Komunizm - WOS.org.pl

Komunizm
Pojęcie komunizmu
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
- Z języka łacińskiego communis – wspólny, powszechny.
- Ideologia społeczna i polityczna, głosząca całkowite zniesienie własności prywatnej, zróżnicowania
klasowego, społeczeństwa, religii i państwa, identyfikowanych jako struktury społecznego zła i wyzysku,
oraz ustanowienie drogą rewolucyjną, społeczeństwa bezklasowego, z kolektywną własnością środków
produkcji i równym podziałem według zasady „od każdego według zdolności, każdemu według
potrzeb – po przejściowych etapach „dyktatury proletariatu” oraz
„rozwiniętego socjalizmu”.
- Ruch społeczny i polityczny, wywodzący się z ideologii marksistowskiej, uznający się za polityczną
emanację proletariatu i jego interesów, wyznający ideologię komunizmu i stawiający sobie za cel jej
urzeczywistnienie.
- Zorganizowany na zasadach ideologii komunistycznej i przez partię komunistyczną, totalitarny ustrój
polityczny określany również mianem realnego socjalizmu.
Geneza i rozwój
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
- Elementy ideologii komunistycznej – idee równości i wspólnoty, pojawiły się w średniowieczu. Na
znaczeniu zyskały, w okresie rewolucji francuskiej 1789-99.
- W połowie XIX wieku pojawił się nowy nurt ideologii lewicowych – socjalizm naukowy. Jego
twórcami byli Karol Marks i Fryderyk Engels, ich idee zmodyfikowane przez Włodzimierza Lenina, stały się
podstawą ideologii komunistycznej stąd określa się ją często mianem marksizmu-leninizmu.
- Ruch komunistyczny wyodrębnił się z ruchu socjalistycznego w 1 połowie XX w. Formą organizacyjną
były partie komunistyczne, działające w licznych krajach świata jako nielegalna lub legalna opozycja, oraz
sprawujące władzę w sowieckiej Rosji i ZSRR 1917-1991, w Mongolii od 1924 do początku lat 90, w
Chinach od 1949 r., w Korei od 1948, w Wietnamie od 1945,w Europie Wschodniej 1944 – 1989
oraz na Kubie po 1959.
- Uproszczoną formą ideologii komunistycznej był stalinizm, którego twórcą był Józef Stalin. Była to
teoria dyktatury proletariatu, uzupełniona o koncepcję zaostrzającej się walki klasowej w miarę budowy
socjalizmu, posłużyła do uzasadnienia wprowadzenia totalitarnego terroru.
- Inną wersją ideologii komunistycznej był maoizm, opracowany i rozwinięty przez przywódcę
Komunistycznej Partii Chin Mao-Tse-tunga. Głosił on, iż ustrój komunistyczny może być wprowadzony
dzięki masom chłopskim, a nie robotnikom.
- Partie komunistyczne odrzucały demokratyczne metody działania oraz dążyły do zmiany ustroju drogą
rewolucyjnej przemocy. Zasady organizacji przejęły od bolszewików. Do najważniejszych należała ścisła
dyscyplina, wymagająca od członków organizacji całkowitego poświęcenia celom formułowanym przez
elitę przywódczą.
- ZSRR dążył do podporządkowania sobie partii komunistycznych w innych krajach i często ich działania
były bezpośrednio podporządkowane jego władzom. Z chwilą dojścia do władzy, komuniści dążyli do
stopniowego wyeliminowania innych ugrupowań i uzyskania pełnej kontroli na życiem politycznym. W
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 2 March, 2017, 14:44
dłuższym okresie partie komunistyczne nabierały charakteru masowego, zatracały swój ideowy charakter
a przynależność do nich stała się niezbędnym warunkiem osiągnięcia pożądanej pozycji społecznej.
- Partie komunistyczne działały też w państwach Europy Zachodniej. Na początku lat siedemdziesiątych
XX wieku, w wyniku sprzeciwu wobec interwencji państw Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, w
1968 roku, ukształtowała się doktryna eurokomunizmu. Jej podstawą była reinterpretacja Marksizmu
oraz krytyczny stosunek do leninizmu. W latach dziewięćdziesiątych eurokomunizm zbliżył się
programowo do socjaldemokracji.
- Komunizm utrzymał się w Chinach (głównie w sferze politycznej), które jednak od lat 80 XX w.,
prowadzą politykę autorytarnej modernizacji w sferze gospodarczej. Na mniejszą skalę taki proces
dokonuje się w Wietnamie. Partie komunistyczne nadal utrzymują władzę na Kubie oraz w Korei
Północnej.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Ideologia komunistyczna
- Jednym z jej podstawowych założeń była wywodząca się z materializmu dialektycznego koncepcja
człowieka jako części przyrody. Jego świadomość natomiast miała być kształtowana poprzez pracę oraz
istnienie w społeczeństwie.
- Polityka za jaką opowiadali się komuniści, była pewną formą syntezy idei oświeceniowych i
socjalistycznych (głównie marksistowskich) oraz tradycji leninowskiego bolszewizmu.
- Komuniści wskazywali na klasowy charakter społeczeństwa kapitalistycznego. Najważniejszą i
najbardziej pokrzywdzoną była ich zdaniem klasa robotnicza. Dlatego przypisywano jej główną rolę w
przyszłym społeczeństwie, opartym na nowych stosunkach społecznych i ekonomicznych. Koncepcja ta
została ujęta w teorii dyktatury proletariatu.
- Jako kontynuatorzy oświecenia byli zwolennikami państwa laickiego, całkowicie oddzielonego od
Kościoła i stosującego zasady racjonalnej legislacji.
- Jednocześnie należeli do zwolenników powszechnej edukacji, którą rozumieli jako
bezpłatny dostęp do wszystkich poziomów szkół dla każdego obywatela, połączony z
różnymi formami wsparcia stypendialnego.
- Podobnie jak socjaliści, byli przekonani, że należy dążyć do niwelowania różnic ekonomicznych i
zapewnienia wszystkim bezpieczeństwa socjalnego. Byli więc rzecznikami gwarantowanego przez
państwo prawa do pracy, emerytury i różnego rodzaju zasiłków oraz bezpłatnego dostępu do opieki
medycznej.
- Przyszłe społeczeństwo w wizji komunistów miało się opierać na absolutnej równości wszystkich ludzi.
Własność prywatną chciano zastąpić własnością kolektywną.
- Domagali się jednocześnie centralnego planowania w gospodarce i upaństwowienia przedsiębiorstw, zaś
na prywatną inicjatywę w tej dziedzinie patrzyli niechętnie. Zdecydowanie odrzucali zatem wolny rynek
jako formę ustroju gospodarczego państwa.
- Byli przeciwnikami pluralizmu politycznego i systemu wielopartyjnego. Społeczeństwo w fazie dyktatury
proletariatu – miało być rządzone wyłącznie przez scentralizowaną partię komunistyczną i
podporządkowany jej aparat państwa. Wszelka działalność opozycyjna w świetle polityki komunizmu,
powinna więc być zakazana, zaś państwo może stosować prewencyjną kontrolę środków przekazu
(cenzura). Ten represyjny charakter rządów ideologowie komunistyczni uzasadniali koniecznością
stosowania nadzwyczajnych narzędzi zabezpieczających przed kontrrewolucją.
- Jednocześnie takiej działalności władzy towarzyszyła republikańska retoryka. Państwo więc jak
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 2 March, 2017, 14:44
głoszono, należy do „ludu pracującego miast i wsi”, zaś porządku pilnuje w nim aparat
przymusu zwany milicją.
- Państwo miało być jedynie instytucją przejściową, niezbędną do transformacji społeczeństwa
kapitalistycznego w komunistyczne. Jedynym skutecznym sposobem zmiany ustroju zdaniem
komunistów, jest rewolucja. Uważali, że kapitaliści dobrowolnie nie zrzekną się swojej własności, dlatego
konieczne będzie zastosowanie siły.
Ustrój komunistyczny
- Komunizm jako ustrój, traktowany jest jako odmiana totalitaryzmu, ukształtował się, w państwach w
których partie komunistyczne uzyskały władzę, w wyniku wojen lub rewolucji czy też w skutek poparcia
ze strony ZSRR czy Chin.
- Polityka władz komunistycznych opierała się na nacjonalizacji przemysłu, kolektywizacji rolnictwa,
politycznej a często również fizycznej eliminacji dawnych elit oraz industrializacji na szeroką skalę, co
doprowadziło do zmiany zarówno ustroju politycznego jak również struktury społecznej.
- Ustrój komunistyczny charakteryzował się: dominacją partii we wszystkich sferach życia publicznego,
podporządkowaniem ustawodawstwa i prawa partii, rozbieżnością między przepisami prawa
stanowionego a faktycznie obowiązującymi normami, połączeniem aparatu partyjnego i państwowego,
ideologicznym monopolem partii (cenzura), zawłaszczeniem sfery języka publicznego (tzw. nowomowa),
dążeniem do redukcji znaczenia religii, upaństwowieniem gospodarki, dążeniem do podporządkowania
partii i państwu życia prywatnego obywateli, kampaniami masowej mobilizacji społeczeństwa dla
osiągnięcia celów politycznych, stosowaniem przez państwo przymusu i terroru poza kontrolą prawa,
czystkami w stosunku do części własnego aparatu władzy, kultem przywódców, naśladowaniem
rozwiązań ustrojowych ZSRR w poszczególnych państwach i podporządkowaniem ich polityki interesom
państwa sowieckiego.
- Militarnym wyrazem tej dominacji był Układ Warszawski, jednym z jego celów było niedopuszczenie do
wyłamania się z systemu któregoś z państw wschodnioeuropejskich (interwencje na Węgrzech 1956 oraz
w Czechosłowacji 1968). W sferze gospodarki dominacji tej służyła Rada Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej. Państwa komunistyczne rywalizowały na arenie międzynarodowej z państwami Zachodu,
przede wszystkim ze Stanami Zjednoczonymi.
- Wzrost gospodarczy w początkowej fazie rozwoju komunizmu, w późniejszym czasie przeszedł w fazę
stagnacji i przewlekłego kryzysu, problemy gospodarcze pociągały za sobą masowe protesty ludności co
demontowało system komunistyczny od wewnątrz i było jedną z głównych przyczyn jego upadku.
Pojęcia związane z komunizmem
Homo sovieticus – określenie używane do opisu typu osobowości, którego zasadnicze cechy
zostały ukształtowane przez system komunistyczny. Należą do nich: bezwzględne podporządkowanie
organizacji partyjnej, ucieczka od odpowiedzialności, koniunkturalizm, oportunizm, agresja wobec
słabszych i postawa poddańcza wobec silniejszych, duże roszczenia połączone z brakiem działania, brak
samodzielnego myślenia. Wprowadził je A. Zinowjew.
Jesień Ludów – jest to określenie dotyczące rozpadu rządów komunistycznych w środkowej i
południowo-wschodniej Europie, którego nasilenie przypadło na jesień 1989. Sukces tego procesu,
będącego wynikiem masowego niezadowolenia społeczeństw z rządów komunistycznych był możliwy
dzięki wprowadzeniu stopniowych reform w ZSRR przez Gorbaczowa (głastnost i pierestrojka) Początkiem
tego procesu były negocjacje rządu z opozycją w Polsce (II-IV 1989), następnie rozszerzył się on na
pozostałe państwa regionu.
Autor: Karol Macios
http://www.wos.org.pl
Kreator PDF
Utworzono 2 March, 2017, 14:44