przeglad_seks_16 - Przegląd Seksuologiczny
Transkrypt
przeglad_seks_16 - Przegląd Seksuologiczny
MODELE PARTNERSTWA I RELACJI MA¸˚E¡SKICH TRANSSEKSUALISTÓW TYPU KOBIETA-M¢˚CZYZNA I M¢˚CZYZNA-KOBIETA dr med. Stanis∏aw Dulko Streszczenie W niniejszej pracy przedstawione zosta∏o zagadnienie partnerstwa i relacji ma∏˝eƒskich transseksualistów obu p∏ci. Tematyka ta zosta∏a poruszona ze wzgl´du na coraz wi´ksze, w ostatnich latach, zainteresowanie seksuologii partnerem erotycznym, czy te˝ ma∏˝onkiem osoby dotkni´tej transseksualizmem, a ostatnio tak˝e rodzinà zak∏adanà przez osoby transseksualne. Autor definiuje transseksualizm i partnerstwo jako odr´bne poj´cia. Partnerstwo w transseksualizmie stanowi prawdopodobnie odmienny wzór od tego, który wyst´puje w innych uk∏adach partnerskich. W tym nietypowym uk∏adzie partnerskim, gdzie jednà ze stron jest osoba transseksualna, wydaje si´, ˝e najistotniejszà rol´ odgrywa to, czy jej partner akceptuje i popiera ide „bycia m´˝czyznà/kobietà” zgodnie z psychicznym poczuciem p∏ci, a nie znamionami cia∏a. Wed∏ug autora zakres, w jakim idea ta jest podzielana, wià˝e si´ z si∏à uczuç mi´dzy pacjentem a jego partnerem erotycznym, wzorami dominacji, potrzebami seksualnymi partnera, przystosowaniem spo∏ecznym, oraz aktualnymi mo˝liwoÊciami terapeutycznymi tego typu przypadków. Problematyka dotychczasowych badaƒ obejmuje: 1. Modele partnerstwa w zwiàzkach uczuciowo–seksualnych TS (charakterystyka partnerów, zawieranie zwiàzków ma∏˝eƒskich oraz zak∏adanie rodziny). 2. Profil osobowoÊciowy i dotychczasowy rozwój seksualny partnerów erotycznych osób transseksualnych. 3. Implikacje dla terapii partnerskiej i/lub rodzinnej. W pracy opisanych zosta∏o pi´ç modeli partnerstwa spotykanych wÊród transseksualistów. Autor rozwa˝a równie˝ czynniki jakie wp∏ywajà na stan stosunków partnerskich, czas trwania oraz ich rodzaj i jakoÊç. Niewielu badaczy dostarcza danych o opinii transseksualistów, na temat swoich partnerów czy ma∏˝onków, istnieje potrzeba przeprowadzenia dodatkowych badaƒ celem poznania ró˝nych aspektów istoty tego partnerstwa. S∏owa kluczowe transseksualizm, partnerstwo, relacje ma∏˝eƒskie transseksualistów THE PARTNERSHIP AND MARRIAGE MODELS OF MALE-TO-FEMALE AND FEMALE-TO-MALE TRANSSEXUALS dr med. Stanis∏aw Dulko Summary This article has presented an issue of partnership and marriage between transsexuals both sexes. Nowadays we are able to observe extending interest of the subject, lately not only the partnership but the family creating by transsexuals as well. Author presents transsexualism and partnership as separated ideas, then indicates that partnership in transsexualism is probably a different pattern of relation. The most important thing seems to be the idea of „being man or woman” according to psychical not biological marks is acceptable by the partner and supported by. According to the author the idea is strongly connected with a feeling between patient and his erotic partner, domination patterns, sexual needs of both of them, social adaptation and valid therapeutic potential. Zak∏ad Psychosomatyki, Seksuologii i Patologii Wi´zi Mi´dzyludzkich, CMKP ul. Czerniakowska 231, 00-416 Warszawa Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 Kierownik Zak∏adu: dr hab. med. Bohdan Wasilewski 5 The issue presented in this research is as it follows: 1. Partnership models in relation with transsexuals (characteristic of partners, marriage and family). 2. Personality and sexuality of transsexuals’ partners. 3. Implications for therapy. Five the most popular models of partnership in transsexualism have been described in further text. Author consider different factors influencing on partnership as the time of lasting, type and quality of the relation. As there is still not enough research on that field, so one should explore the topic to know better different aspects of it. Key words Transsexualism-Partnership in Transsexuals-Marriage in Transsexuals PRACA RECENZOWANA Wst´p teoretyczny Termin transseksualizm etymologicznie wywodzi si´ z j´zyka ∏aciƒskiego (∏ac. transire) i oznacza „przechodzenie” cechy czy wielu cech w∏aÊciwych „jednej” p∏ci „na drugà” p∏eç. Takie „przejÊcie” ma charakter trwa∏y. Innymi, wczeÊniej u˝ywanymi terminami, by∏y okreÊlenia: mental cross – sexualis, cross dressing, eonizm, metatropizm. NajwczeÊniejszà udokumentowanà prób´ objaÊnienia zjawiska, okreÊlonego dzisiaj terminem transseksualizmu, podjà∏ Hirschfeld w pracy z 1910 roku. Zdefiniowa∏ go jako: „...impuls przebierania si´ w strój charakterystyczny dla p∏ci, do której dana osoba zgodnie z wyglàdem swoich organów p∏ciowych nie nale˝y, impuls ten cz´sto wymaga bardzo silnej ekspresji...”. Wykluczy∏ z tej definicji przebieranie si´ w celu zabawy lub ukrycia si´. Terminu transseksualizm u˝y∏ po raz pierwszy D.O. Cauldwell, w 1949 r., w swoim artykule zatytu∏owanym: Psychopathia transexualis, który to ukaza∏ si´ w czasopiÊmie naukowym „Sexology”. W swojej pisowni wyraz transexualis zawiera∏ tylko jednà liter´ „s” po spó∏g∏osce „n”, ale tak sformu∏owany termin z jednym „s” nie odpowiada∏ obowiàzujàcej pisowni w zwiàzku z etymologicznym pochodzeniem wyrazu. H. Benjamin publikujàc w 1966 r., pierwszà na Êwiecie, ksià˝k´ opisujàcà ten syndrom The transsexual Phenomenon, w terminie „transsexualism” u˝y∏ drugiego „s”. To w∏aÊnie publikacja H. Benjamina spopularyzowa∏a w literaturze medycznej termin wprowadzony przez D.O. Cauldwella (1949). Najbardziej wszechstronnà definicj´ transseksualizmu poda∏ Imieliƒski, Imieliƒski i Dulko (1982, 1988, 1989, 1991a i b, 1992), 6 oraz Imieliƒski, Dulko, Filar (1997). Transseksualizm w tym uj´ciu oznacza rozbie˝noÊç mi´dzy poczuciem psychicznym p∏ci, a budowà cia∏a morfologiczno–biologicznà oraz p∏cià socjalnà (metrykalnà, prawnà), które odczuwane sà jako „obce” i nale˝àce do p∏ci przeciwnej. Transseksualista czuje si´ m´˝czyznà „uwi´zionym” w ciele kobiety – i odwrotnie. W zwiàzku z tym oraz w zwiàzku z odrazà do posiadanego cia∏a, nale˝àcego do innej p∏ci, wyst´puje znaczne poczucie cierpienia oraz pragnienie akceptacji spo∏ecznej w roli zgodnej z p∏cià prze˝ywanà psychicznie. Imieliƒski i Dulko (1988) uk∏ad partnerski definiujà jako ca∏okszta∏t stosunków i napi´ç emocjonalnych mi´dzy m´˝czyznà i kobietà (tak˝e mi´dzy kobietà i kobietà lub m´˝czyznà i m´˝czyznà). Uk∏ad partnerski jest dynamiczny, co oznacza, ˝e zmienia si´ na przestrzeni czasu. Ta dynamicznoÊç zale˝y: od wieku, stopnia rozwoju osobowoÊci, zaanga˝owania emocjonalnego, uk∏adu neuroendokrynnego i od wielu innych uk∏adów i ich funkcji. Partnerstwo w swojej istocie stanowi konfiguracj´ wielu zmiennych: rodzinnych, spo∏ecznych, kulturowych i biologicznych ka˝dego z partnerów. We wspó∏czesnej medycynie i naukach spo∏ecznych ujawni∏ si´ kierunek poszukiwaƒ zajmujàcy si´ stosunkami mi´dzyludzkimi i spo∏ecznymi uwarunkowaniami pacjentów. Wyra˝a si´ to, mi´dzy innymi, w podejmowaniu badaƒ poÊwi´conych ma∏˝onkowi pacjenta, jego rodzicom czy te˝ rodzeƒstwu. Seksuologia szczególnie ˝ywo interesuje si´ stronami uk∏adu partnerskiego czy te˝ zwiàzku ma∏˝eƒskiego, relacjami wewnàtrzrodzinnymi, formami komunikowania Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 si´ i wi´zami uczuciowymi ∏àczàcymi partnerów oraz stanem formalnym takich zwiàzków. W ostatnich latach coraz wi´ksze zainteresowanie seksuologii wzbudza partner erotyczny, czy te˝ ma∏˝onek osoby dotkni´tej transseksualizmem, a ostatnio rodziny zak∏adane przez osoby transseksualne. Ostatnio pewnej zmianie uleg∏o równie˝ nastawienie spo∏eczeƒstwa wobec osób z niekonwencjonalnymi zachowaniami seksualnymi. Dzisiaj osobom tym znacznie ∏atwiej przychodzi ujawnienie swoich problemów rodzicom, partnerom, ma∏˝onkowi, czy wreszcie lekarzom i psychologom. Zwi´kszy∏a si´ te˝ mo˝liwoÊç niesienia pomocy lekarskiej transseksualistom w ró˝nych okresach ich ˝ycia. To z kolei pozwala okreÊliç stan ich stosunków partnerskich, czas trwania tych stosunków oraz ich jakoÊç i rodzaj. Partnerstwo w transseksualizmie stanowi prawdopodobnie odmienny wzór od tego, który wyst´puje w innych uk∏adach partnerskich. Huxley i in. (1981) definiujà partnera jako osob´ wspó∏˝yjàcà z transseksualistà w sposób ciàg∏y przez okres przynajmniej szeÊciu miesi´cy w warunkach przypominajàcych „wspólny dom”. Na uk∏ad partnerski, jak podkreÊlajà Imieliƒski i Dulko (1988), w którym jedna ze stron jest dotkni´ta transseksualizmem, nale˝y patrzeç jako na d∏ugotrwa∏y proces adaptacji dwóch osób, podczas którego ka˝da z nich musi zaspokoiç pewne, bardzo istotne oczekiwania uczuciowe i seksualne partnera i w∏asne jak równie˝ wykonaç pewne wspólne i w∏asne zadania – narzucone przez warunki ˝ycia i wymagania spo∏eczne, bàdê wynikajàce z w∏asnych czy wspólnie podj´tych decyzji. W tym nietypowym uk∏adzie partnerskim, gdzie jednà ze stron jest osoba transseksualna, wydaje si´, ˝e najistotniejszà rol´ odgrywa to, czy jej partner akceptuje i popiera ide´ „bycia m´˝czyznà/kobietà” zgodnie z psychicznym poczuciem p∏ci, a nie znamionami cia∏a. Chodzi o zakres podzielanego przekonania i wiary w to, ˝e partner jest osobà p∏ci odmiennej, ni˝ by wskazywa∏y na to znamiona cielesne. Na przyk∏ad w zwyk∏ym zwiàzku homoseksualnym nie ma wàtpliwoÊci, ˝e partnerzy podzielajà przekonanie o przynale˝noÊci do tej samej p∏ci biologicznej – w zwiàzkach tych nie ma problemu relacji transseksualnej. Natomiast w zwiàzku transseksualnym wiara w prze- ciwnà ni˝ biologiczna p∏eç pacjenta – mo˝e byç podzielana w ró˝nym stopniu, mogà wyst´powaç istotne ró˝nice w sile takiego przekonania mi´dzy zakochanymi w sobie partnerami, a tak˝e mi´dzy partnerami w ma∏˝eƒstwie. Uj´cie psychologiczno–psychiatryczne partnerstwa w transseksualizmie opiera si´ na takich poj´ciach jak: folie a deux1, podzielanych wspólnie iluzji 2 lub idei nadwartoÊciowej 3. Przy tym nale˝y podkreÊliç, ˝e wszystkie te poj´cia majà jednà wspólnà i najistotniejszà cech´, a mianowicie zawierajà ogromny ∏adunek uczuciowy. Definicja folie a deux wed∏ug Gralnicka – podaj´ za Huxley’em i in. (1981) w odniesieniu do partnerstwa w transseksualizmie brzmi: „...jest to zwiàzek, w którym nast´puje przeniesienie z∏udnych idei lub nienormalnego zachowania z jednej osoby na innà (lub kilka osób) pozostajàcych w sta∏ym uk∏adzie z pierwotnie zaburzonà jednostkà...”, „...istniejà okreÊlone dane na to, i˝ partnerów ∏àczà intymne wi´zi, a zakres ich z∏udnych idei jest identyczny (np., ˝e m´˝czyzna – transseksualista jest kobietà) i partnerzy podzielajà, podtrzymujà i akceptujà w∏asne iluzje. Mimo to mo˝e istnieç pewne zastrze˝enie, co do zakresu wiary partnera w to, ˝e transseksualista, b´dàcy somatycznie m´˝czyznà, jest w rzeczywistoÊci kobietà; choç cz´Êç partnerów, czy te˝ ma∏˝onków, t∏umaczy transseksualizm tymi samymi okreÊleniami, co transseksualiÊci to jednak ich przekonanie, co do istoty zjawiska mo˝e byç s∏absze. Innym kryterium wyst´powania folie a deux jest fakt dominacji jednego z partnerów – w chwili jego roz∏àki z podporzàdkowanym sobie partnerem, u tego ostatniego nast´puje wtedy utrata przekonania...”. Fakt, ˝e submisyjny partner traci przekonanie, gdy zostaje oddzielony od dominujàcego transseksualisty by∏ podstawà stwierdzenia Slatera i Rotha (1977), ˝e submisyjny partner „...jest chory jedynie w sensie spo∏ecznym...”. W znacznej liczbie przypadków – zdaniem autora transseksualista jest partnerem dominujàcym – dotyczy to transseksualistów typu K/M, w innych, szczególnie w przypadkach transseksualistów typu M/K – jest inaczej. Na u˝ytek kliniczny Dulko i Imieliƒski (1982) i Imieliƒski i Dulko (1988) wyodr´bnili pi´ç modeli partnerstwa wÊród transseksualistów 4. Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 7 Modele partnerstwa TS ● Model pierwszy: partner nie akceptuje i nie popiera idei transseksualisty „bycia m´˝czyznà/kobietà” zgodnie z jego/jej poczuciem p∏ci, majàc nadziej´ na wyleczenie. JednoczeÊnie pozostaje w zwiàzku z osobà transseksualnà, niezdolny do opuszczenia jej i stworzenia nowego zwiàzku. ● Model drugi: to model najcz´Êciej spotykany, w którym partner akceptuje i popiera ide´ transseksualisty „bycia m´˝czyznà/kobietà”, a przychylna postawa partnera sprzyja rozwojowi zwiàzku. ● Model trzeci: partnerstwa zak∏ada, ˝e partner traktuje transseksualist´ jako przygodnego partnera seksualnego. Najcz´Êciej prowadzi chaotyczne ˝ycie seksualne, zmieniajàc partnerów, jest homoseksualny. ● Model czwarty: (rzadko spotykany) jest szczególny, gdy˝ partner erotyczny transsekualisty jest równie˝ transseksualistà, skàd wyp∏ywaç mo˝e wzajemna akceptacja i fascynacja. Jeden z partnerów jest zazwyczaj dominujàcy. ● Model piàty: uwzgl´dnia jednorodnà grup´, do której nale˝à m.in. te przypadki partnerstwa, kiedy partner transseksualisty po wielu niepowodzeniach w uk∏adach heteroseksualnych decyduje si´ na zwiàzek tego typu. Charakterystyka grupy badanej. Metoda. 1. Badaniem obj´to 210 transseksualistów z ca∏ej Polski, w tym 160 typu kobieta/m´˝czyzna (K/M) i 50 typu m´˝czyzna/kobieta (M/K). „Typ M/K” oznacza transseksualizm typu m´˝czyzna–kobieta. „Typ K/M” oznacza transseksualizm typu kobieta–m´˝czyzna. 2. Badania przeprowadzone zosta∏y z ka˝dà osobà indywidualnie przy u˝yciu Kwestionariusza Wywiadu do Badania Transseksualizmu. Wszystkie badania by∏y wykonywane o tej samej porze dnia, w godzinach 8.30–14.00, w okresie od kwietnia 1987 do listopada 1998 roku w Poradni Specjalistycznej przy Zak∏adzie Seksuologii CMKP w Warszawie. Badania prowadzone przy u˝yciu Kwestionariusza Wywiadu 8 do Badania Transseksualizmu (skonstruowanego przez dr S. Dulko) nie by∏y anonimowe, poniewa˝ spe∏nia∏y funkcj´ diagnostycznài niekiedy terapeutycznà; poza tym s∏u˝y∏y pog∏´bieniu kontaktu z Badanymi. Wszystkie badania zosta∏y przeprowadzone indywidualnie i osobiÊcie przez autora. Osoby badane wype∏nia∏y Kwestionariusz w trakcie dwóch posiedzeƒ. Zastosowano kwotowy dobór badanych do grupy kontrolnej tak, aby zapewniç zgodnoÊç rozk∏adów nast´pujàcych cechy badanych: wiek, p∏eç, stan cywilny, miejsce zamieszkania do ukoƒczenia szko∏y podstawowej. W badaniu grupy kontrolnej pos∏u˝ono si´ tym samym Kwestionariuszem Wywiadu do Badania Transseksualizmu, który by∏ u˝ywany do przeprowadzania badaƒ wÊród transseksualistów. Usuni´to z niego jedynie pytania (lub ich cz´Êci) dotyczàce problemów transseksualizmu. Z za∏o˝enia, w próbie kontrolnej nie powinno byç osób transseksualnych. 3. Schemat procedury badawczej. Etap I: Dobór grupy badanej – diagnoza transseksualizmu (zmienna niezale˝na selekcyjna). Etap II: Pomiar rodziny pochodzenia transseksualstów z uwzgl´dnieniem Êrodowiska rodziny pochodzenia, relacji mi´dzy transseksualistà a rodzicami, rodzeƒstwem, rówieÊnikami oraz skali osamotnienia osób transseksualnych. Pomiar typów partnerstwa w zwiàzkach uczuciowo-seksualnych transseksualistów, uwzgl´dnieniem charakterystyki partnerów erotycznych w zwiàzkach partnerskich i ma∏˝eƒskich. Etap III: Dobór i badanie grupy kontrolnej. Wyniki i analiza badaƒ Do przeprowadzenia analizy wyników badaƒ pos∏u˝ono si´ metodami statystyki opisowej (analiza frekwencji) oraz statystyki matematycznej (testy s∏u˝àce do weryfikacji hipotez). Obliczenia i wykresy wykonane Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 Wyniki badaƒ – ocena relacji z partnerem 70 Ró˝nice statystyczne istotne na poziomie p: 62,5 M/K do M (grupa kontrolna) – p=0,0033 60 K/M do K (grupa kontrolna) – p=0,0000 50 50 42 38,1 40 32 30 34 28,8 28,8 20 20 20 12 10 10 6,3 6 3,8 4 0 0 Badani typu M/K M´˝czyêni – próba kontrolna 0 1,3 0,6 Badani typu K/M Kobiety – próba kontrolna Ryc.1. Badani najcz´Êciej oceniajà sutuacj´ w zwiàzku jako bardzo dobrà i dobrà (44 % typu M/K i 72,5 % typu K/M). zosta∏y za pomocà pakietu statystycznego SPSS. Ró˝nice w wartoÊciach udzia∏ów zmiennych mi´dzy podobnymi typami pytaƒ sà zgodne z odpowiedziami badanych i nie zawsze sà przez to ca∏kowicie to˝same. 80 Dyskusja wyników 50 Fleming i in. (1985) podkreÊla, i˝ zwiàzki partnerskie transseksualistów sà stabilne i udane, a sposób prze˝ywania stanów uczuciowych jest taki sam u kobiet i m´˝czyzn, bez wzgl´du na wiek. Uzyskane przez autora wyniki wskazujà, i˝ wÊród badanych wyst´puje du˝a potrzeba posiadania partnera erotycznego. Jest to zwiàzane, przede wszystkim, z próbà przezwyci´˝enia w∏asnej samotnoÊci. Partnerzy stajà si´ dla nich osobami, które w pierwszej kolejnoÊci dajà im wsparcie – dzi´ki nim znajdujà w sobie motywacj´ do zmiany p∏ci, z nimi planujà dalsze ˝ycie, za∏o˝enie rodziny. TransseksualiÊci sà zazwyczaj silnie zaanga˝owani emocjonalnie w swoje zwiàzki partnerskie. Ogólnie wi´kszà liczb´ partnerów posiadajà transseksualiÊci typu K/M, co mo˝e mieç zwiàzek z kulturowà ocenà „m´˝czyzny – zdobywcy”, jako bardziej „m´skiego”, dla którego posiadanie du˝ej liczby partnerek seksualnych jest zgodne z powszechnie akceptowanymi normami spo∏ecznymi – w tym 40 76,9 70 60 50 38 30 20 20 10 8 4 0 0 0 0,6 Badani typu M/K 2,5 Badani typu K/M Ryc. 2. Model partnerstwa odpowiadajàcy obecnemu zwiàzkowi (w Êwietle akceptaji, lub nie transseksualizmu badanego) – akceptuje i popiera zmian´ p∏ci TS 38,0 % wÊród typu M/K i 76,9 % typu K/M. wypadku post´powanie transseksualisty jest wi´c zgodne z jego p∏cià psychicznà. Natomiast kobiety, które posiada∏y wi´kszà liczb´ partnerów erotycznych, sà w naszej kulturze oceniane pejoratywnie. W przypadku transseksualistów typu M/K sprawy bardziej si´ komplikujà. Wi´kszoÊç z nich to osoby z cechami fizycznymi wybitnie Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 9 70 70 Badani typu M/K 66,3 58,8 60 M´˝czyêni – próba kontrolna 50 50 Badani typu K/M Kobiety – próba kontrolna 40 30 30 28,8 20 20 20 16 10 9,4 8,8 10 4,4 3,8 4 0 0 sukces pora˝ka nie potrafi´ oceniç aktualnie nie posiadam partnera Ryc. 3. Ocena aktualnego zwiàzku partnerskiego TS – wi´kszoÊç badanych (30,0% typu M/K i 66,3% K/M) oceni∏a swój zwiàzek jako sukces. m´skimi, co bardzo utrudnia im ˝ycie. Z danych klinicznych autora rozprawy wynika, ˝e tylko 30–40% transseksualnych m´˝czyzn jest zbudowanych tak, ˝e stosowny ubiór, makija˝ i ozdoby u∏atwiajà im normalnà „ekspresj´” ról ˝eƒskich. JeÊli do tego zachowujà si´ po „kobiecemu”, to zdarza si´, ˝e w miejscach publicznych budzà zainteresowanie erotyczne tzw. normalnych m´˝czyzn. Nie mo˝na jednak pominàç faktu – jak zauwa˝ajà Imieliƒski, Dulko (1988), ˝e cz´sto prowadzà oni samotny tryb ˝ycia (znacznie cz´Êciej ni˝ transseksualiÊci typu K/M), snujà wyobra˝enia i fantazje, ˝e sà s∏abymi, pi´knymi i biernymi kobietami, marzà najcz´Êciej o silnych m´˝czyznach, którzy dominowaliby nad nimi. Niekiedy samotny tryb ˝ycia t∏umaczà tym, ˝e nie mogà utrzymywaç kontaktów z ludêmi, gdy˝ fizyczna obecnoÊç jakiegoÊ partnera w ich ˝yciu „zrujnowa∏aby” t´ dobrze „zorganizowanà” równowag´ ich ˝ycia wewn´trznego. Jak wynika z uzyskanych danych w zakresie modelu partnerstwa, transseksualistom typu K/M – 76,9% jest znacznie ∏atwiej „przekonaç” partnerki do idei „bycia m´˝czyznà”, zgodnie z ich psychicznym poczuciem, a odrzucenia atrybutów cielesnych p∏ci ˝eƒskiej, ni˝ ma to miejsce w przypadku transseksualistów typu M/K – 38,0%. Jest to najcz´Êciej wyst´pujàcy model partnerstwa wÊród badanych transseksualistów typu K/M i typu M/K. W tym w∏aÊnie modelu wyst´puje wyraêne podzielanie przez partnera 10 przekonaƒ, oczekiwaƒ i dà˝eƒ transseksualisty w przystosowaniu cia∏a do p∏ci „mózgowej”, zaÊ racjonalizacja przyczyn zaistnia∏ej sytuacji „psyche” i „soma” jest wspólna dla obu stron. Owa „postawa” partnera sprzyja rozwojowi nietypowego zwiàzku partnerskiego. Przy analizie wyników z zakresu oceny zwiàzku partnerskiego, we wszystkich badanych grupach, zdecydowana wi´kszoÊç uznaje go za sukces, a tylko niewielki odsetek ocenia jako pora˝k´ – w obu grupach transseksualistów typu M/K – 4,0% i typu K/M – 4,4%. Odsetek kobiet z grupy kontrolnej – 3,8% jest bardzo zbli˝ony, a w grupie kontrolnej m´˝czyzn wynosi 0,0%. Zwa˝ywszy na nietypowà sytuacj´ transseksualistów b´dàcych po zmianie p∏ci, uzyskane wyniki nale˝y uznaç za korzystne, a przede wszystkim uzasadniajàce potrzeb´ realizacji pe∏nego programu terapeutyczno-rehabilitacyjnego.Przy ocenie relacji badanych z partnerami transseksualiÊci typu M/K – 32,0% i typu K/M -62,5% weryfikuje je jako „bardzo dobre”, natomiast badani z grupy kontrolnej m´˝czyzn – 34,0% i kobiet – 38,1% oceniajà je jako „raczej dobre”. Dotychczasowa analiza wyników badaƒ upowa˝nia do wysnucia wniosku, ˝e osoby transseksualne posiadajàce partnerów erotycznych sà znacznie lepiej przystosowane spo∏ecznie, ni˝ te, które nie posiadajà partnerów. Byç mo˝e osoby transseksualne posiadajàce partnerów pragnà w ten sposób Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 przekonaç otoczenie, ˝e obarczone sà bardziej z∏o˝onà rolà spo∏ecznà, ni˝ p∏eç odmienna. Z drugiej strony mo˝e byç i tak, ˝e ze wspó∏˝ycia erotycznego z partnerem czerpià wsparcie, co z kolei wzmaga poczucie zaspokojenia tych „podstawowych” potrzeb uczuciowych. Zdaniem autora mo˝na te˝ sàdziç, ˝e oba te czynniki odrywajà tu pewnà rol´. Sumujàc t´ cz´Êç dyskusji warto podkreÊliç, ˝e przez istot´ partnerstwa w transseksualizmie nale˝y rozumieç to, w jakim stopniu partner akceptuje i popiera ide´ transseksualisty „bycia m´˝czyznà lub kobietà” zgodnie z jego lub jej psychicznym poczuciem p∏ci. Zakres, w jakim idea ta jest podzielana przez partnera, zwiàzany z si∏à uczuç mi´dzy transseksualistà, a jego partnerem erotycznym, wzorcami dominacji w danym uk∏adzie partnerskim, potrzebami seksualnymi transseksualisty i jego partnera, przystosowaniem spo∏ecznym partnera oraz aktualnymi mo˝liwoÊciami terapeutycznymi tego typu przypadków. Nadal bez odpowiedzi pozostajà pytania: Czym kierujà si´ partnerzy erotyczni trannsseksualistów obu p∏ci, decydujàc si´ na tego typu zwiàzki partnerskie, które w istocie odbiegajà od obowiàzujàcego wzorca kulturowego? Co jest takiego „nadzwyczajnego” w osobowoÊci transsseksualistów, ˝e partnerzy wolà ich – w przypadku kobiet wolà transsekssualistów typu K/M ni˝ biologicznych m´˝czyzn, a w przypadku m´˝czyzn wolà oni transseksualistów typu M/K ni˝ biologiczne kobiety? obronnych i adaptacyjnych, a to z kolei pog∏´bia proces alienacji spo∏ecznej. Stàd, zdaniem Imieliƒskiego i Dulko (1991), prawie wszyscy transseksualiÊci szukajà „kogoÊ, kto os∏oni ich ÊwiadomoÊç i biografi´ przed okrucieƒstwem Êwiata”. Brak partnera erotycznego, desperacja, popycha ich do licznych prób samobójczych. Nie potrafià poradziç sobie z wolnoÊcià nie akceptowanà przez innych – jeszcze raz uÊwiadamia nam to, czym dla ludzkiej egzystencji jest mi∏oÊç w ogóle, a dla egzystencji transseksualistów – w szczególnoÊci. ◗ Przypisy 1 Folie a deux (szaleƒstwo we dwoje, ob∏´d udzielony, przekazany) – jest to rodzaj przekazanej lub narzuconej drugiej osobie pewnej „fascynacji” jakimÊ zjawiskiem, przekonaniem wyst´pujàcym u osoby narzucajàcej, b´dàcej êród∏em danego zjawiska, przekonania. 2 S∏owo iluzja pochodzi z ∏ac. in-ludere (bawiç si´ w coÊ). TransseksualiÊci i ich partnerzy poprzez swoje zachowanie, dzia∏anie, s∏owa, stroje i interakcje jakby rzeczywiÊcie w pewnym sensie bawià si´ w bycie „nim” i „nià”; wraz ze wzrostem ich szans u partnera i w zwiàzku z uzyskiwanym poparciem iluzja mo˝e si´ pog∏´biaç. 3 Idee nadwartoÊciowe w swojej strukturze sà podobne do urojeƒ, ale jakoÊciowo sà czymÊ innym i nie sà zjawiskiem chorobliwym. Idea nadwartoÊciowa jest to zjawisko silnie i w sposób d∏ugotrwa∏y uczuciowo na∏adowane, scalone, zroÊni´te z osobowoÊcià jednostki i poch∏aniajàce jà. Ideà nadwartoÊciowà jest na przyk∏ad przekonanie, ˝e ktoÊ jest m´˝czyznà, mimo, ˝e posiada narzàdy p∏ciowe ˝eƒskie. 4 Modele te, autorstwa Huxleya i jego wspó∏pracowników zosta∏y zmodyfikowane przez autorów. Zob.: P.J. Huxley, J.C. Kenna, S.B. Brandon Partnership In transsexualism. Part II. The nature of the partnership. „Arch. Sex. Behav.” 1981, nr 2. Podsumowanie ● Przez istot´ partnerstwa w transseksualizmie nale˝y rozumieç to, w jakim stopniu partner akceptuje i popiera nadwartoÊciowà ide´ „bycia m´˝czyznà/kobietà” transseksualnym/à zgodnie z jego/jej psychicznym poczuciem p∏ci, a nie posiadanymi znamionami cia∏a. ● Zakres, w jakim ta idea jest podzielana zwiàzany jest z si∏à uczuç mi´dzy transseksualistà a jego partnerem erotycznym, wzorami dominacji, potrzebami seksualnymi obojga, przystosowaniem spo∏ecznym oraz aktualnymi mo˝liwoÊciami terapeutycznymi. ● Sam fakt istnienia konfliktów intrapsychicznych dodatkowo dezintegruje osobowoÊç. Os∏abia skutecznoÊç mechanizmów PiÊmiennictwo – – Cauldwell D. (1949) Psychopathia transsexualis. Sexology, 16, 274-280. Fleming M., MacGowan B., Costos D., (1985) The dyadic adjustment of female-to-male transsexuals. Archives of Sexual Behavior, 14, 47-55. – Hirschfeld M. (1910) Die transvestiten. Berlin. – Imieliƒski K. (1977) Kulturowo-medyczne aspekty seksuologii. W: Seksuologia spo∏eczna. (red.:) K. Imieliƒski. Warszawa. – Imieliƒski K. (1982) Zarys seksuologii i seksiatrii. PZWL, Warszawa. – Imieliƒski K., Dulko St. (1988) Przekleƒstwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistoÊç. PWN, Warszawa. – Imieliƒski K., Dulko St. (1989) Apokalipsa p∏ci. Glob, Szczecin. – Imieliƒski K., Dulko St. (1991a) Zb∏àkana p∏eç. Almapress, Warszawa. – Imieliƒski K., Dulko St. (1991b) Galernicy seksu. Almapress, Warszawa. – Imieliƒski K., Dulko St., Filar M. (1997) Transpozycje p∏ci. Transseksualizm i inne zaburzenia identyfikacji p∏ciowej. PAWS, Warszawa. – Imieliƒski K. (1989) Seksuologia. Mitologia, historia, kultura. PWN, Warszawa. Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16 11