BPV risk

Kredytowanie hipoteczne oparte o stałą stopę
procentową – praktyka europejska oraz
uwarunkowania polskie
DEBATA KBD
EWOLUCJA RYNKU FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI – OD ZMIENNEJ DO STAŁEJ STOPY PROCENTOWEJ
24 LISTOPADA 2016
Dlaczego stała stopa?
 Stabilizacja przepływów po stronie klienta niefinansowego,
zarządzanie ryzykiem stopy po stronie banku
 Środowisko historycznie niskich stóp procentowych
 Dominująca praktyka na rynku kredytów hipotecznych w UE i
poza UE
Polska liderem zmiennej stopy
100%
1%
90%
25%
23%
80%
42%
70%
60%
50%
31%
83%
78%
53%
100%
40%
95%
95%
5%
5%
SZWAJCARIA
USA
39%
30%
44%
20%
24%
10%
10%
19%
16%
12%
0%
POLSKA
WĘGRY
Źródło: Lea (2010), EMF (2016)
CZECHY
DANIA
do 1 roku
WIELKA
BRYTANIA
od 1 do 5 lat
NIEMCY
Powyżej 5 lat
Czas na zmianę?
Stopa referencyjna NBP (1998 – 2016)
30
25
20
15
10
5
0
1998-02-26
2000-06-01
Źródło: NBP
2002-09-20
2004-12-29
2007-04-05
2009-07-17
2011-10-21
2014-01-28
2016-05-05
Dlaczego w Polsce dominuje stopa zmienna?
 Od początku transformacji dominuje trend spadku stóp procentowych
 Po stronie kredytodawców (banków):
 Stopa zmienna nie generuje istotnego ryzyka rynkowego dla banków z tytułu zmian
położenia krzywej dochodowości i przedpłat.
 Aktywa długoterminowe banki finansują z pozyskanych depozytów krótkoterminowych
(mały rynek emisji obligacji i listów zastawnych).
 Po stronie kredytobiorców (klientów):
 Klienci preferują niskie raty bieżące i mają krótkoterminowy horyzont analizy swojej
ekspozycji.
 Poza krótkimi okresami klienci nie doświadczali negatywnego efektu wzrostu
oprocentowania zaciągniętego długu w PLN.
 Po stronie regulatorów:
 Brak regulacji dotyczących ochrony konsumenta w zakresie reżimu stopy.
 Brak presji i bodźców na wypracowanie standardu rynkowego dla stóp stałych.
Determinanty rozwoju rynku kredytów stałoprocentowych
Obszar
Kreowanie bodźców – likwidacja barier
Relacje z bankami
Konieczność wytworzenia instrumentów zabezpieczających
złożone ryzyko stopy procentowej oraz mechanizmów
zapewniających finansowanie.
Relacje z klientami
Budowanie świadomości wśród interesariuszy rynku poprzez
edukację klientów oraz mediów w zakresie ryzyk portfela
zmiennoprocentowego i relacji kosztu do ryzyka.
Relacje z regulatorem
Uzyskanie akceptacji regulatora/nadzorcy w zakresie klauzul
stosowanych dot. oprocentowania i wprowadzenie bodźców
kapitałowych dla banków ukierunkowanych na generowania
aktywów stałoprocentowych.
Relacje z rynkiem
Wdrożenie zasad ułatwiających prezentację oferty
stałoprocentowej i jej sprzedaż przez pośredników.
Czynniki określające profil ryzyka
 Częstotliwość i metoda zmiany stopy stałej (tzw. refix) dla kredytów
o reżimie stóp semi-fixed (dominująca forma na rynkach rozwiniętych).
 Odniesienie przyszłego poziomu stopy stałej wg stawki referencyjnej (tzw.
mortgage rate) – stawka startowa dla kredytów z odroczonym
uruchomieniem i transzowanych oraz stawka dla refiksu.
 Sposób finansowania i zabezpieczenia ryzyka po stronie kredytodawcy
(listy zastawne albo derywaty – IRS, swapcje).
 Procedura przedpłat określająca ich możliwość po stronie klienta
i koszty.
Ryzyko rynkowe na rynku kredytowym
Dla środowiska stopy zmiennej:
 KLIENT:
 ryzyko zmiennych kosztów
odsetkowych (cash flow risk)
 BANK:
Dla środowiska stopy stałej:
 KLIENT:
 brak ryzyka zmiennych
kosztów odsetkowych
 BANK:
 brak istotnego ryzyka wyceny
(BPV risk)
 ryzyko zmiany wyceny (BPV
risk)
 ryzyko bazowe na bilansie
 ryzyko utraty dodatniej
wyceny w przypadku
przedwczesnej spłaty
kredytu (prepayment risk)
Analiza rozwiązań funkcjonujących
poza Polską
 Wielkość rynku na stałą stopę
 Zasady refiksu stopy
 Ograniczenie wahań oprocentowania
 Rozwiązania dot. kosztów przedpłaty
Forma oprocentowania kredytów hipotecznych w strefie euro
Kraj
Dominująca forma
oprocentowania
Udział stopy
zmiennej
Indeks stopy
Udział kontraktów z
górnym limitem stopy
Belgia
Stopa stała (>10Y)
10%
Obligacje
34%
Niemcy
Stopa stała (5-10Y)
15%
IRS
-
Francja
Stopa stała (>10Y)
15%
12M Euribor
50%
Holandia
Stopa stała (5-10Y)
18%
IRS
-
Grecja
-
28%
3M Euribor
4%
Włochy
-
47%
3M Euribor
-
Austria
Stopa zmienna
61%
3M Euribor
5%
Irlandia
Stopa zmienna
67%
3M Euribor
-
Hiszpania
Stopa zmienna
91%
12M Euribor
-
Strefa euro razem
n/a
43%
n/a
19%
Źródło: ECB (2009)
Wybrane standardy rynkowe
USA
Ustalenie
stopy
Zasady refiksu
Przedpłaty
Ograniczenia
zmian stopy
Stawka
referencyjna
Niemcy
Francja
Hiszpania
Dania
Z góry
Z góry
Indeks
Indeks
Indeks
Długi okres
stopy fixed (do
zapadalności)
Renegocjacja
Długi okres
stopy fixed lub
renegocjacja
Długi okres
stopy fixed lub
renegocjacja
Float wg CIBOR
lub renegocjacja
Brak opłat, koszt
pobierany z góry
Opłata wg
wyceny
kredytu
Opłata
limitowana
Opłata wg
taryfy
Skup listów
zastawnych
Brak
Brak
Cap
Floor
Cap
Brak
Brak
TEC10 (indeks
obligacji)
EURIBOR 1Y
CITA (indeks
listów
zastawnych)
Źródło: Dübel (2005), Lea (2010), ECB (2015)
Postulaty
 Konieczność
zwymiarowania
ryzyka
systemowego
z koncentracją kredytowania opartego o stopy zmienne.
związanego
 Wprowadzenie zmian regulacyjnych umożliwiających oraz stymulujących
rozwój kredytów stałoprocentowych (Ustawa o kredycie hipotecznym,
Rekomendacja S).
 Wdrożenie bodźców zachęcających do kredytowania opartego o stopy stałe
(wagi kapitałowe, wyliczanie zdolności kredytowej).
 Rozwój rynku listów zastawnych (płynność rynku wtórnego, zmiany
regulacyjne, możliwość pożyczania i zastawiania).
 Działania edukacyjne ze strony podmiotów dbających o
i bezpieczeństwo rynku finansowego (NBP, MR, KNF, UOKiK, RF).
rozwój
 Stworzenie standardu rynkowego dla kredytów opartych o stopę stałą
(prace w ramach Tematycznej Grupy Roboczej prowadzonej przez IBnGR
trwają od grudnia 2015 r.).
Prace Tematycznej Grupy Roboczej EKF
 Aktywizacja dyskusji na temat kredytów stałoprocentowych w bankach,
u regulatorów, w administracji państwowej, w mediach.
 Identyfikacja kluczowych problemów hamujących rozwój produktów hipotecznych,
w tym kredytów opartych o stopę stałą.
 Przygotowanie materiałów i danych na temat wielu aspektów wpływających na
proces wdrożenia i sprzedaży kredytów stałoprocentowych (strona ekonomiczna,
prawna, regulacyjna, rynkowa).
 Koordynacja prac pomiędzy sektorem bankowym a organami regulacyjnymi
i nadzorczymi.
 Opracowanie zbioru standardów funkcjonowania kredytów o stałej stopie
procentowej w innych krajach, specyfiki działania banków hipotecznych oraz
obrazu rynku listów zastawnych.
Cele strategiczne Tematycznej Grupy Roboczej
 Uchwalenie ustawy o kredycie hipotecznym w kształcie umożliwiającym
efektywne wdrożenie kredytów opartych o stałą stopę.
 Wdrożenie Rekomendacji S stymulującej rozszerzenie oferty banków o kredyty
stałoprocentowe.
 Opracowanie prawnego standardu ekonomicznego dla kredytów hipotecznych
opartych o stopę stałą akceptowanego przez regulatorów i sądownictwo.
 Wypracowanie bodźców wspomagających rynek kredytów opartych o stopę stałą
(wagi kapitałowe, kalkulacja miar RRSO, CKK, ocena zdolności kredytowej).
 Stworzenie pola dla rozwoju rynku finansowania długoterminowego
(stałoprocentowe listy zastawne) poprzez wykreowanie płynnego rynku wtórnego i
mechanizmów sprzyjających netowaniu przedpłat poprzez skup listów przez
klientów.
 Uruchomienie działań edukacyjnych.
Dalsze kroki w ramach Tematycznej Grupy Roboczej
 Przystąpienie banków (oraz ew. innych instytucji) do Porozumienia na rzecz
wypracowania i wdrożenia standardu dla kredytów opartych o stałe stopy
procentowe.
 Uruchomienie finansowania prac przez zainteresowane strony w ramach
Umowy dotyczącej prowadzenia przez IBnGR i IRP prac analitycznych
związanych z rynkiem kredytów mieszkaniowych.
 Planowany zakres prac:
 Wypracowanie standardu kredytowania opartego o stopy stałe;
 Bieżący monitoring sytuacji na rynku kredytów mieszkaniowych;
 Cykliczne raporty dotyczące: uwarunkowania rozwoju rynku kredytów stałoprocentowych,
perspektyw rozwoju rynku kredytów mieszkaniowych, perspektywy rozwoju rynku listów
zastawnych;
 Koordynacja współpracy pomiędzy interesariuszami rynku;
 Prace zmierzające do aktywizacji handlu instrumentami opartymi o stalą stopę;
 Promocja kredytów stałoprocentowych.
Źródła danych
 Hans-Joachim Dübel, Fixed-rate Mortgages and Prepayment in Europe, Association
of German Pfandbrief Banks, October 2005
 Housing Finance in the Euro Area, European Central Bank, March 2009
 Michael Lea, International Comparision of Mortgage Product Offerings, Research
Institute for Housing America, September 2010
 Euro Area MFI Interest Rates, European Central Bank, December 2015
 Daniele Westig, Quarterly Review of European Mortgage Markets, European
Mortgage Federation, Q2 2016
I N S T Y TUT R Y N KU PI E N I Ę Ż N EG O
…
I N S T Y TUT B A D A Ń N A D G O S PO D A R KĄ R Y N KO W Ą
…
W W W . M M I N STITUTE. EU
W W W . I BN GR. PL