Laudacja w całości

Prof. dr hab. inż. Tadeusz Łagoda
Laudacja
Dostojny Doktorze Honorowy!
Magnificencjo Rektorze!
Wysoki Senacie!
Szanowni Państwo!
Mam ogromny zaszczyt i honor pełnienia roli promotora w uroczystości nadania
tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Opolskiej Profesorowi Józefowi Szali. Jestem
bardzo wzruszony możliwością wygłoszenia laudacji i przedstawienia sylwetki wybitnego
naukowca, nauczyciela akademickiego ale również człowieka o wzorowej postawie etycznej,
cieszącego się uznaniem i autorytetem, o dużej skromności i wysokiej kulturze osobistej.
Prof. Józef Szala, prof. dr hab. nauk technicznych,
urodził się 7.12.1938 r.
w Smolarach. Jest absolwentem Wydziału Maszynowego – ukończył specjalność: Maszyny
Cieplne Tłokowe, Politechniki Gdańskiej z roku 1961. W latach 1961-1963 pracował na
stanowisku konstruktora maszyn budowlanych, a od roku 1963-66 był oficerem mechanikiem
chłodni na trawlerach przetwórniach w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich
„Dalmor” oraz dwukrotnie w tym czasie oddelegowany był przez armatora do Stoczni
Gdańskiej w ramach nadzoru budowy dwóch trawlerów. Pracę w Uniwersytecie
Technologiczno - Przyrodniczym będącym wówczas Wyższą Szkołą Inżynierską rozpoczął
1.09.1966 roku na stanowisku asystenta, kontynuując zatrudnienie na stanowiskach adiunkta,
docenta, profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego od 1991. Stopień doktora
uzyskał 17.06.1975 r. na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Poznańskiej.
Habilitował się 28.05.1981 r. na Wydziale Mechanicznym, Energetyki i Lotnictwa
Politechniki Warszawskiej. Tytuł naukowy profesora uzyskał w roku 1987. Poza
zatrudnieniem podstawowym w swojej macierzystej Uczelni związany był okresowo także z
innymi jednostkami. W latach 1988-90 oraz 1996-2005 zatrudniony był na stanowisku
profesora zwyczajnego Politechniki Gdańskiej, a w latach 1995-1996 był profesorem w
Instytucie Lotnictwa w Warszawie.
Profesor Józef Szala jest członkiem wielu organizacji i stowarzyszeń naukowych:
European Structural Integrity Society (ESIS), The Society of Experimental Mechanics (SEM),
Akademii Inżynierskiej w Polsce (AIP), Komitetu Budowy Maszyn (KBM) PAN, gdzie w
latach 1993-99 był członkiem a od 2003 do 2007 przewodniczącym. Jest również członkiem
założycielem Międzysekcyjnego Zespołu Zmęczenia i Mechaniki Pękania Materiałów
i Konstrukcji KBM PAN, któremu od 1994 do 2007 przewodniczył, Komitetu Mechaniki
PAN – Sekcji Mechaniki Eksperymentalnej Ciała Stałego, Stowarzyszenia Inżynierów
i Techników Mechaników Polskich (SIMP), Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego (BTN)
(członek Zarządu w latach 1988-1990, wiceprzewodniczący), Rady Głównej Nauki
i Szkolnictwa Wyższego II i III kadencji (1985-90), w III kadencji wiceprzewodniczący
Komisji Kadrowej RG. Poza wymienionymi – jest członkiem wielu dalszych organizacji
naukowych,
komitetów
honorowych
i
naukowych
sympozjów
naukowych
międzynarodowych i ogólnokrajowych (31), zasiada w radach programowych i naukowych
pism naukowych m.in. „The Archive of Mechanical Engineering” i „Scientific Committee –
Polish Maritime Researach” oraz w kapitułach m.in. Kapituły Nagrody Naukowej Prezydenta
Bydgoszczy – przewodniczący, przewodniczący Kapituły Medalu im. prof. Roberta
Szewalskiego i komisji Nagród naukowych Wydziału IV Nauk Technicznych PAN. Jest
przewodniczącym Zespołu Interdyscyplinarnego, z nominacji Ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego, ds. Rządowego Programu Wieloletniego PW – 0004.
Jest promotorem 10 doktoratów, konsultantem szeregu osób w postępowaniu
o uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego, recenzentem wielu rozpraw
doktorskich,
habilitacyjnych,
dorobku
w
przewodach
habilitacyjnych,
dorobku
w postępowaniu o tytuł profesorski, o stanowisko profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego
i w postępowaniu o nadanie tytułu Doktora Honoris Causa. Otrzymał liczne nagrody
i wyróżnienia w tym: 25 dyplomów i medali Wyższych Uczelni, 10 nagród ministrów,
2 nagrody w konkursach naukowych oraz 2 nagrody Prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997
i 2007), Medal im. prof. Stefana Ziemby PAN (2000), Medal im. Prof. Jerzego Doerffera
(2006) i
Medal im. prof. Stanisława Kocańdy PAN (2008), Złote Medale BRUSSELS
EUREKA – 2000 i 2002 (na światowej wystawie innowacji za współautorstwo opracowania
automatycznego ekstensometru laserowego), nagroda naukowa Marszałka Województwa
Kujawsko – Pomorskiego (2001) za wybitne osiągnięcia w kategorii Nauka i Postęp
Techniczny. Jest wyróżniony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1986), Medalem Komisji
Edukacji Narodowej (2004), srebrną i złotą odznaką SIMP oraz złotą odznaką NOT. W latach
1981-84 pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Mechanicznego, a od 1990-93
funkcję rektora Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego (wówczas Akademii
Techniczno-Rolniczej). W latach 2007 - 2012 był członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu
i Stopni Naukowych.
Całość dorobku naukowego Profesora Józefa Szali związana jest z problematyką
oceny trwałości i wytrzymałości materiałów i elementów konstrukcyjnych poddanych
działaniu obciążeń zmiennych w czasie. Dorobek w tym zakresie był gromadzony przez
Niego na przestrzeni ponad 40 lat. Obejmuje on publikacje naukowe w liczbie ponad 110,
opracowania zwarte (monografie, rozprawy, książki i skrypty) w liczbie 14, patenty i liczne
opracowania projektowe. Niezwykle ważnym aspektem organizacyjnym omawianego
dorobku jest stworzenie szkoły naukowej skupionej merytorycznie wokół zainteresowań
naukowych Profesora, jak i stworzenie unikalnego zaplecza badawczego zlokalizowanego na
Wydziale Inżynierii Mechanicznej UTP. Od początku pracy naukowej skupiał wokół siebie
liczny zespół współpracowników, zajmujących się podobna problematyką, co zaowocowało
licznymi awansami naukowymi.
Prace naukowe Profesora od początku działalności naukowej dotyczyły tzw.
programowanych badań zmęczeniowych. Ideą tych prac jest stworzenie modelu obciążenia
eksploatacyjnego rzeczywistych elementów konstrukcyjnych, który z jednej strony umożliwi
intensyfikację badań laboratoryjnych, z drugiej strony uprości procedury obliczeń
numerycznych traktowanych, jako typowo aplikacyjne w praktyce inżynierskiej. Tym co
wyróżniało te prace i w znacznym stopniu stanowiło o ich wartości poznawczej był
rozbudowany eksperyment badawczy. Wyniki tych prac opublikowano m.in. w monografii
„Podstawy programowanych badań i obliczeń zmęczeniowych w konstrukcji maszyn”
(Politechnika Warszawska 1978 r.) oraz w monografii „Badania i obliczenia zmęczeniowe
elementów maszyn w warunkach obciążeń losowych i programowych” (Instytut
Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 1979 r.). Prace te
stanowiły podwaliny nowego obszaru badań zmęczeniowych.
Obszar drugi, ważny w dorobku Profesora wynika z Jego zainteresowania hipotezami
kumulacji uszkodzeń zmęczeniowych. W tym zakresie powszechnie znane są Jego
opracowania przeglądowe, jak i własne opracowania hipotez. Wyróżnić tu należy opracowaną
przez Profesora hipotezę stałych linii uszkodzeń zmęczeniowych. Hipoteza ta bazując na
fizycznych przesłankach dotyczących przebiegu procesu sumowania (narastania) uszkodzeń
zmęczeniowych daje podstawy realizacji symulacji numerycznej procesu zmęczenia
w elemencie konstrukcyjnym. Opis proponowanej metody znaleźć można w artykułach
naukowych autorstwa Profesora, ale także w monografii „Hipotezy sumowania uszkodzeń
zmęczeniowych” (Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz
1998 r. ). W ostatnim okresie zainteresowania Profesora związane są z problematyką
diagnozowania maszyn i konstrukcji ze względu na zmęczeniowe pękanie ich elementów. Tej
problematyce poza artykułami naukowymi poświęcona jest współautorska monografia pt.
:”Ocena stanu zmęczenia materiału w diagnostyce maszyn i urządzeń”, ITE Radom, 2008.
Do szerokiego grona odbiorców wskazane powyżej osiągnięcia trafiły dzięki opracowaniu
książkowemu pt. „Podstawy obliczeń zmęczeniowych” (współautor St. Kocańda), Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985 r. i 1997 r. Oddzielnym obszarem zainteresowań
Profesora, praktycznie w całym okresie Jego aktywności
naukowej, są nowe metody
badawcze i instrumentaria badawcze im towarzyszące. Za osiągnięcia w tym zakresie
wyróżniony został Nagrodę Prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997) oraz uzyskał Złoty
Medal BRUSSELS EUREKA – 2000 na światowej wystawie innowacji, za współautorstwo
opracowania automatycznego ekstensometru laserowego.
Jest autorem szeregu opracowań dydaktycznych, w tym serii czterech skryptów do
przedmiotu Podstawy Konstrukcji Maszyn wydanych przez wydawnictwo uczelniane ATR.
O randze tego opracowania świadczy fakt włączenia Profesora do grona autorów pracy
zbiorowej pod redakcją M. Dietricha „Podstawy Konstrukcji Maszyn - tom 2” WNT, trzy
wydania oraz trzy dodruki, stanowiącego podręcznik akademicki o zasięgu ogólnopolskim.
Warto także wspomnieć opracowanie dydaktyczne p.t. „Podstawowe problemy współczesnej
techniki i technologii” (Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej,
Bydgoszcz 1998 r.), wykorzystywany przez wiele kierunków nietechnicznych na Uczelni.
Od początku istnienia związany jest z Zespołem Zmęczenia i Mechaniki Pękania
Materiałów i Konstrukcji KBM PAN. Należy do nielicznego już dzisiaj grona członków
założycieli Zespołu. Przez szereg lat organizował i przewodniczył cyklicznym konferencjom
Zespołu. Przez 14 lat przewodniczył pracy Zespołu.
Przez środowisko Zespołu został
nagrodzony pierwszym w historii Medalem im. Profesora Stanisława Kocańdy. Wyrazem
uznania ze strony środowiska ogólnopolskiego był wybór (wielokrotny) do Komitetu Budowy
Maszyn PAN. Trzykrotnie był wybrany na Przewodniczącego tego Komitetu. Obecnie, po
uzyskaniu spektakularnego wyniku wyborczego w wyborach na kadencję 2007 – 2010 oraz
2011 - 2015, jest honorowym członkiem komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk
KBM PAN.
Od szeregu lat prof. Józef Szala pełni funkcje z wyboru na rzecz ogólnopolskiego
środowiska naukowego. Był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Wielokrotnie
był powoływany w skład gremiów recenzentów Komitetu Badań Naukowych, w ostatnim
czasie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Na kadencję 2007 – 2010 oraz 2011 – 2012 został wybrany członkiem Centralnej
Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego.
Profesor Szala powoływany był wielokrotnie na recenzenta w przewodach o nadanie
stopnia naukowego doktora, doktora habilitowanego oraz w przewodach o nadanie tytułu
naukowego profesora. Opracowania recenzji dokonywał na zlecenie wielu rad wydziałów z
całej Polski, jak i na zlecenie Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego.
Wielokrotnie opiniował prace i wnioski pracowników Wydziału Mechanicznego Politechniki
Opolskiej: recenzował pracę doktorską Włodzimierza Będkowskiego, moją pracę doktorską
oraz rozprawę habilitacyjną, opiniował dorobek w przewodach habilitacyjnych mojej osoby,
Dariusza Rozumka i Aleksandra Karolczuka, dorobek w postępowaniu o nadanie tytułu
naukowego profesora Grzegorza Gasiaka oraz dorobek o awansach na stanowisko profesora
zwyczajnego Ewalda Machy. Część z wymienionych osób wypromowało już własnych
doktorów oraz brało udział w przewodach habilitacyjnych i postępowaniach profesorskich
jako recenzenci.
Był promotorem w procedurze nadania godności akademickiej Doktora Honoris Causa
profesorowi Bolesławowi Wojciechowiczowi, byłemu rektorowi Politechniki Poznańskiej.
Był recenzentem w procedurze nadania godności akademickiej Doktora Honoris Causa
wybitnym
uczonym
światowego
formatu
w dziedzinie
zmęczenia
materiałów
i zmęczeniowego pękania konstrukcji :profesorowi Stanisławowi Kocańdzie, członkowi
rzeczywistemu PAN oraz profesorowi V.V. Panasiukowi, członkowi Akademii Nauk Ukrainy
(poprzednio ZSRR).