Krzyżowanie towarowe bydła

Krzyżowanie towarowe bydła
Spożycie mięsa wołowego w Polsce do lat 80. wynosiło ok. 16 kg na osobę, a
obecnie zmniejszyło się do zaledwie 2,8 kg. Niegdyś mięso wołowe było łatwiej
dostępne i tańsze niż wieprzowina, czy mięso drobiowe. Wyższe spożycie wynikało
również z faktu, że wołowina była znacznie częściej stosowanym komponentem w
produkcji wędlin. Aktualną przyczyną niskiego spożycia wołowiny jest jej wysoka
cena, zmienność jakości mięsa oraz niewielka wiedza konsumentów na temat jej
walorów zdrowotnych i właściwości odżywczych. Należy wspomnieć również o zbyt
małej promocji tego gatunku mięsa. Według opinii konsumentów, niskie spożycie
mięsa wołowego wynika z faktu, że naszą wołowinę cechuje niska jakość, gdyż
pochodzi od opasów ras mlecznych.
Produkcja dobrej jakości wołowiny kulinarnej uwarunkowana
czynnikami, do których można zaliczyć uwarunkowania:
•
•
•
•
jest
wieloma
genetyczne,
środowiskowe,
organizacyjne,
technologiczne.
Produkcja wołowiny w skali światowej odbywa się w oparciu o 3 grupy bydła:
•
•
•
rasy mięsne i ich mieszańce,
mieszańce pochodzące z krzyżowania ras mlecznych z mięsnymi,
rasy mleczne.
Krzyżowanie towarowe jest powszechnie stosowaną metodą umożliwiającą
wykorzystanie efektu heterozji, czyli wybujałości mieszańców. Pozwala to na
poprawę cech ilościowych i jakościowych potomstwa uzyskanego od krzyżowanych
ze sobą osobników.
Dla uzyskania mieszańców przeznaczonych do opasu wykorzystuje się krzyżowanie
towarowe polegające na inseminacji krów mlecznych nasieniem buhajów ras
mięsnych. To bardzo szybka i efektywna metoda zwiększenia ilości oraz poprawy
jakości produkowanej wołowiny, zwłaszcza w krajach posiadających liczne pogłowie
krów mlecznych, a niewielkie bydła mięsnego. Jednym z tych krajów jest Polska,
gdzie niemal cała ilość produkowanej wołowiny pochodzi od potomstwa krów
mlecznych (ponad 90% od rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej). HF jako wybitnie
mleczna rasa charakteryzuje się dużym tempem wzrostu lecz słabym umięśnieniem.
Krzyżowanie towarowe jest szczególnie wskazane dla obór o niskiej wydajności
mlecznej krów oraz stosunkowo długim okresem ich użytkowania. W takich stadach
do krzyżowania towarowego można przeznaczyć nawet 30% krów. W oborach o
wyższej wydajności ze względu na krótszy okres użytkowania przeznacza się do
20%
krów.
Krzyżowanie towarowe bydła w Polsce zaczęto stosować w latach 60.
ubiegłego wieku, używając buhajów rasy angus i hereford, a następnie charolaise.
Pierwsze dwie z tych ras, cechuje znaczne otłuszczenie oraz średni kaliber ciała,
przez co nie były dobrym wyborem dla propagowania krzyżowania towarowego.
Wyniki produkcyjne krzyżowania poprawiły bardzo dobrze umięśnione, wyrostowe i o
nieznacznym otłuszczeniu buhaje rasy charolaise. Wraz z buhajami rasy
simentalskiej typu mięsnego, przez wiele lat dominowały jako komponent ojcowski w
krzyżowaniu towarowym.
W zależności od intensywności opasu, należy dokonać odpowiedniego doboru
buhajów mięsnych wykorzystywanych do krycia, bądź inseminacji ich nasieniem krów
mlecznych.
W opasie intensywnym, prowadzonym do wysokiej masy ciała, najbardziej przydatne
są mieszańce po buhajach wyrostowych, masywnych ras takich jak: charolaise,
belgijska biało-błękitna, blonde d’Aquitaine, simental typu mięsnego, marchigiana.
Polecane są głównie hodowcom prowadzącym opas intensywny do wysokiej masy
ciała, ale z tym zastrzeżeniem, że nie należy zacielać nimi jałówek. Mieszańce po
tych buhajach osiągają wysokie przyrosty masy ciała, dobrze wykorzystują paszę, a
ich tusze są dobrze umięśnione i słabo otłuszczone. Bardzo dobrą pod tym
względem jest również rasa limousine, której potomstwo osiąga dobre przyrosty,
bardzo dobre umięśnienie, małe otłuszczenie, doskonałą jakość mięsa oraz wysoki
jego udział w tuszy. Zbliżonymi zaletami wyróżniają się tusze uzyskane od
mieszańców z rasą piemontese.
Do opasu ekstensywnego, zazwyczaj prowadzonego latem na pastwisku, najbardziej
przydatne są mieszańce pochodzące po buhajach rasy hereford i angus. W wyniku
intensywnie prowadzonej pracy hodowlanej, poprawiono ich wyrostowość oraz
zmniejszono otłuszczenie. Mimo to, coraz rzadziej wykorzystuje się buhaje tych ras w
krzyżowaniu towarowym, jednak ze względu na kaliber, ich nasienie polecane jest do
inseminacji jałowic.
Wpływ buhajów wybranych ras na cechy użytkowości mięsnej mieszańców
wskazuje na to, że trudno jest jednoznacznie wskazać rasę mięsną buhajów
charakteryzujących się samymi zaletami. Dokładna analiza wszystkich cech
umożliwia stwierdzenie, że najbliższe ideałowi są rasy: limousine, charolaise,
belgijska biało-błękitna, simental typu mięsnego oraz blonde d’aquitaine.
Podsumowując, do korzyści wynikających z krzyżowania towarowego można
zaliczyć:
• poprawę wartości opasowej mieszańców (wyższe przyrosty dobowe, lepsze
wykorzystanie paszy, lepszy stopień umięśnienia),
• znacznie lepszą wartość rzeźną mieszańców (wyższa wydajność rzeźna,
wyższy udział mięsa a niższy tłuszczu i kości w tuszy, lepsza jakość mięsa,
wyższa ocena stopnia umięśnienia i niższa otłuszczenia przy ocenie półtusz
systemem EUROP),
• mniejsze zużycie paszy na przyrost 1 kg masy ciała,
• lepsza opłacalność opasu i produkcji wołowiny.
Podczas XIV Mazowieckich Dni Rolnictwa, które odbyły się w dniach 22-23
czerwca br w MODR O/Poświętne w Płońsku, zwiedzający Mazowiecką Wystawę
Zwierząt Hodowlanych mieli okazję odwiedzić stoisko Polskiego Zrzeszenia
Producentów Bydła Mięsnego, gdzie przeprowadzono degustację wołowiny
pochodzącej od opasów z krzyżowania towarowego.
Tekst:
Jarosław Toruński
MODR O/Poświętne w Płońsku
Źródła:
1. Grodzki H., Przysucha T.: Krzyżowanie towarowe jako podstawowa metoda
poprawy jakości i zwiększenia ilości wołowiny.
2. Jasiorowski H., Przysucha T.: Poradnik dla rolników – producentów żywca
wołowego, Twigger Conferences Ltd.