Na trudne czasy - zabezpiecz swoje płatności

PRAWO: WIERZBOWSKI EVERSHEDS
Na trudne czasy - zabezpiecz
swoje płatności
W związku ze spowolnieniem gospodarczym i kryzysem ekonomicznym
coraz częściej dochodzi do problemów z bieżącym regulowaniem
płatności przez kontrahentów, a w skrajnych przypadkach – nawet do
upadłości ich firm.
Działem opiekuje się:
WITOLD SŁAWIŃSKI
Aplikant adwokacki w kancelarii
Wierzbowski Eversheds. Specjalizuje się
w problematyce zamówień publicznych,
własności przemysłowej oraz doradztwie
korporacyjnym.
[email protected]
76
PROSEED
Powstaje więc pytanie czy i, ewentualnie, jak można zabezpieczyć się przed
nieterminowymi płatnościami ze strony
partnerów handlowych.
zabezpieczeń należy mieć opracowaną
i przemyślaną już na etapie negocjowania i zawierania umowy, aby nie czekać
biernie, aż sprawy przybiorą zły obrót.
LEPIEJ DMUCHAĆ NA ZIMNE
ZABEZPIECZ SIĘ JUŻ
W UMOWIE
Zawierając jakąkolwiek umowę wzajemną, a zwłaszcza taką, której przedmiot
opiewa na wysoką sumę, należy – dla
własnego bezpieczeństwa – zweryfikować kondycję finansową kontrahenta.
W obrocie gospodarczym tego rodzaju
działanie jest powszechne w przypadku
zawierania umów z nowymi klientami
czy kontrahentami, z którymi firma
wcześniej nie współpracowała. W celu
sprawdzenia wypłacalności partnera
biznesowego przedsiębiorcy korzystają przede wszystkim z tzw. wywiadowni
gospodarczych o ugruntowanej na rynku
pozycji, które dostarczają szczegółowego raportu w tym zakresie.
Mimo że skorzystanie z usług wywiadowni wiąże się z dodatkowymi kosztami
(zwykle maksimum kilkaset złotych), to
jednak w wielu wypadkach są to informacje, które mogą wpłynąć na decyzję
biznesową co do wyboru kontrahenta.
Jeżeli ocena stanu finansów drugiej
strony jest jednoznacznie zła, wówczas
albo nie warto zawierać z nim umowy,
albo należy wkalkulować podwyższone
ryzyko w cenę kontraktową i zabezpieczyć się poprzez dodatkowe klauzule
umowne. W drugiej sytuacji kwestię
Jeżeli już decydujemy się na zawarcie
umowy z klientem, którego nie znamy
lub którego sytuacja płatnicza jest niepewna, należy odpowiednio zabezpieczyć się kontraktowo. Choć wydaje się
to oczywiste, to warto przypomnieć, że
umowa w celach dowodowych powinna
być zawarta na piśmie i zawierać całość
uzgodnień pomiędzy stronami.
W przypadku zawierania wielu
umów tego samego rodzaju z innymi
przedsiębiorcami należy starannie przygotować wzorzec umowy, np. ogólne
warunki umów czy wzór umowy, zawierający wszelkie możliwe zabezpieczenia
terminowej zapłaty (taki wzorzec wiąże
drugą stronę, jeżeli został jej doręczony
przed zawarciem umowy). Szczególnie
precyzyjne powinny być postanowienia
dotyczące terminu i sposobu zapłaty
przez kontrahenta. Niejasne postanowienia w tym zakresie będą z reguły
działały na niekorzyść strony dochodzącej w przyszłości zapłaty.
Warto pomyśleć nad zastrzeżeniem
przedpłaty zanim przystąpimy do wykonania umowy. Wysokość przedpłaty
powinna zależeć od poziomu ryzyka.
biznes > prawo > Na trudne czasy - zabezpiecz swoje płatności
Bywa również, że dodatkowe upusty
(tzw. skonto) motywują partnerów biznesowych do regulowania płatności przed
umówionym terminem.
Przy wykonywaniu bardziej skomplikowanych i długotrwałych projektów – znów dla własnego bezpieczeństwa – można rozbić wynagrodzenie
umowne na kilka części uzależnionych
np. od stanu zaawansowania projektu
czy stanu wdrożenia oprogramowania. Nieuregulowanie którejś z części
płatności będzie mogło stanowić wtedy
podstawę do wstrzymania dalszej pracy
lub nawet odstąpienia od umowy.
W sytuacji gdy przedmiotem świadczenia jest sprzedaż rzeczy ruchomych
(np. hardware), w umowie można zastrzec własność rzeczy sprzedanej do
czasu uiszczenia zapłaty przez drugą
stronę. Wówczas nawet jeżeli rzecz
została już kupującemu fizycznie wydana,
to w przypadku braku płatności sprzedawcy przysługuje roszczenie o zwrot,
a nawet wynagrodzenie za zużycie lub
zniszczenie tej rzeczy.
JAKIE SĄ DODATKOWE
ZABEZPIECZENIA?
W branży IT zdarza się, że deweloper
oprogramowania finansuje nowy projekt
IT do czasu otrzymania wynagrodzenia
od klienta, które następuje po całościowym lub częściowym wdrożeniu narzędzia. Jeżeli wartość inwestycji jest
wysoka, warto zastanowić się nad zabezpieczeniem zapłaty w formie weksla.
W przypadku braku płatności można
dochodzić od dłużnika zapłaty w trybie
postępowania nakazowego na podstawie
weksla wypełnionego przez wierzyciela
zgodnie z deklaracją wekslową. Nakaz
zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł
zabezpieczenia i jest wykonalny bez
nadawania mu klauzuli wykonalności.
Oznacza to, że wierzyciel może zwrócić
się bezpośrednio do komornika w celu
wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Trzeba jednak pamiętać, że egzekucja komornicza może okazać się nieskuteczna,
jeżeli dłużnik nie ma majątku, z którego
można by zaspokoić roszczenie.
Innym sposobem zabezpieczenia
zapłaty wynagrodzenia wynikającego
z umowy jest wystawienie przez bank
kontrahenta bezwarunkowej i płatnej na
pierwsze żądanie gwarancji bankowej na
kwotę odpowiadającą wartości kontraktu. W przypadku braku zapłaty można
wystąpić do banku dłużnika o wypłatę
kwoty wynikającej z gwarancji (sumy gwarancyjnej). O ile zabezpieczenie w formie
gwarancji bankowej jest skuteczniejsze
od weksla (bo to bank jest gwarantem
zapłaty), o tyle ustanowienie tego rodzaju
zabezpieczenia wiąże się z dodatkowymi
kosztami po stronie klienta, co może spowodować obiekcje natury ekonomicznej.
UMOWA NIE REGULUJE
KWESTII ZABEZPIECZENIA
PŁATNOŚCI?
To jeszcze nie koniec świata. Brak stosownych zapisów w umowie nie pozbawia
możliwości skutecznego zabezpieczenia należnego świadczenia wzajemnego.
Rozwiązaniem w tej sytuacji może być
jeden z artykułów kodeksu cywilnego,
który znajduje zastosowanie w przypadku, gdy strony umowy wzajemnej nie są
zobowiązane do jednoczesnego świadczenia. Zgodnie z art. 490 k.c. jeżeli jedna
ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie wzajemne wcześniej, a spełnienie
świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy,
strona zobowiązana do wcześniejszego
świadczenia może powstrzymać się
biznes > prawo > Na trudne czasy - zabezpiecz swoje płatności
z jego spełnieniem, dopóki druga strona
nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego
lub zabezpieczenia. W praktyce daje to
przedsiębiorcy możliwość wstrzymania
dostawy urządzenia do czasu, aż kontrahent ureguluje całą cenę lub w inny
sposób zabezpieczy nasze roszczenie.
Aby skorzystać z tej możliwości, należy
najpierw wezwać drugą stronę do zapłaty
z góry lub przedstawienia stosownego
zabezpieczenia (np. gwarancji bankowej czy ubezpieczeniowej), pod rygorem
wstrzymania danego świadczenia.
Możliwość skorzystania z uprawnienia do wstrzymania świadczenia na
podstawie art. 490 k.c. nie przysługuje
jednak przedsiębiorcy, który w chwili
zawarcia umowy wiedział o złym stanie
majątkowym swego klienta. Należy także
pamiętać, że ciężar udowodnienia wątpliwości co do spełnienia świadczenia wzajemnego ze względu na zły stan finansowy
kontrahenta również spoczywa na stronie
powstrzymującej się od spełnienia świadczenia z umowy wzajemnej. Świadczenia
nie można wstrzymywać bez końca. Jeżeli
zatem druga strona zaproponuje odpowiednie zabezpieczenie lub świadczenie,
wówczas uprawnienie przedsiębiorcy do
powstrzymywania się od spełnienia jego
świadczenia automatycznie wygasa.
REASUMUJĄC
Przedstawione powyżej możliwości pasują
w moim przekonaniu przede wszystkim do
specyfiki i realiów sektora IT w Polsce,
co nie oznacza, że są to jedyne dostępne rozwiązania i instrumenty prawne.
Niezależnie od wszelkich zabezpieczeń
nic nie zastąpi rozsądku i trzeźwej oceny
ryzyka biznesowego podczas: (a) wyboru
partnera handlowego, (b) negocjowania
z nim warunków oraz (c) wykonywania
samej umowy. PROSEED
77