pdf WARSZTATY Z EKSPERTEM (Kolej).

Regulacja sektora transportu
kolejowego – zagadnienia
wprowadzające
Łukasz Gołąb
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie
Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego
e-mail: [email protected]
Specyfika funkcjonowania sektora transportu
kolejowego
•
•
•
•
•
•
•
•
rola transportu kolejowego w gospodarce;
sieciowy (infrastrukturalny) charakter transportu kolejowego;
infrastruktura kolejowa jako monopol naturalny;
określenie roli i miejsca transportu kolejowego w strukturze transportu
danego kraju jako decyzja polityczna;
konkurencja międzygałęziowa z pozostałymi środkami transportu
transport kolejowy a środowisko naturalne;
zagwarantowanie bezpieczeństwa technicznego infrastruktury kolejowej;
zapewnienie interoperacyjności kolei europejskich.
Transport kolejowy jako przedmiot regulacji prawnej
•
•
•
•
pojęcie transportu;
pojęcie transportu kolejowego;
transport kolejowy jako sektor;
pojęcie prawa transportu kolejowego:
a. prawo transportu kolejowego w znaczeniu wąskim;
b. prawo transportu kolejowego w znaczeniu szerokim.
Podstawy prawne regulacji sektora transportu
kolejowego
Źródła prawa transportu kolejowego:
• międzynarodowe prawo transportu kolejowego;
• unijne prawo transportu kolejowego:
a. prawo pierwotne;
b. prawo wtórne;
• polskie (krajowe) prawo transportu kolejowego:
a. prawo transportu kolejowego w znaczeniu wąskim;
b. prawo transportu kolejowego w znaczeniu szerokim.
Podstawy prawne regulacji sektora transportu
kolejowego na poziomie międzynarodowym
• system berneński – oparty o przyjętą w 1980 r. konwencję o
międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF). Sama konwencja reguluje
wyłącznie stosunki między państwami-stronami utrzymującymi wspólną
komunikację kolejową oraz powołuje Organizację Międzyrządową dla
Międzynarodowych Przewozów Kolejami (OTIF). Sygnatariuszami COTIF są
państwa europejskie (z wyjątkiem państw należących do WNP), Afryki Płn.
i Bliskiego Wschodu;
• system warszawski – umowa o międzynarodowej komunikacji osobowej
(SMPS) i umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji towarowej
(SMGS); regulują transport kolejowy z byłymi republikami radzieckimi,
państwami tzw. byłego bloku wschodniego oraz niektórymi państwami
azjatyckimi (Iran, Mongolia, Chiny, Korea Płn., Wietnam);
• umowy dwustronne.
Podstawy prawne regulacji sektora transportu
kolejowego na poziomie UE
Prawo pierwotne:
• tytuł VI („Transport”) części trzeciej (art. 90-100) TFUE jako podstawy
prawne unijnej polityki transportowej;
• transport kolejowy – obok transportu drogowego i śródlądowego –
regulowany jest na poziomie unijnym zarówno przepisami prawa
pierwotnego, jak i przepisami prawa wtórnego;
• regulacje TFUE adresowane są zarówno do instytucji UE, państw
członkowskich, jak i – jako jedne z nielicznych przepisów TFUE –
bezpośrednio do podmiotów prywatnych, tj. przewoźników kolejowych, w
zakresie nałożonego na nich w art. 95 ust. 1 TFUE zakazu dyskryminacji
usługobiorców z innych państw członkowskich UE
Geneza regulacji prawnej sektora transportu
kolejowego na poziomie UE
Prawo wtórne:
• dyrektywa 91/440/EWG Rady z 29.07.1991 r. w sprawie rozwoju kolei
wspólnotowych;
• dyrektywa Rady 95/18/WE z 19.06.1995 r. w sprawie wydawania licencji
przedsiębiorstwom kolejowym;
• I pakiet kolejowy: dyrektywa 2001/12/WE, dyrektywa 2001/13/WE,
dyrektywa 2001/14/WE oraz dyrektywa 2001/16/WE;
• II pakiet kolejowy: dyrektywa 2004/49/WE, dyrektywa 2004/50/WE,
dyrektywa 2004/51/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 881/2004;
• III pakiet kolejowy: dyrektywa 2007/58/WE, dyrektywa 2007/59/WE,
rozporządzenie 1370/2007/WE oraz rozporządzenie 1371/2007/WE;
Geneza regulacji prawnej sektora transportu
kolejowego na poziomie UE
Prawo wtórne cd.:
• IV pakiet kolejowy: trwają prace zmierzające do przyjęcia IV pakietu
kolejowego, którego rozwiązania zmierzać mają do ułatwienia nowym
podmiotom wchodzenia na rynek, zwiększenia innowacji i efektywności w
sektorze transportu kolejowego warunkujących z kolei lepszy stosunek
jakości usług kolejowych do ich ceny, a także zmierzać do zapewnienia
sprawiedliwego dostępu do infrastruktury kolejowej zarządzanej przez –
posiadających większy zakres niezależności finansowej i operacyjnej –
zarządców infrastruktury;
• dyrektywa 2012/34/UE PE i Rady z 21.11.2012 r. w sprawie utworzenie
jednolitego europejskiego obszaru kolejowego (tzw. recast I pakietu
kolejowego; dyrektywa uchyla wielokrotnie nowelizowane dyrektywy
91/440/EWG, 95/18/WE i 2001/14/WE).
Regulacja prawna sektora transportu kolejowego na
poziomie krajowym
Prawo transportu kolejowego w znaczeniu wąskim:
• ustawa z 28.3.2003 r. o transporcie kolejowym;
• ustawa z 08.09.2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i
prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje
Państwowe”;
• ustawa z 16.12.2005 r. o Funduszu Kolejowym;
• akty wykonawcze do ustaw (46 aktów wykonawczych do
ustawy o transporcie kolejowym)
Regulacja prawna sektora transportu kolejowego na
poziomie krajowym
Prawo transportu kolejowego w znaczeniu szerokim:
• ustawa z 16.12.2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym;
• ustawa z 16.12.2005 r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego
• ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej;
• ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów;
• ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego
• ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny;
• ustawa z 15.11.1984 r. – Prawo przewozowe;
• ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego.
Cele regulacji sektora transportu kolejowego
• Wprowadzenie i rozwój konkurencji w sektorze transportu kolejowego;
• Zagwarantowanie świadczenia kolejowych usług powszechnych;
• Zagwarantowanie bezpieczeństwa technicznego infrastruktury kolejowej;
• Rozwój jednolitego europejskiego obszaru kolejowego – interoperacyjność
kolei europejskich
Zasadnicze obszary regulacji sektora transportu
kolejowego
• Dostęp do rynku
• Dostęp do infrastruktury oraz opłaty za korzystanie z infrastruktury
kolejowej
• Zasady prowadzenia ruchu kolejowego
• Warunki techniczne eksploatacji pojazdów kolejowych
• Warunki zapewnienia interoperacyjności systemu kolei
• Planowanie rozwoju infrastruktury kolejowej
• Warunki zapewnienia bezpieczeństwa na obszarze kolejowym
• Przewozy kolejowe o charakterze użyteczności publicznej
Instrumenty prokonkurencyjnej regulacji sektora
transportu kolejowego
• Licencjonowanie działalności gospodarczej w sektorze transportu
kolejowego – licencja jako instrument regulacji?
• Unbundling w sektorze transportu kolejowego
• Dostęp stron trzecich do infrastruktury kolejowej
• Konieczność zapewnienia świadczenia usług publicznych w sposób, który
w możliwie najmniejszym stopniu zaburzałby warunki konkurowania
uczestników rynku transportu kolejowego
Licencjonowanie działalności gospodarczej w sektorze
transportu kolejowego
• Art. 75 ust. 3 pkt 2 u.s.d.g. jako podstawa prawna licencjonowania
działalności gospodarczej w sektorze transportu kolejowego
• Zakres obowiązku uzyskania licencji – art. 43 ust. 1 u.t.k.
- wyłączenia: art. 44 u.t.k. oraz art. 3 u.t.k.
• Licencja tymczasowa – art. 43 us. 4a u.t.k.
• Organ licencyjny – Prezes UTK – art. 45 u.t.k.
• Przesłanki udzielenia licencji – art. 46-47 u.t.k.
- fakultatywna odmowa udzielenia licencji – art. 47 ust. 4 u.t.k.
Licencjonowanie działalności gospodarczej w sektorze
transportu kolejowego cd.
• Fakultatywna decyzja o ponownym
zatwierdzenia – art. 51a ust. 1 u.t.k.
przedłożeniu
licencji
do
• Obligatoryjne wezwanie do ponownego przedłożenia licencji do
zatwierdzenia – art. 51a ust. 2 u.t.k.
• Fakultatywna decyzja o ponownym przedłożeniu
zatwierdzenia lub jej zawieszeniu – art. 51a ust. 3 u.t.k.
• Obligatoryjne zawieszenie licencji – art. 52 ust. 1a u.t.k.
licencji
do
Licencjonowanie działalności gospodarczej w sektorze
transportu kolejowego cd.
• Odmowa udzielenia, cofnięcie, zawieszenie lub zmiana zakresu licencji ze
względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa albo
innego ważnego interesu publicznego – art. 51 u.t.k.
• Obligatoryjne cofnięcie licencji – art. 52 ust. 2 u.t.k.
• Zmiana licencji – art. 52 ust. 4 u.t.k.
• Problematyka charakteru prawnego decyzji o udzieleniu licencji
Unbundling w sektorze transportu kolejowego
I.
Podstawowe założenia unbundlingu i jego znaczenie dla regulacji sektora
transportu kolejowego.
II.
Rodzaje unbundlingu w sektorze transportu kolejowego:
a. unbundling księgowy (rachunkowy);
b. unbundling prawny;
c. unbundling funkcjonalny;
d. unbundling własnościowy.
Dostęp stron trzecich do infrastruktury kolejowej
I.
Istota i znaczenie dostępu stron trzecich do infrastruktury kolejowej;
II.
Podstawy prawne obowiązku udostępniania infrastruktury kolejowej;
III. Problematyka definicji infrastruktury kolejowej;
IV. Zakres obowiązku udostępniania infrastruktury kolejowej:
a. wyłączenie z art. 36 u.t.k.;
b. przesłanki uzasadnionej odmowy udostępnienia infrastruktury kolejowej
z § 5 rozporządzenia dostępowego;
c. art. 29 ust. 1b u.t.k. jako podstawa odmowy udostępniania urządzeń
związanych z obsługą pociągów oraz świadczenia obsługi pociągów.
Dostęp stron trzecich do infrastruktury kolejowej cd.
V.
a.
b.
c.
d.
e.
Umowa jako instrument realizacji prawa dostępu do infrastruktury
kolejowej:
Uwagi wstępne;
Obowiązek kontraktowania jako ograniczenie swobody zawierania umów
Ograniczenie swobody wyboru kontrahenta;
Ograniczenie swobody kształtowanie treści umowy;
Ograniczenie swobody wyboru formy umowy;
VI. Rozstrzyganie sporów związanych z zawieraniem umów o udostepnienie
infrastruktury kolejowej;
Kalkulacja cen i stawek opłat za korzystanie z
infrastruktury kolejowej
• znaczenie prawidłowo ukształtowanego systemu opłat za korzystanie z
infrastruktury kolejowej;
• zasady obliczania opłaty podstawowej i opłat dodatkowych – art. 33 ust.
1–5a, 11 u.t.k.;
• zasady prewencyjnego zatwierdzania opłat przez Prezesa UTK – art. 33 ust.
7–8 u.t.k.;
• zasady przyznawania przez zarządców ulg w opłacie podstawowej – art. 34
ust. 2–2a i art. 38b u.t.k.
• konieczność podjęcia dalszych prac legislacyjnych nad zmianami w
systemie opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej w związku z
wyrokiem TSUE z 30.5.2013 r. w sprawie C-512/10 Komisja Europejska v.
Polska.
Dziękuję za uwagę
Łukasz Gołąb
asystent, Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
www.wpia.uksw.edu.pl