1 CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ MIEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ

CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ
MIEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOBEC RODZINY
Propozycja celów i kierunków działań miejskiej polityki wobec rodziny została przygotowana
przez grupę roboczą, powołaną przez Prezydenta m. st. Warszawy w lipcu br. Prace grupy
roboczej Rodzina są częścią większego przedsięwzięcia, polegającego na opracowaniu
Strategii Integracji Społecznej, która z kolei stanowi część Społecznej Strategii Warszawy.
Grupa robocza pracowała od 29 lipca do 13 października 2008 r. spotykając się w tym
okresie czterokrotnie. W pracach grupy uczestniczyły następujące osoby:
1. Anna Szymczak, Stowarzyszenie Dla Rodzin; koordynator działu ds. przeciwdziałania
uzależnieniom i pomocy rodzinie w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej,
kierownik grupy,
2. Anna Gierałtowska, Powiślańska Fundacja Społeczna; Przewodnicząca Komisji
Dialogu Społecznego ds. Przeciwdziałania Alkoholizmowi,
3. Maria Pokój, Stowarzyszenie Otwarte Drzwi,
4. Anna Repelewicz, Biuro Polityki Społecznej, Naczelnik wydziału ds. Pomocy
Społecznej,
5. Teresa Sierawska, Zastępca Dyrektora Biura Polityki Społecznej,
6. Jolanta Sobczak, Dyrektor Warszawskiego Centrum Pomocy Rodzinie,
7. Tomasz Szczepański, Zespół Ognisk Wychowawczych; Prezes Stowarzyszenia Grupa
Pedagogiki i Animacji Społecznej
Założenia
Rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem życia człowieka. Środowisko
rodzinne – ze względu na prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oraz charakter
więzi rodzinnych – ma istotny wpływ na kształtowanie tożsamości człowieka oraz
funkcjonowanie w różnych rolach społecznych. To w rodzinie kształtują się nasze postawy i
dojrzałość emocjonalna, tożsamość; w rodzinie nabywamy podstawowe umiejętności
społeczne, umiejętności nawiązywania relacji i tworzenia więzi z innymi ludźmi.
Trwałe więzi rodzinne i prawidłowe relacje w rodzinie to jeden z najważniejszych czynników
zapobiegających powstawaniu problemów społecznych, w tym uzależnień, bezdomności,
przemocy, niedostosowania społecznego. Mocna rodzina jest oparciem dla jednostki w
sytuacjach trudnych, takich jak np. bezrobocie, przewlekłe choroby, niepełnosprawność,
kryzysy psychiczne. Dobrze funkcjonująca rodzina daje jednostkom poczucie
bezpieczeństwa; jest ich zapleczem w pokonywaniu przeszkód życiowych i wzmacnia rozwój.
Z kolei brak więzi rodzinnych wpływ destrukcyjnie na funkcjonowanie jednostki, jest jednym
z podstawowych źródeł deficytów jednostki.
1
W związku z tym proponujemy, aby w Społecznej Strategii Warszawy budowaniu kapitału
ludzkiego (inwestycje w jednostkę) oraz kapitału społecznego (budowanie społeczeństwo
obywatelskiego) towarzyszyły działania ukierunkowane na wzmacnianie rodziny w
wypełnianiu jej podstawowych funkcji.
Wartości i zasady polityki rodzinnej
Polityka rodzinna w pełni respektuje prawa jednostki, prawa i odpowiedzialność obojga
rodziców oraz autonomię życia rodzinnego. Oznacza to, iż ingerencja instytucji
państwowych powinna być ograniczona do szczególnie uzasadnionych przypadków, a
uczestnictwo rodzin w
proponowanej pomocy powinno być oparte na zasadzie
dobrowolności, świadomości, aktywności.
Miasto wspiera rodzinę przede wszystkim poprzez korzystne dla jej rozwoju rozwiązania
uniwersalne, realizowane w różnych obszarach polityki społecznej: edukacji, kulturze,
promocji i ochronie zdrowia. Natomiast do rodzin zaniedbanych, zagrożonych marginalizacją
lub już wykluczonych społecznie, mają być adresowane kompleksowe, długofalowe
programy reintegracyjne. Przyjmujemy zasadę szybkiego reagowania na deprywację potrzeb
rodziny po to, by zapobiec nawarstwianiu się problemów, które prowadzi do rozpad więzi i
struktury rodzinnej.
W stosunku do dotychczasowych doświadczeń, które wskazują na dominację działań o
charakterze reaktywnym, w niniejszej strategii wzmocnione zostaną działania profilaktyczne
o charakterze powszechnym (a nie selektywnym), uprzedzające powstawanie problemów
społecznych w rodzinach i adresowane do wszystkich członków rodzin.
Zgodnie z zasadą subsydiarności rodziny są zobowiązane do tego, aby aktywnie uczestniczyć
w pracy nad rozwiązywaniem jej problemów, zaś administracja publiczna do tego, aby
zapewniać udział społeczności i organizacjom pozarządowym w rozwiązywaniu problemów
społecznych. Szczególnie wspierane winny być działania i programy prowadzone z
inicjatywy środowisk lokalnych i organizacji pozarządowych.
Priorytetem polityki rodzinnej jest to, aby dziecko wychowywało się w rodzinie pochodzenia,
która powinna mieć wszechstronną pomoc ze strony służb społecznych. Dopiero po
wyczerpaniu wszelkich form pomocy, gdy rodzina stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa i
rozwoju dziecka, dziecko powinno trafić do rodzinnej opieki zastępczej lub rodziny
adopcyjnej. Pobyt w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej jest rozwiązaniem
stosowanym jedynie w wypadku niepowodzenia innych form pomocy.
Adresaci polityki rodzinnej
Miejska polityka rodzinna jest adresowana do ogółu rodzin mieszkających w Warszawie – ma
wspierać rodziny w wypełnianiu ich podstawowych funkcji oraz ułatwiać mieszkańcom
Warszawy godzenie obowiązków rodzinnych z funkcjonowaniem w innych rolach
społecznych, zwłaszcza zawodowych. Wśród adresatów polityki rodzinnej można wyodrębnić
następujące typy rodzin:
(1)
rodziny samodzielne, które sprawnie wypełniające swoje podstawowe funkcje; są one
beneficjentami powszechnie dostępnych usług społecznych (np. edukacja i opieka
przedszkolna) oraz programów profilaktycznych
(2)
rodziny zagrożone marginalizacją społeczną (lub marginalizowane w pewnym
zakresie), które – ze względu na swoją strukturę (np. rodziny niepełne) lub skład (członkiem
2
rodziny jest np. osoba stałej wymagająca opieki) – mają trudności w wypełnianiu swoich
podstawowych funkcji (zagrożone marginalizacją społeczną/ marginalizowane w pewnym
zakresie) i potrzebują dodatkowego, raczej długofalowego, wsparcia
np. rodziny niepełne, wielodzietne, rekonstruowane; zastępcze lub adopcyjne; z niskim
dochodem, z osobą bezrobotną, osobą niepełnosprawną, przewlekle chorą lub chorującą
psychicznie; uchodźców, mniejszości narodowych i etnicznych; zakładane przez byłych
wychowanków placówek opiekuńczo – wychowawczych, ośrodków wychowawczych;
rodziny osób opuszczających placówki penitencjarne, resocjalizacyjne)
(3) rodziny wieloproblemowe, w których kumuluje się wiele problemów społecznych
powodujących, że nie wypełniają one swoich podstawowych funkcji; są to rodziny w
chronicznym kryzysie: marginalizowane lub wykluczone społecznie; np. rodziny, które
doświadczają ubóstwa, długotrwałego bezrobocia, uzależnień, przemocy, bezdomności,
kryminogenne
Charakter działań na rzecz rodzin
Na rzecz rodzin równolegle powinny być prowadzone różne rodzaje działań, w szczególności:
− profilaktyczne, które przygotowują rodzinę do tego, aby (a) samodzielnie wypełniała
swoje podstawowe funkcje i (b) w oparciu o własne zasoby oraz system wsparcia
społecznego była w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową (kryzys
przejściowy);
− naprawcze, ukierunkowane na przezwyciężenie kryzysu w rodzinie – mają przywrócić
rodzinie zdolność samodzielnego funkcjonowania i zapobiegać kumulowaniu się
problemów (kryzysowi chronicznemu)
− uzupełniające i wspierające rodziny, które – ze względu na swoją strukturę lub skład –
są w większym stopniu zagrożone marginalizacją społeczną
− reintegracyjne, ukierunkowane na (a) odbudowanie struktury rodziny oraz relacji
łączących jej członków oraz (b) zakorzenienie rodziny w środowisku lokalnym
(budowanie sieci wsparcia społecznego)
−
alternatywne formy opieki rodzinnej nad osobami niesamodzielnymi sytuacji
wówczas, gdy wyczerpały się możliwości utrzymania rodziny biologicznej.
CELE GŁÓWNE miejskiej polityki społecznej wobec rodziny
1.
Wspieranie rozwoju potencjału rodziny: jej aktywności i spójności
2.
Udostępnienie rodzinom kompleksowego systemu usług, odpowiadających na
potrzeby rodziny w różnych fazach jej rozwoju oraz wspierających rodzinę w
wypełnianiu jej podstawowych funkcji
3.
Kompleksowy program pomocy i reintegracji społecznej rodzin wieloproblemowych.
4.
Rozwój i rozszerzanie alternatywnych form opieki nad dzieckiem.
5.
Wypełnienie warunków umożliwiających i ułatwiających realizację miejskiej polityki
społecznej wobec rodzin.
3
CELE OPERACYJNE ORAZ DZIAŁANIA
Cel główny 1.
1.
Wspieranie rozwoju potencjału rodziny: jej aktywności i spójności
poprzez działania realizowane w
1.1. Zwiększanie aktywności własnej rodziny
środowisku lokalnym (tj. w bezpośrednim – instytucjonalnym i nieformalnym – otoczeniu
rodziny), w szczególności:
• włączanie członków rodziny do współpracy z różnymi placówkami działającymi na
rzecz jej członków, np. rodziców do współpracy z placówkami, w których spędzają czas ich
dzieci (np. szkoły, przedszkola, poradnie, domy kultury, świetlice) i zaangażowanie rodziców
w wybrane wydarzenia organizowane przez te placówki
• wsparcie ze strony instytucji samorządowych i struktur dzielnicowych dla oddolnych
inicjatyw podejmowanych przez rodziny, dla różnych form samoorganizacji i aktywności
rodzinnej; wzmacnianie rodziny jako istotnego elementu lokalnej sieci wsparcia społecznego
1.2. Budowanie spójności rodziny i wzmacnianie więzi rodzinnych w różnych fazach
rozwoju rodziny
• utworzenie systemu poradnictwa rodzinnego, psychospołecznego, psychologicznego,
etc., opartego na kompleksowej pracy z rodziną i terapii systemowej, umożliwiającego
wsparcie w rozwiązywaniu problemów powstających w różnych fazach życia rodziny, w tym
szczególnie w momentach przełomowych dla rodziny: we wczesnym okresie rozwoju dzieci,
w wieku dorastania młodzieży, w okresie gdy rodzinę tworzą osoby starsze itd.
• upowszechnianie programów edukacyjnych zorientowanych na zdobywanie
umiejętności potrzebnych do pełnienia ról w rodzinie (np. umiejętności dbania o zdrowie
dzieci lub osób starszych, kompetencje wychowawczych, edukacja seksualna, przygotowanie
do życia w rodzinie, rozwiązywanie konfliktów rodzinnych);
programy powinny być realizowane przez różne instytucje, czyli nie tylko służby
społeczne, np. pomoc społeczną lub kuratorów, ale placówki edukacyjne,
placówki służby zdrowia (w ramach promocji zdrowia), lokalne organizacje
pozarządowe
programy edukacyjne powinny być adresowane nie tylko do rodziców, ale
również do dzieci i młodzieży
• włączanie do różnych programów, np. edukacyjnych, kulturalnych, sportowych,
zdrowotnych, etc. elementów służących wzmacnianiu więzi rodzinnych i relacji
międzyludzkich
• upowszechnianie programów międzypokoleniowych, zwłaszcza włączających osoby
starsze w życie rodziny
• promowanie wartości rodzinnych oraz metod wychowawczych bez użycia przemocy
Cel główny 2.
4
Udostępnienie rodzinom kompleksowego systemu usług, odpowiadających na potrzeby
rodziny w różnych fazach jej rozwoju oraz wspierających rodzinę w wypełnianiu jej
podstawowych funkcji
2.1. Zwiększenie dostępu do poradnictwa rodzinnego i oferty edukacyjno – pomocowej,
obejmujących diagnostykę, poradnictwo, konsultacje, programy edukacyjne, pomoc
specjalistyczną, pracę socjalną, terapię i inne formy wspierania rodziny; w szczególności:
• rozbudowanie systemu poradnictwa ogólnego, w którym – rodzaj usługi i sposób jej
świadczenia ma być dostosowany do specyficznych potrzeb konkretnych grup odbiorców (np.
osób niepełnosprawnych, osób starszych, osób bezdomnych, osób z problemami
psychicznymi i innych) oraz środowiska lokalnego, w którym mieszka rodzina
• rozwój i rozszerzanie zakresu specjalistycznej pomocy rodzinie w istniejących już
strukturach poradnictwa publicznego i niepublicznego, takich jak: poradnie rodzinne,
poradnie psychologiczno – pedagogiczne, poradnie zdrowia psychicznego i inne
• tworzenie i rozszerzenie systemu poradnictwa w zakresie ochrony zdrowia
psychicznego, pomocy psychiatrycznej i psychologicznej dla dzieci, młodzieży, dorosłych;
świadczenie usług z zakresu psychoterapii i terapii, zwłaszcza rozwój wczesnej diagnostyki
zaburzeń psychicznych rozpoczynających się w dzieciństwie i w okresie młodzieńczym
• rozszerzenie i unowocześnienie programów profilaktycznych i edukacyjnych
ukierunkowanych na problematykę uzależnień oraz przemocy w rodzinie; wprowadzenie
innowacyjnych i atrakcyjnych sposobów realizacji tych programów tak, aby były bardziej
przekonując dla adresatów tych programów (bardziej skuteczne)
• zwiększenie liczby punktów interwencji kryzysowej, tak aby były to mniejsze ośrodki
i ulokowane bliżej miejsca zamieszkania; zróżnicowanie form pomocy stosowanych w
istniejących ośrodkach interwencji kryzysowej tak, aby były bardziej odpowiednie do potrzeb
rodzin
Warunkiem zwiększenia dostępności do poradnictwa oraz usług edukacyjnych dla rodzin jest:
zwiększenie liczby instytucji (kadr) świadczących usługi na rzecz rodziny
rozmieszczenie instytucji świadczących poradnictwo oraz inne usługi na rzecz rodziny
w różnych dzielnicach Warszawy
wykorzystanie zasobów (infrastruktury i kadr) w istniejących placówkach, zarówno
szkolnych, jak i pozaszkolnych
ścisła współpraca instytucji świadczących poradnictwo i usługi edukacyjne z
pracownikami socjalnymi i pedagogami szkolnymi oraz lekarzami rodzinnymi
dostosowanie formy świadczenia usług do możliwości osób z różnymi rodzajami
niepełnosprawności, starszych, przewlekle chorych, etc.
2.2. Wspieranie rodzin żyjących w trudnych warunkach bytowo – socjalnych przede
wszystkim przez świadczenie usług społecznych (praca socjalna, edukacja, poradnictwo, etc.)
oraz wyrównywanie dochodu (zasiłki pomocy społecznej, stypendia socjalne, etc.). Oferta
pomocowa ma służyć wyposażeniu rodziny ubogiej i niezaradnej życiowo w dobra i zasoby
(umiejętności, pracę, uprawnienia, etc.), dzięki którym będzie w stanie przezwyciężyć swoją
trudną sytuację bytowo-socjalną
5
2.3. Zabezpieczenie adekwatnych warunków mieszkaniowych do potrzeb rodzin ubogich,
wielodzietnych, zastępczych, itp. Wymaga to opracowania polityki lokalowej, która ułatwi
rodzinom pozyskiwanie i utrzymywanie samodzielnych mieszkań oraz stworzy sieć mieszkań
prowadzących do samodzielności mieszkaniowej: chronionych, filialnych, przejściowych.
2.4.
Wsparcie rodzin w funkcjonowaniu na rynku pracy, w szczególności wsparcie w
godzeniu kariery zawodowej z wychowaniem dzieci poprzez:
• zwiększenie liczby miejsc w żłobkach i
alternatywnych form opieki nad dziećmi
przedszkolach oraz wspieranie
• zachęcanie pracodawców do stosowania elastycznych form zatrudnienia
• organizowanie oferty edukacyjnej umożliwiającej podnoszenie kwalifikacji
zawodowych w sposób dogodny dla osób mających zobowiązania rodzinne
2.5.
Promocja zdrowia i tworzenie warunków na rzecz ochrony zdrowia matki i dziecka
• ochrona macierzyństwa między innymi poprzez badania prenatalne, rozwój szkół
rodzenia, oddziałów położniczych
• poprawa opieki medycznej nad kobietami w ciąży, matką i dzieckiem oraz
kształtowanie prozdrowotnych postaw i przeciwdziałanie szkodliwych dla zdrowia
zachowaniom przyszłych i obecnych rodziców
• działania nakierowane na rozpowszechnianie umiejętności radzenia sobie ze stresem,
zwiększonym napięciem, rozwiązywaniem problemów psychicznych zanim wystąpią
zaburzenia psychiczne.
• wczesna diagnostyka i leczenie chorób cywilizacyjnych dzieci i młodzieży, takich jak
np. wady postawy, próchnica, etc. - poprzez np. funkcjonowanie w szkołach
gabinetów lekarskich, kontrolne badania lekarskie i inne formy.
• promocja zdrowia i profilaktyka zdrowotna realizowana między innymi przez
kształtowanie nawyków żywieniowych, systematyczne szczepienia, propagowanie
uprawiania sportu, aktywności ruchowej, aktywnego i zdrowego stylu życia
• ochrona zdrowia fizycznego oraz psychicznego dzieci, młodzieży, dorosłych między
innymi poprzez wizyty opiekunek środowiskowych w domach od narodzenia dziecka,
wizyty pilotażowe i profilaktyczne pielęgniarek środowiskowych w domach po
narodzeniu się dziecka, opieka lekarska i psychologiczna w żłobkach, przedszkolu i
szkołach, diagnoza i podejmowanie działań od najmłodszego wieku dziecka –
inicjowane już przez placówki, w których zostaje zdiagnozowany problem
• wsparcie rodzin, w których są osoby niepełnosprawne, przewlekle chore, po
wypadkach oraz z innymi problemami natury zdrowotnej, w sprawowaniu opieki,
układaniu relacji i w innych trudnych sytuacjach życiowych
2.6.
Rozszerzenie form edukacji ogólnej oraz wiedzy o rodzinie.
• Zróżnicowanie oferty edukacyjnej stosownie do specyfiki odbiorców oraz rozwój
alternatywnych form zdobywania wiedzy kierowanych do dzieci, młodzieży, rodzin,
dorosłych.
• Podwyższenie jakości edukacji i wychowywania dzieci i młodzieży w szkołach
podnoszenie kompetencji nauczycieli i pedagogów szkolnych w zakresie pracy z
dziećmi i młodzieżą przy uwzględnieniu kontekstu rodzinnego oraz wsparcie
merytoryczne kadry pedagogicznej w zakresie umiejętności pracy z rodziną
6
rozwój oferty zajęć pozaszkolnych dla uczniów i ich rodziców (podniesienie jakości
usług świetlic szkolnych) tak, by odpowiadały rzeczywistym potrzebom dzieci i
młodzieży; wykorzystanie istniejącej infrastruktury szkoły: biblioteki, sali
gimnastycznej, boiska, itd. na prowadzenie zajęć pozalekcyjnych: sportowych,
kulturalno-oświatowych i innych.
poprawa warunków kształcenia poprzez zmniejszenie liczby uczniów w szkołach i
klasach, dostosowanie liczby szkół do liczby uczniów, wprowadzanie nauki
jednozmianowej, wzmocnienie oferty szkolnej o działania przyjazne rodzinie
• Upowszechnianie edukacji przez całe życie.
wypracowanie i wdrażanie programów zwiększających wiedzę wszystkich członków
rodziny, w tym wiedzę dotyczącą wzmacniania prawidłowych funkcji rodzin.
wprowadzanie programów zwiększających świadomość osób starszych i ich rodzin
odnośnie roli, jaką mogą pełnić osoby starsze w rodzinie.
2.7.
Zwiększenie udziału rodzin w życiu kulturalnym oraz w przedsięwzięciach o
charakterze sportowym lub rekreacyjno – wypoczynkowych.
Chodzi przede wszystkim o przedsięwzięcia (współ)organizowane przez miasto,
adresowane do dzieci, młodzieży i rodzin jako oferta spędzania czasu wolnego oraz
okazja do integrowania się rodziny. Realizacje tego celu wymaga podjęcia działań
ukierunkowanych na:
•
rozwój infrastruktury w dzielnicach i na osiedlach, gdzie mieszka dużo rodzin:
bezpieczne place zabaw, boiska, kluby, domy kultury, teatry, kina, interaktywne
muzea, tworzenie przestrzeni publicznej i innych form, w których rodziny mogą
aktywnie spędzać czas wolny.
•
rozwój środowiskowych form spędzania czasu wolnego dla dzieci, młodzieży, rodzin świetlic, klubów młodzieżowych i rodzinnych.
•
zwiększenie możliwości korzystania przez dzieci, młodzież, rodziny z zasobów
Miasta, np. z Ośrodków Sportu i Rekreacji, Klubów Sportowych, Domów Kultury,
muzeum, poprzez np. niższe opłaty za zajęcia, większą liczba do tych miejsc, zniżki
na bilety grupowe
Cel główny 3.
3. Kompleksowy program pomocy i reintegracji społecznej rodzin wieloproblemowych.
Programy pomocowe adresowane do rodzin wieloproblemowych powstają w oparciu o
pogłębioną analizę potrzeb rodzin. Rekomendujemy minimalizowanie form i metod pomocy
utrwalających bierność i bezradność tych rodzin, motywowanie ich do korzystania z oferty
pomocowej świadczonej w placówkach ogólnodostępnych (przeciwdziałanie utrwalaniu
marginalizacji), staranne dopasowanie działań do specyfiki tych rodzin. Szczególną uwagę
należy zwrócić na odbudowywanie i wzmacnianie więzi rodzinnych. Celem tych programów
jest reintegracja społeczna rodziny; dlatego praca z rodzinami biologicznymi nad
odbudowaniem więzi rodzinnych i struktury rodziny powinna być prowadzona do
wyczerpania wszelkich możliwości pomocy danej rodzinie.
3.1. Wprowadzenie i upowszechnienie instytucji asystenta rodzinnego
7
Rodziny wieloproblemowe, w których kumuluje się wiele zaniedbań, deficytów i problemów,
wymagają wsparcia w ramach specjalnego, kompleksowego i długofalowego programu
miejskiego realizowanego z udziałem różnych instytucji publicznych i organizacji
pozarządowych. Praca z rodziną wieloproblemową wymaga rzetelnej, pogłębionej diagnozy
oraz tworzenia programów autorskich, innowacyjnych, dopasowanych do specyfiki
środowiska lokalnego, w jakim mieszka rodzina. Skuteczność pracy z rodziną
wieloproblemową jest większe, jeśli polega na realizacji lokalnych, środowiskowych
programów wsparcia realizowanych przez sieć współpracujących ze sobą instytucji.
Kluczową instytucją w tym systemie pomocowym jest asystent rodziny, wspierany przez
interdyscyplinarny zespół profesjonalistów (psycholog, prawnik, pracownik socjalny, etc.),
3.2.
Rozwój różnorodnych form pomocy środowiskowej, takich jak np.:
•
placówki wsparcia dziennego, małe placówki opiekuńczo – wychowawcze, w tym
hotele, poradnie rodzinne itd.
•
dzienne placówki opiekuńczo – wychowawcze z ofertą kierowaną do całych rodzin, w
tym dzieci, młodzieży, rodziców i innych członków rodzin.
•
małe placówki opiekuńczo-wychowawcze w środowisku lokalnym dziecka, które nie
będą zrywać więzi dziecka z rodziną naturalną (np. hostele).
3.3. Zintensyfikowanie i zwiększenie skuteczności programów przeciwdziałania
wszelakim formom uzależnienia, zarówno od substancji psychoaktywnych, jak i innych
uzależnień typu internet, telewizja itd. oraz wsparcie dla rodzin, w których są osoby
uzależnione.
3.4. Udostępnianie mieszkań socjalnych rodzinom wieloproblemowym z przestrzeganiem
zasady rozproszenie ich a nie kumulowania w jednym środowisku, aby niwelować miejskie
enklawy ubóstwa, w których narasta problemem dziedziczenia biedy.
3.5. Otoczenie szczególną opieką rodzin o niskim statusie społeczno – ekonomicznym,
niewydolnych wychowawczo, z dysfunkcjami społecznymi, zwłaszcza:
• realizacja badań okresowych u kobiet w ciąży
•
realizacja obowiązkowych szczepień i badań okresowych dzieci,
stomatologicznej.
opieki
• objęcie programami pomocowymi nieletnich matek i ojców oraz tworzonych przez
nich rodziny, w tym wychowanków placówek opiekuńczo – wychowawczych.
3.6. Dostosowanie form edukacyjnych i wychowawczych do specyfiki dzieci i młodzieży z
trudnych środowisk społecznych, z rodzin wieloproblemowych, w szczególności:
• podnoszenie pedagogicznych kompetencji kadry pedagogicznej w zakresie pracy z
dziećmi i młodzieżą, które nie radzą sobie z nauką i/lub sprawiają kłopoty
wychowawcze oraz ich rodzicami. W tym systematyczne wsparcie merytoryczne dla
pedagogów pracujących z dziećmi i młodzieżą z rodzin wieloproblemowych.
• wyrównywanie szans uczniów osiągających słabsze wyniki w nauce, np. poprzez
zajęcia wyrównawcze, korepetycje koleżeńskie.
• rozwój oferty dodatkowych zajęć szkolnych i opieki pozaszkolnej dostosowanej do
potrzeb i możliwości uczniów sprawiających większe problemy w nauce i
wychowaniu, z rodzin wieloproblemowych z uwzględnieniem pierwszeństwa w
korzystaniu z zajęć przez tych uczniów.
8
3.7. Upowszechnianie i rozwijanie przedsięwzięć kulturalnych, rekreacyjnych,
dopasowanych do możliwości rodzin wieloproblemowych, ze szczególnym motywowaniem
ich do uczestnictwa, ze zwiększaniem dostępności do zajęć, gdy rodzina nie jest w stanie
ponosić kosztów udziału.
Cel główny 4
Rozwój i rozszerzanie alternatywnych form opieki nad dzieckiem
4.1.
Utrzymanie dziecka w rodzinie biologicznej
•
zapobieganie umieszczaniu dziecka poza rodziną biologiczną
• prowadzenie pracy z rodzinami biologicznymi także w sytuacji, gdy dziecko zostało
umieszczone w całodobowej placówce opiekuńczo - wychowawczej.
4.2. Podniesienie poziomu wiedzy i świadomości społecznej odnośnie alternatywnych
formom opieki nad dzieckiem oraz rozwój różnych form rodzin zastępczych
• odchodzenie od modelu opieki instytucjonalnej w placówkach przez ograniczenie
kierowania dzieci z rodzin naturalnych do form instytucjonalnych.
• wspieranie rozwoju i tworzenia rodzinnych form opieki w tym nowych rozwiązań.
• tworzenie i wzmocnienie środowiskowych form opieki
oraz dostosowanie
całodobowych placówek opiekuńczo – wychowawczych do dobrze zdiagnozowanych
potrzeb odbiorców.
• zbudowanie i wdrożenie systemu zawodowego rodzicielstwa (rodziny zaprzyjaźnione,
rodziny zastępcze, rodziny zawodowe, rodzinne Domy Dziecka, rodzinne pogotowia
opiekuńcze) wraz z odpowiednim systemem szkolenia, poradnictwa i wsparcia oraz
kontroli sprawowania rodzicielstwa zastępczego
• umieszczanie dzieci w placówkach, w tym w domach dziecka, tylko po wyczerpaniu
alternatywnych form opieki zastępczej.
4.3. Deinstytucjonalizacja placówek specjalistycznych i całodobowych placówek
opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci, które czasowo lub trwale nie są w rodzinnej formie
opieki zastępczej
• Zmiana charakteru całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych, m. in.
poprzez zmniejszenie liczby dzieci w placówkach.
• Integracja placówek ze społecznością lokalną – przeciwdziałanie marginalizacji
społecznej dzieci o szczególnych potrzebach, które mają wyjątkowo okrutne
doświadczeniach. Również dla tych dzieci, które nie utrzymały się w rodzinie
zastępczej lub adopcyjnej oraz tworzenie domów o charakterze terapeutycznym, z
dobrze przygotowaną kadrą.
4.4. Zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc dla dzieci i młodzieży wymagającej
korzystania z Młodzieżowych Ośrodków Wsparcia lub Młodzieżowych Ośrodków
Socjoterapii.
9
Cel główny 5
Wypełnienie warunków umożliwiających (ułatwiających) realizację miejskiej polityki
społecznej wobec rodzin
5.1. Stała współpraca instytucji odpowiedzialnych za tworzenie i realizowanie miejskiej
polityki wobec rodziny
• Współpraca między różnymi Biurami Urzędu Miasta, które w swoich zadaniach
odnoszą się do rodzin.
• Współpraca służb społecznych z różnych resortów i sektorów (pracownicy służby
zdrowia, pomocy społecznej, oświaty, organów sprawiedliwości, organów porządku
publicznego, organizacji pozarządowych i innych) działających na rzecz rodziny w
środowisku lokalnym, na rzecz identyfikowania problemów rozwojowych i innych
dotyczących dzieci, młodzieży oraz ich rodzin oraz opracowywania strategii ich
rozwiązywania.
Interdyscyplinarne podejście do rozwiązywania problemów rodziny
Stworzenie sieci współpracy podmiotów lokalnych działających na rzecz rodziny
Utworzenie forum w Warszawie poświęconego tematyce rodzin, którego celem będzie
stworzenie możliwości wypowiedzenia się i dzielenia poglądami przez osoby będące
reprezentantami różnych środowisk działających na rzecz rodziny, odnoszenie się do
sposobu rozwoju polityki rodzinnej w mieście, wnoszenie nowych propozycji i
rozwiązań
• wypracowanie systemów reagowania, procedur działania, dotyczących różnych
instytucji zajmujących się rodziną, które uporządkują sposoby i zakresy udzielanej
pomocy oraz jasno określą kompetencje i obowiązki poszczególnych instytucji.
5.2.
Dostęp do informacji na temat możliwości pomocy rodzinom.
• Tworzenie baz danych na temat działań adresowanych do rodzin, w tym stworzenie
bazy ośrodków i miejsc oferujących specjalistyczną pomoc dla rodzin.
• Poprawa przepływu informacji o ofercie pomocowej dla rodzin między instytucjami.
• Prowadzenie kampanii społecznych i innych form informacyjnych dotyczących
kierunków, założeń, celów i działań prowadzonych w ramach Strategii na rzecz
rodzin.
• Systematyczne rozpowszechnianie aktualizowanych informacji na temat możliwości
pomocy rodzinom.
5.3. Wypracowanie systemu zbierania i opracowywania danych dotyczących potrzeb
rodzin, tendencji zmian oraz skali występowania problemów społecznych związanych z
rodzinami, w celu uzyskania informacji niezbędnych do dopasowywania oferty pomocy
rodzinom do rzeczywistych potrzeb odbiorców oraz modyfikowania Strategii, m.in.:
•
Zwiększanie znaczenia uzyskiwania jakościowych efektów a nie ilościowych oraz
programów długoterminowych, w stosunku do form doraźnych pomocy rodzinom.
10
• Rozmieszczanie form pomocy adekwatnie do specyfiki społecznej rejonów Warszawy
oraz równomiernie w stosunku do miejsc zamieszkania.
5.4. Zwiększenie kompetencji kadry merytorycznej pracującej z rodzinami, zwiększenie
ilości takiej kadry oraz wypracowanie standardów pomocy rodzinom.
• Rozpowszechnianie wiedzy na temat funkcjonowania rodziny i ewentualnych dla niej
zagrożeń.
• Prowadzenie systematycznych szkoleń podnoszących umiejętności pracy z rodzinami
dla pracowników merytorycznych placówek prowadzących działania dla rodzin.
• Zapewnienie im stałych konsultacji i superwizji, które stają się częścią procesu pracy z
klientem.
• Wypracowanie i wdrażanie, przez profesjonalistów zajmujących się bezpośrednią
pracą z rodzinami, standardów pomocy rodzinom.
5.5.
Wzmacnianie wsparcia społecznego i wolontariatu na rzecz pomocy rodzinom.
• Rozszerzanie wolontariatu w dziedzinie wsparcia i pomocy dla rodzin w kryzysie.
• Rozwój form pomocy wolontaryjnej dla rodzin, z zasadą konieczności nadzoru
specjalisty nad działaniami wolontariuszy.
• Rozwijanie wolontariatu sąsiedzkiego na rzecz rodzin słabiej radzących sobie.
5.6.
Profesjonalne realizowanie strategii
• Coroczne aneksy do Strategii, uwzględniające wnioski z ewaluacji realizacji działań
na rzecz rodziny, z uszczegółowieniem i uaktualnieniem celów i działań.
• Otwartość i przejrzystość dotycząca wszystkich programów, projektów, działań
Strategii oraz udostępnianie ich opinii publicznej.
• Zabezpieczenie systemu finansowego realizacji celów na rzecz rodziny.
5.7.
Opracowanie Programu Pomocy Dziecku i Rodzinie
• Budowanie i wdrażanie lokalnych systemów opieki nad dzieckiem i rodziną w postaci
opracowania programu miejskiego i programów dzielnicowych.
• Poprawa wykorzystania aktualnego systemu pomocy rodzinie, uzupełnienie go o
brakujące elementy, położenie nacisku w bieżącej pracy na pomoc systemową
rodzinie oraz wykorzystanie zasobów już istniejących placówek pomocowych,
programów miejskich związanych z polityką społeczną.
Opracowanie: Anna Szymczak
11