Intrygujące spotkania w wesołowskiej Bibliotece

Intrygujące spotkania w wesołowskiej Bibliotece
Kiedy dwa lata temu udałam się pierwszy raz na spotkanie z cyklu „Otwarte Lekcje
Historii” organizowane przez Bibliotekę, nie przypuszczałam, co mnie czeka. We wtorkowy
wieczór, 7 czerwca 2011, przed Biblioteką stały motocykle, których sylwetki i wyposażenie
przemawiały do wyobraźni. Zaproszeni goście okazali się uczestnikami Międzynarodowego
Motocyklowego Rajdu Katyńskiego. Celem tego Rajdu, organizowanego od 2001 roku, jest
odwiedzanie miejsc związanych ze zbrodnią katyńską i historią Polski na Kresach oraz
kontakt z rodakami. Przyznaję, wcześniej nie słyszałam. Opowieściom gości towarzyszyła
projekcja filmów oraz pokaz zdjęć z wyprawy. „Czekają na nas” powiedział pomysłodawca
rajdów, Wiktor Węgrzyn. Potem był czas na rozmowę, wymianę poglądów, informacje o
zlotach w miejscach pamięci w Polsce, spotkaniach edukacyjnych w szkołach. Tak, ci
wspaniali jeźdźcy (jadą też kobiety), mknący przez Kresy na stalowych rumakach z
przesłaniem, że pamiętamy, poruszali wyobraźnię. Patriotyzm i pamięć można wyrażać na
wiele sposobów. Rajdy katyńskie są właśnie jednym z nich.
Inauguracyjne spotkanie nowego cyklu odbyło się jednak wcześniej. Dokładnie w 110
rocznicę urodzin Witolda Pileckiego, 13 maja 2011, obejrzano historię ostatnich lat życia
jednego z najdzielniejszych żołnierzy Rzeczypospolitej. Opowiedział ją w widowisku
teatralnym TVP „Śmierć Rotmistrza Pileckiego” Ryszard Bugajski a rozbieżności między
faktami a wersją teatralną omawiali po projekcji konsultant historyczny spektaklu i historyk
IPN. Pierwsza październikowa lekcja przybliżała najmłodszych żołnierzy Powstania
Warszawskiego, które dobiegło kresu 5 października 1944 r. Listonosze Harcerskiej Poczty
Polowej, przenieśli około 150 000 listów i paczek. Po projekcji poświęconego im filmu
„Roznosiciele radości”, wspomnieniami podzieliły się uczestniczki Powstania.
Listopad tradycyjnie kojarzony jest z pamięcią o tych, którzy odeszli. My
wspominaliśmy bitwę i walczących o wolność i niepodległość Ojczyzny w wojnie polskobolszewickiej. Świeżo wydana książka „Wojna światów 1920. Bitwa Warszawska” autorstwa
zaproszonego na spotkanie prof. Grzegorza Nowika, była punktem wyjścia pasjonującej
rozmowy o jednym z najbardziej dramatycznych i decydujących wydarzeń w naszej historii w
1920 r., które było starciem dwóch różnych światów. Wcześniej na ekrany wszedł film
Jerzego Hoffmana „1920 Bitwa Warszawska” i dla tych, którzy obejrzeli, była okazja do
poszerzenia swojej wiedzy.
Zakończenie kalendarzowego roku spotkań w grudniu przypominało w tytule „30 lat
temu ... stan wojenny”. Były wprowadzenia historyków, prezentacja multimedialna
dokumentująca wydarzenia i wiele pytań oraz wspomnień. Aby przybliżyć tamten czas, po
rozdaniu tekstów, odśpiewaliśmy „Zieloną wronę” oraz kolędę „Bóg się rodzi a rodacy po
więzieniach rozrzuceni” w wersji Macieja Zembatego.
W roku 2012 Biblioteka zaprosiła wszystkich chętnych na dziesięć spotkań. Pierwsze
z nich odbyło się w lutym, w rocznicę pierwszej masowej wywózki Polaków do łagrów
(10.02.1940). Wypowiadali się Sybiracy - świadkowie historii, obejrzano film o ich losach,
mieszkaniec Wesołej p. Wiesław Stypuła prezentował swoje wspomnieniowe książki.
W dniu 1-marca świętowaliśmy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Naszą lekcję „odrabialiśmy” 13-go, słuchając wykładu prof. Andrzeja Karpińskiego o
1
trudnych powojennych dziejach i oglądając film „Losy niepokornych”- relacje czterech
żołnierzy podziemia niepodległościowego z lat 1945-1948, prowadzących walkę z NKWD i
UB. Temat wcześniej nieobecny, źle widziany, wywołał ogromne zainteresowanie.
Powstanie w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia 1943 r. wpisane jest w
ogólnopolski kalendarz pamięci. Nie mogło zatem zabraknąć w kwietniu opowieści o tych,
którzy pojedynczo i zbiorowo ratowali Żydów od zagłady w czasie okupacji niemieckiej.
Tomasz Roguski przybliżał wybrane sylwetki tych, którzy pomagali (Z. Kossak –Szczucka,
Irena Sendlerowa, Ks. Marceli Godlewski i in.) oraz działalność „Żegoty” Rady Pomocy
Żydom. Film „Życie za życie” opowiadał o bohaterskiej rodzinie Kowalskich, która za tę
pomoc zapłaciła życiem.
Przed wakacjami odbyły się jeszcze dwie lekcje. Majowa, poświęcona była słynnej
literackiej parze, Pawłowi Jasienicy i jego żonie Zofii O’Bretenny, która okazała się
konfidentką SB, donoszącą na pisarza do jego śmierci. O ich losach usłyszeliśmy od Joanny
Siedleckiej. Czerwcowe spotkanie skupione było na temacie „Ludobójstwo na Wołyniu”.
Lekcję „prowadzili” wybitna badaczka tematu, p. Ewa Siemaszko oraz świadek historii, p.
Sulimir Żuk, autor wspomnień „Skrawek piekła na Podolu”. Prelegentka przedstawiła
pokrótce tło, przyczyny i przebieg działań na Kresach, natomiast p. Żuk pięknym językiem
opisywał tragiczne wydarzenia w Hucie Pieniackiej, których był świadkiem. Jak mało wiemy
o tej karcie dziejów i dramatycznych losach wołyńskich Polaków w l. 1939-1945, którzy
wciąż czekają, aby uchwalono 11 lipca Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa na Kresach.
W celu upamiętnienia zrywu Polaków do wolności w 1980 r. ustanowiony został
Dzień Wolności i Solidarności, obchodzony corocznie 31 sierpnia. Bohaterką naszego
spotkania była Anna Walentynowicz, której życiową drogę opisał w książce „Anna
Solidarność...”, a teraz w wypełnionej słuchaczami bibliotece opowiadał, dr hab. Sławomir
Cenckiewicz. Droga suwnicowej ze Stoczni Gdańskiej nie była łatwa, ale była prosta. Bez
załamań, nagłych zwrotów czy ukrytych odcinków. Dlatego była i pozostanie niezakłamanym
symbolem polskiej „Solidarności”.
Przypomnienie „polskiego września” połączone było z prezentacją dokumentu
filmowego „Przelot nad zdobytym miastem”. To obraz zarejestrowany przez niemieckiego
operatora w samolocie Luftwaffe, który oblatywał Warszawę we wrześniu 1939 r. Stolica
była już częściowo zbombardowana, ale przedwojenny układ ulic, placów, domów był do
odczytania.
Ciekawe życie i twórczość Józefa Mackiewicza, bezkompromisowego twórcy,
przybliżył nam prof. Włodzimierz Bolecki, autor publikacji „Ptasznik z Wilna. O Józefie
Mackiewiczu. Zarys monograficzny”. Okazją do przypomnienia była 110 rocznica urodzin
pisarza.
Listopadowa rocznica Święta Niepodległości uświetniona została wykładem prof.
Grzegorza Nowika „Jedna melodia: niepodległość. Koncert na trzy fortepiany: Paderewski,
Piłsudski, Dmowski”. Historyk omawiał koncepcje dotyczące ustroju i urządzenia Polski po I
wojnie światowej, głoszone przez wspomnianych polityków.
W grudniu uczestniczyliśmy w spotkaniu autorskim ze Sławomirem Koprem,
pisarzem zainteresowanym życiem prywatnym ludzi z różnych epok. Pokłosiem jego
poszukiwań są ciekawe historie opisane w książkach np. „Życie prywatne elit Drugiej
Rzeczypospolitej”, „Kobiety wladzy PRL” i in.
2
W 2013 rok weszliśmy świętując 150-rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. O
narodowym zrywie i tradycyjnej polityce Imperium Rosyjskiego wobec peryferii
usłyszeliśmy w fascynującym przekazie dr hab. Henryka Głębockiego pt. „Powstanie
styczniowe na tle konfliktu polsko-rosyjskiego”.
Wpisując się w obchody Roku Juliana Tuwima, zapoznawaliśmy się z
przedwojennymi i powojennymi etapami życia i twórczości poety, które przybliżyła nam
Joanna Siedlecka.
Marcowa lekcja poświęcona była Żołnierzom Wyklętym. Tematem były Narodowe
Siły Zbrojne, a mówił o nich niekwestionowany znawca tej formacji, Leszek Żebrowski.
Drugim gościem był Wacław Holewiński, autor zbeletryzowanych historii Żołnierzy
Wyklętych takich jak „Opowiem Ci o wolności” czy „Lament nad Babilonem”.
Zainteresowanie było bardzo duże.
Dwie ostatnie lekcje przywracały naszej pamięci trudne losy powojennej polskiej
emigracji i Huculszczyznę, krainę długo niedostępną dla podróżników. Halina Cieszkowska,
uczestniczka Powstania, promowała na kwietniowym spotkaniu książkę „Ocalone z
niepamięci”. To zapis korespondencji między autorką a bliską osobą, która po zakończeniu II
wojny nie mogła powrócić do kraju i w listach dawała wyraz swojej nostalgii i poczuciu
wyobcowania.
W pogodnym przedwakacyjnym nastroju wkraczaliśmy, dzięki wprowadzeniu dr Jana
Skłodowskiego i prezentacji multimedialnej, na teren Huculszczyzny, którą odkrywaliśmy na
nowo.
Dwuletni cykl bibliotecznych inicjatyw „Otwarte Lekcje Historii”, których przegląd
pokrótce przedstawiłam, obejmował 21 „zajęć lekcyjnych”. Te, w których mogłam
uczestniczyć, wysłuchałam z zaciekawieniem, ponieważ opowiedziane zostały w sposób
komunikatywny i poruszający. Zetknięcie z „historią mówioną” czyli bezpośrednimi
relacjami świadków, wypowiedzi utrwalone na taśmie filmowej, znakomici znawcy tematu –
to wszystko pomagało odkrywać więzi i wspólnotę losu. Zauważyłam także, że tematy
spotkań
wpisywały się w nurt obchodów czy rocznic, zapisanych w kalendarzu
ogólnopolskim. Dzięki temu mogliśmy głębiej spojrzeć na ludzi i wydarzenia, które są ważne
dla naszej pamięci historycznej.
Pani Dyrektor Elżbiecie Daniłowicz i wszystkim pracownikom biblioteki składam
podziękowania za przygotowanie tak inspirujących i ciekawych spotkań z historią.
Uwaga! Drodzy Państwo! Nie przeoczcie tych lekcji! Będą kontynuowane.
Maria Klamut
3