Znaczenie Parlamentu Europejskiego dla Europejczyków

Ewelina Hadała
Znaczenie Parlamentu Europejskiego dla Europejczyków
WYKAZ SKRÓTÓW
ALDE – Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (Alliance of Liberals and
Democrats for Europe)
ERPO – Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
KE – Komisja Europejska
PE – Parlament Europejski
PPE – Europejska Partia Ludowa (European People’s Party)
Rada UE – Rada Unii Europejskiej
S&R – Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim
UE – Unia Europejska
Parlament Europejski (PE) to specyficzna instytucja Unii Europejskiej (UE). Osoby
tworzące jej struktury wyłaniane są w wyborach powszechnych bezpośrednich. Jest to jedyne
takie rozwiązanie wśród wszystkich instytucji UE. PE funkcjonuje jako organ
przedstawicielski, reprezentuje bowiem interesy obywateli państw demokratycznych,
będących członkami UE. Posłowie do PE, wybierani co pięć lat, wyrażają wolę większości
wyborców1. PE jest instytucją ponadnarodową2.
Główną siedzibę PE stanowi Strasburg – miasto położone we Francji, przy granicy
z Niemcami. Umiejscowienie centralnego punktu PE odzwierciedla porozumienie zawarte
przez oba państwa po zakończeniu II wojny światowej3.
Rysunek 1
Siedziba Parlamentu Europejskiego w Strasburgu
Źródło: strona internetowa http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Siedziba-Parlamentu-Europejskiegow-Strasburgu-to-ruina,wid,10327710,wiadomosc.html?ticaid=115566.
1
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego, Parlament Europejski, Unia Europejska 2012,
s. 3.
2
K. Cholawo-Sosnowska, et.al., Instytucje Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe 2005, s. 28.
3
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego, op. cit., s. 3.
Poza Strasburgiem, PE związany jest z Brukselą i Luksemburgiem4.
Rysunek 2
Parlamentarium w Brukseli
Źródło: strona internetowa http://www.europarl.europa.eu/visiting/pl/locations/brussels.html.
Rysunek 3
Sekretariat Generalny Parlamentu Europejskiego w Luksemburgu
Źródło: strona internetowa
J. Marszałek-Kawa, Struktura i funkcjonowanie Parlamentu Europejskiego, Toruń: Wydawnictwo Adam
Marszałek 2003, s. 33.
4
http://www.heinlewischerpartner.de/Generalsekretariat_des_Europ%C3%A4ischen_Parlaments_Luxemburg,_N
eubau_und_Umbau_Konrad-Adenauer-Komplex.31.2.html.
W historii omawianego organu datą przełomową był rok 1979. Odbyły się wówczas
po raz pierwszy bezpośrednie wybory do PE. Wcześniej instytucję tworzyli delegaci
parlamentów narodowych krajów członkowskich UE5.
PE to instytucja jednoizbowa, o charakterze pluralistycznym. Mnogość narodów ją
tworzących oraz języków urzędowych, którymi posługują się eurodeputowani spowodowała,
że PE zyskał miano „wieży Babel”6. Oznacza to równość, wzajemność oraz równorzędność
we wzajemnych stosunkach politycznych.
Jest rzeczą interesującą, że posłowie do PE wyłaniani są zgodnie z systemem
narodowym. Po wyborach z kolei, grupują się we frakcje polityczne, nie zaś zbiorowości
narodowe7.
Rysunek 4
Posiedzenie plenarne Parlamentu Europejskiego
Źródło: strona internetowa:
http://www.europarl.pl/pl/poslowie_parlament_i_ty/czym_zajmuja_sie_poslowie.html;jsessionid=5353DCA3A3
765BDEC6B32FA0FFB0F037#shadowbox/0.
PE to organ złożony, składający się z kilku części. Są to przede wszystkim:
Prezydium,
Przewodniczący,
Przewodniczących,
5
Konferencja
wiceprzewodniczący,
Przewodniczących
kwestorzy,
Komisji
oraz
Konferencja
Konferencja
P. Tosiek, M. Wicha, Parlament Europejski: prawo i polityka, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii
Curie-Skłodowskiej 2007, s. 13.
6
J. Marszałek-Kawa, op. cit., s. 43.
7
Ibidem, s. 45.
Przewodniczących Delegacji8. Obecnie urząd Przewodniczącego PE sprawuje Martin Schulz
(od 2014 roku)9.
Nie ulega wątpliwości, że PE jest jedynym organem Wspólnot Europejskich
o całościowej legitymacji demokratycznej w pełnieniu powierzonych mu zadań. Skutkuje to
częstymi zabiegami o rozszerzenie jego znaczenia w ramach całej UE10. Obecna sytuacja PE,
to jest pełna legitymacja społeczna, ograniczona węższym zakresem nadanych mu uprawnień,
skutkuje tak zwanym „deficytem demokratycznym” w UE11.
Kompetencje PE zwyczajowo klasyfikuje się na trzy grupy: budżetową, prawodawczą
i kontrolną. Uprawnienia budżetowe PE dzieli wraz z Radą Unii Europejskiej (Rada UE).
Przewodniczący PE zobligowany jest do podpisania budżetu, aby ten mógł wejść w życie.
Przywileje prawodawcze PE również łączą się z Radą UE. Obie instytucje biorą udział w
procedurach legislacyjnych, zmierzających do uchwalenia aktów prawnych. Kompetencje
kontrolne PE odnoszą się z kolei do kontroli politycznej nad Komisją Europejską (KE), Radą
UE i Europejskim Bankiem Centralnym. Co więcej, PE ma prawo przedkładania skarg do
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz przyjmowania petycji pochodzących od
obywateli UE12.
Poza wymienionymi wyżej uprawnieniami PE, warto wspomnieć o kompetencjach
kreacyjnych, czy też tych związanych z kooperacją z parlamentami narodowymi zarówno
krajów członkowskich UE, jak i państw trzecich13.
Warto dodać, że kadencja PE trwa pięć lat. W jej ramach odbywają się sesje
zwyczajne oraz nadzwyczajne14.
Co istotne, znaczenie PE na przestrzeni lat gwałtownie wzrosło. Początkowo była to
instytucja o uprawnieniach doradczych. Współcześnie PE stanowi tło dialogu w obrębie
najważniejszych
zgromadzeń
politycznych
kontynentu
europejskiego.
Skutkuje
to
możliwością forsowania zmian, modyfikacji oraz transformacji w różnych dziedzinach życia
społecznego, politycznego czy ekonomicznego. W konsekwencji przekłada się to na jakość
życia obywateli UE. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że PE to miejsce przepływu
najważniejszych wiadomości15.
8
K. Cholawo-Sosnowska, et.al., op. cit., s. 40.
Martin Schulz, http://www.europarl.europa.eu/meps/pl/1911/MARTIN_SCHULZ_home.html.
10
K. Cholawo-Sosnowska, et.al., op. cit., s. 45.
11
P. Tosiek, M. Wicha, op. cit., s.15.
12
K. Cholawo-Sosnowska, et.al., op. cit., s. 45-49.
13
Ibidem, s. 51-52.
14
J. Marszałek-Kawa, op. cit., s. 65.
15
Ibidem, s. 106.
9
Co najważniejsze, poszczególne grupy polityczne tworzące PE, tak zwane frakcje,
reprezentują partie krajowe, a tym samym wyrażają wolę większości obywateli państw
członkowskich UE. Obecnie jedną z najważniejszych frakcji PE jest Europejska Partia
Ludowa (PPL). Kluczowe priorytety wspomnianego ugrupowania sprowadzają się do:
ochrony praw człowieka i podstawowych wolności, tworzenia organów demokratycznych
niepodporządkowanych czynnikom z zewnątrz oraz wprowadzania efektywnego podziału
władzy. Inne cele nadrzędne PPL związane są z umacnianiem bezpieczeństwa wewnętrznego
i zewnętrznego, jak również z sukcesywną likwidacją terroryzmu16.
Kolejna kluczowa frakcja PE to Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów
w Parlamencie Europejskim (S&D). Socjaldemokraci tworzący ugrupowanie opowiadają się
między innymi za zwalczaniem bezrobocia i ochroną środowiska naturalnego. Członkowie
S&D popierają zmiany instytucjonalne zmierzające do wzrostu rzetelności i wydajności
poszczególnych organów17.
Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE) propaguje hasła
wzajemnej zgody i harmonii oraz akceptacji różnorodności językowej i kulturowej. Dla osób
związanych z ALDE istotny jest również rozwój gospodarki wolnorynkowej18.
Należy podkreślić, że wartość PE dla Europejczyków jest niewątpliwie priorytetowa.
Instytucja zapewnia obywatelom szeroki wachlarz świadczeń. Wynika to z faktu, że PE
reprezentuje mieszkańców państw członkowskich UE. Społeczeństwo europejskie to suweren,
zgodnie z którego wolą PE sprawuje władzę19.
PE,
jako
ciało
polityczne
o
rozległym
zasięgu
oddziaływania,
jednoczy
Europejczyków w jeden wielki naród. Instytucja przyczynia się do kreowania tożsamości
europejskiej, jak również równości językowej. Ważne jest, by budować powszechną zgodę
i
jedność wśród społeczności europejskiej. Obywatelom krajów członkowskich UE
przyświeca szereg wspólnych celów, co ułatwia kooperację i przyczynia się do omijania
politycznych sporów20.
16
P. Tosiek, M. Wicha, op. cit., s. 39.
Ibidem, s. 45.
18
Ibidem, s. 48-50.
19
M. Kruk-Jarosz, Uwagi o wybranych zagadnieniach Parlamentu Europejskiego, [w:] Parlament Europejski
i Parlamenty narodowe, red. B. Banaszak, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004, s. 41.
20
Ibidem, s. 47-48.
17
Rysunek 5
Flagi państw UE przed budynkiem Parlamentu Europejskiego w Strasburgu
Źródło: strona internetowa http://www.rp.pl/artykul/941996.html?print=tak&p=0.
Ciekawym rozwiązaniem dla zwiększenia roli analizowanej instytucji w obszarze
kontroli nad procedurami UE okazało się powołanie przez PE Europejskiego Rzecznika Praw
Obywatelskich (ERPO), tak zwanego Ombudsmana. Do ERPO mogą wnosić skargi osoby
fizyczne oraz prawne państw członkowskich UE, chcąc zaskarżyć nieodpowiednie
administrowanie określonych organów i instytucji UE21.
Nie sposób nie zauważyć, że rola PE w zakresie przyjmowania aktów prawnych jest
nieoceniona. W ostatnich latach posłowie do PE przeforsowali projekt obniżenia kosztów
związanych z wykonywaniem połączeń telefonicznych pomiędzy różnymi krajami
członkowskimi UE. Co więcej, eurodeputowani przyczynili się do ułatwienia procedury
obustronnej akceptacji dyplomów oraz przygotowania zawodowego przez państwa
członkowskie. Bezpośrednio przełożyło się to na możliwość podjęcia swojego zawodu poza
granicami kraju macierzystego. Europarlamentarzyści brali ponadto udział w sporządzaniu
bardziej rygorystycznych norm w zakresie bezpieczeństwa artykułów, w tym żywnościowych.
Nie można pominąć działań członków PE, które rozszerzyły prawa pasażerów linii
R. Kirzyński, Parlament Europejski: od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do Traktatu z Lizbony: rys
historyczno-instytucjonalny, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa 2012, s.168.
21
kolejowych i lotniczych. Eurodeputowani wyszli również z inicjatywą zmian w dziedzinie
europejskiego nadzoru finansowego22.
Członkowie PE popierają projekty mające bezpośredni wpływ na poprawę jakości
życia społeczeństwa obywatelskiego, w tym inicjatywę Erasmus, która umożliwia podjęcie
przez studentów nauki poza granicami własnego kraju. Należy również wspomnieć
o programie edukacyjnym Leonardo da Vinci, wspierającym szkolenie zawodowe23.
Niezwykle ciekawe zagadnienie w kontekście działań PE stanowi zaangażowanie
eurodeputowanych w ochronę praw mniejszości etnicznych, religijnych czy seksualnych oraz
przepisów dotyczycących dzieci i osób niepełnosprawnych. Równouprawnienie to czynnik
nadrzędny na drodze podejmowania wszelkich kroków przez członków PE. PE propaguje
ponadto równość obu płci, jak również sprzeciwia się ksenofobii i rasizmowi24.
Obywatele państw członkowskich UE mogą, poprzez składanie petycji, w bezpośredni
sposób komunikować się z europosłami. Dzięki tej inicjatywie, PE rozwiązuje dylematy wielu
mieszkańców Europy25.
PE na pierwszym miejscu stawia interes jednostki. Mając na względzie wartość
człowieka, posłowie do PE otwarcie opowiadają się przeciwko wprowadzeniu kary śmierci.
Sprzeciw ten dotyczy nie tylko krajów europejskich, ale całego świata. Członkowie PE chcą,
przy wsparciu Organizacji Narodów Zjednoczonych, doprowadzić do definitywnego
wstrzymania wykonywania egzekucji26.
Działalność PE, związana z ochroną praw i wolności, ma szeroki wymiar. Wiąże się to
z delegacjami europosłów do państw trzecich. Wyjazdy mają na celu rzetelny monitoring
przeprowadzanych w krajach wyborów, a także wychwytywanie przypadków ewentualnego
łamania praw człowieka we wszystkich dziedzinach życia społecznego, politycznego
i gospodarczego27.
Niepodważalny atut PE dostrzegł Jerzy Buzek, przewodniczący instytucji w latach
2009-2012. Zdaniem polityka, dzięki PE, parlamenty narodowe krajów członkowskich UE
biorą udział w procesie legislacyjnym na poziomie europejskim. Służy to wyrażaniu opinii
przez europejskie społeczeństwo obywatelskie. Mieszkańcy państw będących częścią UE,
stanowią jedną ze stron w procesie tworzenia prawa. Co więcej, PE zyskał na przestrzeni lat
większe zaufanie społeczne. Dzięki temu, PE jest stawiany na równi z trzema innymi,
22
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego, op. cit., s. 5-8.
Ibidem, s. 14.
24
Ibidem, s. 18.
25
Ibidem, s. 19.
26
Ibidem, s. 30.
27
Ibidem, s. 31.
23
kluczowymi instytucjami UE: Radą UE, Radą Europejską i KE. Możemy więc mówić o tak
zwanym stole instytucjonalnym, którego cztery nogi utrzymujące równowagę to wymienione
wyżej podmioty. Według Jerzego Buzka, najistotniejszymi wyróżnikami PE są: rzetelność
i odpowiedzialność, apolityczność i obiektywizm28.
Podsumowując dotychczasowe rozważania, nie sposób pominąć roli, jaką odgrywa PE
w dziedzinie polityki zagranicznej. Jest to mocny argument przemawiający za niesłabnącym
znaczeniem analizowanej instytucji na arenie międzynarodowej. Europarlamentarzyści muszą
wyrazić zgodę na podpisanie przez UE umowy międzynarodowej, jak również
zaakceptowanie kolejnych członków organizacji. Mówiąc o znaczeniu PE, należy uwzględnić
wotum nieufności, przysługujące instytucji w stosunku do KE, co może oznaczać dymisję
członków KE29.
Konkludując należy podkreślić, że PE jest instytucją w pełni demokratyczną,
reprezentującą interesy europejskiego społeczeństwa obywatelskiego. Posłowie do PE
działają w imieniu obywateli, dzięki czemu Europejczycy mają wpływ na podejmowanie
decyzji bezpośrednio ich dotyczących. PE buduje tożsamość europejską oraz przyczynia się
do postrzegania kontynentu europejskiego przez mieszkańców UE jako płaszczyzny jedności,
spójności i integralności.
28
Znaczenie Parlamentu Europejskiego w XXI w. oraz rola europejskiej administracji publicznej,
http://www.europarl.europa.eu/former_ep_presidents/president-buzek/pl/press/speeches/sp-2011/sp-2011January/speeches-2011-January-2.html.
29
Kompetencje Parlamentu Europejskiego,
http://www.europarlament.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_ep.pap.pl&_PageID=1&_menuId=2&_subMen
u=5&_nrDep=898&_CheckSum=-948143135.
WYKAZ RYSUNKÓW
Rysunek 1 Siedziba Parlamentu Europejskiego w Strasburgu .................................................. 2
Rysunek 2 Parlamentarium w Brukseli ..................................................................................... 3
Rysunek 3 Sekretariat Generalny Parlamentu Europejskiego w Luksemburgu ........................ 3
Rysunek 4 Posiedzenie Plenarne Parlamentu Europejskiego .................................................... 4
Rysunek 5 Flagi państw UE przed budynkiem Parlamentu Europejskiego w Strasburgu ........ 7
BIBLIOGRAFIA
Dokumenty elektroniczne:
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego, Parlament Europejski, Unia
Europejska 2012, http://www.lgeringer.pl/pliki/pl_parlament-europejski.pdf.
Literatura polskojęzyczna:
Banaszak B., [red.], Parlament Europejski i parlamenty narodowe, Wrocław: Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego 2004.
Cholawo-Sosnowska K., et.al., [red.], Instytucje Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo
Sejmowe 2005.
Kirzyński R., Parlament Europejski: od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do Traktatu
z Lizbony: rys historyczno-instytucjonalny, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa 2012.
Marszałek-Kawa J., Struktura i funkcjonowanie Parlamentu Europejskiego, Toruń:
Wydawnictwo Adam Marszałek 2003.
Tosiek P., Wicha M., Parlament Europejski: prawo i polityka, Lublin: Wydawnictwo
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2007.
Źródła internetowe:
Bruksela, http://www.europarl.europa.eu/visiting/pl/locations/brussels.html.
Czym zajmują się posłowie?,
http://www.europarl.pl/pl/poslowie_parlament_i_ty/czym_zajmuja_sie_poslowie.html;jsessio
nid=5353DCA3A3765BDEC6B32FA0FFB0F037#shadowbox/0.
Martin Schulz,
http://www.europarl.europa.eu/meps/pl/1911/MARTIN_SCHULZ_home.html.
Nobel za sześć dekad pokoju, http://www.rp.pl/artykul/941996.html?print=tak&p=.
Sekretariat
Generalny
Parlamentu
Europejskiego
w
Luxemburgu,
http://www.heinlewischerpartner.de/Generalsekretariat_des_Europ%C3%A4ischen_Parlamen
ts_Luxemburg,_Neubau_und_Umbau_Konrad-Adenauer-Komplex.31.2.html.
Siedziba Parlamentu Europejskiego w Strasburgu to ruina?,
http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Siedziba-Parlamentu-Europejskiego-w-Strasburgu-toruina,wid,10327710,wiadomosc.html?ticaid=115566.
Znaczenie Parlamentu Europejskiego w XXI w. oraz rola europejskiej administracji
publicznej,
http://www.europarl.europa.eu/former_ep_presidents/president-buzek/pl/press/speeches/sp2011/sp-2011-January/speeches-2011-January-2.html.