docAsystent rodziny to nowa profesja w katalogu zawodów, która
download 
Reklamacja Transkrypt
Asystent rodziny to nowa profesja w katalogu zawodów, która
Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. Asystent rodziny to nowa profesja w katalogu zawodów, która pojawiła się wraz z wejściem w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej obowiązującej od 1 stycznia 2012 r. Do głównych celów tej ustawy należy przede wszystkim wspieranie rodzin niewydolnych pod względem opiekuńczym i wychowawczym oraz wprowadzenie zmian w systemie opieki nad dziećmi niepozostającymi pod opieką rodziców. Wspieranie rodziny w formie asystenta należy do zadań własnych gminy. Nowatorskim rozwiązaniem proponowanym w ustawie jest wprowadzenie asystenta rodziny, który ma być oparciem rodziny w prawidłowym wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych, jak też w załatwianiu spraw życia codziennego. Wszystkie zadania asystenta rodziny koncentrują się na uzyskaniu takiej poprawy w funkcjonowaniu rodziny, która pozwoli na pozostawienie pod opieką rodziców dzieci. Pracownik socjalny w przeciwieństwie do asystenta rodziny, pracuje z każdą "kategorią" klientów pomocy społecznej tj. z osobami samotnymi, chorymi, niepełnosprawnymi, starszymi, bezrobotnymi, bezdomnymi, uzależnionymi, niezaradnymi. Asystent rodziny pracuje wyłącznie z rodzinami, w których są dzieci a rodzice z różnych powodów nieprawidłowo się nimi opiekują i wychowują. Wprowadzenie asystentury rodzinnej stanowi próbę odpowiedzi na deficyty w pracy socjalnej z rodziną, bowiem pracownicy socjalni poświęcają dużą część swojego czasu i energii na biurokrację, kosztem podejmowania efektywnej interakcji w środowisku. Ponadto czynnikiem osłabiającym ich oddziaływanie jest fakt, iż pracują oni z dużą ilością klientów. Asystowanie zatem stanowi uzupełnienie luki pomiędzy potrzebami klientów, a formami niewystarczającego wsparcia kierowanego do nich dotychczas. Rola asystenta ma się rozpoczynać na etapie profilaktyki. Ma on za zadanie całościowe wspieranie rodzin zagrożonych dysfunkcjami, powinien reagować na sygnały od pracowników socjalnych, pedagogów, policji, pielęgniarki środowiskowej, kuratora, wskazujące na występowanie problemów w rodzinach. Asystenci rodzin towarzyszą rodzinom, w których występują trudności w sprawowaniu funkcji opiekuńczo-wychowawczych i zachodzi niebezpieczeństwo odizolowania dzieci od rodziców. Celem pracy asystenta jest osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej i nabycie lub odzyskanie umiejętności prawidłowego wychowywania i opieki nad dziećmi. Jego głównym zadaniem jest niedopuszczenie do oddzielenia dziecka od rodziny lub umożliwienie jak najszybszego powrotu dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej do rodziców. Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. W literaturze przedmiotu można się spotkać z następującą definicją asystenta: "Asystent rodziny ma za zadanie zmienić stosunek osób w rodzinie do własnej sprawczości, zwiększyć ich poczucie wpływu na własne życie, podnieć samoocenę. Indywidualna pomoc służy rozwojowi kompetencji poszczególnych członków rodziny, osiąganiu wyznaczonych przez nich celów, wzbudzaniu w nich wiary we własne możliwości oraz motywowaniu do podejmowania działań do tej pory uznawanych za niemożliwe. Aktywności asystenta i rodziny zmierzają do jej usamodzielnienia i pozostawienia w niej dzieci, w środowisku zapewniającym im poczucie bezpieczeństwa i prawidłowy rozwój". W myśl art. 12 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej asystentem rodziny może być osoba, która posiada: wykształcenie wyższe na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie lub praca socjalna, lub wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku uzupełnione szkoleniem z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną i udokumentuje co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną lub studiami podyplomowymi obejmującymi zakres programowy szkolenia określony na podstawie ust.3 i udokumentuje co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną, lub wykształcenie średnie i szkolenie z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną, a także udokumentuje co najmniej 3-letni staż pracy z dziećmi lub rodziną. W stosunku do asystenta są również stawiane wymogi natury prawnej. Asystentem może być osoba która nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest jej zawieszona ani ograniczona, wypełnia obowiązek- w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do niej wynika z tytułu egzekucyjnego, nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Oprócz udokumentowanych kwalifikacji do pracy z rodziną, asystent powinien posiadać odpowiednie predyspozycje osobowościowe, gdyż ma być „przyjacielem”, powiernikiem rodziny. Wobec powyższego nie może autorytarnie wyznaczać celów, lecz podchodzić do problemów rodziny ze zrozumieniem oraz poszanowaniem prawa klienta do samostanowienia. Wdrożenie asystentury, jako metody pracy socjalnej jest cennym i skutecznym narzędziem, stanowi bardziej efektywną formę wsparcia niż standardowa praca socjalna. Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. Asysta rodzinna charakteryzuje się: indywidualizacją pracy wynikającą z małej ilości odbiorców, pogłębioną diagnozą deficytów i zasobów odbiorców, większą możliwością skierowania do odbiorców właściwego wsparcia. Asystowanie jest pogłębioną specjalizacją pracy dostosowaną do grup odbiorców i ich realnych potrzeb, opierającą się na wprowadzaniu w danych środowiskach różnego typu pozytywnych zmian, przy wykorzystaniu najbardziej adekwatnych instrumentów integracji. Asystent ułatwia również dostęp klientów do różnych instytucji, specjalistów, którzy spójnie mogą nieść wsparcie dla osób potrzebujących. W sytuacji kryzysu w rodzinie asystowanie daje możliwość szybkiego interweniowania i reagowania służb społecznych. Asystowanie może także przyjmować rolę profilaktyczną poprzez zapobieganie pewnym negatywnym zjawiskom, realizuje też wymiar reintegracyjny. Praca asystenta odbywa się w miejscu zamieszkania rodziny. Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań, jednak nie może przekroczyć 20 rodzin. Taki wskaźnik oznacza, że asystent pracuje z 1 rodziną nieco ponad 8 godzin w ciągu miesiąca co przy wielości i złożoności problemów w rodzinach jest niewystarczające do potrzeb. Asystenci pracują w zadaniowym czasie pracy, co daje możliwość dostosowania ich czasu pracy do trybu życia i potrzeb rodzin. Taki system czasu pracy asystenta pozwala również na bardziej wnikliwe poznanie środowiska, zaobserwowanie sposobu funkcjonowania poszczególnych członków rodziny o różnej porze dnia. Warto również nadmienić, że asystent nie może łączyć swojej pracy z obowiązkami pracownika socjalnego, a w szczególności nie może prowadzić postępowań i przyznawać świadczeń dla rodziny. Istotną cechą wsparcia rodzin z dziećmi jest rola pracownika socjalnego, gdyż to on z mocy ustawy jest zobowiązany całościowo analizować sytuację i oferować rodzinie dostępne wsparcie. Zauważyć należy także, że asystenturą rodzinną mogą być objęte rodziny, które nie korzystają z pomocy społecznej i nie wymagają pomocy pieniężnej, rodziny których sytuacja bytowa jest zadawalająca ale z uwagi na nieprawidłowości w opiece i wychowaniu dzieci znalazły się w kręgu zainteresowania pracownika socjalnego. Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. Zgodnie bowiem, z art 11 ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej w przypadku, gdy ośrodek pomocy społecznej poweźmie informacje o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy i po analizie sytuacji może zawnioskować o przydzielenie rodzinie asystenta rodziny. Praca asystenta z rodziną odbywać się może wyłącznie za jej zgodą i przy czynnym współudziale. Współpraca między rodziną a asystentem opiera się na wspólnym opracowaniu i realizacji planu pracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym. W zależności od indywidualnej sytuacji rodziny plan pracy obejmuje udzielenie wsparcia w następujących obszarach: w poprawie sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego; pomocy w rozwiązywaniu problemów socjalnych, pomocy w rozwiązywaniu problemów psychologicznych; pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi; motywowaniu członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych i pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej; motywowaniu do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych; udzielaniu wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych; prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci. Do zadań asystenta rodziny należy również: 1. prowadzenie dokumentacji dotyczącej prowadzenia pracy z rodziną, 2. sporządzanie okresowej oceny sytuacji rodziny, 3. monitorowanie sytuacji rodziny po zakończeniu pracy z rodziną, 4. sporządzanie na wniosek sądu opinii o rodzinie i jej członkach, 5. współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny. Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. 6. współpraca z zespołem interdyscyplinarnym i grupą roboczą lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonaniu zadań uzna za niezbędną. 7. podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacji zagrożenia życia lub bezpieczeństwa dziecka i rodziny. Jak widać z zakresu zadań, asystent rodzinny współpracuje z rodziną pełniąc różne role uzależnione od potrzeb rodziny oraz poszczególnych jej członków. Pełni on rolę doradcy, terapeuty, koordynatora, nauczyciela, pomaga zrozumieć codzienne reakcje, które przeszkadzają w prawidłowym funkcjonowaniu rodzinnym, społecznym, sąsiedzkim. Prowadzenie indywidualnego poradnictwa rodzinnego, kształcenie w zakresie opieki i wychowania dzieci, wspieranie klientów w obszarze edukacji zawodowej, doradztwa zawodowego i aktywizowanie do podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz zdobywania umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego przez asystenta rodziny mają podnieść jakość życia rodziny. Wydawać by się mogło, że planowanie budżetu domowego, czasu pracy i czasu wolnego, sprzątanie, gotowanie czy podejmowanie zajęć wspólnie z dziećmi, są umiejętnościami tak oczywistymi, że nie wymagają specjalistycznej edukacji. Jednak z doświadczeń pracowników wynika, że niewydolność rodzin objawia się między innymi niezaspakajaniem ich podstawowych potrzeb. Nie zawsze wynika to z niedostatku środków finansowych, lecz jest rezultatem braku takich umiejętności. Częściowo związane jest to z syndromem wyuczonej bezradności, konsumpcyjnym stylem życia a niekiedy może wynikać nawet z ograniczonych możliwości intelektualnych rodziców. Asysta rodzinna w Sosnowcu Na podstawie Zarządzenia Nr 1091 z dnia 12 grudnia 2011r. Prezydent Miasta Sosnowca powierzył organizowanie pracy z rodziną Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Sosnowcu. Zadania związane z udzielaniem pomocy rodzinom przeżywającymi trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych realizuje Dział ds. Rodzin, w którym został wyodrębniony Zespół ds. Asysty Rodzinnej i Pomocy Instytucjonalnej. Forma wsparcia udzielanego poprzez przydzielenie rodzinie asystenta przez tutejszy Ośrodek istnieje od kwietnia 2012r. Obecnie w Ośrodku zatrudnionych jest łącznie 10 asystentów rodziny : siedmiu w Zespole ds. Asysty Rodzinnej i Pomocy Instytucjonalnej (finansowanych ze środków gminy) oraz trzech w Dziale Pozyskiwania Funduszy Zewnętrznych (zatrudnionych do realizacji projektu "Moda na sukces czyli kroki w samodzielność"). Asystenci Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. pracują w zadaniowym czasie pracy. Wszyscy zatrudnieni asystenci posiadają wykształcenie wyższe pedagogiczne. Asystenturą zostały objęte rodziny typowane przez pracowników socjalnych, w tym również we współpracy z kuratorami rodzinnymi, a dwie rodziny zostały zobowiązane do współpracy z asystentem na mocy postanowienia sądu. Asystenturą rodzinną w pierwszej kolejności objęto rodziny, przejawiające duże trudności w prawidłowej opiece i wychowaniu, a tym samym szczególnie zagrożone umieszczeniem dzieci w pieczy zastępczej. W okresie od 01.04.2012r. do 30.04.2013r. wsparciem asystentów objęte były 164 rodziny z 357 dziećmi, w tym 29 rodzin w ramach projektu systemowego "Moda na sukces czyli kroki w samodzielność". Ze wszystkimi rodzinami zostały sporządzone indywidualne plany pracy, poprzedzone rozszerzoną diagnozą. W zakresie realizacji planów pracy i w zależności od indywidualnych potrzeb rodzin asystenci: - współpracowali z pracownikami socjalnymi (164 rodziny), - współpracowali z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i kuratorem rodzinnym (86 rodzin), - współpracowali z grupą roboczą ds. Niebieskiej Karty (8 rodzin), - współpracowali z Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz z Centrum Leczenia Uzależnień (26 rodzin), - udzielali pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym uczyli prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego, wypełniania codziennych obowiązków związanych z prowadzeniem domu, utrzymywaniem czystości, podziału obowiązków domowych pomiędzy różnych członków rodziny (164 rodziny), - udzielali pomocy w rozwiązywaniu problemów socjalnych, uczyli ekonomicznego dysponowania budżetem domowym, informowali, pomagali i dopilnowywali uzyskania przysługujących rodzinom świadczeń, uświadamiali rodzinom hierarchię potrzeb bytowych i wydatków na ich zaspokojenie (164 rodziny), - udzielali pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi (164 rodziny), Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. - udzielali wsparcia w zakresie potrzeb zdrowotnych dzieci, w tym poprzez osobisty kontakt z placówkami służby zdrowia (45 rodzin) - udzielali wsparcia dzieciom - 59 dzieci rozpoczęło zajęcia psychoedukacyjne prowadzone w poradniach pedagogiczno-psychologicznych oraz zajęcia prowadzone przez pedagoga MOPS. - motywowali członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych (160 osób), - udzielali pomocy w poszukiwaniu pracy zarobkowej - 33 osób przy stałym wsparciu asystenta podjęło współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy, - motywowali rodziców do utworzenia i udziału w zajęciach grupy wsparcia lub grupy samopomocowej, - współpracowali ze szkołami i przedszkolami (108 rodzin), - dokonali okresowej oceny sytuacji każdej rodziny, której okres współpracy z asystentem wyniósł 6 m-cy (za okres od 04/2012 do 04/2013 sporządzono 160 ocen rodzin), - sporządzali opinie o rodzinie na wniosek sądu (14 opinii). Asystenci rodzin dzięki możliwości poświęcania rodzinie większej ilości czasu niż pracownik socjalny zdobywają zaufanie członków rodziny oraz budują z nimi głębszą relację. Sprawia to, że w sposób bardziej efektywny mogą pomóc im odzyskać kontrolę nad własnym życiem, by w sposób prawidłowy wypełniali role społeczne, w tym matki/ojca, samodzielnie wykonywali obowiązki na rzecz domu i członków rodziny. Asystent pracuje nad poprawą relacji rodzinnych, edukuje w zakresie szeroko rozumianych metod wychowawczych, udziela konsultacji i porad rodzicom. Przede wszystkim, dzięki wypracowaniu dobrych relacji z rodziną, asystenci motywują członków rodziny do wprowadzenia w ich życiu zmian. Rodziny objęte asystą często negatywnie byli ustosunkowani do pracowników służb społecznych. Dzięki wizerunkowi asystenta jako "przyjaciela" rodziny otwierają się przed nimi, dzielą się swoimi problemami, nawet wcześniej skrywanymi przed pracownikami socjalnymi czy kuratorami czy to z powodu wstydu czy też obaw. Głębsze relacje i zdobyte zaufanie pozwala asystentowi pracować nad poczuciem własnej wartości rodziców i dzieci. Osoby posiadające niskie wykształcenie po kilkumiesięcznej pracy z asystentem rozpoczynają naukę, osoby długotrwale bezrobotne wykazujące pozorne chęci Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. znalezienia zatrudnienia zaczynają aktywnie poszukiwać pracy, rodziny niechętnie współpracujące z pracownikami socjalnymi odmienną postawę we współpracy z asystentem. Możliwość udzielenia wsparcia przez asystenta jest dla członków rodzin bardzo ważna. Asystent czy to towarzysząc w sądzie na rozprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej ojca dziecka, kiedy kobieta jest roztrzęsiona i boi się spotkania z byłym partnerem, czy też w urzędach, gdy mają niskie umiejętności komunikacji, mają problemy z wysławianiem czy też pisaniem stanowi dla nich oparcie. Podopieczni często „wstydzą się” urzędników, a dzięki obecności asystenta nabierają pewności siebie i odwagi. Kobiety z rodzin objętych wsparciem często nie wierzą, że mogą być dobrymi matkami. Same mają deficyty w zakresie pełnienia funkcji rodzicielskich, bo ich własne matki również je miały. Nie miał kto im pokazać jak prawidłowo rozmawiać z dzieckiem, reagować na wybuchy złości, czy sprawować opiekę. Rozmowa asystenta z rodziną daje możliwość modelowania właściwych zachowań rodziców, może wpłynąć na zmianę postaw rodzicielskich. Asystent uczy prawidłowej komunikacji członków rodziny, podejmuje mediacje w przypadku konfliktów rodzinnych. Motywuje osoby nadużywające alkohol do zmiany sposobu picia na mniej ryzykowny, a w konsekwencji do zachowywania abstynencji i podjęcia terapii. Wspiera ich w okresie walki z uzależnieniem. Stara się wzbudzić w osobie siłę i wydobyć jej mocne strony i chęci do kształtowania własnego życia. Rodzina musi postrzegać siebie jako podmiot sprawczy. Często praca z rodziną zaczyna się od uświadomienia jej członkom trudnej sytuacji, w której się znajduje. Dzięki zasadzie nie oceniania i szacunku okazywanemu podopiecznemu, oraz relacjach partnerstwa asystent ma możliwości wpływu na postrzeganie przez rodziny swojej sytuacji. Wsparcie dla rodzin z dysfunkcjami, a zwłaszcza pomaganie im w prawidłowej edukacji dzieci w domu, wymaga ogromu odpowiedzialności i czasu. Skupienie się na codziennym funkcjonowaniu rodziny oraz doprowadzenie do jej aktywizacji pozwalającej na wzięcie przez nią odpowiedzialność za rozwiązywanie własnych trudności, wymaga wielu umiejętności i nakładów pracy ze strony asystenta. Praca asystenta z rodziną to też praca z dzieckiem w tej rodzinie. Praca ta służy z jednej strony ochronie dzieci, z drugiej sprzyja prawidłowemu rozwojowi podopiecznych i optymalizacji warunków ich wychowania. Zmiany jakie można zaobserwować w wyniku współpracy asystenta i rodzin to: podniesienie umiejętności realizacji spraw urzędowych, poprawa higieny życia i otoczenia, poprawa zdrowia,(szczepienia, badania okresowe, bilanse) kontakt rodziców ze szkołą, poprawa Asysta rodzinna – nowe horyzonty pomagania Materiał na Komisję Zdrowia, Rodziny i Opieki Społecznej – posiedzenie Komisji 13.06.2013 r. wyników szkolnych dzieci, większe zainteresowanie rodziców sprawami dziecka, zauważanie i zaspakajanie jego potrzeb, poprawa umiejętności komunikacji, brak kar fizycznych, „krzyków na dzieci” jako metody wychowawczej, okazywanie miłości dzieciom, konsekwencja w egzekwowaniu poleceń, podjęcie terapii odwykowej, zaniechanie picia ryzykownego, lepsze gospodarowanie budżetem domowym, opłacanie bieżących rachunków. Praca z rodzinami jest procesem złożonym i długotrwałym. Efekty pracy z rodzinami w przeważającym stopniu zależą od aktywności rodzin, otwarcia na otrzymywane wsparcie, chęci wprowadzania w swoim życiu zmian. Objęcie rodziny wsparciem asystenta nie zawsze gwarantuje przywrócenie rodzinie zdolności do prawidłowego wypełniania funkcji opiekuńczo- wychowawczych. Działania asystenckie wymagają czasu, jednocześnie dozy pokory, aby przyznać, że w niektórych przypadkach objęcie rodzin wsparciem asystenta nie przynosi pożądanych rezultatów. Największy opór we współpracy z asystentem cechuje osoby uzależnione od alkoholu z niską dojrzałością społeczno-emocjonalną .W rodzinach tych występuje brak zainteresowania rozwojem dziecka, jego potrzebami, a rodzice nie posiadają podstawowej wiedzy pedagogicznej. Ze 164 rodzin 7 zrezygnowało ze współpracy z asystentem, a 2 rodziny nie wyraziły zgody na jej podjęcie. Ze względu na rażące zaniedbania, nadużywanie alkoholu, brak sprawowania należytej opieki nad dziećmi, w stosunku do 9 rodzin niezbędne były działania interwencyjne, których efektem było umieszczenie dzieci w pieczy zastępczej (w jednym przypadku wystarczającym było ustanowienie nadzoru kuratora). Z dotychczasowych doświadczeń asystentów rodzin wynika, że głównym czynnikiem decydującym o pomyślnym przebiegu pracy z rodziną jest gotowość tej rodziny do zmian, motywacja i zaangażowanie członków rodziny do współpracy z asystentem. Przygotował: Sprawdził: Zaakceptował:
