tylko: „tak” lub „nie”.
FORMY KOMUNIKOWANIA
Komunikowanie werbalne
Język jest podstawowym środkiem komunikowania werbalnego. Dzięki niemu wyraŜane są znaczenia
komunikowanych idei i uczuć. Pozwala na komunikowanie znaczeń, na kreowanie i podtrzymywanie i
zmienianie środowiska. Dzięki językowi moŜna udzielić komuś informacji lub teŜ samemu jej poszukiwać.
Język pozwala być ludziom jednoznacznym lub dwuznacznym. Forma pisemna tego typu komunikowania się
częściej ma charakter formalny (listy). Zaletą jest trwałość, moŜliwość starannego przygotowania, wadą –
formalny i zamknięty charakter oraz brak moŜliwości bezpośredniego sprzęŜenia zwrotnego (efektu
komunikatu).
Komunikowanie niewerbalne
DuŜe znaczenie sygnałów niewerbalnych w komunikowaniu interpersonalnym.
Uzupełnienie i wzmocnienie komunikowania werbalnego.
Rodzaje sygnałów niewerbalnych:
• Kinezjetyka, czyli mowa ciała, mimika twarzy, gestykulacja, ruchy ciała, spojrzenie itp.
• Parajęzyk, ton, barwa, wysokość, natęŜenie głosu
• Samoprezentacja, czyli wygląd fizYczny człowieka
• Dotyk, np. uścisk dłoni
• Proksemika, czyli zastosowanie w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego i relacji
przestrzennych między komunikującymi się osobami
• Chronemika, wykorzystująca czas jako sygnał komunikacyjny, np. punktualność
• Elementy otocznie – temperatura, oświetlenie, kolor, mogą wpływać na zachowania ludzi.
RóŜnice między komunikowaniem werbalnym i niewerbalnym
•
komunikowanie niewerbalne jest bardziej dwuznaczne,
• komunikowanie niewerbalne ma charakter ciągły,
• komunikowanie niewerbalne odbywa się za pomocą wielu kanałów i angaŜuje wszystkie zmysły,
• komunikowanie niewerbalne nie ma struktury albo jest słabo zarysowana,
• komunikowanie niewerbalne ma charakter pozalingwistyczny,
• komunikowanie niewerbalne daje wgląd w stany emocjonalne,
• Znaczenie komunikowania niewerbalnego jest zdeterminowane kulturowo.