Botschaft

Stan: grudzień 2016
Ważne zmiany odnośnie prawa właściwego dla spraw spadkowych
Od dnia 17 sierpnia 2015 r. obowiązuje unijne rozporządzenie w zakresie prawa spadkowego
(rozporządzenie UE nr 650/2012). Nowe rozporządzenie UE określa, które krajowe prawo
spadkowe powinno być zastosowane w międzynarodowych sprawach spadkowych.
Sądy oraz inne organy wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich UE (oprócz
Zjednoczonego Królestwa, Irlandii oraz Danii) – a więc także w Niemczech i w Polsce – na
podstawie rozporządzenia UE w zakresie prawa spadkowego dokonują oceny, które prawo
krajowe jest właściwe dla sprawy spadkowej o charakterze międzynarodowym.
Dotychczas według prawa niemieckiego (art. 25 EGBGB) [EGBGB - Ustawa wprowadzająca
Kodeks cywilny] „następstwo prawne na skutek śmierci“ podlegało prawu państwa, którego
obywatelem spadkodawca był w chwili śmierci. Jeśli spadkodawca był Niemcem, wówczas
właściwe było niemieckie prawo spadkowe. W związku z rozporządzeniem UE w zakresie
prawa spadkowego kwestia ta uległa zmianie.
Od 17 sierpnia 2015 r. ogół spraw związanych z następstwem prawnym na skutek śmierci
podlega prawu państwa, w którym spadkodawca w chwili śmierci miał ostatnie miejsce
zwykłego pobytu (art. 21 rozporządzenia UE nr 650/2012). Przykładowo, w przypadku
Niemca, który ma miejsce zwykłego pobytu w Polsce, będzie to polskie prawo spadkowe.
Zagraniczne przepisy regulujące ustawową kolejność dziedziczenia mogą znacznie
odbiegać od niemieckich przepisów w zakresie prawa spadkowego.
Wybór prawa
Osoba mająca miejsce zwykłego pobytu za granicą, która chce, aby w przypadku śmierci
zastosowanie znalazło prawo spadkowe państwa, którego obywatelstwo posiada – np. Niemiec
mieszkający w Polsce chce, aby do sprawy spadku po nim zastosowanie znalazło niemieckie a
nie polskie prawo spadkowe – będzie musiał w przyszłości dokonać odpowiedniego wyboru
prawa.
Wybór prawa musi być dokonany w sposób jednoznaczny w oświadczeniu w formie
rozrządzenia na wypadek śmierci – najczęściej jest to testament – lub przynajmniej musi
wynikać z postanowień takiego rozrządzenia (art. 22 rozporządzenia UE nr 650/2012). Ze
względu na bezpieczeństwo prawne zalecane jest dokonanie wyboru w sposób jednoznaczny.
Wszelkie informacje tu zawarte opierają się na informacjach dostępnych w chwili sporządzenia tekstu. Nie ponosimy odpowiedzialności
za kompletność i poprawność przedstawionych tu informacji, w szczególności z uwagi na zmiany, jakie mogły mieć miejsce od
sporządzenia niniejszej informacji.
Nowe rozporządzenie UE stosuje się do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po
dniu 17 sierpnia 2015 r. (art. 83 ust. 1 rozporządzenia UE nr 650/2012). Wybór prawa
dokonany przed dniem 17 sierpnia 2015 r., na podstawie którego prawem właściwym jest
przykładowo prawo państwa, którego obywatelstwo spadkodawca posiadał (art. 83 ust. 2, 3
rozporządzenia UE nr 650/2012), pozostaje skuteczny także po 17 sierpnia 2015 r.
Jak ustalić miejsce zwykłego pobytu?
Miejsce zwykłego pobytu jest tam, gdzie z okoliczności pobytu wynika, że dana osoba w
danym miejscu lub na danym terenie nie przebywa jedynie przejściowo. Oceny dokonuje się na
podstawie stanu faktycznego; ustala się wówczas, gdzie znajdował się ośrodek interesów
życiowych, w szczególności rodzinnych i zawodowych. Za pobyt o charakterze nie jedynie
przejściowym, uznaje się zawsze i od początku miejsce, w którym ktoś przebywa z zamiarem
przebywania przez okres przekraczający sześć miesięcy. Krótkich przerw nie bierze się pod
uwagę.
Zwykły pobyt danej osoby może zatem ulec zmianie wraz z przeprowadzeniem się w inne
miejsce. Dotyczy to osób wyprowadzających się na stałe za granicę, ale także udających się na
pewien czas za granicę, a w każdym przypadku wówczas, gdy planowany jest pobyt za granicą
na okres przekraczający sześć miesięcy i gdy następuje przeniesienie rzeczywistego ośrodka
interesów życiowych.
Ustalenie zwykłego miejsca pobytu może być trudne. Dotyczy to przypadków, gdy ktoś nie
przebywa w jednym miejscu na stałe, lecz stale zmienia miejsce pobytu, np. mieszka przez
pewien okres w Polsce, a później znów jakiś czas w Niemczech, i utrzymuje ścisłe więzi
społeczne w obu miejscach.
Rozważania dotyczące ułożenia własnych spraw spadkowych
Choć wiele osób niechętnie myśli o własnej śmierci - co jest zrozumiałe – nie należy odkładać
na przyszłość ułożenia swoich spraw spadkowych.
Na przykład należy przemyśleć kwestię własnego miejsca zwykłego pobytu oraz
rozdysponowania spadku i dokonać stosownego rozrządzenia na wypadek śmierci, aby mógł on
dojść do skutku (z reguły oznacza to ustanowienie testamentu). Należy się zastanowić, czy w
danym przypadku konieczne jest dokonanie opisanego powyżej wyboru prawa.
W przypadku ustanowionego testamentu należy go sprawdzić, a w razie potrzeby uzupełnić o
klauzulę wyboru prawa. Proszę mieć jednak na uwadze, że aby uzupełnienie to było ważne,
jego forma musi być zgodna z prawem, według którego został ustanowiony testament.
W razie wątpliwości proszę zasięgnąć porady!
Na koniec najważniejsza wskazówka - kwestie dotyczące spadku mogą być bardzo
skomplikowane. W przypadku braku pewności co do miejsca zwykłego pobytu - w Polsce czy
w Niemczech – lub w przypadku wątpliwości, co konkretnie dla danej osoby oznacza nowa
regulacja, lub jakichkolwiek innych pytań odnośnie ułożenia spraw spadkowych, proszę
koniecznie zasięgnąć porady wyspecjalizowanego adwokata lub notariusza! Prosimy o
zrozumienie, że niemieckie placówki dyplomatyczne nie prowadzą doradztwa prawnego w
indywidualnych przypadkach.
Wszelkie informacje tu zawarte opierają się na informacjach dostępnych w chwili sporządzenia tekstu. Nie ponosimy odpowiedzialności
za kompletność i poprawność przedstawionych tu informacji, w szczególności z uwagi na zmiany, jakie mogły mieć miejsce od
sporządzenia niniejszej informacji.